Boska komedja (Dante, 1909)/Raj/Pieśń VI
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Boska komedja III. Raj |
| Wydawca | Gebethner i Wolff |
| Data wyd. | 1909 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Edward Porębowicz |
| Tytuł orygin. | Divina Commedia |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały tekst |
| Indeks stron | |
|
PIEŚŃ VI.[1]
1 »Odkąd Konstantyn na wstecz słońca bieguEneaszowej zwrócił lot orlicy, 4 Lat przeszło dwieście na lądów granicyPtak boski skrzydła roztoczyste ważył 7 W cieniu piór świętych światu gospodarzyłCoraz oddając władzę w ręce nowe, 10 Tam Cezar, tutaj Justynian się zowę;Ja to z praw księgi, Pramiłością tknięty 13 Zanim ten zamiar we mnie był poczętyW Chryście naturę jednę uznawałem[4] 16 Kiedym był takim ogarnięty szałem,Papież Agapit[5] prawdę mi do sedna 19 Jam w to uwierzył co mi dobył ze dnaTajni tak pewnie, jak jest pewnem zgoła, 22 Gdym stopy zrównał z krokami Kościoła,Bóg owej księgi plan mi kreślił w łonie; 25 Belizarowi[6] odstąpiłem bronie,A tryumf jego był bożem wskazaniem, 28 Tak więc skończyłem z tem pierwszem pytaniem,Ale natura jego mię pozywa 31 A to, byś wiedział, jak jest obelżywaRzecz, którą czyni orłu ku zniewadze 34 Patrz jaki szereg cnót jego powadzeStawał podporą od tej pierwszej chwili, 37 Przeszło trzy wieki w albańskiej bastyli[9]Miał swoje gniazdo aż do dnia rozprawy, 40 Od łez Sabinek aż po krzywdę prawejLukrecji[11], wiesz to, co pod siedmią panów 43 Wiesz, czego dopiął w ręku kapitanów,Przeciwko hufcom niesion przed Rzymiany: 46 Stąd Torkwat, Kwincjusz »Czupurnym« przezwanyI Decyjuszów i Fabiuszów[13] zbroje, 49 On to arabskie zdeptał pyszne woje,Co z Hannibalem zdobyły przełęcze 52 Pod nim święcili tryumf dwaj młodzieńce:Scypion i Pompej; on miasto[15] na stoku 55 A potem blizko szczęśliwego roku[16],Gdy świat miał zakwiść w niebieską pogodę, 58 Od Varu po Ren[17] jak wiódł orły młode,Wiadomo Sônie, Sekwanie, Izarze 61 Co po Rawennie, co po Rubikonie[18]Działał, przybrało tak wysokie loty, 64 To do Hiszpanii powiódł rzymskie roty,To na Durazzo i Farsalę runął, 67 Antandros[20], Simois zwiedził, skąd wyfrunąłPisklęciem; z grobu Hektora na zgubę 70 Stamtąd piorunem uderzył na JubęI znowu nagle nad Zachodem krąży, 73 Nad tem co zdziałał następny chorąży[22],Brutus z Kassjuszem z żalu w piekle wyje, 76 A Kleopatra łzami lica myjeUciekająca przed jego legiony 79 Z nimże poleciał aż na brzeg czerwony[24]:Wtedy świat zaznał takiej spokojności, 82 Ile wprzód zdziałał i jeszcze w przyszłości,Miał zdziałać znak ten, co mówić mi każe, 85 Małem i ciemnem w jawie się okaże,Gdy serce czyste i wzrok odsłonięty 88 Bo Sprawiedliwość, którą wniebowziętyJestem, zleciła jemu w misji szczytnej, 91 Słuchaj i niżej kłoń się, czołobitny[27]:Orzeł z Tytusem leciał mścić się Męki, 94 A gdy się w Kościół lombardzkie paszczękiWgryzły, Karloman w orlich skrzydeł cieniu 97 Patrz czy mam słuszność w jednem oskarżeniuŁączyć tych wszystkich, na których grzech cięży, 100 Ten przeciw godłu wszechcesarstwa prężyZłote lilije, ów dla własnej chuci 103 Niech się Ghibellin pod inny znak rzuciCzyniąc swe sztuki, bo złej to natury 106 Niech nań z Gwelfami swymi Karol wtóryNie godzi, a lew siłę orła ceni[31]: 109 Wielekroć byli synowie karceniZa winy ojców; nie myśli on przecie, 112 Ta drobna gwiazda[33] pąsowi się w kwiecieDuchów szlachetnych, co czyniły pilnie, 115 Że chęci nasze dążyły omylnie[34],Słabiej z nas boże utęsknienie bieży 118 Lecz że tu każdy z nas nagrodę mierzyZasługą, a z jej wymiarem się godzi, 121 Tu sprawiedliwość tęsknotę łagodziI tak do pełna zaspokaja wolę, 124 Śpiew słodki w dźwięków powstaje zespole:Tak byty nasze rozmaitej skali 127 A oto w pierwszej tej perle się paliBlask z Romeowych[35] złożony promieni: 130 Płaczą dziś przeciw niemu sprzysiężeniProwensalowie, bo w złe wpada tonie, 133 Cztery miał córki — a wszystkie na tronie,Rajmond Berlinghier: w takie ornamenty 136 Potem z poszeptów nieufnością tkniętyCnego włódarza pozywał o zyski: 139 Sam zaś ubogi, zgrzybiałości blizkiDwór pański żegnał; a gdyby wiedziano, 142 Toby go bardziej jeszcze uwielbiano.
|
- ↑ II. Sfera Merkurego. C. d. Historja Cesarstwa rzymskiego. Scartazzini zwraca uwagę na ten szczegół kompozycji B. K., że w p. VI Piekła poeta opiewał losy Florencji, w p. VI Czyśca bolał nad dolą Italii, w p. VI Raju opowiada dzieje Cesarstwa.
- ↑ W. 1—6. Ustęp ten tłómaczy się: Odkąd cesarz Konstantyn Wielki w 330 r. przeniósł stolicę z Rzymu do Bizancjum, tj. na granicę Azji i Europy, obracając tym sposobem »lot orła« z zachodu na wschód, skąd był pierwotnie przybył z Eneaszem, do r. 536, tj. do zwycięstw Justyniana na zachodzie, upłynęło lat przeszło dwieście.
- ↑ Pramiłością tknięty — Powypleniałem, tj. z natchnienia Ducha św. usunąłem z olbrzymiego kodeksu praw rzeczy sprzeczne i jałowe, skracając go tym sposobem bardzo znacznie. Jest to dosłowne powtórzenie ustępu z § I. pierwszego dekretu Justyniana.
- ↑ W Chryście naturę jednę uznawałem. Błąd historyczny, powszechny w wiekach średnich, gdyż w rzeczywistości Justynian, mimo wielki wpływ żony Teodory, nie uległ herezji eutychiańskiej.
- ↑ Papież Agapit I, który przybył do Konstantynopola dla pośrednictwa pokojowego między Justynianem a Teodatem, królem Ostrogotów.
- ↑ Belizar, wódz Justyniana, zwycięzca Ostrogotów w Italii. Dante zdaje się nie wiedzieć, że cesarz dopuścił się względem Belizara niewdzięczności, każąc go w 562 r. uwięzić.
- ↑ Ten co go zwalcza, — Gwelfowie, stronnictwo papieskie; i co nadużywa, Ghibellini, stronnictwo cesarskie.
- ↑ Pallant, syn Ewandra, króla latyńskiego. Posłany od ojca na pomoc Eneaszowi, poległ w walce z Turnusem (Virg. Aen. VIII — X). Według poety dziedzictwo jego przeszło na Eneasza.
- ↑ w albańskiej bastyli, tj. w Alba longa, której założycielem miał być Askanjusz, syn Eneasza.
- ↑ trzej bracia przeciw trzem, Kurjacjusze przeciw Horacjuszom. Zwycięstwo ostatnich oddało państwo w ręce Rzymian.
- ↑ W. 40—1. Od porwania Sabinek po krzywdę Lukrecji, tj. przez czas panowania siedmiu królów.
- ↑ Brenus, wódz Gallów senońskich, zwyciężony od Kamilla; Pyrrhus, król Epirotów.
- ↑ Tytus Manljusz Torkwatus, zwycięzca Gallów; Kwincjusz Cyncynnatus, sławny dyktator; Decjusze i Fabiusze, rody wsławione w dziejach Rzymu.
- ↑ Mirrha służyła bądź do balsamowania zwłok bądź do palenia w kadzielnicy.
- ↑ miasto, tj. Fiesole, leżące powyżej Florencji. Rzymianie zburzyli je za to, że udzieliło schronienia Katylinie.
- ↑ blizko szczęśliwego roku, tj. niedługo przed narodzeniem Chrystusa Cezar poprowadził orła rzymskiego przeciw Gallom.
- ↑ Od Varu po Ren, tj. w Galii transalpińskiej. Poeta określa teren wojen galickich Cezara.
- ↑ Rubikon, rzeczka między Rimini a Rawenną, granica Galii cisalpińskiej.
- ↑ W. 64—6. Hiszpania, Durazzo, Farsala, teatr wojen pompejańskich. Klęska Pompejusza odbiła się nad Nilem, gdzie został zamordowany.
- ↑ Antandros, miasto Frygii mniejszej; Simois, rzeczka niedaleko Troi. Cezar zwiedził je w pogoni za Pompejuszem.
- ↑ W. 70—72. Po zwycięstwie nad Jubą, królem maurytańskim, Cezar rzucił się znowu ku Hiszpanii, gdzie zakończył wojnę pokonaniem synów Pompejusza.
- ↑ następny chorąży, — Oktawian Augustus, który pobił Brutusa i Kassjusza, zabójców Cezara i unicestwiając ich dzieło, założył cesarstwo, ideał polityczny Dantego.
- ↑ Modena z Perugią. Pod Modeną Oktawian pobił Marka Aureliusza, w Perugii obległ i pojmał jego brata, poczem miasto splondrował.
- ↑ na brzeg czerwony, tj. nad Morze czerwone.
- ↑ Janusowy chram. Świątynię Janusa w Rzymie zamykano na czas pokoju.
- ↑ na trzecim cezarze, Tyberjuszu, pod którym Chrystus został umęczony. Śmierć Chrystusa była »świętą zemstą« za grzech pierwszego człowieka, a Tyberjusz jej sprawcą z woli bożej.
- ↑ Ale sprawiedliwość boża wymagała, aby ta zemsta nawzajem była pomszczona i narzędziem kary wybrała Tytusa, który obległ Jeruzalem.
- ↑ Karol W. bronił Kościoła przeciw Longobardom. Wprawdzie nie był jeszcze wtedy koronowany na cesarza rzymskiego, ale poeta nie liczy się z tym faktem, gdyż w jego pojęciu instytucja cesarstwa nie doznała nigdy przerwy.
- ↑ W wierszach 34—96 pod symbolem losów Orła są przedstawione dzieje cesarstwa rzymskiego.
- ↑ W. 97—105. Poeta karci zarówno Gwelfów (»złote lilie« Karola II. króla Apulii, wodza Gwelfów) jak Ghibellinów.
- ↑ Choćby Karol był lwem, niech pamięta, że orzeł silniejszych zwyciężał.
- ↑ Że Pan Bóg herb swój na lilie odmieni, tj. że kiedykolwiek Rzym przejdzie pod panowanie Francji.
- ↑ drobna gwiazda. Równie w Conv. II. 14. Dante uważa Merkurego za najmniejszą z gwiazd.
- ↑ chęci nasze dążyły omylnie, poszukując jedynie chwały ziemskiej.
- ↑ Romeo di Villanova, minister księcia Prowancji, Rajmonda Berlinghera IV. Dzięki jego zabiegom cztery córki księcia wyszły za królów. Według podania miał przybyć na dwór jako pielgrzym i opuścić go w równie biednym stanie, wypędzony intrygami dworaków.
