Mała księżniczka/Rozdział dwunasty
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Mała księżniczka |
| Wydawca | Księgarnia Gustawa Szylinga |
| Data wyd. | 1931 |
| Druk | Zakłady Drukarskie F. Wyszyński i S-ka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | Józef Birkenmajer |
| Tytuł orygin. | A Little Princess |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Gdy mieszka się w mieście, gdzie kamienice przytykają jedna do drugiej, ciekawą nieraz jest rzeczą myśleć o tem, co porabiają i o czem rozmawiają ludzie po drugiej stronie ściany naszego mieszkania. To też Sara lubiła zabawiać się wyobrażaniem sobie tego wszystkiego, co kryło się za ścianą oddzielającą pensjonat miss Minchin od mieszkania „pana z Indyj“. Wiedziała, że sala szkolna znajduje się tuż obok jego gabinetu, a przypuszczała, że ściana jest dostatecznie gruba, by nie przepuszczać do niego hałasów dziecinnych, które mogłyby źle wpływać na jego zdrowie.
— Ja nabieram dla niego coraz większej sympatji — zwierzała się Ermengardzie; — nie chciałabym więc, żeby ktoś zakłócał mu ciszę. Uważam go już za swego przyjaciela, chociaż nie zamieniłam z nim nigdy ani jednego słowa. Bo w ten sposób można zawierać z ludźmi przyjaźń. Wystarczy przyglądać się im, myśleć o nich i współczuć z nimi, a wnet staną się nam bliscy, niby krewni. Ja o niego czasem bardzo się niepokoję, gdy widzę, że lekarz odwiedza go dwa razy dziennie.
— Ja mam bardzo niewielu krewnych — rzekła Ermengarda z namysłem; — i wielce temu jestem rada, bo niezbyt lubię nawet tych, których znam. Moje dwie ciotki zawsze mówią: „Ależ, moja Ermengardo! Jesteś taka gruba! Nie powinnaś jadać słodyczy!“ A wujaszek zawsze mnie pyta o takie naprzykład rzeczy: „Kiedy wstąpił na tron Edward III?“ albo też: „Kto umarł z przejedzenia się minogami?“.
Sara roześmiała się.
— Ludzie, z którymi nigdy nie rozmawiasz, nie mogą ci zadawać takich pytań — odrzekła; — a jestem przekonana, że ten pan, co przyjechał z Indyj, nie pytałby cię o takie sprawy, nawet gdyby się bardzo z tobą spoufalił. Ja lubię go bardzo.
Poprzednio polubiła Dużą Rodzinę za to, że wszyscy w niej byli tacy szczęśliwi; teraz natomiast polubiła „pana z Indyj“ za to właśnie, że wydawał jej się tak nieszczęśliwy. Widać było, że przebył jakąś ciężką chorobę i że jeszcze nie zdołał przyjść do siebie. W kuchni — gdzie służące jakiemiś tajemniczemi sposobami wiedziały oczywiście wszystko — toczyło się wiele rozmów na temat jego losów. Okazało się, że ów pan nie był rodowitym krajowcem indyjskim, ale Anglikiem, który swojego czasu przebywał w Indjach. Spotkały go tam wielkie niepowodzenia, które w tak poważny sposób zagroziły jego majątkowi, iż przez czas pewien uważał się za zrujnowanego i pogrzebanego w ludzkiej opinji. Pod wrażeniem doznanego ciosu rozchorował się i o mało co nie umarł na zapalenie mózgu; odtąd już zawsze niedomagał na zdrowiu, mimo że ze zmianą losu udało mu się odzyskać całe dawne mienie. Jego zmartwienie oraz niebezpieczeństwo, które mu niegdyś zagrażało, miało podobno łączność z jakiemiś kopalniami.
— I to pewno kopalniami diamentów! — dodawała kucharka. — Nigdybym swego ciężko zapracowanego grosza nie pchała w kopalnie... zwłaszcza kopalnie diamentów. My już ta wiemy coniecoś o tem! — tu rzucała z pod oka spojrzenie na Sarę.
— On przeżył to samo, co mój tatuś — pomyślała Sara. — I on tak chorował, jak mój tatuś... tylko, że nie umarł.
Odtąd jej serce przylgnęło do niego jeszcze mocniej niż poprzednio. Ilekroć posyłano ją wieczorem do miasta, czuła jakąś wielką radość, bo nieraz zdarzało się, że rolety w sąsiedniej kamienicy nie były jeszcze spuszczone, tak iż mogła zajrzeć wgłąb ciepłego pokoju i popatrzeć na swego „przyjaciela“. Gdy na ulicy nie było nikogo, zatrzymywała się i trzymając się żelaznej poręczy, życzyła mu dobrej nocy — jak gdyby on mógł posłyszeć jej życzenie.
— Choćby pan nawet nie słyszał tego życzenia, to może pan je odczuje — mówiła w duchu. — Kto wie, może życzliwe myśli trafiają do ludzi nawet przez drzwi, okna i ściany. Może więc i pan odczuje jakieś ciepło i ukojenie, gdy ja tu stoję na dworze i życzę panu polepszenia na zdrowiu. Bo mnie pana tak żal, tak żal! — szeptała wyrazistym głosikiem. — O gdyby też pan mógł mieć swoją „małą jejmość“, któraby mogła pana pogłaskać i pocieszyć, jak ja głaskałam i pocieszałam tatusia, gdy go bolała głowa! I sama chciałabym być pańską „małą jejmością“... Mój ty biedaku! Dobranoc, dobranoc! Niech Bóg ma pana w swej opiece.
I odchodziła, czując sama jakby jakąś radość i ciepło w sercu. Miała wrażenie, iż jej współczucie musi go dosięgnąć jakimś sposobem. Gdy tak siedział samotny w wielkim fotelu przed kominkiem, prawie zawsze jakoś beznadziejnie wpatrując się w ogień i podpierając dłonią czoło, wydawało się Sarze, że ten człowiek nietylko przeżył wiele zgryzot w przeszłości, ale obecnie jeszcze miał jakąś ciężką zgryzotę.
— Przecież on już odzyskał swoje mienie i zaczyna odzyskiwać siły po chorobie; nie powinien więc tak się martwić. Ale może jeszcze coś pozatem mu dolega?
Jeżeli istotnie było tam „coś jeszcze“ — coś takiego, o czem nawet wszechwiedząca służba nie wiedziała — tedy wiedzieć musiał o tem niechybnie ojciec Dużej Rodziny — ten pan, którego Sara nazywała panem Montmorency. Pan ten bowiem często zachodził do chorego; czasami — choć nie tak już często — przychodziła tu i pani Montmorency oraz wszystkie jej dzieci. Chory lubił szczególnie dwie starsze dziewczynki: Janet i Norę — tę, która tak się zaniepokoiła, gdy jej braciszek Donald dał Sarze sześć pensów. One również bardzo lubiły owego pana i zawsze z wielką radością oczekiwały pory popołudniowej, gdy pozwalano im wybrać się do niego na niedługą wizytę. Wizyty były krótkie i niehałaśliwe, gdyż liczono się ze stanem zdrowia gospodarza.
Janet była wśród nich najstarsza, przeto uważała za swój obowiązek utrzymywać karność w rodzeństwie. Ona to decydowała, kiedy wolno było prosić gospodarza, by zechciał opowiadać o Indjach; ona też zawsze pierwsza wyczuwała, kiedy on już bywa zmęczony — wtedy dawała hasło, by odejść cicho z pokoju i przywołać Ram Dassa. Do tego czarnego sługi miały dzieci szczerą sympatję. Pewnie i on umiałby opowiedzieć im wiele ciekawych rzeczy, gdyby władał biegle innym językiem prócz hinduskiego.
Janet opowiedziała panu Carrisfordowi — bo takie było nazwisko „pana z Indyj“ — o spotkaniu z dziewczynką, co nie była żebraczką. Pan Carrisford bardzo się zainteresował tą opowieścią, zwłaszcza gdy z ust Ram Dassa dowiedział się o przygodzie małpki na poddaszu. Ram Dass opisał mu nader dokładnie pokoik na poddaszu — jego nagą podłogę, obdrapane ściany, zardzewiały i pusty piecyk oraz twarde i wąskie łóżko.
— Panie Carmichael — rzekł p. Carrisford do ojca Dużej Rodziny, posłyszawszy to opowiadanie. — Ileż to poddaszy na tym placu ma wygląd podobny! Ileż to biednych posługaczek sypia na takich łóżkach, gdy ja przewracam się na materacach i poduszkach, otoczony skarbami, których znaczna część... nie jest moją własnością.
— Drogi przyjacielu — odpowiedział pogodnie p. Carmichael. — Im prędzej przestaniesz się trapić, tem lepiej dla twego zdrowia. Gdybyś posiadał wszystkie skarby całych Indyj, nie potrafiłbyś usunąć wszystkich bied i niewygód tego świata, a gdybyś zaczął meblować wszystkie poddasza na tym placu, jeszczeby pozostało dużo nieumeblowanych na innych placach i ulicach...
P. Carrisford siedział i gryzł palce, wpatrując się w węgle płonące na kominku.
— Czy sądzisz... — zaczął mówić zwolna po chwili milczenia, — czy sądzisz, iż to jest możliwe, by inne dziecko... to, o którem nigdy nie przestanę myśleć... mogło... mogło, dajmy na to, znaleźć się w takiej nędzy, jak ta dziewczynka w sąsiedniej kamienicy?
Pan Carmichael spojrzał na niego z niepokojem. Wiedział, że najgorszą rzeczą dla zdrowia i umysłu tego człowieka były rozmyślania na ten właśnie temat.
— O ile dziewczynka, przebywająca w szkole madame Pascal w Paryżu, jest tą właśnie, której szukamy — odpowiedział tonem pocieszającym, — to zdaje mi się, że znalazła się w rękach ludzi, którzy potrafią dać jej należytą opiekę. Oni ją adoptowali, ponieważ była najserdeczniejszą przyjaciółką ich zmarłej córeczki, a sami byli bezdzietni. Pani Pascal doniosła, że są to Rosjanie, bogaci i z dobrej rodziny.
— A ta nieszczęsna kobieta nawet nie wie, dokąd oni ją wywieźli! — wybuchnął p. Carrisford.
Pan Carmichael wzruszył ramionami.
— E, to sprytna i wyrachowana Francuzica! Jej tylko w to graj, że tak łatwym sposobem pozbyła się dziewczynki, pozostawionej bez żadnych środków do życia po śmierci ojca. Kobiety tego rodzaju nie troszczą się losem dzieci, które mogłyby im być ciężarem. Przybrani rodzice prawdopodobnie wyjechali nagle, nie zostawiając śladów za sobą.
— Ale ty się wyrażasz: „o ile to dziecko jest tem, którego szukamy“. To „o ile“ świadczy, że nie mamy zupełnej pewności. Zresztą w nazwisku była jakaś różnica.
— Madame Pascal wymawiała je Carew, a nie Crewe... ale to może tylko sprawa wymowy. Inne okoliczności były dziwnie zgodne. Oficer angielski, przebywający w Indjach, umieścił w szkole swą córeczkę, której matka już nie żyła, i umarł nagle, straciwszy cały majątek...
Tu p. Carmichael zatrzymał się na chwilę, jak gdyby jakaś nowa myśl przyszła mu do głowy.
— Czy jesteś pewny, że dziecko było oddane do szkoły w Paryżu? Czy masz tę pewność?
— Mój przyjacielu, — odrzekł Carrisford z goryczą w głosie, — nie mam i nie mogę mieć żadnej pewności. Nigdy w życiu nie widziałem ani tego dziecka ani jego matki. Byłem przyjacielem Ralfa Crewe jeszcze za lat chłopięcych, ale od czasu ukończenia szkoły średniej nie zdarzyło się nam spotkać z sobą, aż dopiero ostatniemi laty w Indjach. Byłem zajęty wówczas wiele obiecującym projektem, dotyczącym kopalni diamentów. On dał się wciągnąć do tego projektu i również zapalił się do niego. Był to bowiem projekt tak imponujący i wspaniały, że potraciliśmy głowy i nie mówiliśmy z sobą o niczem innem, jak tylko o tych kopalniach. O córce Ralfa wiedziałem tylko, że oddana była gdzieś do jakiejś szkoły. Nawet przypomnieć sobie nie mogę, skąd o tem się dowiedziałem.
Pan Carmichael przyglądał mu się z niepokojem. Wprawdzie miał jeszcze na języku kilka pytań, ale bał się je zadawać, widząc rozdrażnienie przyjaciela. W końcu jednak spytał:
— A czy masz jaką podstawę do przypuszczeń, że ta szkoła znajdowała się w Paryżu?
— Tak jest, — brzmiała odpowiedź. — Jej matka była Francuzką, a słyszałem, że Ralf pragnął, by córka kształciła się w Paryżu. Jest więc rzeczą wielce prawdopodobną, że ona tam przebywała.
— Tak, tak — potwierdził Carmichael, — wydaje się to aż nadto prawdopodobne.
Pan Carrisford pochylił się i zaczął stukać w stół długą, wychudłą ręką.
— Wiesz, Carmichael — odezwał się. — Ja muszę ją znaleźć! Jeżeli ona została bez grosza i bez opieki, to ja ponoszę za to winę! Jak można żyć spokojnie, jeżeli kogoś dręczy myśl taka? Nagła zmiana losu przyniosła nam możliwość ziszczenia się najbardziej nieprawdopodobnych marzeń... a córka biednego Ralfa może gdzieś żebrze na ulicy!
— Nie, nie! — pocieszał go Carmichael. — Staraj się odzyskać spokój... i pociesz się tem, że gdy odnajdziesz tę dziewczynkę, będziesz mógł jej przekazać cały majątek!
— I czemuż to zbrakło mi sił wtedy, gdy sprawy przedstawiały się tak czarno? — jęczał Carrisford. — Możebym okazał większą siłę ducha, gdybym nie był odpowiedzialny za cudze pieniądze w równej mierze jak za swoje własne. Biedny Crewe wpakował w ów projekt wszystkie pieniądze, jakie tylko posiadał. Zawierzył mi... bo był mi przyjacielem... A umarł, sądząc, że go zrujnowałem... Za jakiego łotra musiał mnie poczytywać!...
Poczciwy ojciec Dużej Rodziny złożył mu rękę na ramieniu i rzekł tonem pocieszenia:
— Nie czyń sobie tak gorzkich wyrzutów. Twoja ucieczka spowodowana została zapaleniem mózgu, wynikłem z duchowego naprężenia i udręki. Byłeś w gorączce, zgoła nieprzytomny. Gdyby nie to, napewnobyś pozostał i zwalczył wszystkie przeciwności. Pamiętaj, że w dwa dni po wyjeździe znalazłeś się w szpitalu, gdzie majaczyłeś w chorobie...
Carrisford podparł głowę rękoma.
— Mocny Boże! Ach, tak... O mało nie zwarjowałem ze strachu i zgrozy. Całemi tygodniami nie spałem. Goniły mnie jakieś widziadła. W ową noc, gdy wywlokłem się, jak pijany, z mego domu, wydawało mi się, że powietrze roi się od jakichś potworów, szydzących ze mnie w żywe oczy.
— To właśnie cię tłumaczy, — odpowiedział p. Carmichael. — Jakże człowiek, znajdujący się w najwyższem stadjum gorączki, mógł zdrowo sądzić o wszystkiem?
Carrisford potrząsnął głową.
— Gdy odzyskałem przytomność, biedny Crewe już nie żył. Już było po jego pogrzebie. A ja wtedy jakbym pamięć utracił... Przez wiele miesięcy nie pamiętałem nawet, że on pozostawił córkę... A nawet, gdy zacząłem sobie przypominać o jej istnieniu, jeszcze jakaś mgła przesłaniała mój umysł...
Umilkł na chwilę, przecierając czoło.
— Czasem, gdy staram się sobie przypomnieć... to mi się zdaje... że on chyba wspominał o szkole, do której ją posłano. Co sądzisz o tem?
— Zapewne nigdy nie mówił o tem wyraźnie. Zdaje mi się, że nie słyszałeś nigdy nawet jej imienia.
— Owszem... pamiętam, że dawał jej dziwne, przez siebie wymyślone przezwisko; nazywał ją „swoją małą jejmością“. Ale te nieszczęsne kopalnie wygnały nam z głowy inne sprawy. O niczem innem nie mówiliśmy. Czy o tej szkole on kiedy mówił, nie pamiętam... i nigdy już pewno sobie nie przypomnę.
— No, no, znajdziesz ją jeszcze, — pocieszał go Carmichael. — Trzeba poszukać tych poczciwych Rosjan; pani Pascal miała wrażenie, że oni byli rodem z Moskwy. Niema co! Pojadę do Moskwy!
— Gdybym czuł się na siłach, pojechałbym z tobą — rzekł p. Carrisford. — Niestety mogę jedynie siedzieć tu, zakutany w futra, i wpatrywać się w ogień na kominku. A nieraz, gdy się tak zapatrzę, wydaje mi się, że z płomyków spoglądała ku mnie twarz Ralfa... jakby pytając mnie o coś. Czasem pojawia mi się on we śnie... i pyta mnie, już wyraźnie, zawsze o to samo... A czy wiesz, o co mnie pyta?
— Niebardzo — odpowiedział p. Carmichael głosem cichym i jakby niechętnym.
— Pyta mnie zawsze: „Tomaszu... Tomaszu, gdzie jest mała jejmość?“.
Chwycił rękę Carmichaela i ścisnął ją mocno:
— Muszę... muszę ją znaleźć! — powtarzał. — Muszę mu odpowiedzieć na to pytanie. Pomóż... pomóż mi ją znaleźć!...
∗ ∗
∗ |
Po drugiej stronie muru siedziała na poddaszu Sara, rozmawiając z Melchizedechem, który właśnie przybył na kolację.
— Ciężką dla mnie dziś była rola księżniczki — mówiła. — Cięższą niż kiedykolwiek. Coraz to bywa ciężej, gdy robi się zimniej na dworze, a na ulicach przybywa błota i wilgoci. Dziś Lawinja śmiała się z mej zabłoconej spódniczki; chciałam powiedzieć jej parę słów przykrych... ale w porę zdołałam się powstrzymać. Gdy się jest księżniczką, nie wolno odpowiadać drwinami na drwiny; trzeba ugryźć się w język i pohamować się w gniewie. No, i ugryzłam się w język. Dziś popołudniu tak było chłodno, Melchizedechu. A teraz noc taka chłodna!...
Nagle zasłoniła rękami czarną główkę, co nieraz czyniła, gdy była sama w pokoju.
— Ach, tatusiu, — szepnęła, — jakże dawnemi wydają mi się te czasy, gdy nazywałeś mnie swą „małą jejmością“.
Takie to rzeczy działy się w ową noc po obu stronach tej samej ściany.
