Wikiźródła

M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/L (całość)

< M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
<<< Dane tekstu >>>
Autor Michał Arct
Tytuł M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
Wydawca Wydawnictwo M. Arcta
Data wyd. 1916
Druk Drukarnia M. Arcta
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne L – wykaz haseł
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
L

 L, 12-ta litera w alfabecie; spółgłoska przedniojęzykowa, podniebienna.

 L, liczba rzymska = 50.

 Laba, nm., święto, odpoczynek, próżnowanie; przyjemność, uciecha, zabawa.

 Labarum, łć., proporzec starożytny rzymski; kosztowny sztandar Konstantyna W. z monogramem, złożonym z greckich liter Χ. Ρ., oznaczającym imię Chrystusa (fig.); przen., godło, pod którym ktoś walczy, święte dla niego.

 Laber, Labry, nm., ozdoba wokoło czego, obwódka, bramowanie; ozdoby kwieciste; floresy, wychodzące z pod hełmu, otaczające tarczę herbową.

 Laberdan, nm., świeże, solone mięso wątłusza.

 Labet, fr., rodzaj hazardowej gry w karty.

 Labirynt, gr., w starożytności, nazwa budowli z jednym wejściem, zawierających mnóstwo sal i krętych korytarzy; w anat., wewnętrzna część ucha, błędnik (fig.); przen., sprawa lub rzecz bardzo zawikłana, trudna do rozwiązania, niejasność, zamęt.

 Labiryntodont, gr., żabojaszczur (fig.) (płaz zaginiony).

 Labjalny, łć., wargowy (spółgłoski l-e).

 Laborant, łć., młody uczony, pracujący w laboratorjach naukowych; posługacz w aptece przy laboratorjum.

 Laboratorjum, łć., pracownia do wykonywania rozmaitych czynności naukowych, doświadczeń, badań fizycznych, chemicznych, technicznych i t. p.; w wojsku: warsztat do przysposabiania amunicji; przen., miejsce, gdzie się coś przygotowuje, dokonywa, pracownia uczonego, pisarza i t. p.

 Labować, l. ś., nm., rozkoszować ś., dogadzać sobie, używać, posilać się.

 Labrador, minerał: spat polny sodowo-wapienny.

 Labrować, łć., zdobić brzegi, bramować, ozdabiać herbami tarczę herbową.

 Labrowy, Labrzysty, ozdobiony labrem.

 Labruszki, dzika latorośl winna.

 Labuś, fr., dawna pogardliwa nazwa księdza, zwłaszcza Francuza, który przybywał do Polski jako guwerner.

 Lacerna, łć., u starożytnych Rzymian płaszcz z kapturem.

 Lach, mieszkaniec równin polskich, Polak.

 Lacha, Laga, duży kij, pałka, gruba laska.

 Lachcić, polszczeć; l. ś., polszczyć się.

 Lacki, polski, katolicki.

 Lać (leje, lał, leli a. lali), wypuszczać, wytaczać płyn jaki do czego, na co albo w co; wlewać, i wylewać, nalewać, przelewać; napełniać jakie naczynie płynem, opróżniać je z płynu; wykonywać plastycznie pewne przedmioty z wosku, gipsu, metalu i t. p., zwykle przy pomocy właściwych form (czcionki, medale, dzwony, posągi), odlewać je; ciec, płynąć, kapać obficie (deszcz leje); l. w gardło, l. w siebie = upijać ś.; l. w kogo = spajać go; l. jak w dziurawą beczkę = pić nadmiernie: leje jak wodę = pije dużo trunków; l.. łzy = gorzko płakać; bić, uderzać, tłuc kogo; mówi, pisze, jakby wodę lał = mówi płynnie, szybko a. pisze dużo; l. ś. = wypływać obficie, ściekać.

 Lada, byle, jakkolwiekbądź, ktokolwiekbądź, byle kto, byle jaki, pierwszy lepszy (lada kto, lada jaki, lada gdzie — p. Ladaco); pospolity, nędzny, marny, kiepski; l. dzień, l. godzina = oczekiwany z dnia na dzień, z godziny na; godzinę.

 Lada, nm., skrzynia kasowa; kasa cechowa; stół sklepowy, kontuar (fig.); skrzynka do rznięcia sieczki; skrzynia do zboża w młynie.

 Ladaco, coś lichego, nędznego; lada jak, byle jak, aby zbyć, licho, źle; człowiek nic dobrego, nicpoń, nędznik.

 Ladacznica, kobieta złych obyczajów, rozpustnica, nierządnica.

 Ladajaki, byle jaki, pierwszy lepszy, jakibądź, jakikolwiek, zły, nędzny, lichy, niewiele wart, kiepski, marny, pospolity, powszedni.

 Ladajako, byle jak, jakbądź, jakkolwiek; nieporządnie, niedbale, źle, aby zbyć, marnie, kiepsko, licho.

 Ladajakość, nędzota, lichota, mała wartość czego, partactwo.

 Ladan, gr., żywica z niektórych gatunków roślin, lipożywica.

 Ladra, nm., łachmany; skóra w rodzaju woru do pompy.

 Ladron, fr., dziki pęd na drzewie.

 Ladrowanie, nm., okrycie zbrojne, pancerz całkowity na konia lub człowieka, pełna zbroja (fig.).

 Ladrowany, nm., okryty zbroją, pancerzem, pnącerny (rycerz, rumak l.).

 Ladsztok, nm., stempel u strzelby.

 Lady (ledi), ang., pani, dama wyższego stanu w Anglji.

 Lafa, pers., płaca miesięczna a. roczna, żołd, pensja.

 Lafirynda, pogardl. kobieta myśląca tylko o wystrojeniu ś. i nie pilnująca domu i gospodarstwa, kobieta czułostkowa, romansowa; kokieta strojąca ś. niezręcznie, przesadnie, na pokaz.

 Lag, wł., błoto, moczar, sapowiska.

 Laga, gruba laska — p. Lacha.

 Lagier, nm., osad, formujący ś. w beczce przy fermentacji wina; roztwór solny, w którym trzymają śledzie; skład (towarów); obóz, obozowisko.

 Lagrować, nm., piwo = dać mu ś. odstać w lodowni.

 Lagrowy, nm., przym. od Lagier; l-e piwo, na lagrze robione; piwo l-e = wystałe, leżak; l-e szkło = grubsze szkło, wyrobione z lepszej masy szklanej, używane na szyby.

 Laguna, wł., płytki moczar a. jezioro, ciągnące się wzdłuż brzegu morza (fig.); jezioro wewnątrz atolu.

 Laicyzacja, gr., usunięcie jakiej instytucji z pod wpływu zarządu duchowieństwa.

 Laik, gr., braciszek zakonny, nie mający wyższych święceń; przen., człowiek nieobeznany z jaką nauką lub sztuką (forma ż. Laiczka).

 Lais, Laisa, fr., w starofrancuskiej i staroangielskiej poezji nazwa pieśni; śpiewanie przy dźwięku instrumentów strunowych; okrzyk śpiewny, refren, przyśpiew w pieśniach pobożnych (np. „Kyrie elejson”).

 Lajbik, nm., kaftanik, stanik kobiecy; krótki mundur wojskowy.

 Lak, pers., stopiona mieszanina różnych żywic, służąca do pieczętowania; roślina ozdobna z rodz. krzyżowych (fig.).

 Laka, arab., mieszanina jakiego barwnika z gliną, z solami cynowemi i innemi substancjami, służąca do wyrobu farb przezroczystych; guma żywiczna z Indji Wschodnich, czerwono-brunatna, jasna i przezroczysta; piękny werniks chiński.

 Laka, nm., gnojówka, kałuża; gnojnica.

 Lakier, nm., roztwór żywicy w terpentynie a. w spirytusie, nadający przedmiotom połysk i zabezpieczający od wilgoci.

 Lakierki, Lakiery (-ów), blp., buciki lub pantofelki z lakierowanej skóry.

 Lakiernia, nm., fabryka lakieru; zakład, oddział fabryki, gdzie lakierują różne wyroby.

 Lakiernictwo, nm., zajęcie, rzemiosło lakiernika.

 Lakiernik, nm., rzemieślnik zajmujący ś. lakierowaniem; fabrykant lakieru.

 Lakierować, nm., powlekać lakierem, pokostować.

 Lakierowany, nm., powleczony lakierem, pokostem, lśniący.

 Lakista — p. Jeziorowiec.

 Lakmus, nm., niebieski barwnik roślinny.

 Lakmusowy, nm., przym. od Lakmus; l. papier = papierek, nasycony lakmusem, do rozpoznawania kwasów i zasad.

 Lakolity, gr., skały wybuchowe, wtłoczone między warstwy osadowe.

 Lakoniczny, gr., krótko-węzłowaty, zwięzły a dosadny sposób wypowiadania myśli.

 Lakonizm, Lakoniczność, gr., sposób zwięzłego a jędrnego wypowiadania myśli.

 Lakować, pers., pieczętować, zalepiać lakiem; pokrywać lakierem.

 Lakowiec, owad półpokrywy czerwcowaty (fig.).

 Lakowy, z laku a. z laki zrobiony.

 Lakrymatorjum, łć., u starożytnych: mała urna do łez, łzawnica.

 Laksa, Laksacja, łć., biegunka, rozwolnienie, djarja.

 Laksaczka, łć., płynne odchody.

 Laksans, łć., lekarstwo, wywołujące rozwolnienie.

 Laksować, łć., przeczyszczać; mieć rozwolnienie.

 Laktacja, łć., karmienie piersią.

 Lakteina, łć., wyciąg, zawierający pożywne pierwiastki mleka.

 Laktobacylina, specjalny preparat, powodujący zsiadanie się mleka.

 Laktobutyrometr, Laktoskop, łć., przyrząd do oznaczania tłustości mleka.

 Laktometr, Laktodensymetr, łć., przyrząd do mierzenia gęstości mleka, probierz (fig.).

 Laktoza, łć., odmiana cukru, zawarta w mleku, cukier mleczny.

 Laktuka, łć., gatunek sałaty.

 Laktyna, łć., gatunek mąki do żywienia młodego inwentarza.

 Lala, zabawka dziecinna w kształcie osoby ludzkiej, najczęściej dziecka, lalka; osoba ładna, ale ograniczona i próżna; elegancik a. elegantka, strojniś a. strojnisia, pieszczoch a. pieszczoszka, piecuch, mazgaj; pog. człowiek zły, nieznośny (o, to l.!); dureń, cymbał, gapa (l. malowana = do niczego); iść do l-i = umrzeć (zdr. Lalka, Laleczka, Lalusia).

 Lalka, zdr. od Lala; manekin, model drewniany w kształcie postaci ludzkiej, z mogącymi ś. wyginać członkami, używany przez malarzy i rzeźbiarzy; forma z drutu do upinania sukni.

 Lalkowaty, do lalki podobny, wychuchany, wymuskany; głupawy, naiwny, niedołężny; wymuszony, nienaturalny.

 Laluś, wymuskany młodzieniaszek, elegancik, pieszczoch, piecuch, próżniak.

 Lama, fr., tkanina, przetykana złotem a. srebrem, złotogłów.

 Lama, peruw., zwierzę racicowe o długiej szyi i pięknej wełnie (fig.); tkanina wełniana z tego zwierzęcia.

 Lama, tybet., kapłan Buddy w Tybecie (fig.); Dalaj-L., arcykapłan tybetański.

 Lamaizm, Lamizm, łć., sekta buddyjska w Tybecie, której arcykapłanem jest Dalaj-Lama.

 Lambadacyzm[1], gr., błędne wymawanie l zamiast r (lobak zamiast robak).

 Lambinować, fr., ślęczeć nad czym, zanadto ś. mozolić.

 Lambrekin, fr., krótkie udrapowanie firanki u drzwi i okien, zwykle z ciężkiego materjału (fig.); w heral. ozdoby około hełmu, labry (fig.).

 Lamela, łć., cienka płytka metalowa.

 Lament, łć., płacz, narzekanie.

 Lamentacja, łć., skarga, użalenie ś.; pieśni Jeremjaszowe, śpiewane w kościele katolickim w ostatnie trzy dni W. tygodnia.

 Lamentować, łć., narzekać, żalić ś., biadać, skarżyć ś.

 Lamety, fr., prątki nitkowate z cienkiej blachy cynkowej, używane na ozdoby choinkowe na Boże Narodzenie.

 Laminować, fr., walcować blachę, aby była cienką; walcować żelazo na sztaby.

 Lamizm — p. Lamaizm.

 Lamoretki, fr. — p. Amoretki.

 Lamować, fr., obszywać czym brzegi materjału, bramować.

 Lamowany, fr., obszyty tasiemką a. mający obwódkę.

 Lamówka, fr., obszycie cienką skórą brzegów rzemienia a. innego przedmiotu skórzanego.

 Lampa, gr., przyrząd do oświetlania sztucznego, ogrzewania lub topienia (l. olejna, naftowa, spirytusowa, benzynowa, gazowa, elektryczna, acetylenowa (fig.); przen., przedmiot, dostarczający światła, np. księżyc, słońce, gwiazda i t. p.; pogardl. twarz, zwłaszcza duża i brzydka, gęba; łysina; w chem., przyrząd, służący do spalania jakiegokolwiek ciała, do wytwarzania światła a. ciepła; l. bezpieczeństwa a. Davego — p. Davy’ego lampa przen., l-y = ślepie wilka; zdr. Lampka.

 Lampadacja, łć., palenie podeszew lampami przy torturach.

 Lamparci, łć., przym. od Lampart; l-cie życie = birbanckie, rozpustne, hulaszcze.

 Lamparcica, łć., samica lamparta; kobieta lekkich obyczajów, rozpustnica.

 Lampart, łć., wielki kot afrykański centkowany (fig.); l. morski, zwierzę ssące z rodziny fok (fig.); przen., łobuz, birbant, hulaka, rozpustnik.

 Lamparterja, łć., życie hulaszcze, birbantka, rozpusta.

 Lampartka, łć., lampartowanie ś.

 Lampartować ś., łć., być łobuzem, hulaką, birbantem, rozpustnikiem; próżniaczyć, włóczyć ś.

 Lampas, fr., pas odmiennego koloru u czapki, spodni a. kołnierza; u ściany: szlak.

 Lampeczka, Lampka, gr., zdr. od Lampa; szklaneczka do napojów (np. do wina, miodu).

 Lamperja, fr., wyłożenie dolnej części ściany deskami, betonem, marmurem albo pomalowanie jej ciemniejszą farbą.

 Lampiarnia, gr., skład a. fabryka lamp; l. a. lampucernia, izba, gdzie ś. lampy przechowują, czyszczą i napełniają.

 Lampiarz, gr., ten, co robi albo sprzedaje lampy; ten, co czyści i zapala lampy i latarnie publiczne, latarnik, lampucer.

 Lampjon, fr., lampka a. latarnia papierowa do iluminacji.

 Lampka, gr., mała lampa (l. nocna, l. przed obrazem świętym); szklaneczka do napojów i trunków.

 Lampreda, Lampreta, łć., ryba minóg.

 Lamprometr, gr., przyrząd do mierzenia natężenia światła.

 Lampucer, nm. — p. Lampiarz.

 Lampucernia, nm. — p. Lampiarnia.

 Lamus, nm., przy większych dworach domek murowany, służący do przechowywania cenniejszych przedmiotów, magazyn, skarbiec (fig.); iron. skład starych rupieci, rupieciarnia (zdr. Lamusik).

 Lanca, łć., drążek ze stalowym szpicem, ułańska pika z chorągiewką (fig.).

 Lancet, fr., nożyk składany obosieczny do operacji chirurgicznych (fig.), bistur.

 Lancetnik, fr., zwierzę kręgowe bez wyróżnionej głowy, bez serca, ze szkieletem błoniastym, zaliczane do ryb bezgłowych (fig.).

 Lancetowaty, fr., z kształtu podobny do lancetu (liść l. = podłużny i śpiczasty).

 Lancknecht, Landsknecht, nm., dawny żołnierz zaciężny w Niemczech (fig.); l. a. lanc, lancuś = gra hazardowa w karty, djabełek.

 Lancman — p. Landsman.

 Lancyjer, fr., żołnierz lekkiej jazdy za Augusta III.

 Landara, nm., duży, ciężki powóz podróżny, stara kareta; otyła niezgrabna kobieta.

 Landgraf, nm., daw. tytuł niektórych książąt udzielnych w Niemczech.

 Landkuczer, nm., najemny woźnica z wozem.

 Landlord, ang., właściciel wielkich dóbr ziemskich w Anglji.

 Landmistrz, nm., wielki mistrz Krzyżacki.

 Lando, fr., rodzaj powozu oszklonego o jednakowo szerokich siedzeniach przednich i tylnych, z budą, rozkładającą ś. naprzód i w tył (fig.).

 Landrat, nm., naczelnik powiatu w Prusiech; rada okręgowa w Bawarji.

 Landrecht, nm., ustawa praw cywilnych, wprowadzona dnia 1 czerwca 1794 r. do ziem, odpadłych pod panowanie pruskie po rozbiorze Polski.

 Landsknecht, nm. — p. Lancknecht.

 Landsman, nm., ziomek, krajowiec, tubylec.

 Landsting, Landting, duńs., zgromadzenie narodowe, izba poselska w państwach skandynawskich.

 Landszaft, nm., krajobraz, pejzaż.

 Landszafta, nm., towarzystwo kredytowe ziemskie w Prusiech.

 Landszep, nm., ławnik, sędzia gminny.

 Landszturm, nm., pospolite ruszenie w Niemczech.

 Landszturmista, nm., należący do landszturmu.

 Landwera, nm., wojsko, złożone z ludzi, którzy przesłużyli czas prawem wyznaczony w wojsku linjowym; w Niemczech rezerwa, obrona krajowa.

 Landwerzysta, nm., należący do landwery.

 Landy, fr., błotniste i piaszczyste wydmy nadmorskie w Gaskonji.

 Langieta, fr., frezka, falbanka, garnirowanie u czepków i kołnierzyków damskich.

 Langusta, łć., skorupiak jadalny, pospolity w morzu Śródziemnym (fig.).

 Lanie, rzecz. od Lać; sprawić komu l. = wybić go; przen., skrytykować złośliwie w piśmie, zbesztanie; śmigus.

 Lanista, łć., szermierz, nauczyciel gladjatorów.

 Lanka, piłka kauczukowa lana czyli pełna (nie dęta).

 Lankastra szkoła = szkoła początkowa wzajemnego uczenia (dzieci młodszych przez starsze); daw. klasa wstępna.

 Lankastrówka, strzelba myśliwska, odtylcowa.

 Lanolina, łć., tłuszcz z wełny owczej; delikatna, dezynfekująca maść z tego tłuszczu.

 Lanolinowy, łć., przym. od Lanolina (mydło l-e, lampka l-a).

 Lansada, wł., łukowaty skok konia; w lm. podrygi, podskoki.

 Lansadować, wł., jeździć konno w podskokach.

 Lansjer, fr., ułan (fig.); taniec francuski z 5 figurami, w rodzaju kontredansa; muzyka do niego.

 Lansować, fr., puszczać, rzucać, wprowadzać w świat, w modę; l. ś., wchodzić w świat; rzucać się, w sposób gwałtowny zdążać ku karjerze, wysuwać ś. na pierwszy plan.

 Lantan, gr., w chem., pierwiastek metaliczny z gromady cerowej.

 Lantana, łć., rośl. — p. Hordowina.

 Lany, imiesł. od Lać; wylewany, odlewany (żelazo l-e = nie kute, ciasto l-e = rzadkie ciasto, które się leje na gorącą wodę, rosół, mleko i t. p., kluski l-e = kluski z lanego ciasta.

 Laokoonowy, przym. od Laokoon; l-e sploty, stosunki a. uczucia uciążliwe, gnębiące, coraz przykrzejsze, z których nie można się wyplątać.

 Laokracja, gr., panowanie ludu.

 Lapa, nm., gm. wziąć kogo na l-ę = oszukać, zwieść kogo, zadrwić, zakpić, zażartować z kogo, wywieść w pole kogo; zagiąć l-ę na kogoś = zamierzyć coś na czyjąś szkodę, dla wyrządzenia mu przykrości.

 Lapalja, nm., drobnostki, bagatele.

 Laparatomja, gr., otwarcie chirurgiczne jamy brzusznej.

 Lapidarny, łć., rzeźbiony a. wyryty na kamieniu; l. styl = zwięzły, dobitny, dosadny sposób pisania a. mówienia; l. pismo = rodzaj druku, używany w tytułach, w których litery o białych brzegach naśladują wypukłość.

 Lapis, łć., kolor jasno-lila; w med. kamień piekielny, azotan srebra do przypalania ran, noworostów i t. p.

 Lapisować, łć., w med. przypalać lapisem.

 Lapisowy, przym. od Lapis; l. kolor = jasno-liljowy.

 Lapsus, łć., błąd, omyłka; l. a. laps, termin, poza który coś przepada.

 Lar, bożek domowy u Rzymian starożytnych (l-y i penaty = ognisko domowe, dom, miejsce rodzinne, rodzina.

 Laralje, łć., święta rzymskie na cześć larów.

 Larendogra, fr., rodzaj wody kolońskiej; wódka rozmarynowa.

 Largetto, w muz., trochę zwolna, dość wolno.

 Largo, w muz., zwolna.

 Larum, fr., alarm, wrzawa, popłoch, trwoga; sygnał, zwołujący pod bron; hałas, krzyk.

 Larwa, łć., poczwarka owadu (fig.); straszna maska; poczwara, straszydło, widmo.

 Laryngolog, gr., lekarz specjalista chorób krtani.

 Laryngologja, gr., część medycyny, zajmująca ś. chorobami krtani i dróg oddechowych.

 Laryngoskop, gr., zwierciadełko czyli wziernik do badania krtani (fig.).

 Laryngoskopja, grbadanie krtani za pomocą laryngoskopu.

 Laryngotom, gr., narzędzie chirurgiczne do wykonywania laryngotomji.

 Laryngotomja, gr., operacyjne przecięcie krtani dla doprowadzenia powietrza do płuc.

 Las, pewna przestrzeń zarosła drzewami dziko rosnącemi lub umyślnie sianemi, wogóle rośliny gęsto rosnące (l. ostów, słoneczników); zebranie wielkiej ilości rzeczy długich i sterczących (l. dzid, masztów) lub gęsto rosnących (l. włosów); przen., chaos, zamęt, labirynt (l. myśli, l. zdarzeń); przen., być jak w lesie = nie dojść do prawdy, nie orjentować ś., błąkać ś.; iść do l-su = przyłączać ś. do powstania; iść w l. = być daremnym, przepaść bez śladu (nauka poszła w l. = na nic ś. nie przydała); koniec tej roboty jeszcze w lesie = bardzo daleki, odległy; przepędzić przez suchy l. = przez rózgi, między dwoma szeregami bijących (zdr. Lasek).

 Lasa, nm., krata a. siatka do przesiewania wapna, gruzu, piasku i t. p., arfa; krata z drutu a. prętów a. blacha dziurkowana do suszenia słodu i owoców; ruszt, sito do suszarni.

 Laseczka, zdr. od Laska; przedmiot w kształcie małego kijka (l. laku, cynamonu, lukrecji).

 Laseczkowaty, mający kształt laseczki (bakterje l-e).

 Lasecznik, drobny ustrój roślinny najczęściej w kształcie laseczki; bakterja (fig.).

 Lasek, zdr. od Las; mały las.

 Laserować, nm., powlekać malowidło farbą przezroczystą.

 Laserunek, nm., powlekanie rozrzedzoną farbą gruntu podmalowanego.

 Laska, kij do podpierania ś. a. do obrony; kij w parasolu; rzecz w kształcie pałeczki (l. laku, wanillji); kreska, linijka w piśmie prosta a. pochyła (zdr. Laseczka); miara długości (l. miernicza); l. biskupia = pastorał; l. hetmańska = buława; oznaka godności zwłaszcza marszałkowskiej; godność marszałka, przewodniczenie w senacie, na sejmie, w konfederacji, w trybunale (sejm pod czyjąś l-ą = pod jego przewodnictwem; marszałek starej l-i = poprzedniego sejmu; podawać projekt do l-i = przewodniczącemu sejmu do poddania obradom).

 Laskonogi, mający cienkie nogi.

 Laskowanie, rzecz, od Laskować; wypukłości i wklęsłości, idące równolegle (np. na kolumnach) (fig.); pokrycie z tarcic.

 Laskowy, przym. od Laska; leszczynowy (orzechy l-e).

 Lasować, nm., wapno, mieszać z wodą wapno palone, gasić wapno.

 Lasowy, przym. — p. Leśny; rzecz. — p. Leśnik.

 Lasówka, dziko rosnące drzewo leśne; owoc drzewa leśnego.

 Lasso, fr., Lazo, hiszp., długi rzemień z kulą na końcu, do chwytania koni dzikich i innych zwierząt (fig.).

 Lastówka, jaskółka.

 Lasza, nm., łubek, sztabka żelazna łącząca szyny kolei żelaznej.

 Laszka, forma ż. od Lach; Polka.

 Laszyć, głaskać, pieścić.

 Latacz — p. Latawiec; rodzaj sokoła a. jastrzębia myśliwskiego.

 Latać, unosić ś. w powietrzu a. przenosić ś. z miejsca na miejsce; fruwać (o ptakach, owadach i t. p.), wogóle unosić ś. w powietrzu (np. balon, latawiec); biegać bardzo szybko, śpieszyć się, pędzić; krążyć dokoła, obiegać (kielichy latają); poruszać ś. szybko (oczy latają); drżeć (ręce, nogi mu latają).

 Latanina, bezustanne latanie a. bieganie, bieganina.

 Latanja, łć., roślina krasłonica, gatunek palmy (fig.).

 Latarka, Latareczka, mała ręczna latarnia.

 Latarnia, łć., przyrząd do oświetlania, kształtu skrzynki z przezroczystemi, najczęściej szklanemi ściankami, wewnątrz której płonie świeca a. lampa; l. morska = wysoka wieża, wznoszona na wybrzeżach morskich, na której szczycie w nocy utrzymuje ś. silne światło dla ostrzegania żeglarzy (fig.); l. czarnoksięska a. magiczna = przyrząd optyczny, służący do rzucania na ekran powiększonych obrazów, malowanych na szkle lub innym materjale przezroczystym (fig.); przen., żart. duża twarz, gruba; głowa łysa; łeb, oczy wilka.

 Latarnik, łć., lampucer, lampiarz; ten, co czyści i zapala latarnie; ten, co niesie latarnię zapaloną (np. na pogrzebie); pilnujący latarni morskiej; w zool., owad skrzydlaty z gatunku pluskwowatych, piewikowatych.

 Latawica, kobieta, nie umiejąca usiedzieć na miejscu; obieżyświat, kobieta wietrzna, płocha; służąca, często wybiegająca na ulicę i zaniedbująca przez to obowiązki; zły duch napowietrzny, przedstawiający ś. w postaci gwiazdy latającej.

 Latawiec, to, co ś. unosi w powietrzu (np. ptak); koń bystry, rumak; człowiek, nie lubiący siedzieć na miejscu, wiercipięta, pędziwiatr; zły duch napowietrzny, potępieniec; zabawka dziecinna w postaci kwadratu papierowego, rozpiętego na ramie drewnianej, z ogonem papierowym i mogącego unosić ś. w powietrzu; przyrząd latający, zbudowany na wzór latawca dziecinnego (l. Franklina = sprowadzający elektryczność z chmur na ziemię, fig.), aeroplan, samolot; w zool., l. a. ptak rajski, ptak z rodziny ptaków rajskich (fig.).

 Lateralny, łć., boczny, poboczny, postronny.

 Laterować, Latusować, łć., zliczać cyfry z jednej stronicy i sumę ich przenosić na następną.

 Latiklawa, łć., toga rzymska z szerokim szlakiem purpurowym.

 Latko, zdr. od Lato; l. a. nowe l. = pęk ziół, ozdobionych wstążkami, noszony przez dziewczęta wiejskie we wtorek wielkanocny, j

 Lato, gorąca pora roku (l. astronomiczne = przeciąg czasu od 21 czerwca do 21 września; l. meteorologiczne = czerwiec, lipiec i sierpień); l., zwłaszcza w lm. l-a = rok; miłościwe l. = jubileusz kościelny; l-a = czas, czasy; długie l-a = wiele lat, długi przeciąg czasu; przen., przed l-y = dawnemi czasy, wiele lat temu, niegdyś; z l-y = z czasem, z wiekiem, z biegiem czasu; w lm. wiek ludzki, okres życia ludzkiego (młode l-a = młodość; w l-ach być = być starym; l-a a. latka Jezusowe = 33 lat wieku; mieć l-a = być pełnoletnim); babie l. = piękna, jasna, ciepła pogoda jesienna; pajęczyna, unosząca ś. jesienią w powietrzu, wydzielana w tej porze roku przez pewien rodzaj pająków.

 Latomja, gr., łomy kamienne; więzienie w łomach kamiennych; wolnomularstwo.

 Latopis, Latopismo, dzieje pisane porządkiem lat (w porządku chronologicznym); rocznik, kronika.

 Latopis, Latopisarz, Latopisiec, autor latopisu, kronikarz, rocznikarz.

 Latopisarstwo, kronikarstwo, pisanie latopisu.

 Latorośl, młody pęd roślinny; l. winna = winna macica, krzew winny; w myśl. odnoga rogu jelenia albo innego rogacza; przen., dziecko, potomek.

 Latosi, tegoroczny.

 Latoś, tego roku, w tym roku, w roku bieżącym.

 Latować, mieszkać gdzie przez lato; (o krowie) czuć popęd płciowy, grzać ś.; (o bydle) przepędzać lato na pastwisku; latami leżeć, przebywać na jednem miejscu.

 Latowisko, pora letnia, kiedy się utrzymuje obce bydło na pastwisku, pora pastewnika letniego,

 Latra, nm., wóz do gnoju, gnojownica.

 Latrja, gr., ubóstwianie.

 Latryna, łć., dół na ekskrementy, wychodek.

 Latus, łć., w księgach rachunkowych suma do przeniesienia z jednej stronicy na drugą.

 Latusować, łć., — p. Laterować.

 Latyfundja, łć., dawniej wielkie dobra ziemskie.

 Latyklawa, łć. — p. Latiklawa.

 Latynista, łć., znawca języka łacińskiego i literatury rzymskiej

 Latynizm, łć., zwrot mowy, właściwy językowi łacińskiemu; wyznanie rzymsko-katolickie.

 Latynizować, łć., złacinniać, nadawać zwrot a. charakter łaciński; l. ś., przybierać cechy łacińskie (dawnych Rzymian).

 Lauba, nm., altana.

 Laubzega, nm., wązka piłka cienka, do wypiłowywania delikatnych deseni na deseczkach z drzewa (f.).

 Laudanum, łć., makowiec, opjum.

 Laudemjum, łć., opłata pobierana przy przechodzeniu na kogo innego dóbr emfiteutycznych a. przy sprzedaży ich.

 Laudum (lm. Lauda), łć., postanowienie, uchwała, protokół; w dawnej Polsce = instrukcja pisana na sejmiku dla posłów na sejm, dająca im dyrektywę.

 Laufer, nm., biegacz, szybkobieg; figura w szachach, inaczej: goniec; wazka ozdobna serweta haftowana, kładziona przez środek stołu, kredensu, fortepjanu i t. p.; w lm. l-fry, strzelby w pułkach lancknechtów; słudzy, należący do jakiego orszaku, obowiązani biec przed nim; latawiec, pędziwiatr, wietrznik (o mężczyźnie lub kobiecie).

 Laufpas nm. dać = uwolnić, wypędzić ze służby.

 Laufrować, nm., włóczyć ś., biegać po mieście.

 Laun-tennis — p. Lawn-tennis.

 Laur, łć., roślina wawrzyn; wieniec laurowy; w lm. l-y, tryumfy, powodzenie.

 Laureat, łć., uwieńczony wieńcem laurowym: nagrodzony za pracę naukową, za utwór literacki, za dzieło sztuki lub za dzieło pożyteczne (forma ż. Laureatka).

 Laurentyjska formacja ziemi = złożona z gnejsu pierwotnego.

 Laurka, łć., arkusz papieru ozdobnego z ozdobną obwódką lub wymalowanemi kwiatami, na którym pisze ś. powinszowanie.

 Laurowate, łć., rośliny wawrzynowate, rodzina roślin dwuliścieniowych.

 Laurowiśnia, Laurośliwa, roślina z rodzaju różowatych.

 Laurowy, łć., przym. od Laur: wawrzyn; wieniec l. = symbol tryumfu; liście l-e = bobkowe, woda l-a a. krople l-e = woda dystylowana z laurowiśni a. z gorzkich migdałów; l-e drzewo a. drzewo bobkowe, roślina z rodziny laurowatych, wawrzyn (fig.).

 Lawa, wł., masa stopiona, wylewająca ś. z kraterów wulkanu przy wybuchach; sztuczny kamień czarny, z którego wyrabiają tańszą biżuterję.

 Lawabo, Lawaterz, Lawatorjum, łć., umywalnia, miednica z upustem wody do mycia rąk w zakrystji przed Mszą.

 Lawacja, łć., obmywanie, kąpiel.

 Lawenda, wł., roślina z rodziny wargowych (fig.); suszone kwiaty lawendy.

 Lawendowy, wł., przym. od Lawenda; zaprawiony lawendą; wódka l-a, spirytus l., olejek l.

 Laweta, fr., podstawa pod armatę z przyrządem do kierowania (fig.).

 Lawina, nm., śnieg ziarnisty, który na zboczach gór obrywa ś. i spada wielkiemi masami, rosnącemi podczas jego spadania; zsuwające ś. z lodników bryły lodowe.

 Lawirować, hol., przy przeciwnym wietrze żeglować bokiem w zygzak dla niestracenia kierunku; przen., tak postępować w sprzecznych okolicznościach, aby ś. nie narazić żadnej stronie.

 Lawn-tennis, ang. (laun-tennis), gra ogrodowa w piłki, które się podbija tak zwanemi rakietami.

 Lawoar, fr., umywalnia.

 Lawować, łć., rozprowadzać farbę wodną po rysunku, cieniować go.

 Lazaret, wł., szpital wojskowy.

 Lazaron, wł., żebrak, próżniak i włóczęga we Włoszech.

 Lazaryści, zakon, założony przez św. Wincentego a Paulo, poświęcający ś. nauczaniu ludowemu i pielęgnowaniu chorych; misjonarze.

 Lazerować, nm. — p. Laserować.

 Lazulit, łć., minerał barwy niebieskiej lub zielonawej, spat błękitny.

 Lazur, łć., nazwa kilku ciał chemicznych barwy błękitnej (np. l. miedziany); barwa błękitna, błękit; przen., niebo.

 Lazurek, w bot., roślina z rodziny baldaszkowatych, okrzyn, bucień (fig.); barwnik, używany do prania bielizny, błękit berliński, farbka.

 Lazurować, łć., malować na błękitno.

 Lazurowy, łć., błękitny, modry, niebieski.

 Lazuryt, łć., lazurowy kamień, minerał, z którego otrzymuje się farbę błękitną.

 Lazy (-ów), wł., giesty komiczne; wogóle mimika.

 Lażować, nm., folgować, pobłażać, w grze w karty = bić niższą kartą zamiast wyższą; impasować.

 Ląc (lęże, lągł) — p. Lec; l. ś. — p. Lęgnąć się.

 Ląd, powierzchnia ziemi suchej, w przeciwstawieniu do powierzchni wodnej (jechać l-em i wodą); znaczny obszar ziemi, niepoprzerywany morzami, kontynent, część świata, brzeg rzeki, jeziora, morza i t. d.

 Lądować, nm., przybijać do lądu, wysiadać na ląd; występować z brzegów (o wodzie), wylewać (podczas powodzi).

 Lądowiec, mieszkaniec lądu.

 Lądowy, przym. od Ląd.

 Ląg (lęgu), wylęganie; wszystkie jaja, wysiadywane jednocześnie przez dane ptactwo.

 Leader — p. Lider.

 Leberwurst, nm., kiełbasa z wątroby.

 Lebioda, rośl. z rodz. komosowatych (fig.).

 Lebiodka, zdr. od Lebioda; l. a. Macierzyca, roślina z rodziny wargowych; l. biała — p. Mięta.

 Lec (legnę, ległem), położyć ś.; rozłożyć ś. (obozem); paść, upaść; l. w grobie = umrzeć, poleć, zginąć (l. śmiercią mężnych).

 Lech, bret., obelisk celtycki — p. Menhir.

 Lecha, zagon, grzęda; większy obszar gruntu; pas zboża, który żniwiarz powinien zżąć; polana.

 Lecieć, wznosić się na skrzydłach (o ptakach, owadach itp.); wogóle unosić ś. w powietrzu, pędzić, biec szybko; śpieszyć się, spiesznie coś czynić; szybko upływać (czas leci); być szybko, z pośpiechem wykonywanym; padać, walić ś., zlatywać, przewracać ś, rozpadać ś., rozlatywać ś.; w pośpiechu wszystko z rąk leci = wypada; pot leci = spływa; ubranie ze mnie leci = spada; woda leci = płynie, wylewa ś.; l. z nóg = upadać; leci z garnka = przelewa ś. przez wierzch, kipi; l. na coś = pożądać, dążyć usilnie do osiągnięcia czego, rwać ś. do czego.

 Leciuchno, lekko, powoli, delikatnie.

 Leciuchny, Leciutki, Leciutenki, bardzo lekki.

 Leciwy, niemłody, podstarzały, podeszły.

 Lecz, spój., a, ale, atoli, jednak.

 Leczenie, rzecz. od Leczyć; kuracja.

 Lecznica, specjalny zakład, przeznaczony do leczenia chorych, sanatorjum, uzdrowisko.

 Lecznictwo, nauka leczenia, medycyna.

 Leczniczy, przeznaczony do leczenia, leczący, uzdrawiający, lekarski.

 Lecznik, roślina z rodziny liljowatych, podlistnik.

 Leczyć, starać się przywrócić zdrowie, uzdrawiać, kurowac; przen. usuwać jakiekolwiek braki i niedomagania, naprawiać; l. ś., poddawać się leczeniu.

 Lederwerki, nm., pasy rzemienne, noszone przez żołnierzy przez ramię, utrzymujące tornister i ładownicę (fig.).

 Ledwie, Ledwo, z trudnością, zaledwie, dopiero, tylko co, dopiero co, skoro, jak tylko; l. nie = prawie, tylko co nie; l. nie l. a. l. l. = z wielką trudnością, z biedą.

 Ledwość, w wyr. z l-ą = z trudem.

 Ledwuchna, Lerka, ptak wróblowaty z rodziny skowronków.

 Lefelbor, nm., świder łyżkowaty.

 Lefoszówka, fr., strzelba myśliwska odtylcowa.

 Lega, wł., arkusz, złożony w formacie książki a. kilka takich arkuszy, włożonych, jeden w drugi i zeszytych, stanowiących część książki oprawionej.

 Legacja, łć., poselstwo; zapis testamentowy; dawniej prowincja państwa kościelnego, rządzona przez legata.

 Legacyjny, łć., poselski.

 Legać, częstotl. od Leżeć i Lec; kłaść się, leżeć, sypiać.

 Legalizacja, fr., poświadczenie, urzędowe zaświadczenie, uprawomocnienie.

 Legalizować, fr., uprawomocnić, uwierzytelnić, urzędownie stwierdzić prawdziwość podpisu na dokumencie.

 Legalnie, łć., zgodnie z prawem, wedle przepisów prawnych.

 Legalność, łć., postępowanie zgodne z prawem.

 Legalny, łć., zgodny z przepisami prawni, prawny; l-a opozycja = opozycja przeciwko władzom rządowym, nie przekraczająca praw, przez rząd ustanowionych.

 Legar, nm., podkład z drzewa, belka, na której spoczywa jaki ciężar (l-y pod beczki w piwnicy); l-ry, belki, do których przybija się podłogę.

 Legart, Legawiec, leniuch, wałkoń, ospalec, piecuch; odmiana psa myśliwskiego, wyżeł.

 Legat, łć., u Rzymian poseł, pomocnik wodza, namiestnik; tytuł pełnomocników i posłów kurji rzymskiej; zapis testamentowy.

 Legatarjusz, łć., obdarowany zapisem testamentowym, zapisobierca (forma ż. Legatarjuszka).

 Legato, wł., w muz., łącznie, łącząc, zlewając z sobą tony.

 Legator, łć., (forma ż. Legatorka); zapisodawca.

 Legatura, Ligatura, Legierunek, nm., przymieszka metali nieszlachetnych do szlachetnych, np. miedzi do złota.

 Legawiec, gatunek wyżła — p. Legart.

 Legawy, leniwy, gnuśny; pies l. — p. Legawiec; l-e pole = polowanie z psem legawym na ptactwo.

 Legienda, łć., opis życia świętego a. jakiego zdarzenia z jego życia; podanie pełne cudowności; utwór poetyczny treści religijnej na tle podań ludowych; napis półkolisty na monecie a. medalu; wogóle: napis objaśniający (na obrazie, mapie, budowli, pomniku i t. p.); l., żart., w grze w karty: leżenie, wpadnięcie (niewzięcie zapowiedzianej liczby lew).

 Legiendarny, Legiendowy, łć., oparty na podaniu, podaniowy.

 Legierunek, nm. — p. Ligatura.

 Legislacja, łć., prawodawstwo.

 Legislacyjny, łć., prawodawczy.

 Legislator, łć., prawodawca.

 Legislatywa, Legislatura, łć., ciało prawodawcze, władza prawodawcza.

 Legista, łć., prawoznawca.

 Legisterja, łć., prawoznawstwo.

 Legityma, łć., część majątku z prawa należna dzieciom.

 Legitymacja, łć., udowodnienie tożsamości osoby; udowodnienie praw, stwierdzenie urzędowe.

 Legitymista, fr., członek stronnictwa monarchji dziedzicznej Burbonów we Francji.

 Legitymizm, fr., zasada dziedziczenia tronu według praw starszeństwa przez członków dynastji panującej.

 Legitymować, uprawniać; l. ś., usprawiedliwiać się, udowadniać swoje prawa do szlachectwa.

 Legiwać, forma częstotl. od Leżeć.

 Legja, łć., oddział wojska w dawnym Rzymie; l. cudzoziemska = we Francji oddziały wojska ochotnicze, utworzone z cudzoziemców; przen., wielka ilość, tłum; l. honorowa = instytucja orderu tej nazwy we Francji.

 Legjon, łć., u starożytnych Rzymian oddział wojska, złożony z 10 kohort (3000—5000 ludzi); wielki oddział wojska, utworzony z werbowanych ochotników; za Napoleona I wojsko utworzone we Włoszech z ochotników Polaków (l-y polskie).

 Legjonarjusz, Legjonista, łć., żołnierz rzymski (fig.).

 Legjonista, łć., żołnierz, należący do legjonów polskich, będących niegdyś w służbie francusko-włoskiej (f.).

 Legnąć — p. Lec.

 Legować, łć., zapisać, przekazać testamentem.

 Legowisko, nora zwierzęca, miejsce odpoczynku zwierząt; łoże, posłanie, szczególniej liche, byle jakie; przen., siedlisko; leże żołnierskie, obóz.

 Legulej, łć., adwokat, krętacz, kauzyperda.

 Legumin, łć., ciało białkowate, znajdujące się w roślinach strączkowych.

 Legumina, Legomina, fr., potrawa słodka jako przysmak (zdr. Leguminka); warzywa, jarzyny, kasza, mąka, groch i t. p.

 Legwan, hiszp., gatun. jaszczurki (f.).

 Lej, pijak, pijanica; śmigus, dyngus — p. Lejek.

 Lejarnia, fabryka odlewów metalowych, gisernia.

 Lejarz, robotnik, pracujący w lejarni, giser.

 Lejbchirurg, nm., chirurg nadworny.

 Lejbgwardja, gwardja przyboczna monarchy.

 Lejbgwardzista, nm., żołnierz albo oficer z lejbgwardji.

 Lejbhuzar, nm., huzar z lejbgwardji.

 Lejbmedyk, nm., lekarz przyboczny, nadworny monarchy.

 Lejbkuczer, nm., woźnica monarszy.

 Lejbregiment, nm., regiment złożony z lejbgwardji.

 Leitmotiv, nm., temat przewodni, melodja powracająca w muzyce operowej; przen., myśl przewodnia w utworze literackim.

 Leitton, nm., nuta prowadząca, ton przewodni.

 Lejbowaty, rozlazły, ociężały, ciemięgowaty.

 Lejc, nm., rzemień, którym woźnica kieruje konia, uzdeczka; pas rzemienny, idący od chomąta do dyszla, naszelnik, wodza.

 Lejcowy, nm., przym. od Lejc; l. koń = koń chodzący w lejcach przed koniem dyszlowym albo obok niego.

 Lejdejska butelka, przyrząd do zgęszczania elektryczności i zbierania jej w większych ilościach (fig.).

 Lejek, Lej, przyrząd do przelewania i filtrowania cieczy (fig.); wązki prąd wody między sterczącemi nad powierzchnią morza skałami; gatunek grzyba; obrót rąk, trzymanych pod kątem ostrym.

 Lejkowaty, Lejowaty, z kształtu podobny do lejka.

 Lejnia — p. Lejarnia.

 Lejtenant, Lejtnant, nm., ranga oficerska, porucznik; ober-l. = nadporucznik; gienerał-l. = gienerał porucznik, gienerał dywizji.

 Lek, lekarstwo.

 Lekarka, forma ż. od Lekarz.

 Lekarski, przym. od Lekarz; dotyczący lekarza (wydział l., akademja l-a = kształcąca na lekarzy); służący do leczenia, leczniczy (przepis l., środki l-e).

 Lekarstwo, Lek, środek lekarski, uzdrawiający; przen., środek zaradczy, pomoc, rada (na upór niema l-a); przen., jak na l. = bardzo mało, skąpo, w drobnej ilości; ani na l. = ani trochy, nic a nic.

 Lekarz (forma ż. Lekarka); specjalista leczący chorych, medyk, doktór; stopień naukowy, udzielany przez wydział lekarski (niższy od doktora medycyny).

 Lekce, przysł. od Lekki; mało, nizko, nierozważnie; l. ważyć — p. Lekceważyć.

 Lekceważący, ubliżający, pogardliwy.

 Lekceważyć a. Lekce ważyć, mieć za nic, mieć o czym albo o kim nizkie mniemanie, nie dbać o kogo a. o co, mało cenić co, traktować pogardliwie.

 Lekcja, łć., wykład naukowego przedmiotu, odczyt, ustęp zadany do nauczenia ś. (zdr. Lekcyjka); wyjątki z Pisma Św., czytane podczas Mszy Św., pod nazwą Epistoł i Ewangielji św.; sposób czytania pewnego ustępu w rękopisie; przen., dać l-ę = dać nauczkę, wyłajać; dostać l-ę = być wyłajanym.

 Lekcyjka, zdr. od Lekcja; małe zadanie szkolne do nauczenia ś.

 Lekki, st. w. Lżejszy; mający małą wagę, nieciężki, wiotki, powiewny, żwawy, zręczny, wdzięczny (l. w biegu, w tańcu); zgrabny, subtelny, delikatny (l-a budowla), łagodny, nieznaczny (l. spadek, l. ruch, l-a śmierć = bez cierpień, łagodna); niezbyt srogi, niedokuczliwy, łatwy do zniesienia (l-a zima, l-a wymówka); spokojny, wolny od trosk, zmartwień i (l-e serce); lekkomyślny, płochy, rozpustny (l-e obyczaje); niezbyt męczący, łatwy (l-a praca); słaby, niezbyt tęgi (l-a herbata); przejrzysty, delikatny, rzadki (l-a mgła, powietrze l-e = czyste); marny, lichy, nikczemny, nędzny; lekko zbrojny (l-a kawalerja); z l-a = cokolwiek, nie szybko.

 Lekko, st. w. Lżej, przysł. od Lekki; l. albo zlekka, nieciężko, nieznacznie, delikatnie, cokolwiek, nieśpiesznie, niegruntownie, powierzchownie, spokojnie, pogodnie (l. na sercu); l. ubrany = nie ciepło; spać l. = czujnie; lekkomyślnie, nierozważnie (żyć l.); bez dużej pracy (l. przyjdzie).

 Lekkoduch, człowiek lekkomyślny, wietrznik, pędziwiatr, sowizdrzał, trzpiot.

 Lekkodziobe, dział ptaków wróblowatych.

 Lekkokonny, konny i lekko uzbrojony; pułk polski l. gwardji Napoleona = szwoleżerowie.

 Lekkomyślnik, człowiek lekkomyślny, lekkoduch, trzpiot.

 Lekkomyślny, nierozważny, płochy; nie dbający o przyszłość, nieprzewidujący; niedbały, niestaranny.

 Lekkonogi, mający lekki chód.

 Lekkość, rzecz, od Lekki; nie ciężkość, szybkość, zgrabność, zręczność, łatwość, lekkomyślność; obelga, zniewaga.

 Lekkozbrojny, mający lekkie uzbrojenie.

 Lekkuchno, bardzo lekko.

 Lekować, leczyć.

 Lekoznawstwo, umiejętność rozpoznawania leków, ich składu, przyrządzania i t. p.

 Leksykalny, łć., słownikowy.

 Leksykograf, gr., autor słownika, słownikarz.

 Leksykografja, gr., układanie słowników; słownikarstwo.

 Leksykologja, gr., nauka o pochodzeniu, znaczeniu i używaniu wyrazów, słownikarstwo.

 Leksykon, gr., słownik.

 Lekta, łć., świadectwo przeczytania dokumentów; msza cicha czytana.

 Lektor, łć., czytelnik: czytający głośno komu (forma ż. Lektorka); kleryk, mający drugie mniejsze święcenie; uczący praktycznie języków nowożytnych na uniwersytecie.

 Lektorat, łć., urząd lektora.

 Lektorja, łć., czytelnia.

 Lektorjum, łć., aula uniwersytecka, audytorjum, czytelnia.

 Lektura, łć., czytanie; przen., rodzaj czytanych książek.

 Lektyka, łć., rodzaj małego pudła pojazdowego na drągach, które noszą dwaj a. czterej ludzie a. dwa konie (fig.); nakryte nosze (rodzaj łóżka) dla przenoszenia chorych albo rannych.

 Lektykarz, niosący lektykę.

 Lelek a. Kozodój, nocny ptak owadożerny wróblowaty, z rodziny tegoż miana (fig.).

 Lelum-polelum, przysł.. byle jak, niedbale, niezgrabnie; powoli, pomału, ociężale; rzecz., człowiek powolny, niedołęga, do niczego.

 Leman, nm., lennik, hołdownik, wasal.

 Lemiesz, nóż poziomy, u pługa (fig.); w anat. kość w przegrodzie nosowej.

 Lemieszka, potrawa z mąki z wodą, rodzaj klusek; kasza z prażonej mąki gryczanej.

 Leming, duńs., zool., zwierzę szczurowate z rodziny nornic (f.).

 Lemma, Lemmat, gr., twierdzenie matematyczne, wprowadzone w celu udowodnienia innego twierdzenia.

 Lemonjada, fr. — p. Limonjada.

 Lemur, łć., gatunek małpy długoogonowej z rzędu małpiatek (fig.).

 Len, roślina z rodziny lenowatych (fig.); włókna z lnu, z których tka się płótno — p. Lnica; w min., l. górny = odmiana azbestu, amjant.

 Lendler, nm., powolny walc tyrolski (ländler).

 Lenek a. Promienica, roślina z rodziny lenowatych.

 Lenić ś., nie chcieć się czym zająć, co robić, nie chcieć pracować, być leniwym, opieszałym, ociągać się.

 Leniec, roślina z rodziny sandałowatych (fig.) l. a. lnicznik, roślina z rodziny krzyżowych.

 Lenieć, Linieć, Linić ś., zmieniać szerść, tracić sierść; (o wężu) zrzucać skórę.

 Lenistwo, niechęć do pracy, gnuśność, próżniarstwo.

 Leniuch, Leniwiec, Leń, człowiek leniwy, nie mający chęci do pracy, próżniak; tablica, zawierająca różne wypadki obliczeń; przyrząd z gałkami do rachowania, liczydło, szczoty.

 Leniuszek, stanik damski sznurowany bez rękawów, używany do podtrzymywania piersi — p. Leniuch.

 Leniwie, Leniwo, gnuśnie, ospale, niechętnie; powoli, zwolna (czas l. upływa).

 Leniwiec, w zool., zwierzę ssące szczerbate (fig.) — p. Leniuch.

 Leniwy, nie mający chęci do pracy, pracujący niechętnie, opieszały, gnuśny, ospały; powolny, niezdarny, rozlazły, ociężały (l. chód); kapusta l-a = potrawa z kapusty na słodko gotowanej; pierogi l-e = krajane z ciasta z serem.

 Lenniczy — p. Lenny.

 Lennik, nm., w wiekach średnich, posiadacz majętności na prawie lennym, wasal, hołdownik; w górn., robotnik płacony od szychty.

 Lenno, Lenne, Lennictwo, nm., ustrój społeczno-polityczny w wiekach średnich, polegający na nadawaniu ziemi przez monarchów znakomitym rycerzom, lub przez tych ostatnich mniejszym posiadaczom, pod warunkiem zależności; hołdownictwo, feudalizm.

 Lenny, Lenniczy, nm., oparty na zależności użytkującego z ziemi (lennika, wasala) od nadającego ziemię (suzerena); feudalny.

 Lenowate, bot., rośliny l-e = rośliny kwiatowe dwuliścienne.

 Lenszownik, najemnik w kopalni.

 Lentando, w muz., zwalniając.

 Lente, łć., powoli, ze spokojem.

 Lentować, nm., suchym pędzlem wyrównywać farbę, nałożoną przy malowaniu obrazu.

 Lentryk, nm., klej rozpuszczony rzadko w wodzie.

 Lentrykować, nm., maczać papier w wodzie, aby ś. stał klejowaty, podatny do pisania.

 Lenung, nm., żołd, płaca.

 Leń — p. Leniuch.

 Leonidy, gr., rój gwiazd spadających, który w nocy 12, 13, 14 listopada zdaje ś. tryskać z gwiazdozbioru Lwa.

 Leonifer, łć., niosący chorągiew kościelną.

 Leoniny, łć., średniowieczne łacińskie wiersze rymowane, zwykle heksametry, w których środek rymuje ś. z końcem wiersza.

 Lep, płyn gęsty i lepki; l. na ptaki, na muchy = płyn, którym smaruje ś. przedmioty (np. gałązki), aby na nich więzły ptaki a. muchy; wogóle przynęta, wabik; idą, jak muchy na l. = dają ś. łatwo złapać, zwabić, skusić.

 Lepaż, Lepażówka, fr., strzelba z rusznikarni Lepage’a.

 Lepczyca, roślina z rodziny ogórecznikowatych (fig.).

 Lepianka, nędzna, mała chata, lepiona z gliny; mieszanina gliny i słomy, jako materjał budowlany; przen., ciało ludzkie (zdr. Lepianeczka).

 Lepić, za pomocą czegoś lepkiego (kleju, gumy i t. p.) łączyć, aby ś. razem trzymało; zalepiać, wylepiać gliną (l. ściany z gliny); urabiać, formować, kształtować coś z miękkiego materjału, np. gliny, wosku, plasteliny i t. p. (nie święci garnki l-ą = to nie tak trudna robota, jak ś. zdaje); l. gniazdo (o niektórych ptakach); l. ś., być lepkim, przylegać do wszystkiego.

 Lepidodendron, gr., drzewo kopalne z epoki węglowej, z rodzaju widłaków (fig.).

 Lepidolit, gr., minerał, łyszczyk litynowy, odmiana miki.

 Lepidopterologja, gr., część zoologji, traktująca o motylach.

 Lepidopteryty, gr., odciski motyli w kamieniach.

 Lepidostrom, łć., gatunek ryby dwudysznej z mórz południowych (fig.).

 Lepiech, rośl. tatarak.

 Lepiej, stop. wyż. od Dobrze, stop. najw. Najlepiej; pomyślniej, łatwiej, bardziej, więcej; l. późno, niż nigdy = pożyteczniej, korzystniej.

 Lepiężnik, Lepieżnik, roślina z rodziny złożonych.

 Lepiszcze, w min., masa mineralna, która spaja w jedną całość wchodzące w skład skały okruchowej odłamki skalne, materjał lepki.

 Lepki, Lipki, przylepiający się, klejowaty; (o płynach) gęsty, z trudnością dający ś. przelewać; l. na co = chciwy na co, lubiący co.

 Lepnąć, przylepiać się, lgnąć, przylegać; przen., l. do kogo = przywiązywać ś. do kogo.

 Lepnica, Lepnik, roślina z rodziny lepnicowatych (fig.).

 Lepnicowate rośliny = rodzina roślin dwuliściennych.

 Leporyd, łć., zwierzę powstałe ze skrzyżowania zająca i królika, zajęczak, zająco-królik

 Lepra, Leproza, gr., trąd.

 Leprozorjum, gr., szpital dla trędowatych.

 Lepszy, stop. wyż. od Dobry, stop. najw. Najlepszy; odznaczający ś. przymiotami cenniejszemi niż inny, doskonalszy, posiadający większą wartość, większą cenę; silniejszy, mocniejszy, większy; bogatszy w przymioty; mniej szkodliwy; pierwszy l. = byle jaki, którykolwiek; l. świat = pozagrobowy; kto pierwszy, ten l. = cel osiąga ten, co innych ubiegł; l. rydz, niż nic = dobry i mały zysk; rzecz., l-a, rzecz lepsza (o l-ą z kim iść = współzawodniczyć z kim, ubiegać ś. o co; co l-a = lepiej, jeszcze lepiej); w najlepsze a. w najlepszą = na dobre, jakby nic, na nic nie bacząc; co najlepszego = rzecz zła, karygodna (coś ty najlepszego zrobił!); l-a, w kart., zapowiedź wzięcia wszystkich lew (w kiksie); l-e, pożytek, korzyść, wygrana, zysk (wszystko idzie ku l-emu).

 Lepta, Lepton, gr., grecka moneta miedziana = 1 centymowi.

 Lepturgja, gr., delikatna robota snycerska; malowanie minjaturowe.

 Lerbryf, nm., świadectwo wyzwolin na czeladnika w dawnych cechach.

 Lerka, Skowronek borowy albo Firlej, ptak z rodziny skowronków (fig.).

 Lermajster, nm., majster, u którego na nauce przebywa terminator.

 Lesica, skrzynia z kratek, klatka, plecionka z wikliny; koszałka; kojec na kury, dzięciorek.

 Lesistość, obfitość lasów.

 Lesisty, obfitujący w lasy, lasami zarosły.

 Leszcz, ryba członkopromienna, karpiowata (fig.).

 Leszczota, częściej w lm., dwie deseczki do wieszania sadła na strychu; w med., deseczka rozszczepiona do opatrunku złamań kości, łubki (zdr. Leszczotka).

 Leszczowate, rodzina ryb członkopromiennych.

 Leszczyna, krzew z rodziny miseczkowatych, rodzący orzechy t. zw. laskowe (fig.); drzewo i tego krzewu; lasek, gaik leszczynowy.

 Leszczynowy, przym. od Leszczyna.

 Leścić się, przymilać ś.

 Leśnictwo, gospodarstwo leśne; nauka o gospodarstwie leśnym; część lasów, podległa władzy jednego leśniczego; l. a. leśniczostwo, urząd leśniczego.

 Leśniczówka, domek w lesie, w którym mieszka leśniczy a. leśnik.

 Leśniczy, przym., odnoszący ś. do leśnictwa, należący do dozorcy leśnego, leśny; rzecz., urzędnik leśnictwa; dozorca lasu — p. Leśnik; urzędnik ziemski w dawnej Polsce.

 Leśniczyna, żona leśnika.

 Leśnik, Leśny, stróż leśny, gajowy, borowy; l., specjalista, znający się na leśnictwie; student wydziału leśnego w szkole agronomicznej.

 Leśny, Lasowy, Lesisty, przym. od Las; dotyczący lasu, nie ogrodowy, dziko rosnący (krzew, drzewo, owoc); zwierz l. = dziki; życie l-e = w lesie; drogi l-e = w lesie ś. znajdujące — p. Leśnik.

 Letarg, gr., głęboki, długotrwały sen, mający pozór śmierci, pozorna śmierć; przen., bezczynność, ospałość.

 Letkiewicz, człowiek lekkomyślny, trzpiot, wietrznik, pędziwiatr, pustak.

 Letni, przym. od Lato; do lata należący, w lecie zdarzający się, w lecie używany (l-e mieszkanie, l-e ubranie, l. upał); w podeszłym wieku, stary, leciwy; trochę ciepły, nie bardzo gorący; przen., l-a woda — rzecz a. człowiek obojętny, nie interesujący się czym albo nie wzbudzający zainteresowania); człowiek rozlazły.

 Letniczy, przym. od Letnik; miejscowość l-a = zamieszkana przez letników.

 Letnik, mieszkaniec miasta, przebywający na wsi na letnim mieszkaniu (forma ż. Letniczka); altana, szpaler drzew, aleja cienista; suknia letnia, szczególniej kobieca (zdr. Letniczek); tablica chronologiczna, rocznik.

 Letnio, przysł. od Letni; l. chodzić, l. się ubierać = jak w lecie, lekko.

 Letnisko, miejscowość podmiejska, gdzie mieszkają letnicy, miejscowość letnicza, mieszkanie letnie.

 Letognomika, gr., sztuka zapominania.

 Letra, nm., wóz drabiniasty, drabina u wozu; w wojsk., front bastjonu.

 Letycja, łć., radość, wesele.

 Leucyt, gr., minerał krystaliczny, barwy białawej.

 Leucytoedr, gr., dwudziestoczterościan prawidłowy.

 Leukaemja, Leukocytoza, gr., białaczka, choroba, odznaczająca się nadmiernym powiększeniem ilości białych ciałek krwi.

 Leukocyt, gr., białe ciałko krwi.

 Leukoma, gr., biała plamka na rogówce oka, bielmo.

 Leukopatja, gr., blednica, bladaczka.

 Leukoplasty, gr., ciałka protoplazmatyczne bezbarwne, wytwarzające ziarnka mączki w komórkach roślinych.

 Lew, łć., wielki zwierz drapieżny z rodziny kotów (f.); przen., l. a. l. salonowy = salonowiec, elegant, uwodziciel kobiet; odważny jak l. = bardzo odważny; silny jak l. = bardzo silny; gwiazdozbiór zwierzyńcowy na półkuli północnej nieba (fig.); zool., l. morski północny, zwierzę płetwonogie z rodziny morsów, uchatka Stellera (fig.); l. morski południowy, zwierzę z rodziny morsów, uchatka grzywiasta.

 Lew, jednostka monetarna bułgarska = 1 frankowi; w lm. Lewat.

 Lewa, fr., w grze karcianej: wziątka, bitka, bierka.

 Lewada, gr., czyste miejsce, okolone wierzbami lub topolami, lasek leszczynowy.

 Lewada, fr., w jeździe konnej podniesienie ś. konia przedniemi nogami do góry.

 Lewanda, wł. — p. Lawenda.

 Lewant, wł., Wschód, wschodnie kraje, zwłaszcza Azja Mniejsza.

 Lewantyńczyk, Lewantyniec, wł., mieszkaniec Lewantu, zwykle Europejczyk, mieszkający na Wschodzie.

 Lewantyński, Lewancki, wł., azjatycki, wschodni.

 Lewar, łć., dźwignia, przyrząd do podnoszenia ciężarów (fig.); do przelewania płynów.

 Lewarek, łć., narzędzie dentystyczne do wyrywania zębów; nabieracz, rurka z bańką do czerpania płynów z beczek; mały lewar (f.).

 Lewatywa, łć., wstrzyknięcie płynu do kiszki odchodowej.

 Lewek, zdr. od Lew; talar holenderski ze znakiem lwa, lew srebrny, talar lewkowy; zrobić komu l-a = wskazującym palcem spłaszczyć mu nos, a pozostałemi zbliżyć policzki i brodę do nosa.

 Lewica, lewa ręka, lewa strona, lewy bok (siedzieć na l-y); posłowie sejmowi, zasiadający po lewej stronie krzesła prezydenta i stanowiący zwykle opozycję.

 Lewirat, łć., prawo u Żydów, nakazujące bratu poślubić wdowę po bracie zmarłym bezpotomnie.

 Lewita, łć., izraelita, potomek syna Jakóbowego Lewi i jego pokolenia, przeznaczonego do pełnienia niższych obrządków w synagogach, kapłan (forma ż. Lewitka); u katolików: kleryk.

 Lewitacja, łć., u spirytystów: wzniesienie ś. jakiego przedmiotu w górę, bez udziału czynników fizycznych.

 Lewitka, łć., kapłanka.

 Lewitować, łć., podlegać lewitacji, unosić się do góry.

 Lewjatan, hebr., bajeczna olbrzymia ryba, wspominana w Biblji; potwór piekielny.

 Lewkonja, gr., roślina z rodziny krzyżowych (fig.)

 Lewkowy (talar), ze znakiem lwa — p. Lewek.

 Lewo, przysł. od Lewy; z lewej strony, po lewej stronie, w lewą stronę; z nim ani w l., ani w prawo = nie można trafić do ładu; l., bezprawie, przemoc, gwałt, niesprawiedliwość.

 Lewretka, fr., charciczka z małej rasy chartów.

 Lewuloza, łć., cukier owocowy, glikoza.

 Lewy, będący po lewej stronie; spodni, wewnętrzny, od podszewki (l-a strona sukna, materji itp.); przen., dziecko z l-ej strony albo ręki a. z l-ego łoża = nieprawe; l. środek w parlamencie = skłaniający się czasami ku lewicy.

 Leza, nm., w kartach, więcej niż połowa lew (w rumelpikiecie).

 Lezginka, taniec narodowy Lezginów; muzyka do niego.

 Lezja, łć., zniewaga, obraza; uszkodzenie ciała.

 Leźć (lezie, lazł), iść wolno, iść noga za nogą (ledwo l-ę), wlec ś., czołgać ś., pełzać; włazić, wchodzić, piąć ś., wspinać ś. (l. na drzewo); wciskać ś. (dokąd l-esz); wyłazić, wypadać (włosy l-ą); l. komu w oczy = naprzykrzać się.

 Leża, miejsce do leżenia, legowisko; częściej w lm., stanowiska, obozowanie; kwatery żołnierskie, zajęte na czas dłuższy (l-e letnie, zimowe).

 Leżak, Leża, drzewo leżące w lesie; l., rodzaj składanego krzesła z oparciem i wydłużonym siedzeniem, na którym ś. siedzi pół leżąc (fig.); l., piwo wystałe.

 Leżeć (częstotl. Legać, Legiwać), rozciągać ś. poziomo na czymś, spoczywać; o położeniu miejsca, kraju: (leży na północ); mieścić się, znajdować ś. (miasto l-y nad rzeką); przebywać, pozostawać (l. obozem); dać na przechowanie (pieniądze l-ą w banku); być zniszczonym (l. w ruinach); przystawać, pasować (ubranie dobrze na nim l-y); ukrywać się, być ukrytym (tu l-y przyczyna zła); należeć do czegoś, zależeć od czegoś, zawierać ś. w czymś (to nie l-y w moich zamiarach); należeć do kogoś, spoczywać na kimś, obowiązywać kogo (na mnie l-y ten obowiązek); w kartach = nie wziąć zapowiedzianej liczby lew, wpaść; l. do góry brzuchem a. pyskiem = nic nie robić, próżnować; l. na febrę, na gorączkę = być chorym; l. w grobie = być umarłym, pochowanym; l. u czyich nóg = klękać przed kimś; na oczach ci to l-y = masz tuż przed sobą; l. na pieniądzach = mieć dużo pieniędzy; l-y mi to na sercu = dotyka mię, trapi, niepokoi; ziemia l. odłogiem = nieuprawiona; w bot., łodyga leżąca = płasko na ziemi rozciągająca się.

 Leżenie, rzecz. od Leżeć

 Leżysko — p. Legowisko.

 Lędźwian albo Groszek, roślina pastewna z rodz. motylkowatych (fig.).

 Lędźwie, część grzbietu po obu stronach kręgosłupa, stykająca ś. z okolicą bioder.

 Lędźwiowy, przym. od Lędźwie (ból l.).

 Lęg — p. Ląg.

 Lęgnąć, rodzić, wydawać na świat; l. ś., wylęgać ś., wykluwać ś., rodzić ś., powstawać, wytwarzać się.

 Lęgotka, roślina z rodziny powojowatych.

 Lęk, obawa, przestrach, bojaźń.

 Lękać, straszyć, trwożyć, sprawiać obawę; l. ś., bać ś., trwożyć ś.; l. ś. o kogo, o co = troskać ś., bać ś., niepokoić ś.

 Lękliwość, rzecz. od Lękliwy; bojaźń, obawianie ś., tchórzostwo.

 Lękliwy, skłonny do lękania ś., bojaźliwy, płochliwy, tchórzliwy.

 Lgnąć (lgnie, lgnął); grzęznąć, przylegać, więznąć; tu l-nie = jest! grzązko; l. do czego = przylepiać się, przyczepiać do czego; przen., l. do kogo, do czego = garnąć ś., przywiązywać ś., skłaniać ś. sercem.

 Li, spójn., czy; li-li = czy, czy, bądź-bądź; też; jeżeli; przysł., tylko, jedynie (li tylko = wyłącznie tylko).

 Libacja, łć., u Rzymian starożytnych wylewanie wina przed ucztą na ofiarę bogom; raczenie się obfite napojami wyskokowemi, pijatyka.

 Libella, łć., poziomnica; przyrząd mierniczy do sprawdzenia a. wytknięcia kierunku poziomego (fig.); ważka, łątka, świtezianka (owad); książeczka, paszkwil.

 Liberalista, łć, zwolennik zasad liberalizmu.

 Liberalizm, łć., kierunek polityczny, dążący do swobód obywatelskich i niezależności sądów; wolnomyślność.

 Liberalizować, łć., liberalnie postępować, liberalnie rozprawiać, udawać liberalnego.

 Liberalja, łć., uroczystości Bachusowe w starożytnym Rzymie.

 Liberalnie, łć., przysł. od Liberalny.

 Liberalny, łć., zgodny z zasadami liberalizmu, wolnomyślny, postępowy.

 Liberał, łć., wyznawca zasad wolnomyślnych w sprawach politycznych i religijnych.

 Liber-baron, łć., żart., sobie pan, jak pan, swobodny.

 Liberja, fr., ubranie służby w pańskich domach; nosić czyją l-ę = być zależnym, wskutek zależności trzymać czyją stronę.

 Liberować, łć., oswobodzić, uwolnić; dostarczać.

 Libertacja, łć., uwolnienie.

 Libertować, łć., obdarować niewolnika wolnością, wyzwolić; oswobodzić od jakiego ciężaru publicznego.

 Libertyn, łć., człowiek niemoralnych obyczajów, rozpustnik, niedowiarek.

 Libertynizm, łć., rozwiązłość, niedowiarstwo.

 Liberum veto, łć., dosł. wolność zaprzeczenia: nie pozwalam! w dawnej Polsce prawo zrywania uchwał sejmowych nawet przez jednego tylko posła.

 Libra, łć., 24 arkusze papieru; w drukarstwie 25 arkuszy; waga aptekarska = 12 uncji.

 Libracja, łć., kołysanie ś., ruch wahadłowy księżyca około swojej osi.

 Librecista, wł., autor libretta.

 Libretto, wł., tekst czyli słowa opery, operetki i t. p.

 Lic, zdrowy wygląd drzewa, wybór dobrego drzewa.

 Lice, Lico, policzek twarzy, jagoda twarzy; twarz, oblicze; tarcza, krąg; strona frontowa, powierzchnia, płaszczyzna; strona prawa, dobra (wierzchnia) tkaniny; dowód, ujawniający przestępcę i jego uczynek: cecha.

 Licealny, łć., dotyczący a. należący do liceum.

 Liceista, łć., uczeń liceum.

 Licemiernik, czes., obłudnik, hipokryta, faryzeusz, nieszczery, świętoszek.

 Licemierny, stronny, parcjalny.

 Licemierzyć, postępować obłudnie, fałszywie.

 Licencja, łć., pozwolenie, uprawnienie; pozwolenie sprowadzenia czego bez opłaty cła; swoboda, wolność; l. poetyczna, odstąpienie od reguł gramatycznych ze względu na rym lub rytm; dowolność w przedstawianiu rzeczy niezgodnych z rzeczywistością.

 Licencjat, łć., w uniwersytetach francuskich drugi stopień naukowy, niższy od doktoratu.

 Licencjonować, Licencjować, łć., dawać licencję; uwalniać żołnierzy z szeregów, rozpuszczać wojsko do domów.

 Liceum, gr., zakład naukowy pośredni między szkołą średnią a wyższą; gimnazjum.

 Lichen, gr., rodzaj mchu, porost (fig.); liszaj.

 Lichenity, gr., kamienie z odciskami porostów.

 Lichenologja, gr., nauka o porostach.

 Lichnit, gr., gatunek białego marmuru.

 Lichnomancja, gr., wróżenie ze światła.

 Licho, rzecz., liczba nieparzysta (gra w cetno i l.); zła, niepożądana liczba, los nieżyczliwy, zły obrót rzeczy, przegrana, niepowodzenie, strata, nieszczęście, bieda; djabeł, kaduk, zły duch; nie budź l-a, kiedy śpi = nie wspominaj nieszczęścia, by nie przyszło; idź do l-a! = idź do djabła! wynoś ś.!; jest tego do l-a = bardzo dużo; tam do l-a! = do djabła! (zaklęcie); przen., nędzna, marna istota; l., przysł. od Lichy; źle, nędznie, mizernie, mało, kiepsko.

 Lichota, rzecz, od Lichy; rzecz licha, mało warta; nędzota, tandeta; biedak, chudopachołek; człowiek niewiele warty.

 Lichtarz, nm., podstawka, w którą wstawia ś. świeca; świecznik (l. o kilku ramionach) (zdr. Lichtarzyk).

 Lichtgans, nm., uczta doroczna u rzemieślników, z powodu pierwszego zapalenia światła w jesieni przy pracy wieczornej.

 Lichton, Lichtuga, nm., mały statek wodny do przeładowywania towarów z większego.

 Lichtować, nm., ująć ładunku statkowi; podnieść kotwicę.

 Lichtunek, Lichtuga, nm., ulżenie statkowi przez ujęcie ładunku.

 Lichwa, nm., nadmiernie wysoki procent od pożyczonych pieniędzy; zdzierstwo; oddać z l-ą, zapłacić z l-ą, t. j. oddać a. zapłacić z naddatkiem sowitym.

 Lichwiarz, nm., wypożyczający innym pieniądze na lichwę, trudniący ś. lichwą (forma żeńs. Lichwiarka).

 Lichy, st. w. Lichszy; małej wartości, źle zrobiony, kiepski; niepozorny, niepoczesny, marny, wątły; nędzny, mizerny, mały, skąpy; nędznego charakteru.

 Lico — p. Lice.

 Licować, zgadzać ś. z czym, być stosownym do czego, pasować, odpowiadać czemu; spajać szczelnie, wyrównywać.

 Licowy, przym. od Lice; twarzowy, policzkowy (kości l-we); l-wa cegła, którą okładają mury zamiast tynkowania; wierzchni.

 Licówka, gatunek cegły, którą okładają mury zamiast tynkować je.

 Licytacja, łć., sprzedaż publiczna dowolna lub przymusowa więcej dającemu, podbijanie ceny, przetarg; publiczne współubieganie ś. przy wzięciu w antrepryzę majątków, robót publicznych, dostaw i t. d.; w kart., podnoszenie gry, zapowiadanie gry coraz wyższej.

 Licytant, łć., stający do licytacji w celu kupienia rzeczy licytowanej.

 Licytator, łć., wystawiający rzecz jaką na licytację.

 Licytować, łć., puszczać na licytację; wystawiać czyje rzeczy na licytację; stawać do licytacji: podnosząc cenę przedażną lub przez innych ofiarowaną; w grze w karty: deklarować grę wyższą nad inne.

 Liczba, zbiór wielu jedności a. części jedności, znak, wyrażający taki zbiór, cyfra, numer; l. arabskie: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0; l. rzymskie: I, II III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, L, C, D, M; ilość określona, miara liczebna; zdać pod l-ą = tyle, ile być powinno, w określonej ilości, zrobić obrachunek, sprawozdanie, wyliczać się; w gram., forma gramatyczna, oznaczająca jedność, dwoistość a. mnóstwo (l. pojedyncza, l. podwójna, l. mnoga); l. złota = wyrażająca rok bieżący okresu księżycowego.

 Liczbon, Liczban, Liczman, marka do gry w kształcie kostki a. monety, służąca do rozliczania ś.; przen., rzecz fałszywa, podawana za prawdziwą.

 Liczbować, znaczyć liczbami, numerować; w gram., odmieniać przez liczby.

 Liczbowy, Liczebny, przym. od Liczba; loterja l-a = oparta na kombinacjach liczb.

 Liczebnik, w gram., część mowy, oznaczająca ilość a. porządek osób a. przedmiotów — p. Licznik.

 Liczebność, ilość, wielkość wyrażona liczbą.

 Liczenie, rachowanie, pisanie i wymawianie liczb, numeracja; l. się, robienie obrachunku.

 Liczko, zdr. od Lice; twarzyczka; górna powierzchnia skóry wyprawionej, skóra od strony włosia.

 Liczman — p. Liczbon.

 Licznie, w wielkiej ilości, obficie.

 Licznik, liczba nad linijką w ułamku, wyrażająca ile części bierze ś. z mianownika; przyrząd automatyczny, wykazujący liczbę obrotów czegoś, numerator.

 Liczny, będący w wielkiej liczbie, liczący wiele jednostek, tłumny, gromadny, obfity, mnogi.

 Liczyć, rachować, dochodzić ilości czego, wyliczać; obrachowywać, zliczać; uważać, poczytywać, mieć za co (l. kogo między przyjaciół, między mędrców); l. albo l. sobie = mieć, posiadać (l-ę sobie lat 50); l. na kogo, na co = rachować, polegać na kim, na czym, spuszczać ś. na kogo, na co, spodziewać ś., być pewnym czego (l. jak na Zawiszę = z wszelką pewnością); l. na co = spodziewać ś. czego, mieć co na widoku; l. ś., być w pewnej liczbie; być zaliczanym, zaliczać ś., należeć; l. ś. z czym = obliczać ś., brać pod rachunek, oszczędzać (l. ś. z każdym groszem); l. ś. z kim = robić z nim rachunek; przen., l. ś. z kim albo z czym = uwzględniać, brać pod uwagę kogo a. co, brać w rachubę (l. ś. z okolicznościami).

 Liczydło, przyrząd do liczenia, złożony z gałek, nawleczonych na pręty (po 10 sztuk) (f.).

 Liczygrosz, Liczykrupa, sknera.

 Lider, ang. (leader), przywódca partji, przewodnik; w wyścigach cyklistów: jadący przed ścigającym ś. i wskazujący mu potrzebną szybkość jazdy; artykuł wstępny w gazecie.

 Lido, wł., brzeg, wybrzeże morskie.

 Liga, fr., związek, przymierze, aljans, sojusz; kupa, gromada; l. pokoju = stowarzyszenie, agitujące przeciw wojnom i za wieczystym pokojem międzynarodowym; próba monety.

 Ligać, wierzgać (o koniu).

 Ligament, łć., włókniste spojenie kości szkieletu, więzy, wiązadła; chirurgiczna przewiązka na złamaną kość lub członek zraniony.

 Ligar, nm. — p. Legar.

 Ligatura, łć., chirurgiczne przewiązanie zranionego naczynia krwionośnego; w druk., para liter, złączonych w jedną czcionkę; w muz., łuk nad kilku nutami, łącznik — p. Legatura.

 Ligawica, ziemia grzązka, trzęsawisko, moczary.

 Ligawka, Legawka, dudka pasterska z ostruganych deseczek, zczepionych obrączkami, we środku wylana smołą, przeszło na metr długa (fig.).

 Ligawy, wierzgający (koń).

 Ligista, Ligowiec, łć., członek ligi.

 Lignin, Lignina, łć., substancja, znajdująca ś. w roślinach wraz z celulozą i do niej podobna.

 Lignit, łć., odmiana węgla kopalnego z widocznemi słojami drzewnemi, węgiel brunatny.

 Lignoza, łć., trociny drzewne saletrowane i napojone nitrogliceryną, rodzaj dynamitu.

 Ligować się, fr., łączyć, wiązać się w ligę.

 Ligroina, łć., produkt, otrzymywany przy dystylacji ropy naftowej, płyn bardzo lotny, łatwo zapalny.

 Ligustr, łć., Kocierpka, Korcipka, w bot., roślina z rodziny oliwowatych (fig.).

 Lik — p. Liczba; bez l-u, nie do zliczenia, bardzo dużo, mnóstwo.

 Likier, fr., napój ze spirytusu, aromatycznych roślin i cukru, wódka wonna, słodka i mocna.

 Likografja, gr., opisanie wilków.

 Likopodjum, gr., widłak, roślina; proszek z nasienia jej (bardzo zapalny) (fig.).

 Liktor, łć., u starożytnych Rzymian wykonawca wyroków sądowych, sługa sądowy, niosący przed najwyższemi urzędnikami topory w pękach rózg (f.).

 Likwacja, łć., w chem., sposób oddzielania srebra od ołowiu.

 Likwidacja, łć., obrachunek kosztów i należności; zakończenie interesu i ostateczne obliczenie i uregulowanie rachunków; zwinięcie interesu handlowego, fabrycznego.

 Likwidacyjny, łć., dotyczący likwidacji; l. termin = czas, sądownie wyznaczony wierzycielom do zgłaszania ś. ze swemi pretensjami; l-a komisja = komisja, przeprowadzająca likwidację należności właścicielom ziemskim za grunta, nadane od nich włościanom; l-e listy = papiery procentowe, któremi spłacono właścicieli ziemskich za odpadłe od ich dóbr grunty dla włościan.

 Likwidat, łć., dłużnik, odpowiadający sądownie za likwidowanie interesu.

 Likwidator, łć., urzędnik, przeprowadzający likwidację.

 Likwident, łć., wierzyciel, dowodzący sądownie swojej pretensji.

 Likwidować, łć., wykazywać koszty i należności i usprawiedliwiać je dowodami; zawiesić wypłaty; zakończyć prowadzenie interesu handlowego lub przemysłowego.

 Likwidum, łć., wierzytelność sądownie przyznana.

 Likwor, łć., płyn, napój smaczny, wódka słodka, likier.

 Lila, fr., kolor różowo-niebieski, blado-fijoletowy.

 Lilak, w bot., krzew z rodziny oliwowatych (fig.).

 Lilipuci, przym. od Liliput; drobny, maleńki.

 Liliput, człowiek bajecznie mały, karzełek (zdr. Liliputek, Lilipucik).

 Lilja, łć., roślina z rodziny liljowatych (fig.); zool., l. morska, zwierzę z typu szkarłupni (f.); przen., kobieta czysta, dziewica; godło niewinności.

 Liljowate, łć., rodz. roślin kwiatowych jednoliściennych.

 Liljowiec, Lilijka, roślina z rodziny liljowatych (fig.).

 Liljowy, łć., przym. od Lilja; koloru lilji; biały, jak lilja, śnieżny (płeć l-a); przen., niewinny, skromny.

 Limakografja, gr., opis ślimaków.

 Limakologja, gr., nauka o ślimakach.

 Liman, tur., płytki zalew, rozszerzone ujście rzeki nad morzem Czarnym, tworzące, prawie zatokę morską, błotnistą, usianą wysepkami (laguny czarnomorskie) (fig.).

 Limb, Limbus, łć., lamówka, obszycie, brzeg u sukni, linja graniczna; w narzędziach mierniczych łuk, na którym odczytuje się wielkość kąta; brzeg piekła, miejsce pobytu dusz przed odkupieniem Chrystusa Pana.

 Limba, nm., jodła karpacka (fig.).

 Limburski ser, gatunek sera holenderskiego.

 Limeta, fr., odmiana cytryny o owocach słodkawo-kwaśnych lub cierpkich, słodka cytryna.

 Limfa, łć., płyn bezbarwny a. żółtawo-biały, złożony z surowicy krwi i ciałek białych, odżywiający delikatniejsze organa ciała ludzkiego i zwierzęcego; krowianka, materja do szczepienia ospy.

 Limfatologja, łć., nauka o naczyniach limfatycznych.

 Limfatyczny, łć., dotyczący limfy; l-e gruczoły, w których wytwarza ś. limfa; l-e naczynia = cieniutkie rureczki w ciele, po których krąży limfa (fig.) — p. Limfatyk.

 Limfatyk, łć., człowiek, w którego organizmie przeważa limfa, skłonny do obrzmień gruczołów limfatycznych, słabowity, blady, przen., człowiek powolnego temperamentu, ospały (forma ż. Limfatyczka).

 Limfomat, łć., gruczolak limfatyczny.

 Limfotok, wyciekanie limfy.

 Limit, łć., cena ściśle wskazana, ostateczna; ograniczenie; granica; w handl., poręka ograniczona.

 Limita, Limitacja, łć., odroczenie, zawieszenie (np. sejmu, sądu); ograniczenie, ścieśnienie, restrykcja.

 Limitować, łć., ograniczać, ściśle oznaczać; odraczać, zawieszać (obrady sądowe lub parlament.).

 Limitum, łć., najwyższa cena ofiarowana, granica.

 Limnograf, gr., przyrząd, notujący automatycznie zmiany poziomu wody co czas określony.

 Limnologja, gr., nauka o jeziorach.

 Limona, łć., cytryna.

 Limonata, wł., zupa cytrynowa.

 Limonit, gr., najpospolitsza ruda żelazna, żelaziak brunatny.

 Limonja, łć., owoc drzewa należącego do gatunku cytrynowych.

 Limonjada, Lemonjada, fr., woda z cukrem i sokiem cytrynowym.

 Limoterapja, gr., leczenie głodem, kuracja głodowa.

 Lin, ryba brzuchopłetwa, karpiowata (fig.).

 Lina, powróz uwity z dwuch a. więcej postronków a. drutów (l. konopna, l. druciana); l. telegraficzna, telefoniczna — p. Kabel.

 Lincz, ang., doraźna kara śmierci, wymierzona przez pospólstwo bez udziału sądu.

 Linczować, ang., wykonać lincz, karać śmiercią bez wyroku sądowego.

 Lineacja, łć., oznaczenie kolejnemi liczbami wierszy czyli linji na stronicy.

 Linearny łć., rysunek, rysunek, wykonany przy pomocy linji i cyrkla, rysunek gieometryczny.

 Linetta, fr., ziarna lnu.

 Linewka, linka, sznurek.

 Lingam, hind., części płciowe męskie, jako symbol stworzenia w Indjach.

 Lingwista, łć., uczony badacz języków, językoznawca.

 Lingwistyczny, językoznawczy.

 Lingwistyka, łć., nauka zajmująca ś. badaniem języków, językoznawstwo.

 Liniak, Leniak, w myśl., zając w porze letniej, gdy linieje; zając młody, niedoświadczony; cietrzew wyliniały.

 Liniarz, Linarz, nm., rzemieślnik robiący liny, powroźnik.

 Linić, z odciętej gałązki młodej na wiosnę (gdy ma miazgę), ściągać korę, nie rozerznąwszy jej; wykręcać piszczałkę z młodej gałązki, zwłaszcza z wierzbowej — p. Lenieć.

 Linieć — p. Lenieć.

 Linijka, łć., mała linja; rodzaj wózka, na którym ś. siedzi jak na koniu (fig.).

 Liniment, łć., lekarstwo do wcierania w skórę, maść rzadka.

 Linja, łć., pojęcie gieometryczne: granica dwu sąsiednich części powierzchni a. przecięcie dwu powierzchni l. prosta, łamana, krzywa; kreska łącząca dwa punkty oddalone; l. telegraficzna, kolejowa, tramwajowa; l. komunikacji wodnej = l., wzdłuż kierunku której idzie drut telegrafu, tor kolejowy, tramwajowy, wodny (urzędnik na l-ji = w służbie ruchu); l. brzegowa = l. granicy między wodą a lądem; l. śnieżna = dolna granica wiecznych śniegów; l. grzbietowa gór = l. w kierunku najwyższych punktów; l. podziału wód, l. roztoku wód = l. wzniesienia, z którego spływają wody w różne baseny; l. demarkacyjna — p. Demarkacyjna; l-e Frauenhofera = szereg linji ciemnych w widmie słonecznym; l-e twarzy = rysy; przen., l. pokrewieństwa = szereg stopni pokrewieństwa, gieneracji (l. prosta = gdy jedna osoba pochodzi wprost od drugej, l. boczna a. kolateralna = pokrewjeństwo przez braci i siostry); drobna miara długości (l. nowopolska = 1/12 cala, l. rosyjska = 1/10 cala); szeregi, oddziały wojska, wyciągnięte w l-ę; przestrzeń, na której działa wojsko (l. bojowa, rezerwowa); na całej l-i = wszędzie, na wszystkich punktach; w pierwszej l-i = przedewszystkiem; l. obrończa = ława adwokacka, adwokatura, zawód obrońcy; listewka, wzdłuż której linjują papier.

 Linjał, Linja, łć., gładka listewka, według której się linjuje.

 Linjować, łć., kreślić linje na papierze.

 Linjowiec, łć., rodzaj okrętu wojennego.

 Linjowy, Linearny, Linijny, łć., przym. od Linja; odnoszący ś. do linji wogóle, a w szczególności do linji prostej; równanie l-e = równanie stopnia pierwszego; wojsko l-e = wojsko regularne, stałe, armja czynna, pierwsze do wymarszu na wojnę; okręt l. = duży, mocny do wytrzymania boju w linji; l. system = pięciolinja, na której i wśród której piszą ś. nuty.

 Linka, nm., zdr. od Lina.

 Linkrusta, obicie ścienne z linoleum, naśladujące skórę z wypukłemi wzorami i malowidłami.

 Linochód, Linoskok, Linoskoczek, gimnastyk, zręcznie chodzący a. skaczący po linie (forma ż. Linoskoczka) (fig.).

 Linoleum, łć., gruba tkanina z juty, powleczona mieszaniną gęstego pokostu, kauczuku, korka w proszku i farb mineralnych.

 Linon, fr., bardzo cienka tkanina, batyst.

 Linorost — p. Ljany.

 Linta, rum., soczewica.

 Lipa, w bot., drzewo z rodziny lipowatych (fig.); drzewo z lipy, drzewo lipowe, lipina (zdr. Lipka).

 Liparja, gr., lepkość, kleistość.

 Lipcowy, przym. od Lipiec; rewolucja l-a = rewolucja francuska w lipcu 1830 roku.

 Lipczyk albo Żuk, Gnojownik, chrząszcz czarny, w lipcu ś. zjawiający.

 Lipek, ciało lepkie, zawierające ś. w ziarnach zbożowych, gluten.

 Lipemanja, gr., pomieszanie zmysłów, usposabiające posępnie, zaduma, melancholja.

 Lipiec (-ca), siódmy miesiąc w roku; l. (-cu), miód z lipowego kwiecia zbierany w miesiącu lipcu.

 Lipień, ryba łososiowata, brzuchopłetwa (fig.).

 Lipina, drzewo lipowe; herbata z kwiecia lipowego; nędzna, mała lipa.

 Lipka, zdr. od Lipa; roślina Przytulja, roślina Nostrzyk.

 Lipki — p. Lepki.

 Lipkość, kleistość.

 Lipnąć — p. Lepnąć.

 Liporzesznia, roślina z rodziny lipowatych.

 Lipośliwki, gatunek śliwek, śliwki jedwabne, śliwki perskie.

 Lipowate rośliny, rodzina roślin kwiatowych dwuliściennych.

 Lipowy, przym. od Lipa (drzewo l-e, kwiat l.).

 Lir, wł., włoska moneta = 1 frankowi = 40 kop.

 Lira, gr., staro-grecki instrument muzyczny strunowy (fig.); instrument, używany przez wędrownych ślepych pieśniarzy (zdr. Lirka, Lireczka, Lirenka); przyrząd pod fortepjanem do naciskania pedałów; nazwa gwiazdozbioru; symbol poezji.

 Lirenka, zdr. mała lira; tytuł poezji Teofila Lenartowicza.

 Liriodendron, Lirodrzew, gr., drzewo tulipanowe (fig.).

 Lirnik, fr., muzyk, grający na lirze; gęślarz, dudarz; pieśniarz; poeta.

 Lirny, przym. od Lira (dziad l.).

 Lirogon, ptak wróblowaty z pięknym ogonem w kształcie liry (fig.).

 Liryczny, gr., uczuciowy, opiewający uczucia i stan duszy; przesadnie sentymentalny; poezja l-a — p. Liryka.

 Liryk, gr., poeta liryczny, pieśniarz uczucia.

 Liryka, gr., poezja liryczna, dział poezji, obejmujący utwory, poświęcone uczuciom, porywom duszy, malujące świat zewnętrzny na podkładzie osobistych wrażeń i uczuć autora.

 Lis, zwierzę ssące drapieżne z rodz. psów (fig.); w lm., futro ze skór lisich; przen., człowiek chytry, obłudny, przebiegły, frant, przechera (l. szczwany); l. farbowany = oszust, obłudnik; rodzaj gry dziecięcej, pytka; sztuczka szulerska w kartach (zdr. Lisek).

 Lisi, przym. od Lis; przen., chytry, przebiegły, podstępny.

 Lisiątko, Lisię, szczenię lisa.

 Lisica, lis samica, gatunek grzyba: pieprznik jadalny; kłoda, w którą osadzają podpory dla wyprostowania budynku.

 Lisiura, futro lisie; l. a lisówka, wielka czapka z lisiej skóry; l. a. lisiurka, surdut podszyty futrem lisiem.

 Lisowczyk, w dawnej Polsce: żołnierz jazdy lekkiej, zorganizowanej w w. XVII przez Aleksandra Lisowskiego (f.).

 List, piśmienna rozmowa z osobą nieobecną; l. polecony = wysłany za pokwitowaniem pocztowym; l. pieniężny = zawierający pieniądze; l. otwarty = pocztówka, karta korespondencyjna; papier procentowy (l. zastawny, l. likwidacyjny); pismo urzędowe, dokument, dyplom, akt; l. żelazny a. l. bezpieczeństwa — p. Glejt; l-y gończe = okólnik rozsyłany do wszystkich władz z poleceniem chwytania zbiegłego przestępcy; l. papieski = bulla, l. pasterski = odezwa biskupa do duchowieństwa i wiernych swojej djecezji.

 Lista, wł., spis, rejestr, wykaz l. cywilna — p. Cywilna lista.

 Listeczek, zdr. od List, od Liść.

 Listek, zdr. od Liść; płatek, blaszka, warstewka; zdr. od List, kartka, zawierająca niewielką korespondencję.

 Listewka, zdr. od Listwa.

 Listkorożne owady, mające rożki o listkowatej a. grzebieniastej główce.

 Listkowaty, mający kształt listka.

 Listomanja, manja pisania listów.

 Listonosz, oficjalista pocztowy, roznoszący listy, bryftreger.

 Listopad, jedenasty miesiąc roku; opadanie liści.

 Listopadowy, przym. od Listopad; powietrze l-e = chłodne, wilgotne; powstanie l-e = powstanie polskie 1830 — 31 r.

 Listowie, blm. zbior. — p. Liście; altana, szpaler.

 Listownik, książka, zawierająca wybór listów wzorowych.

 Listowny, Listowy, przym. od List; papier l., służący do pisania listów; za pomocą listu uskuteczniany (porozumienie l-e).

 Listwa, nm., pasek z jakiego materjału, dodany dla ozdoby a. dla wzmocnienia sukni; wązka deseczka, gzymsik.

 Listwować, przyszywać listwy; przybijać listwy.

 Listyna, czesk., dokument, dyplomat.

 Liszaj, rodzaj wysypki skórnej.

 Liszajec, porosty wodne; wysypka krostowata na skórze.

 Liszka, lis, lisica; każda l. swój ogon chwali = każdy popisuje się z tem, co uważa w sobie za najlepsze; gąsiennica.

 Liszof — p. Luszof.

 Liszow, drewniane naczynie do trzymania ryb żywych.

 Liścianka, w budown., ozdoba z liści stylizowanych.

 Liściany — p. Liściowy.

 Liściasty, mający wielkie, obfite liście; pokryty liśćmi; drzewo l-e = nie iglaste.

 Liściec, owad prostoskrzydły z rodziny straszykowatych (fig.).

 Liścień, liść odrębnego kształtu, zawarty w nasionach wielu roślin i zamykający w sobie materjał zapasowy pożywny dla zarodka (fig.).

 Liścik, zdr. od List; zdr. od Liść.

 Liściokwiat, roślina z rodziny wilczomleczowatych, pomyślin (fig.).

 Liścionos, gatunek nietoperza, wampir (fig.).

 Liściowaty, Liściasty, Listowaty, z kształtu podobny do liści.

 Liściowy, Liściany, Liściasty, przym. od Liść.

 Liściożerny, karmiący ś. liśćmi.

 Liść, organ rośliny, złożony z blaszki liściowej z nerwami i z ogonka, wyrastający z gałązek, łodygi lub z korzenia i służący roślinie do odżywiania i oddychania; l. a. listek = płatek kwiatu (l. róży, lilji); zbior. liście, listowie (zdr. Listek, Listeczek).

 Litanja, gr., pewna forma modlitwy proszącej albo żałosnej; przen., długie i nudne wyliczanie czego.

 Litaury, ros., dawne narzędzie muzyczne metalowe w rodzaju bębna, w które uderzano pałeczką (fig.).

 Litera, łć., znak w piśmie lub w druku, jako oznaczenie lub nazwa odpowiedniej głoski; znak kolejny, oznaczany literami: a, b, c, i t. d.; czcionka drukarska (zdr. Literka).

 Literacki, łć., piśmienniczy; właściwy literatowi.

 Literalnie, łć., dosłownie, w dosłownym znaczeniu tego wyrazu.

 Literalny, łć., dosłowny, powtórzony co do litery.

 Literat, łć., człowiek, zajmujący się z powołania pracą piśmienniczą samodzielną; pisarz, autor; oczytany; (forma ż. Literatka).

 Literatura, łć., zabytki i prace piśmiennicze, jako obraz życia duchowego i rozwoju oświaty narodu lub społeczeństwa; piśmiennictwo, ogół utworów piśmienniczych w różnych działach (l. piękna, naukowa); pog. to l. = zmyślone, wyimaginowane, nieszczere uczucia i pragnienia; pusty frazes.

 Litewka, stara wódka litewska; gatunek pośledniej tabaki.

 Litewski, pochodzący z Litwy, na Litwie a. sposobem litewskim wyrabiany (ser l., wędlina l-a, miód l.).

 Litewszczyzna, wszystko, co litewskie; ziemia litewska, mowa litewska.

 Litium, łć., metal alkaliczny, znajdujący ś. w niektórych wodach mineralnych.

 Litkup, nm., poczęstunek po zawarciu kupna na potwierdzenie dobitego targu; opłata za faktorstwo, faktorne; porękawiczne, borysz, mohorycz.

 Litochromja, gr. — p. Chromolitografja.

 Litodendron, gr., drzewo skamieniałe.

 Litofany, cienkie tafle porcelanowe, niepolewane, odciskane w formach gipsowych w rodzaju płaskorzeźb.

 Litofit, gr., roślina skamieniała.

 Litogienezja, gr., teorja o powstawaniu kamieni.

 Litogieognozja, gr., nauka o kamieniach, o pochodzeniu kamieni.

 Litoglifika, gr., sztuka artystycznego wyrzynania rysunku na kamieniach.

 Litograf, gr., piszący lub rysujący na płycie litograficznej; przenoszący mechanicznie rysunek na kamień litograficzny, a potem z kamienia na papier; właściciel litografji.

 Litograficznie, gr., sposobem litograficznym, za pomocą litografji.

 Litograficzny, gr., przym. od Litografja; l. kamień = odmiana wapienia o delikatnym ziarnie, bez żyłkowania, służący do wyprodukowania rysunków.

 Litografja, gr., sztuka wykonywania rysunków lub pisma na płycie kamiennej i przenoszenia ich następnie za pomocą prasy na papier; takiż rysunek odbity na papierze z płyty kamiennej.

 Litografować, gr., rysować na kamieniu rylcem i potem z tego drukować; przen., pięknie i starannie pisać.

 Litologja, gr., nauka o skałach, ich składzie, pochodzeniu.

 Litoralny, łć., pobrzeżny, nadmorski.

 Litosfera, gr., twarda skorupa ziemi.

 Litościwie, Litośnie, przysł. od Litościwy, Litośny.

 Litościwy, Litośny, mający uczucie litości dla biednych, pełen współczucia dla nieszczęśliwych, miłosierny; żebrzący o litość, błagalny.

 Litość, współczucie dla nieszczęśliwych, politowanie, uczucie miłosierdzia.

 Litotomja, gr., operacja chirurgiczna: przecięcie pęcherza moczowego w celu wydobycia z niego kamienia.

 Litotrypsja, gr., kruszenie kamienia w pęcherzu za pomocą narzędzia zw. litotryb.

 Litować ś., współczuć, być pobłażliwym, wyrozumiałym dla kogo; l. ś. nad kim, nad czym = uczuwać litość, mieć zmiłowanie, współczuć komu, czemu, żałować kogo, czego, przebaczyć komu.

 Litr, fr., metryczna miara objętości, równa jednemu decymetrowi sześciennemu.

 Lituanista, łć., znawca litewszczyzny, języka litewskiego.

 Litura, łć., wymazanie, zatarcie pisma.

 Liturgiczny, gr., tyczący ś. obrzędów religijnych.

 Liturgika, gr., nauka, obejmująca opisanie i wyjaśnienie obrzędów i zwyczajów kościelnych.

 Liturgista, gr., znawca liturgji.

 Liturgja, gr., rytuał odprawiania nabożeństwa publicznego, porządek odprawiania Mszy św.; nabożeństwo Wielko-Piątkowe w kościołach katolickich, zastępujące Mszę św.

 Litwinić, mówić z litewska; l. ś., stawać ś. Litwinem.

 Litwoman, zapalony wielbiciel wszystkiego, co litewskie; Litwin, dążący do stworzenia odrębnej kultury litewskiej z pogwałceniem praw innych narodowości (przedewszystkiem Polaków) na Litwie, nacjonalista, narodowiec litewski.

 Litwomanja, przesadne umiłowanie wszystkiego, co litewskie; dążenie do stworzenia odrębnej kultury litewskiej z pogwałceniem praw innych narodowości na Litwie (przedewszystkiem Polaków), nacjonalista litewski.

 Lity, lany, odlany z kruszcu (l-e żelazo, złoto); l. a. złotem l. = nićmi złotemi przetykany (pas l. a. złotolity); pełny, masywny, nie dęty, nie próżny w środku (l. pierścień); czysty, szczery, bez domieszki (o drogich kruszczach: l-e złoto, srebro); l-a skała = zbita skała; piaszczysty, ziarnisty (grunt).

 Litygacja, łć., procesowanie.

 Litygant, łć., procesujący ś., prawujący ś., strona w procesie cywilnym.

 Lityn, łć., pierwiastek chemiczny, metal miękki, połyskujący srebrzysto.

 Liwerancja, nm., obowiązki, zajęcie liweranta; p. Liwerunek.

 Liwerant, nm., dostawca potrzeb do wojska, dla jakich zakładów, instytucji i t. p.

 Liwerować, nm., dostawiać, dostarczać.

 Liwerunek, nm., dostawa; w dawnej Polsce podatek kontyngiensowy.

 Liwr, fr., dawniejsza moneta francuska = 20 kop.; l. genewski = 33 kopiejkom.

 Lizać, dok. Liznąć; dotykać i pociągać jaki przedmiot po wierzchu językiem; l. ś. = łasić ś., leczyć ś. z ran; l. ś. komu = pochlebiać, przymilać ś., pokorzyć się przed kim; l. łapę = cierpieć głód, znosić biedę.

 Lizanina, ciągłe lizanie ś.; pochlebianie komuś.

 Liziobrazek, nabożniś, świętoszek, bigot.

 Lizjera, fr., pas graniczny.

 Liznąć, dotknąć, musnąć językiem; skosztować, spróbować; uderzyć, ściągnąć (l-ł go łapą po grzbiecie); przen., poznać coś powierzchownie, niedokładnie (l. w szkołach trochę łaciny); l. ś., polizać ś., oblizać ś. (pies ś. liznął).

 Lizol, łć. — p. Lysol.

 Lizuch, łakotniś, łasuch; przypochlebiający ś.

 Lizuchować się, skarżyć na kolegów w szkole przed nauczycielami, podchlebiać ś. nauczycielom.

 Lizus, Lizuch, uczeń, który lizuchuje ś.; pochlebca, donosiciel, zausznik.

 Lizusować — p. Lizuchować ś.

 Ljanos, hiszp., rozległe, bezdrzewne stepy Ameryki Połud., porosłe ljanami (f.).

 Ljany, hiszp., wijące i pnące ś. rośliny w lasach Ameryki zwrotnikowej (fig.).

 Ljard, fr., dawna moneta francuska = 75 kop.

 Ljas, ang., dolne, spodnie warstwy formacji jurajskiej.

 Lnianka, chustka płócienna; płócienny ubiór chłopski; rodzaj żupana; w lm. len wyczesany, wyczeski z lnu; siemię lniane, bawełna nie skręcona; l. a. Judra, roślina z rodziny krzyżowych (fig.).

 Lniany, przym. od Len; ze lnu; l. a. lnisty, podobny do lnu, jasny jak len (włosy l-e).

 Lnica, Lnianka, bot., roślina z rodziny trędownikowatych, Len Matki Boskiej (fig.); l. a. leniec, roślina z rodziny krzyżowych.

 Lnisko, pole lnem zasiane; miejsce pozostałe po wyrwaniu lnu.

 Lobelja, łć., bot., roślina stroiczka (fig.).

 Loch, nm., dziura, otwór, jama, pieczara; podziemie; piwnica; więzienie (zdr. Loszek); grób podziemny, katakumba; przyrząd do merzenia szybkości biegu okrętu (fig.).

 Locha, nm., świnia, maciora, samica dzika.

 Lochajza, nm., narzędzie do wybijania dziurek w rzemieniach.

 Lochmaszyna, nm. — p. Dziurawnica.

 Lochować, nm., dziurawić, robić rowki, żłobić.

 Lochowaty, nm., laskowany, żłobkowany, karbowany.

 Lochsztanca, płyta żelazna z dołkami, na których kładzie ś. jaki przedmiot i przez uderzenie robią ś. w nim dziurki.

 Lock-out, Lokaut, ang., zamknięcie przez właściciela zakładu przemysłowego i wydalenie z niego robotników strajkujących, dopóki nie przystaną na jego warunki.

 Locman, nm., przewodnik okrętu, wpływającego do portu, pilot.

 Loco (loko), łć., w miejscu.

 Loczek, nm., zdr. od Lok.

 Loden, nm., mocny, nieprzemakalny materjał wełniany.

 Lodnik — p. Lodowiec.

 Lodospad, lodnik, obsuwający ś. poniżej linji śnieżnej, lawina.

 Lodowacić, zamieniać w lód, zamrażać; przen., wyziębiać, odrętwiać, znieczulać.

 Lodowacieć, ścinać ś. w lód, krzepnąć w lód, zamarzać; przen., ziębnąć, drętwieć, stawać ś. nieczułym, obojętnieć.

 Lodowaty, Lodowy, ścięty w lód, zamarzły; pokryty lodami; zimny jak lód; podobny do lodu, krystaliczny (cukier l., sól l-a); przen., obojętny, nieczuły.

 Lodowiec, Lodnik, Lodozwał, ogromne zbiorowisko lodów na szczytach gór i morzach podbiegunowych, powstałe z mas śneżnych (fig.).

 Lodowisko, przestrzeń, zawalona lodem.

 Lodownia, piwnica, dół do przechowywania lodu; skład lodu; szafka z lodem do przechowywania w świeżym stanie pokarmów, oraz napojów, ulegających łatwo zepsuciu.

 Lodowy, przym. od Lód (góry l-e = pływające po morzach olbrzymie bryły lodu (fig.); pola l-e = kry olbrzymie na morzach podbiegunowych), zmarznięty, zimny (sople l-e) — p. Lodowaty.

 Lodozwał, kupa brył lodu, zwłaszcza na rzece a. na morzu.

 Lodówka, mała lodownia; ptak płetwonogi z rodziny kaczek (fig.).

 Lody — p. Lód.

 Loftka, nm., mała kulka do strzelby, gruby śrut.

 Log, ang., narzędzie do mierzenia szybkości biegu statku, trójkątna deszczułka i długi sznur, podzielony węzłami na równe części.

 Logarytm, gr., w matematyce wykładnik potęgi, do której należy podnieść liczbę stałą, przyjętą za podstawę, aby otrzymać liczbę daną.

 Logarytmiczny, gr., przym. od Logarytm; l-e tablice a. tablice logarytmów, szeregi liczb z umieszczonym obok każdej jej logarytmem, ułatwiające wykonanie działań z liczbami.

 Logarytmować, gr., zamiast liczb, użyć ich logarytmów.

 Logbuch, ang., dziennik okrętowy.

 Logicznie, gr., przysł. od Logiczny.

 Logiczność, gr., zgodność z prawami logiki, ścisłość, porządek w myśleniu, w czynach, konsekwencja.

 Logiczny, gr., porządnie myślący, ściśle rozumujący; wyrozumowany, słuszny; konsekwentny.

 Logik, gr., znawca logiki; przestrzegający logiki, piszący o logice.

 Logika, gr., nauka o sposobach, prawach i postaciach myśli; nauka o prawidłowym myśleniu; teorja wnioskowania; logiczność, konsekwentność.

 Logistyka, gr., część dawnej teorji matematycznej; rachunki algebraiczne.

 Logofet, gr., kanclerz, pisarz na dworze wołoskim a. rumuńskim; znakomity bojar rumuński.

 Logograf, gr., kronikarz.

 Logografja, gr., kronikarstwo; spisywanie podań.

 Logogryf, gr., rodzaj łamigłówki, polegającej na ułożeniu z danych sylab szeregu wyrazów, których pierwsze, środkowe lub ostatnie litery tworzą wyraz zagadki.

 Logologja, gr., badanie mowy ze stanowiska przyrodniczo-lekarskiego.

 Logomachja, gr., spór o wyrazy, zamiast o rzeczy.

 Logomanja, Logomonomanja, gr., gadatliwość chorobliwa.

 Logopatologja, gr., nauka o zboczeniach mowy.

 Logotet, gr., kanclerz dawnego dworu bizantyńskiego.

 Loi- — p. Logi-.

 Lojalista, fr., człowiek z zasady lojalny, wierny monarsze, rządowi i prawu.

 Lojalność, Lojalizm, fr., uczciwy, prawy sposób myślenia; zgodność z prawem i obowiązkiem; wierność monarsze, rządowi i prawu; prawomyślność.

 Lojalny, fr., uczciwy, prawy, prawomyślny; wierny rządowi.

 Lojd, ang., instytucja handlowa, mająca na celu ubezpieczenie morskie oraz przedsiębiorstwa żeglugi morskiej i parowej.

 Lok, nm., pukiel włosów, kędzior (zdr. Loczek).

 Loka, łć., w dawnych szkołach ustęp, wychodek.

 Lokacja, Lokata, łć., rozmieszczenie; wynajęcie, wydzierżawienie; umieszczenie kapitałów tak, aby przynosiły dochód.

 Lokacyjny, łć., przym. od Lokacja (przywilej l.).

 Lokaj, nm., służący, pokojowiec.

 Lokajczyk, Lokajczuk, nm., mały lokaj, chłopiec do posługi.

 Lokajka, nm., służąca, pokojówka; żona lokaja; lokajstwo.

 Lokajski, przym. od Lokaj; przen., zbyt uniżony, służalczy, pozbawiony godności własnej.

 Lokajstwo, nm., zbiór, lokaje; stan lokaja; przen., płaszczenie ś. przed możnymi, uniżoność, serwilizm.

 Lokal, Lokalność, łć., mieszkanie, część domu, stanowiąca pewną całość.

 Lokalizacja, łć., umiejscowienie.

 Lokalizm, łć., zwroty i wyrażenia właściwe tylko pewnej miejscowości.

 Lokalizować, łć., umiejscowiać, nadać charakter miejscowy, ograniczać co do miejsca.

 Lokalność, łć., charakter miejscowy, pomieszczenie, lokal.

 Lokalny, łć., miejscowy; l-a pamięć = doskonała pamięć.

 Lokanda, wł., miejsce zatrzymania się, zajazd, hotel.

 Lokata, łć., mieszkanie, pomieszczenie — p. Lokacja.

 Lokator, łć., najmujący mieszkanie od właściciela domu (forma ż. Lokatorka).

 Lokaut, ang. — p. Lock-out.

 Loko — p. Loco.

 Lokomobila, łć., maszyna przenośna parowa, używana do wprawiania w ruch innych maszyn (f.).

 Lokomocja, łć., przenoszenie ś. z miejsca na miejsce; ruch; zbiór środków, służących do przenoszenia ś. z miejsca na miejsce (koleje, statki parowe, tramwaje, poczta i t. d.).

 Lokomocyjny, łć., ułatwiający przenoszenie się z miejsca na miejsce, dotyczący lokomocji.

 Lokomotywa, łć., parowóz, maszyna parowa, ciągnąca wagony kolejowe (fig.).

 Lokować, łć., umieszczać, ustawiać; l. pieniądze = wypożyczyć je tak, aby przynosiły dochód, umieszczać w papierach wartościowych; l. ś., wprowadzać ś. gdzie.

 Loksodroma, gr., l-iczna linja, linja krzywa nakreślona na powierzchni kuli, przecinająca południki wszystkie pod tym samym kątem.

 Lokucja, łć., sposób wyrażenia się, zwrot mowy.

 Lokum, łć., miejsce (mieć, obrać, znaleźć, dać i t. p.); miejsce zamieszkania.

 Lokumtenent, łć., zastępca.

 Lokusta, łć. — p. Krewetka.

 Lokutarz, łć. — p. Parlatorjum.

 Lolardowie, nm., sekciarze średniowieczni, zwłaszcza zwolennicy Wiklefa; stowarzyszenie, opiekujące się choremi i grzebiące zmarłych.

 Lombard, wł., zakład pożyczkowy, zastawniczy, udzielający pożyczek na zastaw ruchomości.

 Lombardnik, Lombardzista, wł., właściciel lombardu

 Lombardować, wł., zastawiać towary a. papiery wartościowe dla dostania pieniędzy.

 Lombr, fr., rodzaj gry w karty.

 Lon, nm., wynagrodzenie robotnika dzienne, od dnia roboty; zapłata tygodniowa albo dwutygodniowa robotnika; kołeczek żelazny, zatykany w koniec osi, żeby koło nie spadało.

 Loncik, nm., zdr. od Lont.

 Longimetrja, łć., pomiary długości linji na płaszczyźnie poziomej.

 Longin, Longinus, łć., żart., człowiek bardzo wysoki, szczególniej jeśli jest szczupły.

 Lonicera, łć., roślina wiciokrzew.

 Lont, nm., sznurek, nasycony materją palną, służy do zapalania naboju, miny, fajerwerku (zdr. Loncik).

 Lontowy, nm., przym. od Lont; strzelba l-a, w której nabój zapalano za pomocą lontu.

 Lonung, nm., płaca, żołd, pensja.

 Lonża, fr., linka, na której liczą chodzić młode konie.

 Lord, ang., tytuł wyższej szlachty w Anglji; l.-major = burmistrz Londynu; l.-admirał = naczelny dowódca floty.

 Lordostwo, ang., tytuł lorda; lord z żoną.

 Lordowski, ang., przym. od Lord.

 Loreta, Loretka, fr., kobieta lekkich obyczajów, kobieta półświatka.

 Loretański domek, domek Matki Boskiej, przechowywany w mieście włoskim Loreto; przen., kapliczka Matki Boskiej, zbudowana na wzór tegoż domku; L. dzwonek = dzwonek poświęcany, którym dzwonią podczas burzy dla zażegnania piorunów; L-a litanja = litanja do N. M. Panny.

 Lori a. Leniuch wysmukły, zwierzę ssące z rodziny lemurów (fig).

 Lorka, ang., wagonik posuwany ręcznie po szynach.

 Lorneta, Lornetka, fr., szkła powiększające, oprawne w dwuch połączonych z sobą rurach, do wyraźniejszego widzenia przedmiotów niezbyt odległych (fig.).

 Lornetować fr., kogo, patrzyć na kogo przez lornetkę.

 Los, nm., przeznaczenie, fatum, udział, dola, koleje życia; byt; zdarzenie, traf, przygoda; kartka z numerem do losowania; bilet loteryjny; l. zrobić = szczęśliwym zdarzeniem zyskać majątek a. stanowisko.

 Losować, nm., rzucać losy, ciągnąć los.

 Losowanie, nm., ciągnienie losów; stawać do l-nia = stawać do wojska w celu ciągnienia numeru losu.

 Losowy, nm., przym. od Los; zależny od wypadku, od szczęścia albo nieszczęścia.

 Löss, nm., warstwa ziemi iłowata, o słabej spójności, ziemia lessowa.

 Loszek, nm., zdr. od Loch.

 Lot, unoszenie ś. w powietrzu, latanie po powietrzu, bieg, pęd; polot, uniesienie; l-em = pędem, bardzo szybko; l-em a. w l. = w mgnieniu oka, natychmiast, w jednej chwili.

 Lot, ang., kawałek ziemi, kupionej na osadę a. na kopalnię.

 Loterja, fr., gra, której uczestnicy nabywają bilety numerowane (losy) i zyskują prawo do wygranej, jaka na numer ich wypaść może; przen., rzecz niepewna, ryzykowna; l. klasyczna — p. Klasyczny; l. fantowa — p. Fantowy.

 Loteryjka, fr., gra dziecięca, w której wygrana zależy od wcześniejszego wyciągnięcia i nakrycia posiadanych na tabliczkach numerów, nazw i t. d. (l. liczbowa, obrazkowa, geograficzna i t. d.).

 Loteryjny, fr., przym. od Loterja.

 Lotka, kość skrzydłowa u ptaków (fig.); tęgie pióro w skrzydłach ptaków; kaczka młoda; l-ki, skrzydła ptasie.

 Lotka, nm. — p. Loftka.

 Lotnictwo, sztuka budowania aeroplanów (samolotów); sztuka wznoszenia się na nich, awjacja.

 Lotniczy, przym. od Lotnik.

 Lotnik, żeglarz napowietrzny, awjator.

 Lotność, rzecz. od Lotny; szybkość w biegu; polot myśli, wyobraźni, bystrość, pojętność.

 Lotny, odnoszący ś. do lotu, lotowy; mogący latać, unoszący ś. w powietrzu (samolot, aeroplan); skrzydlaty; l-a zwierzyna = dzikie ptactwo; służący do latania (pióra l-e, błona l-a nietoperza); mający postać gazu (t. zw. ciała l-e); szybko ś. ulatniający (ciecz l-a); niestały, ruchomy, przenoszący ś. z wiatrem z miejsca na miejsce (piaski l-e); prędki, szybki, rączy (l. rumak); lekki, powiewny (l. żagiel); bystry, szybko pojmujący, pojętny (umysł l.).

 Lotokot, zwierzę ssące z rodziny palczaków (fig.).

 Lotopałanka, zwierzę ssące workowate, roślinożerne (f.).

 Lotos — p. Lotus.

 Lotto, wł., loteryjka, gra towarzyska, polegająca na nakrywaniu na tabliczkach ciągnionych numerów i wygrywaniu, gdy szereg jest nakryty.

 Lotunek, nm., procent, lichwa.

 Lotus, Lotos, łć., bot., rodzaj grzybienia, rosnący w wodach Nilu, lilja nilowa (fig.).

 Lowelas, ang., przystojny uwodziciel kobiet, zdobywca serc niewieścich.

 Loża, fr., w sali teatralnej miejsce dla kilku widzów, oddzielone ścianką od innych; alkowa, mała izba (l. woźnego); l. masońska = stowarzyszenie wolnych mularzy, miejsce ich zebrań.

 Lożmajster, nm., woźny teatralny, otwierający loże.

 Lód, woda zamarznięta, woda w stanie stałym; idzie jak po l-ie = gładko, bez trudu, bez przeszkody, z łatwością; jak na l-zie = w niebezpieczeństwie, w niepewności, w niecierpliwym oczekiwaniu; budować zamki na l-zie = łudzić ś. zwodniczą nadzieją, bawić ś. marzeniami, przedsiębrać coś na niepewne; osiąść na l-zie = zostać na koszu, dostać odprawę, pozostać z niczym, stracić wszystko; pierwsze l-y łamać = dawać początek jakiejś pracy, torować drogę; przezwyciężyć trudność, zyskać czyjeś zaufanie; jak l-u = bardzo wiele, dużo; w lm., lody, zamrożona mieszanina śmietanki i soków owocowych albo kawy, czekolady i t. p.

 Lsknić się — p. Lśnić.

 Lsnąć, Lśnąć — p. Lśnić.

 Lśniący, imiesł. od Lśnić; błyszczący.

 Lśnić a. l. ś., błyszczeć, jaśnieć, świecić.

 Lśnienie, błyszczenie, blask, odblask.

 Lub, spójn., albo.

 Luba, kobieta miła, ukochana; kochanka.

 Lubaszka, ukr., gatunek śliwy; owoc tego drzewa.

 Lubcia, Lubeńka, Lubka, zdrob. pieszcz. od Luba.

 Lubczyk, Lubystek, roślina z rodziny baldaszkowatych, mniemany środek na wzbudzenie miłości (fig.).

 Lubić, mieć w czym upodobanie, czuć pociąg do czego a. kogo; czuć w czym przyjemność, mieć do kogoś sympatję, przywiązanie; kochać, miłować; l. ś., lubić, kochać się wzajemnie.

 Lubieśnica, umiłowana, kochanka

 Lubież, rozkosz, przyjemność, uciecha.

 Lubieżnik, człowiek zmysłowy, namiętny, rozpustnik (forma ż. Lubieżnica).

 Lubieżność, zmysłowość, pożądliwość (kobiety), oddawanie się rozkoszy zmysłowej.

 Lubieżny, zmysłowy, namiętny, pożądliwy.

 Lubka — p. Lubcia.

 Lubo, spój., chociaż, jakkolwiek.

 Lubość, radość, uciecha, zadowolenie, rozkosz, przyjemność.

 Lubować, lubić, kochać; l. ś., mieć w czym upodobanie, cieszyć się z czego; znajdować w czym przyjemność, rozkosz, być miłośnikiem czegoś.

 Lubownictwo, zamiłowanie, amatorstwo.

 Lubownik, miłośnik, amator.

 Lubryka, łć., ciemno-czerwony, gatunek rudy żelaznej, używany jako farba, do wyrobu czerwonych kredek, do kreślenia, ochra.

 Luby, kochany, miły; przyjemny, wdzięczny; rzecz. ukochany.

 Lubystek — p. Lubczyk.

 Lucerna, fr., roślina pastewna z rodziny motylkowatych, wilczy groch (fig.).

 Lucjola, wł., robaczek świętojański.

 Lucyfer, Lucyper, łć., gwiazda poranna; jutrzenka; czart, szatan, belzebub; przen., człowiek pełen złości.

 Lud, ludzie, tłum; naród, plemię; niższe warstwy społeczeństwa, pospólstwo, gmin; l. miejski = mieszczanie; l. wiejski = wieśniacy, kmiecie, chłopi (zdr. Ludek).

 Ludno, gdzie pełno ludzi, mnóstwo ludzi, zapełnione ludźmi.

 Ludny, pełen ludzi, mający dużo ludzi, mający znaczną ilość mieszkańców.

 Ludojad — p. Ludożerca; zool., — p. Żarłacz — p. Rekin.

 Ludomór, trucizna na ludzi.

 Ludowcowy, przym. od Ludowiec.

 Ludowiec, zwolennik supremacji ludu, członek stronnictwa ludowego w parlamencie.

 Ludowładny, Ludowładczy, władnący ludem albo ludami; mający wpływ na lud, pragnący władzy ludu, demokratyczny.

 Ludowładztwo, rządy ludu, gminowładztwo.

 Ludowy, przym. od Lud; dotyczący ludu (zgromadzenie l-e, poezja l-a, stronictwo l-e).

 Ludoznawca, uczony, badający lud i jego zwyczaje, etnograf.

 Ludoznawstwo, nauka, opisująca zwyczaje i obyczaje ludów, etnografja.

 Ludozwierz, w mitol., pół człowieka, pół konia, centaur.

 Ludożerca, dziki człowiek, zjadający ludzi, kanibal; przen., okrutnik, tyran, ciemięzca.

 Ludożerczy, przym. od Ludożerca.

 Ludożerstwo, zjadanie ludzi.

 Ludwiksdor — p. Luidor.

 Ludwisarnia, nm., fabryka, w której odlewają działa, moździerze, dzwony, posągi i t. p.

 Ludwisarz, nm., rzemieślnik, odlewający większe przedmioty ze spiżu.

 Ludyszcza, Ludziszcza, ukr., zbiorowiska ludów.

 Ludzie, lm. od Człowiek; służba, czeladź, najemnicy, robotnicy; przy l-ach = wobec obcych; co l. powiedzą? = świat, ogół; chodzi po l-ach = mówią, że, zdarza ś., że...; zachodzi do domów, do mieszkań; będą z niego l. = wykieruje ś. na porządnego człowieka; podobny do l-i = porządny, przyzwoity.

 Ludziska (-ów), blp., zgrub. od Ludzie; poczciwi ludzie.

 Ludzki, odnoszący ś. do człowieka, człowieczy; przyzwoity, porządny; dobry, miłosierny, łagodny, łaskawy (l. pan); niel-i = bez serca, okrutny, nielitościwy; po l-u, l-o = jak ludzie, w sposób właściwy ludziom, jak ludziom przystoi; jak ś. należy, porządnie; łagodnie, łaskawie, miłosiernie.

 Ludzko, przysł. od Ludzki.

 Ludzkość, ogół ludzi, ród ludzki, człowieczeństwo; uczucie ludzkie, dobroć, łagodność, łaskawość, miłosierdzie.

 Lufa, nm., rura u strzelby, pistoletu lub działa, z której wypada pocisk.

 Lufcik, nm., szybka w oknie w osobnej ramce, dająca ś. oddzielnie otwierać i służąca do przewietrzania pokoju.

 Luffa, roślina egzotyczna z rodziny dyniowatych, wyschnięte jej włókna używają się zamiast gąbek (fig.).

 Luft, nm., przewiew, przeciąg; otwór w piecu, w kominie, dla wywołania ciągu, czyli przewiewu powietrza; żart., powietrze (świeży l.).

 Luftować, nm., przewietrzać.

 Luftwerk, nm., w teatrze: przyrząd do latania ponad sceną.

 Lugier, ang., nizki dwu a. trzymasztowy statek, mocno zbudowany, szybki i lekki.

 Luidor, Ludwiksdor, fr., dawna francuska złota moneta wartości 20 franków.

 Luka, nm., otwór, dziura, okienko, wyłom, próżne miejsce.

 Lukarna, fr. okienko w dachu, oświetlające strych (fig.).

 Lukier, fr., cukier, gotowany do pewnej gęstości, z którego wyrabiają pomadki i polewę na ciasta.

 Lukratywny, łć., zyskowny, korzystny.

 Lukrecja, gr., roślina z rodziny strąkowych, o słodkim korzeniu (fig.); stężały wyciąg tegoż.

 Lukrecjowy, gr., przym. od Lukrecja; przen., nadmiernie grzeczny, ugrzeczniony, słodki, obłudny.

 Lukrować, fr., smarować lukrem, osłodzić.

 Lukrowany, fr., posmarowany lukrem; przen., pozornie uprzejmy, pozornie słodki.

 Luks, Luksus, łć., zbytek, przepych.

 Luksacja, łć., wywichnięcie.

 Luksusowy, łć., zbytkowny, wytworny, bogato i z przepychem urządzony.

 Luktować, łć., walczyć.

 Lukubracja, łć., robota nocna; praca w nocy, studja nocne i wynik tychże.

 Lukullusowy, łć., zbytkowny.

 Lulać, kołysać; usypiać śpiewem (o dzieciach).

 Lulek, łć., roślina z rodziny psiankowatych (fig.).

 Luli! Lulaj! Lulu! śpiew przy kołysaniu i usypianiu dzieci = śpij.

 Lulka, tur., ta część fajki, w którą wkłada ś. tytuń; cybuch z fajką (fig.).

 Lulu! — p. Luli.

 Lumachel, Lumakiel, wł., małżowiec, gatunek marmuru.

 Lumbago, łć., reumatyzm w lędźwiach.

 Lumen, łć., światło; przen., człowiek bardzo światły; człowiek, stanowiący czyjąś chlubę, chwałę.

 Luminarz, łć., znakomitość, błyszcząca rozumem; człowiek wybitny, zasłużony.

 Luminescencja, łć., nazwa ogólna, obejmująca fosforescencję i fluorescencję.

 Luminista, łć., malarz, uwydatniający głównie grę światła na obrazach.

 Lump, nm., cukier rafinowany gorszego gatunku; gałgan, nicpoń, łajdak.

 Lumpenproletarjat, nm., motłoch uliczny miejski.

 Luna, łć., księżyc; przen., półksiężyc, godło Mahometan.

 Lunacje, łć., odmiany księżyca.

 Lunarjum, łć., przyrząd, służący do przedstawienia ruchu księżyca około ziemi (fig.).

 Lunarny, łć., pozostający w pewnej zależności od księżyca; l-e dni = dni księżycowe, wywierające wpływ szczególny na ludzi, ich zdrowie.

 Lunatyk, łć., człowiek, podlegający lunatyzmowi (forma ż. Lunatyczka).

 Lunatyzm, łć., choroba nerwowa: sen, w czasie którego władze ruchu i działania są jednak czynne, somnambulizm.

 Lunąć, nagle i obficie upaść (o deszczu); polać obficie, chlustnąć; rub., uderzyć, palnąć, trzasnąć.

 Luncz, ang., drugie śniadanie, przekąska.

 Lunel, fr., francuskie słodkie wino muszkatołowe.

 Luneta, fr., przyrząd optyczny, złożony z dwu a. kilku rur metalowych, wsuwanych jedna w drugą, i z umieszczonego w nich systemu soczewek, służy do oglądania oddalonych przedmiotów, do obserwowania nieba (fig.); w fortyfikacji: mały szaniec w postaci części wieloboku prostokreślnego wypukłego, złożonej z 4-ch boków; w budownictwie: sklepienie, stanowiące niszę okienną, zrobione w kopule a. w sklepieniu beczkowym.

 Lunga, wł., w muz., długa (nuta); l. pauza = długa pauza.

 Lunula, łć., ozdoba półksiężycowa; białe miejsce u podstawy paznogcia.

 Lupa, fr., szklana soczewka wypukła a. połączenie kilku soczewek, służy do rozpatrywania drobnych przedmiotów (fig.).

 Lupanar, łć., publiczny dom rozpusty.

 Luperkalje, łć., u dawnych Rzymian: święto na cześć bożka Pana.

 Lupikultura, łć., hodowla chmielu, chmielarstwo.

 Lupinoza, łć., choroba łubinowa, żółtaczka ostra, występująca niekiedy u owiec po zjedzeniu łubinu.

 Lupulina, łć., alkaloid chmielu.

 Lupur, łć., w myśl., wilk.

 Lura, łć., napój mętny a. lichy, niesmaczny, liche wino, cienkusz.

 Lust, nm., ochota, uciecha, zabawa.

 Lusterko, łć., zdr. od Lustro.

 Lustkugiel, nm., fajerwerk w postaci kuli.

 Lustr, fr.,, powierzchnia lśniąca, połysk; gatunek lśniącej tkaniny; świecznik wieloramienny wiszący, pająk.

 Lustracja, łć., obejrzenie, rewizja majątku; spis inwentarza, sporządzony przy takiej rewizji; spis zabudowań miejskich dla oznaczenia stopy podatkowej na pięciolecie; rewizja, kontrola; przegląd, rewja; u Żydów, u dawnych Rzymian: oczyszczenie po obrządku pogrzebowym.

 Lustralny, łć., przym. od Lustracja; l-a woda = woda, służąca do ablucji.

 Lustrator, łć., rewizor dóbr, kontroler.

 Lustro, fr., połyskliwa tafla metalowa a. z amalgamatu, na szkle osadzonego, odbijająca znajdujące się przed nią przedmioty, zwierciadło (zdr. Lusterko).

 Lustrować, łć., oglądać, przeglądać, rewidować, zwiedzać co, przyglądać ś. komu od stóp do głów.

 Lustrum, łć., oczyszczenie; przen., sprawdzanie stanu majątkowego co 5 lat.

 Lustryna, fr., cienka, ostra wełniana tkanina silnie połyskująca.

 Lustrzany, fr., przym. od Lustro; zwierciadlany; wyłożony lustrami; przezroczysty, lśniący.

 Lusy, zgrabny, zwinny, żwawy; smutny; l. (-ów), snopki zboża, stawiane ukośnie kłosami do siebie; zgrabki zboża, pozostałe po sprzątnięciu snopków.

 Luszof, Liszof, nm., pomywalnik, szafka na wysokich nogach, a. stół obity blachą do mycia form drukarskich.

 Lusztyk, nm., wesoła zabawa, uczta.

 Luśnia, Lusznia, nm., drążek oparty na końcu osi i podtrzymujący drabinę wozu (fig.).

 Lut, nm., aljaż cynowy do spajania metali.

 Luteńka, wł., zdr. od Lutnia.

 Luter, Luteranin, wyznawca nauki Marcina Lutra, protestant, ewangielik; pogardl. heretyk.

 Luteranizm, łć., wyznanie ewangielicko-augsburskie.

 Luteranka, Luterka, forma ż. od Luteranin.

 Luterski, przym. od Luter; ewangielicki, ewangielicko-augsburski, protestancki.

 Lutnia, wł., instrument muzyczny strunowy, podobny do gitary (fig.); godło poezji, śpiewu; nazwa stowarzyszenia śpiewaków.

 Lutnista, wł., muzyk grający na lutni; członek stowarzyszenia „Lutnia“ (forma ż. Lutnistka).

 Lutować, nm., spajać metale na gorąco, za pomocą innego metalu lub stopu.

 Lutowy, przym. od Luty (miesiąc); rewolucja l-a = rewolucja w Paryżu w 1848 r.

 Lutrować, nm., czyścić, cedzić.

 Lutry, łć., futro z wydry.

 Lutrzeć, Lutrzyć ś., przyjmować wiarę luterską.

 Luty, srogi, okrutny.

 Luty, rzecz., drugi miesiąc roku.

 Luz, nm., miejsce wolne w szeregu, w tłumie; l-em = samopas, nie z gromadą; samotnie, pojedyńczo; bez zaprzęgu (o koniu).

 Luza, nm., luzacy, ciury, zmiana warty.

 Luzak, nm., sługa rycerza, ciura obozowy; koń nie zaprzężony a. nieosiodłany, idący luzem.

 Luzować, nm., zmieniać żołnierza, stojącego na warcie; zastępować kogo, żeby go zwolnić chwilowo; czynić połączenie dwu rzeczy mniej szczelnym, mniej spoistym.

 Luzszajba, nm., koło ruchome na wale transmisyjnym, na które zsuwa ś. pas z innego koła, gdy to nie ma być czynne.

 Luźno, Luźnie, nm., przysł. od Luźny; wolno, nieściśle, obszernie, swobodnie.

 Luźny, nm., będący bez uprzęży (o koniu), idący luzem; źle przymocowany, nieszczelnie osadzony; przestronny, obszerny, swobodny, wolny; niepołączony, niepowiązany; przen., rozluźniony, niezbyt surowy.

 Lwi, przym. od Lew; l-a mina = groźna, l-a siła = wielka siła; l-e serce = odważne, mężne; l-a część = największa część; w bot., l-a paszczęka a. paszcza, a. wyżlin, roślina z rodziny trędownikowatych (fig.); l-a łapa — p. Gwiazdosz.

 Lwica, samica lwa (fig.); przen., elegantka, modnisia; kobieta podbijająca mężczyzn śmiałością obejścia ś. w towarzystwie (l. salonowa).

 Lwię (-ęcia), Lwiątko, szczenię lwie.

 Lwiogon, rośliny z rodz. wargowych (fig.).

 Lwisko, ogromny, niezgrabny lew.

 Lyddit, łć., mieszanina kwasu pikrynowego z nitrocelulozą, materjał wybuchowy.

 Lysol, Lizol, łć., płyn ciemnobrunatny, mazisty, otrzymywany z dziegciu i ługu potasowego, używany do dezynfekcji.

 Lża, można; nie lża, jeno... nie można inaczej, jak...

 Lżej, st. wyż. od Lekko; łatwiej.

 Lżejszy, st. wyż. od Lekki.

 Lżyciel, ten, co lży, obraża, znieważa kogoś.

 Lżyć kogo, znieważać słowami, obrzucać obelgami, urągać, wymyślać komu.






Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Michał Arct.
  1. ↑ Przypis własny Wikiźródeł Prawdopodobnie błąd w druku, powinno być Lambdacyzm
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=M._Arcta_Słownik_ilustrowany_języka_polskiego/L_(całość)&oldid=3074934”