Zwady miłosne/Akt pierwszy

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Molier
Tytuł	Zwady miłosne
Podtytuł	Komedja w pięciu aktach
Pochodzenie	Dzieła / Tom pierwszy
Wydawca	Instytut Wydawniczy »Bibljoteka Polska«
Data wyd.	1922
Miejsce wyd.	Warszawa
Tłumacz	Tadeusz Boy-Żeleński
Źródło	Skany na Commons
Inne	Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI ; Cały tekst; Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI Cały tom pierwszy; Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI
	Indeks stron

›››

AKT PIERWSZY.

SCENA PIERWSZA.
ERAST, KASPER.

ERAST: Mam ci wyznać? więc jakaś tajemna obawa

Szczęściu mojego serca wciąż na poprzek stawa.

Tak, żadna mnie pociecha dziś nie zaspokoi:

Lękam się oszukanym być w miłości swojej;

Nie wiem, czy mogę ufać twojej dobrej wierze,

Lub czy się sam nie łudzisz, choć nawet i szczerze.

KASPER:

Mnie pan mniemasz być zdolnym takich sztuk szatańskich!

Powiem zatem, z amorów przeproszeniem pańskich,

Że krzywdzisz serce, co tu bije pod siermięgą,

I że na fizjognomjach znasz się niezbyt tęgo.

Człowieka z taką gębą pomówić jest trudno,

Aby się miał spaskudzić zdradą tak obłudną;

Tak wielkiegom zaszczytu nie godzien, prawdziwie,

I żyję sobie prosto, skromnie, lecz poczciwie.

Żebym się dał oszukać, to wreszcie być może;

To prędzej; i to jednak między bajki włożę.

Dalibóg, że nie widzę (lub całkiem zgłupiałem),

Gdzie do podejrzeń powód w tem zdarzeniu całem.

Miłość Łucji niesłusznie strachu cię nabawia,

Wszak ciągle pana szuka, wciąż z panem rozmawia;

A Walery, co wzdycha do niej tak natrętnie,

Nie zdaje mi się przez nią widzianym zbyt chętnie.

ERAST: Nieraz złudna nadzieja kochanka uwodzi,

I niezawsze wzrok czuły z sercem w parze chodzi;

Zapały, do jednego pozornie zwrócone,

Często dla innych uczuć stanowią zasłonę.

Bym wierzył, iż niechęci tej wyraz jest szczery,

Nazbyt spokojnym mi się wydaje Walery;

Jego chłód, obojętność, z jaką sobie patrzy

Na to, w czem ty jej łaski znak widzisz najrzadszy,

To zatruwa mi niemal każdą szczęścia chwilę,

Budzi gniew, który próżno przytłumić się silę,

Wlewa w duszę zwątpienie i wzbrania mi wiary,

Czy Łucja szczere żywi względem mnie zamiary.

Pragnąłbym, by w słodyczy trwać niezamąconej,

Widzieć, jak go zazdrości żar trawi szalony;

I wówczas jego troski, gniewy i zgryzoty

Byłyby dla mnie słodkim zakładem jej cnoty.

Czy wierzysz, iż ktoś mógłby z tak pogodną twarzą

Oglądać, jak rywala jego szczęściem darzą?

A jeśli nie, to powiedz: na dziwy takowe

Patrząc, czyż nie mam przyczyn łamać sobie głowę?

KASPER: Może gdzieindziej swoje obrócił zapały,

Skoro spostrzegł, iż tutaj na nic się nie zdały.

ERAST: Skoro serce się spotka z odprawą tak jawną,

Unika tej, co wszystkiem była mu niedawno,

I, krusząc łańcuch, duszy kochanka tak drogi,

W spokojności nie wytrwa z pewnością tak błogiej.

Tej, którąśmy kochali, widok nazbyt bliski

Odnawia w sercu dawnej miłości pociski,

I gdy ten obraz wzgardy w nas wzbudzić nie zdoła,

To znak, że jeszcze płomień ów nie wygasł zgoła.

Zresztą, wierz mi, choć miłość zda się już umarłą,

Nieco zazdrości zawsze szarpie nas za gardło,

I nie pozwala patrzeć bez srogiej boleści,

Że serce, niegdyś drogie, inne czucia pieści.

KASPER: Kiepska z tych filozofij do życia omasta:

Ja, co widzę oczami, w to wierzę i basta,

Juścić chyba sam sobie ten życzy najgorzej,

Kto, zanim ma przyczynę, zawczasu się trwoży.

Pocóż tyle mędrkować i, z własnej ochoty,

W swej mózgownicy czerpać powód do zgryzoty?

Miałbym dociekaniami głowę sobie kręcić!

Najpierw niech przyjdzie święto, a będziem je święcić.

Strapienia dobrowolnie szuka tylko dudek:

Ja się tam w nie nie bawię bez ważnych pobudek;

A choć czasem naprawdę rzecz smutku jest warta,

Udam, że nic nie widzę i ślę ją do czarta!

W miłości, chęci pańskie dzielę sercem całem;

Twa dola lub niedola i moim udziałem;

Gdyby pana zdradziła twoja piękność słodka,

I mnie od pokojówki lepszy los nie spotka.

Lecz przypuszczać najgorsze na co tutaj zda się?

Wolę wierzyć, gdy słyszę: kocham cię, grubasie;

I nie pytam, by chwalić szczęsne swoje losy,

Czy Maskaryl z rozpaczy targa się za włosy.

Ech! że moja Marysia czasem i pozwoli,

Że ją tam ktoś popieści albo poswywoli,

I uśmieje się przytem z nią nakształt warjata: —

I ja śmiać się potrafię, a jeszcze, u kata,

Zobaczym, kto z nas śmiechu przyczyn się doczeka!

ERAST:

Bajże, baju.

KASPER: Ha! ona: widzę ją zdaleka.

SCENA DRUGA.
ERAST, MARYSIA, KASPER.

KASPER: Pst! Marysiu!

MARYSIA: Ty! skądże się wziąłeś?

KASPER: Tak sobie.

Zgadnij, z kim w tejże chwili mówiłem o tobie?

MARYSIA:

Pan Erast także tutaj! właśnie ścigam pana

Już od dobrej godziny. Uf! całam zdyszana.

ERAST: Jakto?

MARYSIA: No, szukam pana, jak mówię, wytrwale,

I mogę ręczyć...

ERAST: Za co?

MARYSIA: Że niema go wcale

W kościele, w rynku, w domu, ani na spacerze.

KASPER:

Przysięgnij na to, Maryś.

ERAST: Ciekawość mnie bierze,

Kto ci kazał mnie szukać?

MARYSIA: Niech się pan założy,

Że ktoś, co panu życzy wcale nie najgorzej;

Poprostu, moja pani.

ERAST: O, Marysiu miła!

Mamż wierzyć, iż to ona głosem twym mówiła?

Powiedz mi, nie ukrywaj złowróżbnej nowiny,

Wszak ciebie winić o nią nie miałbym przyczyny:

Na Boga, wyznaj szczerze, czy twej pani lubej

Serce w zwodnych igraszkach nie szuka swej chluby?

MARYSIA:

Co! skądże to znów panu strzeliło do głowy?

Czy nie dosyć uczucia jej mają wymowy?

By nareszcie dać wiarę miłości tak szczerej,

Czegóż pan żądasz jeszcze?

KASPER: Póki się Walery

Nie obwiesi, dopóty się nie ułagodzi.

MARYSIA:

Jakto?

KASPER: Taki zazdrosny jest mój pan dobrodziej.

MARYSIA:

O Walerego? Dobryś! To koncept wspaniały!

Dziw mi, że takie myśli w głowie twej postały.

Miałam go za mędrszego, lecz dziś przyszła kolej

Zwątpić, czy pan w swym mózgu masz jakowyś olej.

Pomyliłam się, widzę że nie miałam racji.

Czy i tyś się nabawił tej samej warjacji?

KASPER:

Ja, zazdrosny! chroń Boże mnie od takiej biedy,

By mi z tego cierpienia brzuch miał schudnąć kiedy!

Prócz tego że niezmienną wiarę kładę w tobie.

Zbyt dobre mam mniemanie o własnej osobie,

Bym się lękał, że przy mnie ktoś ci w oko wpadnie.

Takiego jak ja gaszka gdzież znajdziesz tak snadnie?

MARYSIA:

Otóż to: takim winien być każdy mężczyzna!

Choćby i był zazdrosny, niech tego nie przyzna.

Cóż zyska, kogo brzydki ten płomień rozpala?

Wspiera tylko zamiary własnego rywala,

I na zalety tego, który go tak trwoży,

Nieraz swym gniewem oczy kochanki otworzy.

Nie jeden już w ten sposób wygrał swoją sprawę

Przez czułego rywala przedwczesną obawę.

Wciąż się lękać by nie być wywiedzionym w pole,

To znaczy grać w miłości dość mizerną rolę,

I samemu się stroić na dudka przed czasem.

To sobie pan pozwoli powiedzieć nawiasem.

ERAST:

Więc dajmy temu pokój. Mówisz, że mnie kocha?

MARYSIA:

Wart byłbyś, aby z panem podrożyć się trocha;

I, aby pana skarać, powinnabym dłużej

Ukryć przed nim cel mojej godzinnej podróży.

Masz, spojrzyj i uspokój swą trwogę nieznośną.

Wszak niema tu nikogo, możesz czytać głośno.

ERAST czyta:

„Miłości twej zapał — oto twoje słowa —

„Nie cofnie się dla mnie przed niczem:

„Niechajże więc dłużej swych chęci nie chowa,

„I stanie przed ojca obliczem.

„Niech kreśli wymownie swe prawa, na zawsze

„Wyryte w dziewiczem mem sercu,

„A jeśli wyroki uzyska łaskawsze,

„Wnet staniem na ślubnym kobiercu“.

Cóż za szczęsna wiadomość! o ty, coś jej posłem,

Wydajesz się w mych oczach jakiemś bóstwem wzniosłem.

KASPER:

Wszakże panu mówiłem: niech pan co chce gada,

Wszystko zawsze tak będzie, jak Kasper powiada.

ERAST odczytuje:

„Niech kreśli wymownie swe prawa, na zawsze

„Wyryte w dziewiczem mem sercu,

„A jeśli wyroki uzyska łaskawsze,

„Wnet staniem na ślubnym kobiercu“.

MARYSIA:

Gdybym jej powtórzyła pańskie posądzenia,

Słów tak czułych wyparłaby się bez wątpienia.

ERAST:

Ach, ukryj jej, przez litość, ten obłęd tak krótki,

Co w serca niepokojach czerpał swe pobudki;

A jeśli jej powtórzysz, dodaj, żem gotowy

Śmiercią mą spłacić zbrodnię omyłki takowej,

I, że spieszę, u stóp jej, bodaj tysiąc razy.

Ofiarą życia mego mścić się jej obrazy.

MARYSIA:

Nie mówmy tu o śmierci, nie czas teraz na to.

ERAST:

Zbyt wiele ci winienem; wiem to, i z odpłatą

Nie zwlekając, niebawem ziszczę to, com dłużny

Staraniom posłanniczki miłej i usłużnej.

MARYSIA:

Ach, czym mówiła panu, gdziem go po próżnicy

Jeszcze szukała dzisiaj?

ERAST: Gdzież?

MARYSIA: Na tej ulicy,

Co pan już wie.

ERAST: Na której?

MARYSIA: No... tam... przy tym kramie,

Gdzie miesiąc temu, jeśli ma pamięć nie kłamie,

Obiecał mi pan kupić pierścionek.

ERAST: Pojmuję!

KASPER:

A szelmeczka!

ERAST: To prawda, i winnym się czuję,

Żem zapomniał wywiązać się ze swych przyrzeczeń.

MARYSIA:

Przecież ja nie dlatego, żebym swoją pieczeń...

KASPER:

O, gdzieżby!

ERAST dając jej swój pierścień:

Ten pierścionek może ci przypadnie

Do gustu; przyjm go w zamian: bardzo ci z nim ładnie.

MARYSIA: Pan żartuje; takiegobym nie śmiała nosić.

KASPER:

Biedna trusia: a bierzże! nie dajże się prosić;

Odmawiać, kiedy dają! czyś z zmysłów obrana?

MARYSIA:

Więc dobrze; wezmę jako pamiątkę od pana.

ERAST: Kiedyż u stóp anioła mego złożę dzięki?

MARYSIA:

Myśl pan, jak z ojca wydrzeć prawa do jej ręki.

ERAST:

Lecz, gdyby mnie odrzucił...

MARYSIA: Wówczas się pokaże;

My uczynimy wszystko, co serce nam każe.

W ten czy ów sposób, musim złączyć was oboje;

Rób pan zatem co możesz, a my zrobim swoje.

ERAST:

Żegnaj; dzisiaj rzecz całą wyjaśnię z pewnością.

Erast odczytuje pocichu list.

MARYSIA do Kaspra:

A my, jakże tam stoi znów z naszą miłością?

Nic mi o niej nie mówisz.

KASPER: Niby w naszym stanie,

Dosyć prędko załatwia się takie kochanie.

Ja cię chcę, chcesz mnie także?

MARYSIA: Ze szczerą ochotą.

KASPER:

Dość więc; daj łapę.

MARYSIA: Bywaj, Kasprusiu, me złoto.

KASPER:

Moja gwiazdko!

MARYSIA: Pochodnio moich słodkich chęci!

KASPER: Kometo mojej duszy, tęczo mej pamięci!

Marysia wychodzi.

Bogu niech będą dzięki; dobrze sprawa stoi:

Wszak Albert nie odmówi panu córki swojej.

ERAST:

Walery ku nam idzie..

KASPER: Żal mnie bierze szczery

Teraz na niego patrzeć.

SCENA TRZECIA.
WALERY, ERAST, KASPER.

ERAST: Cóż, panie Walery?

WALERY: I cóż, panie Eraście?

ERAST: W jakimż dzisiaj stanie

Twe zapały?

WALERY: A pańskie?

ERAST: Rosną niesłychanie.

WALERY: Moje także.

ERAST: Dla Łucji?

WALERY: Ano, oczywiście.

ERAST:

Doprawdy, że podziwiać cię trzeba: siarczyście

Wierny jesteś.

WALERY: Nie: pański to płomień tak stały

Może służyć za przykład potomności całej.

ERAST: Co do mnie, obcą taka miłość duszy mojej,

Która patrzeniem samem swoje chęci poi;

I tak szlachetnem sercem nie szczycę się wcale,

Bym czyjąś wzgardę umiał znosić tak wytrwale.

Kiedy kocham, to pragnę być również kochanym.

WALERY:

To bardzo naturalne; zgodzę się tu z panem:

I najmilsza osoba nie uczyni ze mnie

Wasala, jeśli serca nie da mi wzajemnie.

ERAST:

Jednak Łucja...

WALERY: Tak, Łucja, gdy pan do niej wraca,

Wszystkiem, czegobym pragnął, mą miłość odpłaca.

ERAST: Tak łatwo zadowolić pana?

WALERY: Mniej wszelako,

Niż panu się wydaje.

ERAST: Ja bo mam niejaką

Przyczynę wierzyć w chęci jej dla mnie przychylne.

WALERY:

Ja zaś wiem, że w jej sercu mam miejsce dość silne.

ERAST:

Nie łudź się lepiej, radzę.

WALERY: Niechaj mi pan wierzy,

I rojenia zbyt śmiałe cokolwiek uśmierzy.

ERAST:

Gdybym ci mógł pokazać pewien znak jaskrawy

Jej uczuć... Nie: to byłby cios zanadto krwawy.

WALERY:

Ja, gdybym mógł uchylić tajemnicy pewnej...

Nie, wole nic nie mówić; nazbyt byłbyś gniewny.

ERAST:

Wyzywasz mnie, doprawdy, i, wbrew chęci własnej,

Twej pysze przeciwstawić muszę dowód jasny.

Czytaj.

WALERY przeczytawszy:

Treść bardzo miła.

ERAST: Pismo pan poznaje?

WALERY: Ręka Łucji.

ERAST: Cóż? jeszcze się panu wydaje...

WALERY śmiejąc się i odchodząc:

Bywaj mi zdrów!

KASPER: Oszalał chyba poczciwina!

I gdzież tu, u stu djabłów, do śmiechu przyczyna?

ERAST: I mnie to dziwi wielce; któż teraz odgadnie,

Jaka w tem tajemnica ukrywa się na dnie?

KASPER:

Patrz pan, to jego sługa.

ERAST: Tak, widzę go zdala;

Wybadajmy zeń chytrze zamysły rywala.

SCENA CZWARTA.
MASKARYL, ERAST, KASPER.

MASKARYL na stronie:

Może mówić ten sługa o losie dotkliwym,

Kto miał pana młodego i z sercem kochliwem!

KASPER:

Dzień dobry.

MASKARYL: A, dzień dobry.

KASPER: W jakież spieszy kraje

Maskaryl; idzie, wraca, czy też tu zostaje?

MASKARYL:

Nie wracam, bo nie byłem; wszak to jasne: ano

Nie idę też, bo właśnie mnie tu zatrzymano,

I nie zostaję również, bo wraz stąd w te pędy

Umykam.

ERAST: Coś nieskory dzisiaj do gawędy

Imć Maskaryl?

MASKARYL: Wybaczy mi pan z łaski swojej...

ERAST: Cóż tak spiesznie ucieka? mnie się może boi?

MASKARYL:

O twą szlachetność, panie zbyt jestem spokojny.

ERAST:

Daj rękę: już nie mamy powodów do wojny;

Zgoda z nami; ustąpić z własnej chęci wolę

I wam, jako szczęśliwszym, wolne daję pole.

MASKARYL:

Daj Boże!

ERAST: Kasper świadkiem: już sprzykrzyło mi się.

KASPER: To prawda; ja ci również daruję Marysię.

MASKARYL:

Ją zostawmy na boku i, co do tej sprawy,

Możem obaj żyć w zgodzie bez wszelkiej obawy.

Ale czy to rzecz pewna, że już odkochana

Wasza Wielmożność, czy też to są żarty pana?

ERAST:

Przejrzałem sam, że pan twój w szczęśliwszej miłości

Zbyt daleko już zaszedł; odtąd więc nie rości

Żadnvch praw moje serce do tej pięknej damy.

MASKARYL:

Miło mi niewymownie, że się tak zgadzamy.

Prócz tego, że twych przeszkód baliśmy się nieco,

Cieszę się i za pana, żeś skończył z tą hecą.

Tak, dobrześ pan uczynił, żeś rzucił do djaska

Tę grę, że już nie zwodzi cię czułości maska;

Tysiąc razy, sam wiedząc jak tam rzeczy stoją,

Bolałem jaknajszczerzej nad prostotą twoją:

Przykro patrzeć, jak z człeka zacnego drwią sobie.

Ale jakże pan poznał się na tym sposobie?

Wszak o ślubie, zawartym dzisiaj w nocnej porze,

Oprócz mnie i dwóch innych nikt wiedzieć nie może.

I w najgłębszym sekrecie dotychczas się chowa

Dwojga serc kochających wieczysta umowa.

ERAST:

Co ty mówisz?

MASKARYL: Powiadam, że jestem zdumiony

I nie rozumiem zgoła, jak i z której strony

Mogłeś się pan domyślić, iż czułość udana,

Co, wszystkich oszukując, uwiodła i pana,

Ma na celu tych dwoje zawieść przed ołtarze.

ERAST:

Kłamiesz wszystko bezczelnie.

MASKARYL: Panie, jak pan każe.

ERAST:

Jesteś łajdak.

MASKARYL: I owszem.

ERAST: I za czelność swoją

Doczekasz się, że kijem plecy ci wyłoją.

MASKARYL:

Owszem; do usług pańskich.

ERAST: Och, Kasprze!

KASPER: Tu jestem.

ERAST:

Próżno staram się łudzić mym słabym protestem!

Do Maskaryla.

Chcesz uciekać?

MASKARYL: Nie, panie.

ERAST: Powtórz więc wyraźnie:

Łucja...

MASKARYL: Nie, kpiłem sobie.

ERAST: Kpiłeś sobie, błaźnie!

MASKARYL:

Nie, nie kpiłem.

ERAST: Więc prawda, co mówisz?

MASKARYL: Nie, panie,

Nieprawda.

ERAST: Więc cóż tedy?

MASKARYL: To boskie skaranie!

Już się boję, że powiem coś źle.

ERAST: Gadaj śmiało!

Prawda-li to, czyś zmyślił tę opowieść całą?

MASKARYL:

Jak się panu podoba: ja się w ten ambaras

Nie chcę już więcej wdawać.

ERAST wyjmując szpadę: Odpowiesz mi zaraz?

Oto sposób, by język ci rozwiązać snadnie.

MASKARYL:

Ejże, panie, bo głupstwo znów z tego wypadnie!

Jeśli łaska, już wolę, może się pan zgodzi,

Niech mi szybko da kijów parę pan dobrodziej

I pozwoli mi odejść bez wszelkiej obrazy.

ERAST:

Zginiesz tu, albo prawdy najświętszej wyrazy

Z ust twoich wraz usłyszę.

MASKARYL: Dobrze, powiem tedy;

Lecz zlituj się pan, wszak jam nie winien tej biedy!

ERAST:

Mów, lecz wiedz, że tu idzie o twą własną szyję;

I że przed mą wściekłością nic cię nie ukryje,

Jeśli choć jednem słowem zboczysz z prawdy drogi.

MASKARYL:

Zgadzam się, połam mi pan i ręce i nogi,

Zrób mi pan jeszcze więcej, zabij mnie, zezwalam,

Jeśli najmniejszem kłamstwem usta me pokalam.

ERAST:

Prawdą jest to małżeństwo?

MASKARYL: Widzę sam z boleścią,

Żem się jak Piłat w Credo wpakował z tą wieścią;

Lecz niemniej rzecz jest prawdą, i nie w mojej mocy

Zaprzeczyć, że, po schadzkach odbywanych w nocy,

Podczas kiedy pan za dnia był im parawanem,

Przedwczoraj połączyli się małżeńskim stanem.

Mimo to, Łucja jeszcze staranniej ukrywa

Z mym panem ją łączące miłości ogniwa,

I żąda, aby znosił, jak, na oczach ludzi,

Jej serce ciebie ogniem udanym wciąż łudzi,

Szukając w tym podstępie najlepszej ochrony.

By sekret ten przed czasem nie został zdradzony.

Jeśli, mimo mych przysiąg, wątpisz o mej wierze,

Niech Kasper kiedy ze mną w nocy się wybierze,

A pokażę mu, stojąc pod oknem na warcie,

Że do pokojów panny wchodzim dość otwarcie,

ERAST:

Precz z mych oczu, hultaju.

MASKARYL: Na pierwsze żądanie;

O nic więcej nie proszę. Maskaryl wychodzi.

SCENA PIĄTA.
ERAST, KASPER.

ERAST: I cóż?

KASPER: A cóż, panie,

Zle z nami obydwoma, jeśli on nie kłamie.

ERAST:

Nie, mowa ta zbyt jawne prawdy nosi znamię.

Jak rzecz stoi, pojmuję teraz oczywiście:

Jego śmiech na słów widok zawartych w tym liście,

Wskazuje na ich zmowę i świadczy dowodnie,

Że mną się ta zwodnica zasłania niegodnie.

SCENA SZÓSTA.
ERAST, MARYSIA, KASPER.

MARYSIA:

Przychodzę panu donieść, że dziś, o zachodzie,

Moja pani nań czekać przyrzeka w ogrodzie.

ERAST:

Śmiesz jeszcze mówić do mnie, zdrajczyni niegodna?

Idź, powiedz swojej pani, żem przejrzał ją do dna,

Że pisanie liścików to próżny jest zbytek

I oto, jaki robię z nich dzisiaj użytek. Drze list i wychodzi.

MARYSIA:

Powiedz, Kasprze, czy mucha ugryzła go jaka?

KASPER:

Ty śmiesz przemawiać do mnie, babo ladajaka,

Krokodylu zdradziecki, ty, co w piersiach serce

Masz gorsze niż satrapy, niźli ludożerce!

Idź, zanieś tę odpowiedź swojej pani godnej,

Że koniec już nareszcie jej grze tak wygodnej,

Że wreszcie już naiwność w nas obu osłabła,

I że może wraz z tobą iść sobie do djabła.

MARYSIA sama:

Moja biedna Marysiu, czy to sen czy jawa?

Doprawdy, na szaleństwo to jakieś zakrawa;

Jakto! takie przyjęcie za dobroci tyle!

Biedna pani; zadziwi się bardzo niemile!

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autora: Molier i tłumacza: Tadeusz Boy-Żeleński.