Dziady część III/Scena VII
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Dziady część III |
| Redaktor | Józef Kallenbach |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1920 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały tekst |
| Indeks stron | |
|
SCENA VII
SALON WARSZAWSKI[1]
Kilku wielkich urzędników, kilku wielkich literatów, kilka dam wielkiego tonu, kilku jenerałów i sztabsoficerów: wszyscy incognito piją herbatę przy stoliku. Bliżéj drzwi, kilku młodych ludzi i dwóch starych Polaków. Stojący rozmawiają z żywością. — Towarzystwo stolikowe mówi po francusku, przy drzwiach po polsku.
Przy drzwiach
zenon niemojewski[2] do Adolfa To i u was na Litwie toż samo się dzieje? adolf Ach, u nas gorzej jeszcze, u nas krew się leje! niemojewski Krew? adolf Nie na polu bitwy, lecz pod ręką kata, Rozmawiają ciszej Przy stoliku
hrabia To bal był taki świetny, i wojskowych wiele? francuz Ja słyszałem, że było pusto jak w kościele. dama Owszem, pełno — hrabia I świetny? dama O tém mówić długo. kamerjunkier Służono najniezgrabniéj, choć z liczną usługą; dama i W sali tańców, zgoła nic nie ugrupowano, dama ii Bo to był tylko jeden z prywatnych wieczorów. szambelan Przepraszam, bal proszony — mam dotąd bilety. Wyjmuje inwitacje i pokazuje; wszyscy przekonywają się
dama i 15
Tém gorzej; pomieszano grupy, toalety, dama ii Odtąd, jak Nowosilcow wyjechał z Warszawy, Słychać między mężczyznami śmiech
dama i Śmiéjcie się Państwo, mówcie, co się wam podoba, Przy drzwiach
jeden z młodych Cichowski uwolniony?[3] adolf Ja znam Cichowskiego. zenon niemojewski My powinniśmy z sobą łączyć się i znosić; Gadają ciszéj
młoda dama[4] przy nich stojąca A jakie on okropne wycierpiał męczarnie! Rozmawiają
Przy stoliku
jenerał[5] do literata Ale przeczytaj wreszcie — dajże się uprosić. literat 30 Ja nie umiem na pamięć. jenerał Zwykłeś z sobą nosić. literat Damy? — a! to literatki! jenerał idzie mówić z damami Tylko niechaj Panie się nie śmieją. dama 35
Macie robić lekturę! — przepraszam, — choć umiem jenerał do oficera: Ma racyję poczęści, bo nudne potrochu. Pokazuje na literata
Opiéwa tysiąc wierszy o sadzeniu grochu.[6] do literata:
Czytajże. Jeśli ciebie nie będziem słuchali, pokazując na drugiego literata
Ten nam gazeciarz swe rymy wypali. literat do siebie 45 Wychodzą — do jenerała:
Długie wiersze, jabym piersi strudził. jenerał do oficera Dobrze, że nie chce czyltć, boby nas zanudził. młoda dama
oddzielając się od grupy młodszej ode drzwi do stolika
A to jest rzecz okropna! — Słuchajcie Panowie! do Adolfa:
Niechaj Pan tym ichmościom o Cichowskim powie. oficer wyższy Cichowski wypuszczony? hrabia Przesiedział lat tyle szambelan Ja myśliłem, że leżał w mogile. do siebie:
O takich rzeczach słuchać nie bardzo bezpiecznie, Wychodzi
hrabia Wypuszczony? — to dziwna. adolf Nie znaleźli winy. mistrz ceremonji[8] Któż tu mówi o winach? Są inne przyczyny — To się tak wszędzie dzieje — są tajniki stanu — Uśmiecha się
kamerjunkier Pan z Litwy i po polsku? Nie pojmuję wcale — panna do Adolfa Niech Pan opowié; to rzecz ważna, narodowa. stary polak Znałem starych Cichowskich: uczciwa rodzina; adolf
(Wszyscy zbliżają się i słuchają)
75
Znałem go, będąc dzieckiem. — Był on wtenczas młody,[10] Lubił dzieci i często brał mię na kolana,[11] Policyja dowodem stwierdziła domysły: Lecz niewiedziéć, kto szerzył w Warszawie powieści,[28] Mówię, kto jestem: patrzy na mnie bezprzytomnie; Słońce zda mu się szpiegiem, dzień donosicielem, On to wszystko zapisał, wszystko mnie opowie.[49] Adolf łzy ociéra — długie milczenie.[50]
dama młoda[51] do literata 190 Czemu to o tém pisać nie chcecie, Panowie? hrabia Niech to stary Niemcewicz w Pamiętniki wsadzi: literat i To historyja! literat ii[53] Straszna. kamerjunkier Dalibóg wyśmienita literat i[54] Takich dziejów słuchają, lecz kto je przeczyta?[55] jeden z młodzieży[57] Póki? — Wieleż lat czekać trzeba, nim się przedmiot świeży,[58] literat i[59] Niéma wyraźnych reguł. literat ii[60] Ze sto lat literat i To mało! literat iii[61] Tysiąc, parę tysięcy — literat iv[62] A mnieby się zdało, literat i[65] Spodziéwam się, że Panu przez myśl nie przejedzie, Dwór to sądzi o smaku, piękności i sławie; mistrz ceremonji 215
Niéma dworu! — A to mnie dziwi niepomału:[67] hrabia cicho do mistrza Gdybyś namiestnikowi wyrzekł za mną słówko, głośno
Ale próżno, nie dla nas wysokie urzędy! drugi hrabia, niedawno kreowany z mieszczan Arystokracja zawsze swobód jest podporą, Zaczyna się kłótnia polityczna. — Młodzież wychodzi
pierwszy z młodych N***.[71]
225
Patrzcież, cóż my tu poczniem; patrzcie przyjaciele: wysocki[72] Powiédz raczej: na wierzchu. Nasz naród jak lawa, Odchodzą.
|
- ↑ W nagłówku: Salon Warszawski — D ma: R. 1823.
- ↑ Przed w. 1 w D: Młody Niemojewski.
Zenon Niemojewski, student Uniw. Warsz., jeden z siedmnastu, którzy rzucili się na Belweder w nocy 29 listopada. — Adolf Januszkiewicz ob. obj. do sc. I w. 1 (str. 53). - ↑ w. 23 Cichowski ] Machnicki w D. Ręką Mickiewicza poprawione Machnicki na: Cichocki, inna ręka zmieniła ck na wsk. Podobnież w w. 48, 49, 69.
Cichowski uwolniony? Adolf Cichowski ur. 1794 r. odbył kampanje 1812—14 r. Po upadku Napoleona wyszedł z wojska ze stopniem kapitana. Uwięziony w r. 1822, opuścił więzienie dopiero w 1820 r. Należał do spisku Łukasińskiego. Dzięki milczeniu jego i Łukasińskiego ocaleli inni spiskowcy. Cichowski zmarł na emigracji, w Paryżu 1854 r. Miał tam słynny zbiór starożytności polskich. Jak widać z kopji Domeyki, Mickiewicz właściwie nie Cichowskiego, ale Machnickiego miał na myśli. Kazimierz Machnicki, męczennik sprawy narodowej, ur. w Poznaniu 1780 roku, odbył kampanję r. 1809, bronił Zamościa w 1813 r., organizował wolnomularstwo narodowe. Razem z Łukasińskim stawiony przed sąd wojenny, od 1826—1829 zniósł męczarnie więzienne. Po upadku powstania emigrował, cierpiał straszną nędzę, zmarł w Marsylji 1844 r. O Machnickim i Cichowskim ob. Mościkiego j. w. str. 124—127 i 191. - ↑ Po w. 27 Młoda Dama. Współcześni twierdzili, że Mickiewicz miał tu na myśli Klaudję z Dziatyńskich Potocką. Urodzona 1802 r. w Kórniku (W. Ks. Poznańskie) z ojca Fr. Ks. Działyńskiego i matki Justyny z Dzieduszyckich, zmarła w Genewie 8 czerwca 1836 r., gdzie jej wdzięczni rodacy piękny na cmentarzu wznieśli pomnik. Była aniołem opiekuńczym rannych i cholerycznych w r. 1831. Znana jej działalność po upadku sprawy narodowej, na emigracji. Sprzedała wszystkie swe klejnoty za 40.000 złp, aby sumę tę rozdać między ubogich żołnierzy polskich. Chorego Garczyńskiego pielęgnowała aż do ostatniego jego tchu (ob. Korespondencję Mickiewicza). Kilka szczegółów biograficznych zawiera odczyt Felicji z Wasilewskich Boberskiej, miany we Lwowie 28 listopada 1880 r. a wydrukowany w Wieńcu Pamiątkowym (Album Muz. Nar. w Rapperswylu) 1881 r. p. t. O Polkach w Powstaniu Listopadowem, str. 43—54.
Ob. Winc. Pola Pamiętnik o liter. p. XIX w., gdzie z uwielbieniem pisze o potężnym wpływie Klaudji na twórczość własną. - ↑ Po w. 28 Jenerał. — Wincenty hr. Krasiński, generał wojsk Napoleońskich i Król. Polskiego, ojciec Zygmunta, wydawał słynne obiady, na których ścierali się klasycy z romantykami.
- ↑ w. 38 przytyk do Ziemiaństwa Kajetana Koźmiana.
- ↑ ww. 40—44 Charakterystyka ta, zdaniem Krystyna Ostrowskiego, odnosi się do Franc. Sal. Dmochowskiego, głośnego w owych latach literata i dziennikarza-wydawcy.
- ↑ Po w. 53 Mistrz ceremonji. Jan Żaboklicki, szambelan i mistrz ceremonji przy W. Ks. Konstantym. Ob. Pamiętniki K. Koźmiana, t. III.
- ↑ w. 70 Galicyji — w D: Wielkopolski; Mickiewicz przekreślił i napisał: Galicyi.
- ↑ Między w. 74 a 75 czytamy w R1: do intermezzo Adolf Januszkiewicz; w R2:
adolf januszkiewicz
Mój ojciec, chociaż z Litwy, ma tu kawał ziemi:
Bywałem tu i znam się dobrze z Machnickiemi.
stary polak
Powiedz Pan, jeżeli Machnickiego znałeś:
Gdzie jest? Co się z nim stało?... Czy Pan go widziałeś?
adolf januszkiewicz
Znałem go itd. (jak w tekście w. 75);
w D:
adolf. Wszyscy zbliżają się i słuchają.
Mój ojciec chociaż z Litwy, ma tu kawał ziemi
Bywałem tu i znam się dobrze z Machnackiemi
stary polak
Powiedz proszę, jeżeli Machnackiego znałeś
Gdzie jest? co się z nim stało — czy Pan go widziałeś...
Te wiersze Mickiewicz przekreślił, zmieniwszy poprzednio: »Machnackiemi« na »Cichockiemi« i »Machnackiego« na »Cichockiego«; Domeyko znowu poprawił w obu razach c na ws. Mickiewicz przekreśliwszy cztery te wiersze, dopisał przy »Adolfie«: wszyscy zbliżają się i słuchają. - ↑ w. 78 opowiadaniem ] przypowieściami R1.
- ↑ w. 82 jasnych włosów ] bursztynowe R1.
- ↑ w. 87 miał się żenić ] się ożenił R1.
- ↑ w. 88 Dzieciom dary swej przyszłej ] Nam cacka od swej żony R1.
- ↑ w. 90 niewiedzieć gdzie zniknął ] zrobił jakiś spisek D; Mickiewicz przekreślił te słowa i napisał jak w tekście.
- ↑ w. 91 śladu ] śladów R1, D.
- ↑ w. 96 Trupa nie znaleziono ] Nie znaleziono trupa R1.
- ↑ w. 97 pytano, badano ] gadano, płakano R1.
- ↑ w. 98 Żałowano, płakano ] Dochodzono przyczyny R1.
- ↑ w. 99 I minęło dwa lata ] Przeminęło lat cztery R1, I minęło lat cztery D; Mickiewicz w D poprawił, jak w tekście.
- ↑ w. 101 przypadkiem ] przypadek R1.
- ↑ w. 102 był téj procesyji świadkiem ] śledził, dosyć że był świadek IR1.
- ↑ w. 103—105 niema w R1.
- ↑ w. 106 Wtém ktoś ] Człowiek jakiś R1; więźnie, kto jesteście? ] kto jesteście R1.
- ↑ Po w. 106 następował pierwotnie w R1 wiersz:
Słyszeli głos więźniowie, cichość była w mieście. - ↑ Po w. 110 w R1 są dwa wiersze:
Wreszcie za wstawieniem się od Xiężnej Łowickiéj
Za pozwoleniem Xięcia wyznał Lebowicki. - ↑ w. 111 trzy ] sześć R1, D; w D poprawiono: sześć na: trzy.
- ↑ w. 112 w Warszawie powieści ] po Warszawie wieści R1.
- ↑ w. 113 męczą ] cierpi R1.
- ↑ w. 120 wszyscy ] inni O1.
- ↑ w. 124 wrócony ] powrócił R1.
- ↑ w. 130 on sam mię nie przyjmuje ] a on sam nie przyjmuje R1, aż on sam nie przyjmuje D; w D Mickiewicz poprawił, jak w tekście.
- ↑ w. 131 Aż niedawno ] Wreszcie pozniej R1.
- ↑ w. 135 nabrzmiały, pożółkły ] do kości przysechły R1 D.
- ↑ w. 144 Bo na tém oku była ] Och, była na tem oku R1.
- ↑ w. 146 Które zostają ] Co zostają się R1.
- ↑ w. 149 rdzę ] zrdzę R1.
- ↑ w. 151 po wierzchu ] po blasku R1.
- ↑ w. 152 w ziemi, w zmierzchu ] w cieniu, w piasku R1.
- ↑ w. 157 badały mękami ] pytały szpiegi i R1.
- ↑ w. 160 były ] miłem D; Mickiewicz poprawił na: były.
- ↑ w. 161 wesołemu miastu ] ludziom ani miastu R1.
- ↑ w. 162 kilkunastu ] jedynastu R1, D; Mickiewicz w D poprawił jedynastu na: kilkunastu.
- ↑ Po w 164 w R1 następują dwa wiersze:
Najmilsze dotąd jego towarzystwo cienie
Żywioł jego nieufność, obrona milczenie. - ↑ w. 172 Ucieka w głąb pokoju ] Zatknie uszy, w kąt bieży D; Mickiewicz poprawił na: Ucieka w róg pokoju.
- ↑ Przed w. 177 Mickiewicz w D dał znak ] i napisał: a capite.
- ↑ w. 178 on ją nam ] Cichocki R1.
- ↑ w. 179 ziemi ] zamków O1
- ↑ w. 189 wszystko mnie opowie ] i wszystko mnie powie R1.
- ↑ Po w. 189 stów: Adolf łzy ociéra niema w R1.
- ↑ Po w. 189 słów: Dama młoda do literata tudzież w. 190—192 niema w R1.
- ↑ Po w. 192 Literat I ] Jeden R1, Literat D.
- ↑ w. 193 Literat II ] Drugi R1, D; Straszna ] prawdziwa R1.
kamerjunkier Dalibóg wyśmienita, ] generał: Straszna.
hrabia: Wyśmienita R1; Dalibóg ] Dalbóg D, O1. - ↑ Po w. 193 Literat I ] Poeta klasyczny R1, Literat O1.
- ↑ w. 194 takich dziejów ] Takie dzieje R1.
- ↑ w. 196 Zamiast mitologiji są ] kiedy żyją znajomi i R1;
- ↑ w. 198 Jeden z Młodzieży ] Generał R1.
- ↑ w. 199 czekać trzeba ] czekać R1.
- ↑ Po w. 200 Literat I ] Poeta R1.
- ↑ w. 201 Literat II ] Drugi R1, Literat Drugi O1; Ze sto lat ] dwieście lat R1; Literat I ] Trzeci R1.
- ↑ Po w. 201 Literat III | Czwarty R1.
- ↑ w. 202 Literat IV | Piąty R1.
- ↑ w. 203—204 w R1: Że pisać takie rzeczy jest to przedmiot nowy
Zapewne, lecz nie polski i nie narodowy. - ↑ w. 208 Sławianie ] etc. R1.
- ↑ Po w. 208 słów: Literat I, niema w R1.
- ↑ w. 209—210 niema w R1.
- ↑ ww. 215—222 niema w R1.
- ↑ Po w. 222 Zaczyna się kłótnia polityczna — Młodzież wychodzi. pierwszy z młodych ]
(Studen) Młodzi wychodzą. Za drzwiami R1; po słowach: Młodzież wychodzi w D: Scena za drzwiami. - ↑ w. 223—226 nie są w autografie rozdzielone między osoby i brzmią w R1:
A łotry! O, to kijem walić, o to wieszać!
Otóż to patryoci! mieli nas pocieszać.
Widzicie tych gałganów, ach, ach, przyjaciele:
Otóż to jacy stoją na narodu czele! - ↑ w. 223 A*** G. ] Adam G.** D.
Jak widać z kopji D, miał tu na myśli Poeta Adama Gurowskiego, który zrazu był na emigracji czerwonym demokratą, a skończył jako zdrajca w służbie Paskiewicza. - ↑ Po w. 224 N*** ] Nabielak, smutnie D.
N*** oznacza Nabielaka Ludwika, belwederczyka. - ↑ Po w. 226 Wysocki ] (Janusz) Wysocki R1.
Wysocki Piotr, ur. 1799 w Warszawie, wszedł w r. 1821 do Szkoły podchorążych; jako podporucznik zorganizował spisek, który doprowadził do wybuchu 29 listopada 1830 r. Walczył przez cały czas wojny; raniony ciężko przy szturmie Woli dostał się w niewolę 6 września 1831 r. Zesłany do robót ciężkich na Sybir, wrócił po amnestji 1855 r. do Polski, przebywał w Warce i umarł tamże d. 8-go stycznia 1875 r. Ob. Encyklopedję Orgelbranda (mniejszą) t. XII. - ↑ w. 228 Z wierzchu ] Zwierchu O1; zimna i twarda, sucha i plugawa ] czarna i zimna, świetna i plugawa R1; zimna i czarna, świetna i plugawa D.
- ↑ w. 230 w R1:
Pluńmy na tę powierzchnię i znidźmy do głębi.
