M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/Ł (całość)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego |
| Wydawca | Wydawnictwo M. Arcta |
| Data wyd. | 1916 |
| Druk | Drukarnia M. Arcta |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Ł – wykaz haseł Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
|
| Indeks stron | |
Ł, 13 ta litera w alfabecie; spółgłoska przedniojęzykowa twarda.
Łabędzi, Łabędziowy, przym. od Łabędź (puch ł.), śnieżno biały, miękki, delikatny; czysty, nieskalany; szyja ł-dzia = biała, pięknie wygięta; pieśń ł-dzia = ostatnia przedśmiertna pieśń, czyjś ostatni utwór literacki.
Łabędziątko, pisklę łabędzie.
Łabędzik, puszek do pudru z puchu łabędziego.
Łabędź, 
duży ptak płetwonogi, żyjący dziko a. hodowany w ogrodach (ł. biały, europejski; ł. czarny, australijski, fig.); nazwa gwiazdozbioru na północnej kuli nieba.
Łabudać, ciułać; zbierać coś z wielkim trudem; uzyskiwać coś z trudnością.
Łach, Łachman, nm., zdarty kawałek jakiejś tkaniny; szmata, gałgan; podarte, zniszczone ubranie; w lm. wogóle ubranie, bielizna, zwłaszcza w znaczeniu żartobliwym: nędzarz, obszarpaniec, żebrak.
Łacha, nm., odnoga rzeki, oddzielona kępami od głównego koryta i znów później łącząca się z nim.
Łachać, biegać bez potrzeby i bez pożytku, śpieszyć ś.; niszczyć ubranie i obuwie.
Łachmanek, nm., zdr. od Łachman; w lm. fatałaszki, stroiki kobiece, gałganki.
Łachmaniarka, nm., handlująca starą odzieżą, zbierająca gałgany.
Łachmaniarz, nm., ten, co zbiera łachmany na śmietnikach, gałganiarz; handlujący starą odzieżą; przen., nędzarz, biedak, obdartus, obszarpaniec.
Łachotać p. Łechtać.
Łachotki — p. Łaskotki.
Łachotliwy — p. Łaskotliwy.
Łaciaki (-ów), odmiana kartofli z centkami.
Łaciarz, krawiec, zajmujący się naprawianiem starego ubrania; przen., biedak, nędzarz, obdartus.
Łaciasty, Łaciaty, mający łaty, łatany; (o zwierzętach) mający plamy a. cętki odmiennej barwy (krowa ł-a, pies ł.).
Łacina, łć., język starożytnych Rzymian, język łaciński; ł. kuchenna = średniowieczny, zepsuty język łaciński; kiepskie, nieumiejętne mówienie po łacinie; żart., nauczyciel języka łacińsk. (ksiądz ł.); dać komu ł-ę = złajać kogo, dać mu nauczkę, reprymandę; po ł-ie, przysł. w języku łacińskim; przen., po ł-ie tańczy, jedzie na koniu = niezdarnie, niedołężnie, śmiesznie.
Łacinniczka, łć., forma ż. od Łacinnik.
Łacinnik, łć., ten, kto posiada dobrze język łaciński; uczony, studjujący język łaciński i literaturę rzymską; pisarz rzymski; katolik obrządku łacińskiego.
Łaciński, łć., dotyczący języka łacińskiego; pochodzący od Rzymian starożytnych, romański (Cesarstwo Ł-e = cesarstwo założone w roku 1204 w Byzancjum przez Krzyżowców); posługujący się językiem łacińskim; Kościoł, obrządek ł. = rzymsko-katolicki; kuchnia ł-a = zepsuta łacina średniowieczna; lekarstwa apteczne.
Łacnie, Łacno, przysł. od Łacny; łatwo, bez trudu, bez trudności.
Łacny — p. Łatwy.
Ład, porządek; dojść ł-u w czymś = dojść do porządku, zrozumieć coś, zorjentować ś. w czymś; dojść z kimś do ł-u = porozumieć ś., dojść do zrozumienia; ni ł-u, ni składu = bez związku, chaotycznie.
Ładan, gr., kadzidło arabskie, mirra.
Ładnie, przysł. od Ładny; pięknie, przyjemnie, grzecznie, porządnie.
Ładniuchny, Ładniutki, Ładniuteńki, Ładniusi, Ładniusieńki, bardzo ładny.
Ładny, niebrzydki, dobrze, przyjemnie wyglądający, dość piękny, zgrabny, przyjemny dla oka, do twarzy będący (ubiór ł.); okazale się przedstawiający, dość wielki, niemały (ł. grosz = dużo pieniędzy); iron., nieprzyjemny, wstrętny, brzydki, paskudny (a to ł-a sprawa!).
Ładować, nm., układać, umieszczać ciężary, paki na wozach, okrętach, w wagonach i t. p., pakować; ł. broń palną = nabijać; napełniać, ł. żołądek = jeść; ł. butelkę lejdejską=napełniać ją elektrycznością; ł., porządkować, ustawiać, przygotowywać; ł. ś., przygotowywać ś., szykować ś., pakować ś. — p. Ładzić.
Ładowność, nm., ilość towaru, jaką można zmieścić w wagonie, na okręcie i t. p., pojemność.
Ładowny, nm., pakowny, mogący mieścić w sobie dużo rzeczy a. towarów; naładowany, napełniony ciężarami.
Ładuga, nm., ładunek; statek ładowny.
Ładunek, nm., przedmioty, towar, ciężar, który nakłada ś. na wóz; obciążenie; nabój strzelby: rurka z prochem i kulą lub śrutem; ł. ślepy = napełniony tylko prochem; ł. ostry=z kulą; ł. elektryczności = ilość elektryczności w przewodniku; p. Nabój.
Ładunkowe (-ego), nm., opłata za ładowanie towarów.
Ładunkowy, nm., przym. od Ładunek; dotyczący ładowania, ładunku.
Ładzić, Ładować, porządkować, ustawiać systematycznie, doprowadzać do ładu, szykować, przygotowywać; żyć zgodnie, bez kłótni; nie ładzi = nie wypada, nie przystoi.
Łagiew, łć., duże naczynie do napoju; baryłka; rura gumowa do przelewania płynów.
Łagiewka, łć., cebrzyk, naczynie podróżne na napój, zrobione z drzewa lub skóry, torebka pyłkowa rośliny.
Łagodnieć, stawać ś. ładodnym, nie gniewliwym; tracić na sile, słabnąć, zmniejszać ś. (mróz ł-eje).
Łagodniuchny, Łagodniutki, zupełnie łagodny.
Łagodność, rzecz. od Łagodny; przymiot dobrotliwości, zgodność, ustępliwość, dobroć.
Łagodny, niegniewliwy, niesurowy, niedokuczliwy, łaskawy, wyrozumiały, pobłażliwy, dobrotliwy; ł. charakter = dobry i spokojny; ł. uśmiech = pełen dobroci, nie złośliwy; łatwy do zniesienia (ł-a zima); wino ł-e = słodkie i nie bardzo mocne, niewytrawne; w lek., niegrożący niebezpieczeństwem, nieostry (ł. przebieg choroby).
Łagodzić, uspokajać, uśmierzać, czynić mniej surowym, mniej dokuczliwym (ł. ból, gniew, wyrok sądowy i t. d.).
Łaja, sfora psów.
Łajać, surowo i z gniewem; upominać, ostro napominać, ganić ostremi wyrazami, czynić gwałtowne wymówki, fukać, krzyczyć, wymyślać, kląć.
Łajanka, nagana, upomnienie surowe, bura, wymyślanie.
Łajdacki, nieuczciwy, niegodny, nikczemny, łotrowski, szelmowski, niecny; w złym gatunku, fuszerski, marny; ł. towar = tandeta.
Łajdactwo, postępowanie właściwe łajdakom; hultajstwo; zbior. łajdaki, łotry, szelmy, hultaje.
Łajdaczeć, stawać ś. łajdakiem, nikczemnieć.
Łajdaczka, forma ż. od Łajdak; kobieta źle ś. prowadząca, nierządnica.
Łajdaczyć się, prowadzić życie łajdaka, pędzić żywot niemoralny, hultaić ś., włóczyć ś. po miejscach podejrzanych.
Łajdaczyna, pogardl. od Łajdak: człowiek nędzny, godny pogardy.
Łajdak, człowiek złych przymiotów, niegodziwiec, gałgan, szelma, nicpoń, łotr, wszetecznik.
Łajnisty, pełen gnoju, łajna.
Łajno, nawóz, gnój, kał, ekskrementy.
Łaknący, imiesł. od Łaknąć; głodny, zgłodniały; łakomy, chciwy, pożądliwy.
Łaknąć, być głodnym, cierpieć głód; przen., pożądać, pragnąć, chcieć czegoś usilnie i namiętnie.
Łakoć, przysmak, smakołyk; w lm. ł-cie, delikatesy, przysmaczki; przen., słodycz, wdzięk, powab.
Łakomić, czynie łakomym; ł. ś., łaknąć czego; mieć chęć na co; pragnąć czego, pożądać usilnie, być chciwym na co.
Łakomie, Łakomo, przysł. od Łakomy; z apetytem; pożądliwie; łapczywie, chciwie, z pośpiechem.
Łakomiec, Łakomca, żarłok, chciwiec, łasuch.
Łakomstwo, obżarstwo, żarłoczność; pożądanie, pożądliwość, łapczywość, chciwość, usilne pragnienie czegoś.
Łakomy, chciwy na jedzenie, nienasycony, żarłoczny, obżarty, łaknący, żądny, łapczywy; chciwy, chytry na co; smaczny, apetyczny, upragniony, ponętny (ł. kąsek).
Łakotka — p. Łakoć.
Łakotniś, lubiący łakocie, łakomca, łasuch; wyrabiający łakocie a. handlujący niemi (cukiernik, piekarz).
Łam, kawał czego, kamieniołom; kolumna, szpalta w czasopiśmie; na ł-ach pisma = w tekście pisma — p. Łamulec — p. Łom.
Łamacz, ten, co łamie; w druk ł. a. metrampaż == pracownik drukarski, układający kolumny ze złożonego przez zecerów tekstu i ilustracji.
Łamać, kruszyć na części, rozłamywać na kawałki, gruchotać; zwalczać, pokonywać, niweczyć (ł. przeszkody); wykrzywiać, wyginać, wykręcać (ł. ręce z rozpaczy); łupać, kruszyć (ł. kamienie w kopalniach, kamieniołomach); z trudem dostosowywać coś do czegoś, naginać, wdrażać; ł. język = z trudem wyrażać ś. w jakimś języku; naruszać, gwałcić (ł. słowo, obietnicę, przysięgę); powodować ból, dokuczać, dolegać (ból ł-ie kości); przen., ł. pierwsze lody = rozpoczynać jakąś pracę, zwyciężać, pokonywać trudności; dochodzić do stosunku z kimś obcym; dokonywać, zdobywać, osiągać przemocą; ł. ś., kruszyć ś. na części, trzaskać ś.; wyginać ś., wykręcać ś., wykrzywiać ś.; uciekać ś. do wykrętów, wywijać ś.; ł. ś. z kim, borykać ś., zmagać ś., mocować ś. z kici; dostosowywać ś. do czegoś, wdrażać ś., ćwiczyć ś.; w fiz., odbijać ś. pod kątem, i odchylać ś. od pewnego kierunku (o promieniach); ł. ś. z kim opłatkiem, chlebem = dzielić ś.; wyczerpywać ś., upadać pod ciężarem; serce mi ś. ł-ie = jestem w rozpaczy; głos mu ś. ł-ie = nie może dalej mówić ze wzruszenia.
Łamanie, rzecz. od Łamać; ł. w kościach = ból, spowodowany gorączką a. reumatyzmem.
Łamaniec, trudne ćwiczenie gimnastyczne, sztuka gimnastyczna, polegająca na wyginaniu członków ciała; przedmiot o dziwacznych kształtach, wykrętas, zakrętas; w lm., ł-ńce, rodzaj suchych ciastek z miodem i makiem.
Łamanina, wyginanie; przedmioty, rzeczy połamane, sztuki łamane; wysiłki, walka.
Łamany, imiesł. od Łamać; sztuki ł-ne = trudne sztuki gimnastyczno, połączone z wyginaniem członków ciała; język ł. = niepoprawny, nieczysty, nieprawidłowy, źle wymawiany; w gieomlinja ł-a = linja złożona z kilku prostych, przecinających ś. pod kątem; pismo ł-ne = gotyckie, szwabacha.
Łamigłówka, zadanie trudne do rozwiązania, polegające na kombinacji zgłosek, liter a. liczb; zabawka dziecinna, polegająca na układaniu całości figury lub obrazu z cząstek porozrzynanych.
Łamignat — p. Łomignat.
Łamikark — p. Łamaniec; skok narażający na złamanie karku.
Łamliwość, kruchość, zdolność do łamania ś., delikatność, nietrwałość; w fiz., zdolność do załamywania ś. (o promieniach).
Łamliwy, Łamny, łatwo ś. łamiący, kruchy, delikatny.
Łamulec, Łam, Łom, drąg żelazny do kruszenia lodu, grudy, skał i t. p.; oskard.
Łan, nm., obszar pola uprawnego; pole, rola; miara powierzchni pola uprawnego = mniej więcej włóce.
Łani, przym. od Łania; jeleni.
Łanię (-ęcia), lm. (-ęta), młode łani.
Łanowiec, Łanowy, w dawnej Polsce, żołnierz pieszy, utrzymywany z dóbr królewskich, stosownie do liczby łanów.
Łanowy, przym. od Łan; piechota ł-a a. wybraniecka = złożona z chłopów, wybranych po jednemu z łanu, zorganizowana przez Stefana Batorego.
Łańcuch, nm., sznur, złożony z ogniw metalowych (pies na ł-u, ł. u drzwi), most na ł-ach=podnoszony i opuszczany, inaczej zwodzony; przen., szereg, rząd, lin ja (I. obławy, tyraljerski); związek myślowy zdarzeń (I. przyczyn i skutków); w chemszereg atomów, związanych pewną częścią powinowactwa; I. w miemprzyrząd złożony z ogniw, służący do pomiarów gieometrycznych; w lm., kajdany, okowy, pęta; przen., niewola, poddaństwo.
Łańcuszek, zdr. od Łańcuch; mały łańcuch (ł. u zegarka = dewizka); szew, tworzący ś. ze ściegów, z których każdy następny zaczyna ś. w połowie poprzedniego.
Łap! Łaps! wykrz., oznaczający chwytanie czegoś a. kogoś; cap!
Łapacz, agient policji śledczej, śledzący winowajców, detektyw; wogóle ten, kto chwyta coś, dybie na coś; dostarczający klijentów dla pokątnych adwokatów; chwytający psy na ulicy.
Łapaczka, żona łapacza; ajentka policji śledczej.
Łapać, chwytać, porywać, tropić, łowić; ubiegać ś. za czym, starać ś. o co (ł. posadę, honory); ł. za słówka = złośliwie podchwytywać poszczególne wyrazy, nie zaś sens ogólny; ł. na co = nęcić, zwabiać, mamić; ł. ś., łapać jeden drugiego; wpadać w pułapkę, dawać ś. łowić; dać ś. zwabić, znęcić, doznać na czem zawodu: złapał ś. = oszukał ś.; ł. ś. za głowę = zadziwiać ś., przerażać ś.
Łap-cap, Łapu-capu! byle jak, byle prędko, bez ładu; ł.-c. i w nogi = chwyciwszy co ś. da, uciekać.
Łapcia, zdr. od Łapa; pieszczot. zamiast rączka.
Łapciuch, obszarpaniec, brudas, obdartus, nędzarz; nicpoń.
Łapczywie, przysł. od Łapczywy; chciwie, z pośpiechem i łakomie (jeść ł., chwytać coś ł.).
Łapczywy, chciwy, żądny, łakomy, pożądliwy; porywczy, prędki, gorący do czego.
Łapeczka, Łapinka, zdr. od Łapa.
w lm. łapcie, pogardl., mieszczanie, łyki.
Łapigrosz, chciwiec, wyzyskiwacz, skąpiec, wydrwigrosz.
Łapikufel, pijak, opój.
Łapikura, ten, co kradnie kury (lis); żart., kuchcik.
Łapina, Łapinka — p. Łapcia.
Łapownictwo, branie łapówek, przekupstwo.
Łapownik, urzędnik, biorący łapówki od interesantów.
Łapówka, datek, ofiarowany urzędnikowi dla przekupienia go, dla skłonienia, kuban.
Łapserdak, chałat żydowski, zwłaszcza podarty i brudny; obszarpaniec, oberwaniec, nędzarz, obdartus (zwłaszcza o Żydach); gałgan, szachraj, brudas w postępowaniu z innymi.
Łapu-capu — p. Łap-cap.
Łasica, zool. — p. Łaska (zdr. Łasiczka); kobieta, przymilająca ś., łasząca ś., przylepka, pieszczotka, pieszczoszka.
Łasić się, przymilać ś., nadskakiwać, przypochlebiać ś., skarbić sobie czyjąś łaskę (czynić ś. pokornym), płaszczyć ś. przed kim (o zwierzętach, a. w znaczeniu przenośnym i o ludziach).
Łaska, przychylność, łaskawość w uczuciach i czynach okazywana przez wyższego niższemu z własnego popędu; ł. Boska = pomoc, udzielona przez Boga człowiekowi dla uzyskania zbawienia; ł. Boska, że nie złamał nogi = szczęście; miłosierdzie, wspaniałomyślność, pobłażanie winom; podać ś. do ł-i monarszej = o ułaskawienie; datek, dar, odznaczenie, udzielone przez wyższego niższemu (zaszczyty i łaski monarsze); przysługa, uprzejmość, grzeczność, wyświadczona z dobrej woli (zrób to z ł-i swojej, jeśli ł. = grzeczny sposób wyrażania prośby; dopraszam ś. ł-i wielmożnego pana = pokorny sposób wyrażania prośby, zwłaszcza u ludu; dobra wola, uznanie (dajcie, co ł. = ile chcecie); zdać ś. na czyjąś ł-ę i niełaskę = poddać ś. jego wyrokowi, jego woli; wkraść ś. w czyje ł-i = pochlebstwem co osiągnąć; chodzić po ł-ce = po prośbie; z ł-i = z własnej woli, bez przymusu, wedle własnego uznania (daję to z ł-i); jak z ł-i = niedbale, niechętnie, mało, skąpo (daje, pracuje, jak z ł-i); z ł-i na uciechę = bez żadnego powodu, wedle mojego widzimisię, bo mi ś. tak podoba; z czyjej ł-i = z czyjego powodu, dzięki komu, z czyjej przyczyny (My, z ł-i Bożej, król i t. d. = zwykła formuła, używana w tytułach panujących, zwłaszcza w dzisiejszych czasach); poeta z Bożej ł-i = z urodzenia, z talentu.
Łaskaw, łaskawy.
Łaskawie, przysł., uprzejmie, z dobrocią, wspaniałomyślnie.
Łaskawość, życzliwość, dobroć, uprzejmość, okazywanie łaski, wspaniałomyślność.
Łaskawy, przychylny, życzliwy, wyrozumiały, łagodny, pobłażliwy, miłosierny; niezbyt ostry, niedokuczliwy (ł. wyrok, ł-e powietrze); miły, sympatyczny, wdzięczny; bezpłatny, ł. chleb = bezpłatne utrzymanie dożywotnie; siedzieć gdzie na ł-ym chlebie = być rezydentem, gracjalistą; swojski, obłaskawiony (o zwierzętach); Ł. Panie! (w listach i przemówieniach) = sposób tytułowania bez okazywania zbytniego uszanowania.
Łaskodawca, dający, wyświadczający łaskę, obdarowujący łaskami.
Łaskotać — p. Łechtać.
Łaskotki, Łachotki, Łaskotanie, pobudzanie do śmiechu przez dotykanie ciała w miejscach wrażliwych.
Łaskotliwy, wrażliwy na łaskotanie, bojący ś. łaskotania.
Łaskun, zwierzę ssące drapieżne, z rzędu żbikowatych.
Łasować, być łasuchem, łakomcą, wyjadać coś ukradkiem przez łakomstwo.
Łasuch, łakomy na przysmaczki, lubiący łasować.
Łasy, człowiek, lubiący smaczne potrawy i łakotki; apetyczny, smaczny, wzbudzający pożądliwość.
Łaszczyć się, łakomić ś., znęcać ś. na co.
Łaszenie się, przymilanie się.
Łaszt, nm., miara towarów sypkich = 3,840 litrom; waga okrętowa = l,865 klgr.
Łata, nm., cienkie a długie drzewo tarte a. wyciosane; żerdzie na płoty, na dach pod gonty, pod dachówkę; krokiewka, listwa.
Łata, kawałek materjału, przyszyty do ubrania a. obuwia na miejscu dziurawym; o zwierzętach: plama odmiennej barwy na sierści; ł. na ł-cie = zniszczona suknia, łachman, gałgan; same dziury i ł-y = nic nie warte; brat ł. = szlachcic — prostak, dobry towarzysz, skromny i dobroduszny; laik; przypiąć ł-ę a. łatkę = obmówić kogoś, uszczypnąć (słowami).
Łatać, wstawiać łaty w zniszczonym, dziurawym ubraniu albo obuwiu, reperować; ł. biedę = dawać sobie z trudem radę; ł. komu skórę = bić; ł-na zgoda = jaka taka zgoda, z trudem utrzymywana.
Łatanina, robota łatania, ubranie a. obuwie łatane, zniszczone; zła, nędzna, niedbała robota, partactwo, tandeta; zbieranina.
Łatek, biedak, nędzarz, oberwaniec.
Łatka, zdr. od Łata; mieszczuch, udający pana; przypiąć komu ł-ę = obmówić go w sposób uszczypliwy, dokuczyć mu.
Łatr, nm., miara bryły, długości i powierzchni, sążeń (ł. drzewa = sążeń drzewa).
Łatwiuchny, Łatwiutki, Łatwiuteńki, Łatwiusieńki, bardzo łatwy.
Łatwopalny, łatwo zapalający ś., palny.
Łatwość, rzecz. od Łatwy; mieć ł. do czego = być zdolnym do czegoś; ł. w obcowaniu z ludźmi = układność towarzyska, zgodność.
Łatwowierny, dający łatwo w siebie wszystko wmówić, dający każdemu i każdej rzeczy wiarę.
Łatwy, niezbyt trudny, nie przedstawiający trudności; zrozumiały, jasny, przystępny (styl ł.); gładki, układny, dobrze wychowany, towarzyski ł. w obcowaniu z ludźmi = łagodny, spokojny, dobrotliwy; ł. do czego, skory, pochopny (ł. do zwady, do bójki).
Ława, sprzęt do siedzenia, złożony z deski, ustawionej poziomo na podpórkach; ł. a. ławka przez rów, przez rzekę = kładka; szereg, rząd (iść ł-ą = razem, hurmem); urząd ławników; ł. oskarżonych = miejsce w sali sądowej dla podsądnych; pójść na ł-ę oskarżonych = dostać ś. pod sąd, pójść do kryminału; ł. szkolna = okres szkolny w życiu młodzieńca (przyjaźń od ł-y szkolnej); ł. obrończa = adwokaci, obrońcy sądowi; ł. ministrów = gabinet ministrów; ł. przysięgłych = sędziowie przysięgli; jestem na ł-ie = mam powodzenie, szczęści mi ś.; jestem pod ł-ą = nie szczęści mi ś.; pod ł-ą = w zapomnieniu; pójść pod ł-ę = w zapomnienie; odszczekać z pod ł-y = ze wstydem odwołać oskarżenie (zdr. Ławka, Ławeczka) — p. Ławica.
Ławica, Ława, mielizna piasczyst. a wzdłuż rzeki albo brzegu morskiego; w garnpokład, warstwa (ł. węgla, gliny i t. p.) — p. Ława.
Ławniczy, przym. od Ławnik.
Ławnik, w dawnym samorządzie miejskim sędzia obieralny; ławnicy zasiadali pod przewodnictwem wójta; urząd w magistracie dzisiejszym.
Ławra, gr., klasztor ruski.
Łaz, steczka w górach, pastwisko, przełaz.
Łazanek, wł., klusek płaski w formie równoległoboku.
Łazarz, człowiek okryty ranami i wrzodami; nędzarz, żebrak; szpital św. Łazarza dla chorób skórnych w Warszawie,
Łazęga, człowiek, który pracuje a. chodzi powoli i ociężale; włóczęga, próżniak, leniwiec.
Łazić, wolno chodzić, chodzić bez celu
Łaziebnik, łaźnia domowa, pokój kąpielowy — p. Łaziennik.
Łaziebny, przym. od Łaźnia.
Łazienka, pokój z wanną, umywalnią, prysznicem i t. p.; miejsce przeznaczone na łaźnię; częściej w lm., zakład kąpielowy publiczny.
Łaziennik (forma ż. Łazienniczka), Łaziebnik (forma ż. Łaziebniczka); właściciel łaźni, dozorca łaźni a. zakładu kąpielowego; posługacz w zakładzie kąpielowym; kąpielowy.
Łazy (-ów), karcze, pniaki; miejsce po wypalonym lesie; miejsca nizkie i bagniste, zarosłe krzakami i łoziną.
Łaźnia, zakład a. izba, gdzie ś. kąpią, parzą w gorącej parze a. w gorącym powietrzu (ł. parowa, ł. rzymska=kąpiel w gorącym powietrzu); przen., sprawić komu ł-ę = obić go; być, jak w ł-i = mieć wiele kłopotów, przykrości.
Łażące zwierzęta, dział ptaków dwuparzystopalcowych (o dwuch palcach naprzód i dwuch w tył zwróconych).
Łączący, imiesł. od Łączyć; w gram., tryb ł. = wyrażający czynność zależną od innej czynności.
Łącznica, linja łącząca; linja kolejowa łącząca dwa tory, bocznica; w anat., błona śluzowa, wyściełająca od przodu gałkę oczną i powierzchnie wewnętrzne powiek, spojówka; owad skrzydlaty z rzędu dwuskrzydłych muchowatych.
Łącznie, ogólnie, razem (przy wymienieniu sumy); wspólnie, społem, razem, wspólnemi siłami.
Łącznik, w pisowni, znak łączenia dwu wyrazów a. dwu części wyrazu złożonego (np. ciemnoczerwony); w logice: połączenie podmiotu z orzeczeniem w sądzie logicznym, w zdaniu gramatycznym, wyrażające się za pomocą słowa posiłkowego: być.
Łączność, związek myślowy, styczność, zależność; wspólność, wspólne działanie, uczestnictwo, spójność.
Łączny, powstały z dodawania, sumaryczny; łączący, spajający; łąkowy (kwiat ł.).
Łączyć, z dwu a. więcej przedmiotów tworzyć jedną całość, jednoczyć, zespalać, wiązać; dokładać, posiadać coś wspólnego z innemi (ł-ę do listu paczkę), ł-ę wyrazy szacunku = formuła zakończenia listu; ł. ś., zlewać ś. w jedną całość, podejmować wspólne usiłowania, kojarzyć się, jednoczyć się, pozostawać w pewnym związku.
Łąg (łęgu. lm., łęgi), nizina a. pastwisko, zwykle obrosłe wikliną, pole równe, nizinne, łąka nad rzeką.
Łągiew, Łonew, nm., pręt żelazny, łączący sztelwagę z osią przednią wozu.
Łąka, przestrzeń ziemi na nizinie, porośnięta trawą, z której zbierają siano (zdr. Łączka).
Łąkowiec, gatunek motyla dziennego.
Łąkowy, Łączny, przym. od Łąka.
Łbieniec, gatunek jaszczurki skalnej: gatunek żmii.
Łbisko, pogardl., łeb.
Łbisty, mający duży łeb, głowiasty.
Łeb, głowa zwierzęcia; pogard., głowa ludzka; tępe zakończenie jakiegoś przedmiotu w kształcie głowy (ł. gwoździa, śruby i t. p.); przen., mocny ł., tęgi ł. człowiek zdolny, mądry; niełatwo ś. upijający; ma we łbie, a. kurzy mu ś. ze łba = jest pijany; wziąć ś. za łby = kłócić ś., borykać ś., mocować się, bić się; patrzeć z pode łba = złowrogo, ponuro; ł. za ł. = stanąć do pojedynkowej walki; na łbie stawać = dokazywać, awanturować ś., czynić wielkie wysiłki dla osiągnięcia czegoś; zakuty ł. = człowiek tępego umysłu, niezdolny, głupiec; mieć kiełbie we łbie = być postrzelonym, niedowarzonym, warjatem, mieć zajączki w głowie; łbem kręcić=starać się wymyślić coś rozumnego a. dowcipnego, kłopotać ś., trwożyć ś.; w ł. ś. skrobać=mieć kłopot; przen., wziąć w ł.= zginąć, przepaść, pójść i na marne; skręcić czemu ł. = zniszczyć, zatrzeć ślady, udaremnić, unicestwić; na ł., na szyję = bardzo pośpiesznie, co tchu; zupełnie, doszczętnie, z kretesem (zbić wrogów na ł., na szyję); ł. na ł., ł. w ł. = jedno za drugie, sztuka za sztukę (przy zamianie); spaść z pieca na ł. = z trudnego położenia dostać ś. w jeszcze trudniejsze, z deszczu pod rynnę, z dobrobytu w biedę; jedno w ł., drugie koło łba = niedbale, niedokładnie coś robić (zdr. Łebek, Łepek).
Łebak, Łepak, człowiek zdolny, rozumny, rozgarnięty.
Łebek, zdr. od Łeb; mała głowa; tępe zakończenie niewielkiego przedmiotu w kształcie główki (ł. szpilki, gwoździka); jak ł. od szpilki = bardzo mały, drobniutki, przen., po ł-kach = powierzchownie, pobieżnie, piąte przez dziesiąte, niedbale.
Łebski, Łepski, zdolny, rozgarnięty, inteligientny, pojętny.
Łechciwy — p. Łaskotliwy; chciwy, łapczywy, łakomy.
Łechtać, Łaskotać, przyjemnie drażnić nerwy przez dotykanie miejsc wrażliwych na ciele; żarz, bić; przen., głaskać, pieścić, schlebiać, pochlebiać; wabić, nęcić, mamić; pobudzać (ł. ambicję, żądzę).
Łepak — p. Łebak.
Łepek — p. Łebek; zdr. od Łeb.
Łepeta, żart., głowa, główka, głowina (zdr. Łepetyna).
Łepski — p. Łebski.
Łezka, zdr. od Łza.
Łęg — p. Łąg; zarośla na łąkach błotnistych; łąka a. las na bagnie.
Łęk, wyniosła część siodła, kula siodła; wierzchnie wygięcie kulbaki; przełęcz górska.
Łękowacieć, nabierać kształt łęku, łuku.
Łężny, przym. od Łęg; rosnący a. przebywający na łęgach; ł-a gołębica = dzika, leśna; sowa ł-a = puhacz.
Łgać, mówić nieprawdę, kłamać, zmyślać, kręcić.
Łgarski, przym. od Łgarz; nieprawdziwy, kłamliwy, oszczerczy.
Łgarstwo, kłam, skłonność do kłamania, zmyślania; kłamstwo, nieprawda, zmyślenie, fałsz, plotka, oszczerstwo.
Łgarz, kłamca, kłamczuch.
Łkać, płakać głośno, zanosić ś. od płaczu, szlochać.
Łkanie, rzecz, od Łkać.
Łobuz, Łobuziak (forma ż. Łobuzka); dokuczający innym swemi zbytkami, zuchwalstwem; ulicznik, urwis, zbytnik, awanturnik; włóczęga, hulaka, wszetecznik; żart., psotnik, fircyk, bałamut, figlarz.
Łobuzerja, zachowanie ś. nieprzyzwoite, zuchwałe, obrażające; zbior., łobuzy, awanturnicy, hulaki, urwisy.
Łobuzerka, łobuzowanie ś., hulanka, swawola, birbantka.
Łobuzować się, postępować jak łobuz, zaczepiać innych, hultaić się; hulać, birbantować ś.
Łobuzowski, przym. od Łobuz (ł. uśmiech = figlarny, cyniczny).
Łochwa, zimowe legowisko niedźwiedzia.
Łodyga, nm., główny pęd rośliny (źdźbło, badyl, pień) (zdr. Łodyżka); rodzaj dużej płaskiej łodzi.
Łodziarz, Łódkarz, rzemieślnik, wyrabiający łodzie; rybak, wioślarz, przewoźnik.
Łogawizna, kostna narośl na nodze u konia wskutek której koń kuleje; gowizna, szpat.
Łogawy koń, chory na łogawiznę.
Łoić, smarować, powlekać łojem; przen., ł. komu skórę = obić go.
Łojak, guz z zawartością podobną do łoju.
Łojek, maść, smarowidło do twarzy, talk, bielidło.
Łojka, ros., skóra cielęca a. kozłowa, wyprawna sposobem białoskórniczym.
Łojowaty, podobny do łoju; kamień ł. = talk.
Łojowy, przym. od Łój; z łoju zrobiony.
Łojówka, świeczka łojowa; część wołu, przerastała tłuszczem, używana do gotowania.
Łokciowy, przym. od Łokieć (muskuł ł. = od łokcia u ręki); mający łokieć długości; towary ł-e = od łokcia, jako miary, sprzedawane na łokcie: materje, wstążki, tasiemki; żart., wielki, olbrzymi.
Łokietek, zdr. od Łokieć; mały łokieć (u ręki); ł. a. łoktek, człowiek niewielkiego wzrostu, niepokaźny (Władysław Ł.).
Łomać, ziemię pierwszy raz zoraną orać jeszcze w poprzek.
Łomak, gałąź sucha, leżąca na ziemi w lesie, chróst.
Łomianka, orka poprzeczna powtórna; w bot., roślina z rodziny szarłatowatych, chrząstkowiec.
Łomignat — p. Kastet.
Łomikamieniowate rośliny albo skalnicowate, rodzina roślin dwuliściennych.
Łomny, łatwy do złamania, kruchy.
Łomot, łoskot, jaki wydaje przedmiot łamiący ś. a. padający ciężko; hałas, grzmot, trzask, huk, gruchot.
Łomot! wykrz., oznaczający upadek ciała ciężkiego a. wystrzału.
Łomotać, niedok. od Łomotnąć; hałasować, stukać, robić łoskot; uderzać silnie i z hałasem; jeść chciwie, łapczywie, łakomie, ze smakiem, pałaszować; ł. ś., hałasować, stukać, dobijać ś. ze stukiem (ł. we drzwi), uderzać.
Łomotnąć, niedok. Łomotać albo ł. ś., upaść ciężko i z hałasem, brzdęknąć, gruchnąć, runąć; ł., uderzyć silnie i z hałasem, zakołatać; uderzyć kogo, lunąć, trzasnąć; ł. ś., uderzyć ś., palnąć się.
Łono, brzuch, wnętrzności; przen., wnętrze, głąb; piersi, serce, ramiona, objęcia (przycisnąć do ł-a); ł. Abrahama = tamten świat, wieczność; wśród, w otoczeniu (na ł-ie rodziny, na ł-ie natury, ojczyzny); przejść na ł. jakiego kościoła = przyjąć wiarę tego kościoła.
Łonowy, przym. od Łono (kość ł-a, mięsień ł., wzgórek ł.).
Łoński, zeszłoroczny.
Łopaciarz, rzemieślnik, robiący łopaty.
Łopata, narzędzie do kopania, kopystka (zdr. Łopatka, Łopateczka); wyłożyć co jak na ł-cie = przystępnie, jasno, zrozumiale; ł-ą coś komu kłaść do głowy = wykładać co przekonywająco.
Łopatkowy, Łopatczany, przym. od Łopatka.
Łopot, stuk, huk, szelest, odgłos; odgłos poruszania skrzydłami.
Łopotać, stukać, uderzając czymś płaskim (np. skrzydłami); tłuc ś., uderzać ś. (serce ł-ce).
Łopuch — p. Łopian.
Łopucha, gatunek rzodkwi.
Łosica, skóra łosia; kurtka ze skóry łosia; ł. a. łosza, samica łosia.
Łosię (-ęcia, lm. — ęta), Łoszę, młode łosia.
Łosina, mięso łosie.
Łosiowy, Łosi, przym. od Łoś; z łosia, z łosiej skory.
Łoskot, hałas, stuk, odgłos upadku, uderzenia, strzału, grzmotu — p. Łomot.
Łoskotać, robić łoskot, łomotać.
Łoskotny, Łoskotliwy, hałaśliwy, wydający łoskot.
Łososiarnia, miejsce, gdzie ś. utrzymują łososie.
Łososina, mięso z łososia.
Łososiowaty, podobny do łososia; ryby ł-te = rodzina ryb członkopromiennych.
Łosza — p. Łosica; kobyła łosia.
Łoszak, Łoszę, ukr., źrebak, źrebię.
Łotoć, roślina z rodziny jaskrowatych, gatunek kaczyńca.
Łotok, kamień łupiący ś. w tafelki nakształt łupku mikrowego; koryto z desek, którym woda spływa na koła młyńskie; kanał wodny.
Łotr, niegodziwiec, hultaj, obłudnik, oszust; zbrodniarz, rabuś, zbój, złoczyńca (zdr. Łotrzyk).
Łotrostwo, łć., postępek właściwy łotrom, niegodziwość; oszustwo, podłość, występek, zbrodnia, łajdactwo, szelmostwo; życie rozbójnicze: zbiór, łotrzy.
Łotrować, Łotrzykować, łć., łotrostwu ś. oddawać, rozbijać, grabić; ł. a. ł. ś., rozpustne, nierządne życie prowadzić, łobuzować ś., popełniać zbrodnie.
Łotrowski, łć., przym. od Łotr; łajdacki, szelmowski, niegodziwy, zbójecki, hultajski.
Łotrzyca, łć. kobieta występna, prowadząca życie łotrowskie; oszustka, złodziejka; kobieta, prowadząca życie niemoralne, nierządnica, ladacznica.
Łotrzyk, łć., zdr. od Łotr; nędznik, łotr; hultaj, szalbierz; zbój, złodziej, rabuś, opryszek.
Łowca, Łowiec, Łowczy, myśliwiec, myśliwy, strzelec; ł. posagowy = młodzieniec, szukający żony tylko z posagiem.
Łowczy, Łowiecki, przym. od Łowca; myśliwski (pies ł.); rzecz., zarządzający łowami, godność wysokiego urzędnika w dawnej Polsce (ł. wielki koronny, ł. litewski, ł. nadworny); ł. królewski = nadleśniczy w puszczy Niepołomickiej.
Łowczyc, syn łowczego.
Łowczyna, żona łowczego.
Łowczyni, forma ż. od Łowca (Djana ł. = bogini myśliwstwa).
Łowić, chwytać czworonogi, ptaki, ryby (ł. w sieci, na wędkę, w samotrzaski, pułapki a. w jakikolwiek inny sposób); polować; przen., ujmować, zniewalać, zjednywać, kusić; wydrwiwać, ośmieszać; chwytać co w lot (ł. uchem); przed niewodem ryby ł. = cieszyć ś. zawczasu; w mętnej wodzie ryby ł. = korzystać z zamieszania, z nieczystego interesu; ł. ś., dać ś. schwytać, być łapanym.
Łowiec — p. Łowca.
Łowiecki, myśliwski.
Łowiectwo, nauka i sztuka łowienia i bicia zwierząt, myśliwstwo; łowy, polowanie.
Łowisko, miejsce, gdzie urządzają i prowadzą łowy; puszcza; część stawu, skąd po spuszczeniu wody wybiera ś. ryby.
Łowny, zdolny do łowów; łatwy do złowienia, na którego polują (zwierzęta ł-e: las ł. = las, w którym zwierzyna znajduje ś. w obfitości).
Łowy — p. Łów.
Łozina, gatunek wierzby; drzewo łozowe a. witki łozowe.
Łozówka, ptak wróblowaty z rodziny gajówek.
Łoże, sprzęt do leżenia, sypiania dla człowieka; ł. małżeńskie = symbol pożycia małżeńskiego, stanu małżeńskiego; dziecko prawego lub nieprawego ł-a = zrodzone w małżeństwie lub poza niem; separacja od stołu i ł-a; ł. boleści = choroba; być na śmiertelnem ł-u = być blizkim śmierci; ł. pośmiertne = trumna; (w rzece) łożysko, koryto; osada strzelby, kolba; podstawa armaty, laweta; obsada kamienia, koła, czopa i t. d.
Łożnica, łoże, łóżko; izba sypialna, sypialnia.
Łożyć, wydawać, wydatkować pieniądze na jakiś cel; obracać na co fundusze, poświęcać, nie oszczędzać; ł. koszt na co a. na kogo; ł. czas = obracać go na co, poświęcać, tracić go na jakiś cel.
Łożysko, miejsce leżenia, legowisko; ł. rzeki = koryto; w medyc., ciało okrągławe, płaskie, obfite w naczynia krwionośne, do macicy wewnątrz przypięte, za pomocą którego płód żywi ś. krwią matki — p. Łoże, p. Legowisko.
Łożyszcze, w anat., zrazy albo płaty, z których składa ś. łożysko; guzy, służące do połączenia macicy z pępowiną i błonami płodu.
Łódkarz, wioślarz, przewoźnik.
Łój, tłustość zwierzęca; wydzielina i zawartość gruczołków łojowych skóry.
Łów, chwytanie, strzelanie zwierza, polowanie; częściej: łowy, polowanie, szczególnie na grubego zwierza; obława.
Łóżeczko, zdr. od Łóżko; małe łóżko dla dzieci, dla lalki.
Łóżko, Łoże, sprzęt, zrobiony umyślnie do spania; położyć się do ł-a = położyć ś. spać, zachorować; umrzeć na ł-u = umrzeć naturalną śmiercią.
Łub, twarda skóra drzewa, kora, szczególniej lipy; drzewo cienko ciosane, z którego robią się bębny; pokrycie wozu albo sam wóz nakryty ł-em; obręcz drewniana; króbka, kobiałka, koszałka z ł-u (zdr. Łubek).
Łubianka, łć., słoma łubinu.
Łubiany, zrobiony z łubu.
Łubień, okrągła część muru, na której oparta jest kopuła.
Łubina, kora brzozowa.
Łuczasty — p. Łukowaty; obłączasty i brwi ł-e).
Łuczek, zdr. od Łuk; mały łuk.
Łucznictwo, sztuka łucznika, strzelanie z łuku.
Łuczysty — p. Łukowaty.
Łuczywo, drzazgi smolne, podpałka, szczapka (ł. do świecenia).
Łudząco, ułudnie, zwodniczo, powabnie; ł. podobny = bardzo podobny.
Łudzący, powabny, zwodniczy, ułudny.
Łudzić, zwodzić, mamić, nęcić, oszukiwać (pozory ł-ą); zwodzić ś., omamiać ś., oszukiwać ś., liczyć na co daremnie.
Ług, nm., roztwór solny, szczególnie alkaliczny; myć kogo bez ł-u = dać ś. komu we znaki, zwymyślać go, zbesztać.
Ługować, nm., zaprawiać ługiem, myć, prać, bielić za pomocą ługu; w chem., rozpuszczać jakieś ciało w wodzie; robić wyciąg (ekstrakt) z materjału garbnikowego.
Ługowaty, podobny do ługu, mętny; bagnisty, sapiasty.
Ługowisko, nm., bagnisko, trzęsawisko, pokryte wodą ługowatą.
.png)
.png)
.png)
Łukowaty, Łuczasty, mający kształt łuku, kabłąkowaty, obłąkowaty, sklepisty.
Łuna, blask od ognia, światło, odbite na ścianie, górze, obłokach (ł. pożarna, ł. zachodu); światło, blask; ł. a. ł. zmierzchowa, w astr., jaskrawa zorza, jaka czasem ukazuje ś. w pewnych warunkach atmosferycznych na niebie.
Łup! ł.! cup! a. łupu! cupu! wykrzyk., oznaczający jedno a. powtarzające się uderzenie.
Łupa, duży kawał, bryła; szczapa drzewa, polano; kawał żelaza surowca; człowiek patrzący zezem.
Łupać, rozbijać na kilka kawałków, rozrąbywać, rąbać; ł. drwa, rozszczepywać, szczepać; ł. kamienie, skałę = rozbijać na kawałki, odłupywać kawałki; kłóć, sprawiać ból jakby od darcia (łupie ząb, łupie po kościach); ćwiertować, płatać, rozdzierać (wilk łupie barana = pożera); ł. ś., dać ś. łupać, rozszczepywać (drzewo dobrze się łupie).
Łupak, pieniądz miedziany, miedziak.
Łupanica, odłam, bryła odłupana.
Łupanie, rozrąbywanie, odbijanie kawałkami; darcie, łamanie w kościach.
Łupek, w min., nazwa ogólna niektórych skał, złożonych z różnych warstw o słabej spójności, dających ś. łatwo łupać (ł. gliniany, litograficzny, szlifierski, djabasowy albo grafit, amfibolit, djorytowy a. djoryt i t. d.).
Łupiący się, łamliwy, dający ś. łatwo łupać; łupliwy, łuszczący ś. obłażący z kory; rwący (ból ł.).
Łupić, drzewa a. zwierzęta obdzierać ze skóry, łuskać, łuszczyć; przen., napadać, rabować, obdzierać, grabić, ogołacać, wyzyskiwać; uderzać, bić, łoić (ł. kogo kijem); wytrzeszczać (ł. oczy); ł. ś. (o drzewie) obłazić z kory, drzeć ś. (o innych przedmiotach, szczepać ś.); obdzierać ś., rabować ś., wyzyskiwać ś., ogrywać ś. nawzajem; bić ś., łoić ś.
Łupień, bicie, cięgi, razy.
Łupiestwo, napadanie, rabunek, zdzierstwo, grabież, łupienie, łupież.
Łupież, skóra, zdarta ze zwierzęcia, futro; kora, odarta z drzewa; łupiestwo, grabież, rabunek; zdobycz myśliwska, plon, łup; strup, skorupa; łuska na oczach; łuszczące ś. kawałki naskórka we włosach; wysypka, połączona z łuszczeniem naskórka.
Łupieżca, Łupieżnik, zdzierca, rabuś, rozbójnik.
Łupieżczy, przym. od Łupieżca (napad ł.).
Łupieżny, przym. od Łupież; napadający w celu grabieży, łupiestwa, rozbójniczy.
Łupieżyć, zajmować ś. łupiestwem, rabować.
Łupikufel, pijak.
Łupiskóra, zdzierca, chciwiec, wydrwigrosz.
Łupka, mała szczapka drzewa; mała bryła żelaza; w lm. — p. Łubki.
Łupki — p. Łupliwy.
Łupkowy, przym. od Łupek; szyfrowy.
Łupliwość, Łupkość, Łupność, własność niektórych ciał, zasadzająca ś. na tem, że dają ś. łatwo łupać.
Łupliwy, Łupki, dający ś. łatwo łupać, szczepać, łupiący się.
Łupnąć, dok. od Łupać; uderzyć, trzasnąć, palnąć, machnąć; zrobić coś prędko i dzielnie, chwacko; ograć kogo; skazać; ł. uczniowi pałkę = postawić mu ją w dzienniku; ł. kieliszek= wypić, golnąć: ł. ś., uderzyć ś.
Łupnik, kamień warstwowy, płyta.
Łupu! cupu! — p. Łup!
Łuskać, Łuszczyć, z łuski, z łupiny obierać; ł. ś., dobywać ś. z łuski; obłazić cienkiemi warstewkami, łuszczkami; błyszczeć, lśnić, świecić.
Łuskany, obrany z łupiny (migdały ł-e).
Łuskiew — p. Łupina.
Łuskiewka, jedna z warstewek, pokrywających cebulę, łuska.
Łuskopłetwe ryby; rodzina ryb cierniopromiennych.
Łuskoskrzydłe, owady, mające łuskowaty połysk na skrzydłach; motyle.
Łuskowaty, Łuskowany, mający na sobie łuski, podobny do łuski.
.png)
.png)
Łuskowy, Łuszczkowy, przym. od Łuska.
Łuskwina — p. Łupina.
Łuszczak, Łuszczeniec, dojrzały orzech laskowy, który sam wypada z łuski; w zool., w lm., ł-ki, rodzina ptaków wróblowatych stożkodziobych.
Łuszczasty — p. Łuskowaty.
Łuszczenie ś. (o skórze), oddzielanie ś. w cienkich warstewkach.
Łuszczeniec, w bot., roślina z gromady grzybów.
Łuszczka, zdr. od Łuska; bielmo na oku, powodujące ślepotę; w min., błonka, warstewka w minerałach.
Łuszczkowaty, Łuszczkowy, przym. od Łuszczka.
Łuszczyca, rodzaj liszaja (choroba skóry).
Łuszczyć — p. Łuskać; ł. ś., obłazić cienkiemi, wierzchniemi warstewkami (o naskórku).
Łut, nm., 1/32 część funta.
Łutowy, nm., przym. od Łut; ważący jeden łut — p. Łutówka.
Łutówka a. wiśnia łutowa, w bot., odmiana wiśni o owocach barwy ciemno-czerwonej.
Łuza, fr., torebka w bilardzie, do której wpada kula.
Łyczak, powróz z kory sitowia a. łyka; tkanina z włókien konopnych; pogardl. mieszczanin, mieszczuch, łyk.
Łyczanka, Łyczka, mieszczka.
Łyczany, Łykowy, z łyka wyrobiony.
Łyczek, mieszczuch.
Łyczko, zdr. od Łyko; od ł-a do rzemyczka = od drobnego występku przechodzić do większych przewinień.
Łydkowy, przym. od Łydka.
Łyk, pogardl., mieszczanin, mieszczuch.
Łyk, przesunięcie ś. pokarmu z jamy ustnej do przełyku i żołądka, łyknięcie, haust (wypić jednym ł-iem = odrazu, duszkiem).
Łykać, płyn, pokarm przesuwać mechanicznie z jamy ustnej przez przełyk do żołądka; wypijać, połykać; upijać ś.; ł. ślinkę = mieć na co apetyt, oblizywać ś.
Łyknąć, nied. Łykać, posp., wypić trochę, połknąć; wypić jednym haustem, duszkiem; upić ś.
Łyko, tkanka komórkowata włóknista, leżąca między korą a bielem drzewa, zamieniające ś. w słój drzewny; powróz z ł-a; w lm., więzy, pęta (pójść w ł-a = dostać ś. do niewoli); sidła, sieci, samotrzask; ryzy, karby, rygor; drzeć ł-a = korzystać ze sposobności, wyzyskiwać kogoś; wilcze ł. — p. Wawrzynek, roślina.
Łykosz, roślina z rodziny łykoszowatych, różnolist.
Łykowacieć, stawać ś. twardym, łykowatym (o roślinach), parcieć.
Łykowaty, podobny do łyka, twardy, włóknisty.
Łyktus, dużo łykający, pijak.
Łypać, dok. Łypnąć; poruszać szybko oczami z powodu ciekawości, zerkać, spoglądać z podełba, spoglądać na różne strony, błyskać oczami.
Łys, miejsce na głowie obnażone z włosów, łysina.
Łysek — p. Łys; wół, pies z plamą białą na czole; niejednemu psu ł. = wielu jest podobnych z nazwiska a. powierzchowności.
Łysica, wysoka i stroma góra, nagi szczyt.
Łysieć, tracić włosy na głowie, stawać ś. łysym; linieć (o zwierzętach); przen., świecić ś. z powodu łysiny.
Łysina, miejsce łyse na głowie, o koniu = gwiazdka, strzała biała na czole; przen., miejsce przerzedzone, gołe (zdr. Łysinka).
Łysk — p. Błysk.
Łyskać — p. Błyskać; świecić; ł. oczami = rzucać groźne spojrzenia.
Łyskanie, świetlne migotanie, błyskanie, błyskawica.
Łyskawica — p. Błyskawica.
Łyskliwy, rzucający błyski, połyskliwy.
Łysnąć — p. Błysnąć.
Łysowaty, trochę łysy.
Łysy, o ludziach: pozbawiony włosów na głowie; o zwierzętach: mający białą plamę na czole; nagi, goły, nieporosły ł. góra = niezarosła drzewami; znają ś. jak ł-e konie = rozumieją ś., nie mówiąc do siebie; rzecz., ł. (ł-a), człowiek (kobieta) ł. (-a).
Łyszczak, Łuszczak, potoczna nazwa pierwiosnka łyszczaka; w min. — p. Mika.
Łyszczec, Łyszczyca, roślina z rodziny lepnicowatych, gipsówka, waplinek.
Łyszczeć — p. Błyszczeć.
Łyszczyk, w min. — p. Mika.
Łyśnienie, Łyśnięcie — p. Błyśnienie.
Łyżeczka, zdr. od Łyżka (ł. do herbaty, do czarnej kawy); tyle, ile ł. zmieści (brać lekarstwo po ł-ce); pod ł-ą a. pod łyżką = w dołku pod piersiami (ból pod ł-ką); przen., po ł-ce = potrochu, w małej ilości naraz.
Łyżewka, zdr. od Łyżwa.
Łyżka, narządzie do brania w usta pokarmów płynnych (ł. stołowa, wazowa, durszlakowa); narzędzie do nalewania metalu w formę; miara lekarstwa, tyle, ile ś. na ł-ce zmieści; miara aptekarska = 1/2 uncji; dołek sercowy tuż pod mostkiem (ból pod ł-ą); rodzaj świdra ziemnego a. rzemieślniczego; przen., ł. strawy = jedzenie, skromne utrzymanie; sprzedać ś. za ł-ę strawy = zaprzedanie samodzielności i wolności za nędzne utrzymanie; radby go w ł-ce wody utopić = nienawidzi go.
Łyżwiarski, przym. od Łyżwiarz.
Łyżwiarstwo, umiejętność ślizgania ś. na łyżwach, sport łyżwiarski.
Łyżwiarz, fabrykant robiący łyżwy, biegający na łyżwach po lodzie (forma ż. Łyżwiarka).
Łyżwować, biegać na łyżwach po lodzie, ślizgać się.
Łyżwowy, przym. od Łyżwa; most ł. = na łyżwach.
Łza, płyn przezroczysty, słony, wyrabiany przez gruczoły oczne, dla odwilżania oka i błony rogowej; płacz, łkanie (łzy boleści, smutku, radości); łzy gorzkie = łzy smutku, goryczy, w sercu: we ł-ch cały = spłakany; zalewać ś. ł-mi, tonąć we ł-ch = rzewnie płakać; wzruszyć kogo do łez=rozczulić aż do płaczu; błagać ze ł-mi w oczach = z płaczem; czysty, jak ł. = niepokalany, bez skazy; ocierać czyją łzę = pocieszać, przychodzić z pomocą w potrzebie; łzy wulkaniczne = bryły, wyrzucane przez wulkan; ł. Chrystusowa = gatunek słodkiego wina sycylijskiego; łzy batawskie = zastygłe krople szkła; w bot. — p. Łzawina; łzy na kwiatach = rosa poranna; kaskada łez = krople wody spadające; tren, elegja.
Łzawić, płynąć (o łzach); ł. ś., zalewać ś. łzami, łzy ronić, płakać.
Łzawie, Łzawo, z oczami pełnemi łez
Łzawienie, rzecz. od Łzawić; w med., nadmierne płynienie łez, łzotok.
Łzawy, pełen łez, we łzach cały; wyciskający łzy, godny politowania; smutny, żałosny — p. Łzowy.
Łzotok, Łzawienie, chorobliwe, zbyt obfite wydzielanie łez.
Łzowy, Łzawy, przym. od Łza.
Łżeć, kłamać.
