Słownik etymologiczny języka polskiego/Indeks H

H


Brzmienie obce; Słowianie zastępywali h niemieckie przez ch w pożyczkach gockich, p. chleb. U nas z czasem pierwotne ch nabrało dźwięczności, i dziś na największym obszarze nie odróżnia się w wymowie h i ch; już podgórzanin W. Potocki nie wiedział, kiedy pisać h, a kiedy ch (w obcych słowach); niejedno dzisiejsze h zastąpiło też dawne ch, a z niem miesza się i f; słów, co pod h nie znajdziesz, patrz zatem niżej pod ch-. U Czechów i na Rusi (Małej i Białej) zajęło od 12.—13. wieku h miejsce g: głowa-hlawa, hołowa; to samo, ale w drobnych rozmiarach, objęło i nasz język, szczególniej w 16. w., gdzie bohaty, jeho i t. p. do wyjątków nie należą; lecz ustaliło się takie h tylko w nielicznych słowach; h- występuje i jako przydech, mianowicie przed -a, po narzeczach: hałun, hanyż, hułan; tego h tu nie uwzględniam, jako bez znaczenia dla etymologji. Jest więc trojakie h: obce, zachowane w pożyczkach, głównie niemieckich od 10. wieku; rodzime, zamiast ch lub g; ludowe: przydech.

hadrunkhadryhafthajhajdamak(a)hajdukhajtowaćhakhalahalabardahalaspashalerzhalkahalsztukhałaburdahałashamałhamanhamerhamowaćhandelhańbaharaczharamzaharapharaśnyharbuzharchardyharkotharmiderharmonjaharnaszharowaćhartharumpalcathasaćhasłohawerzhazukahebanhebelhecahecowaćhejhejnałhekto-hełmhenhengowaćherbherbataheretykhergiewetheroldherszthethetkahetmanhewdziechewerhi-HiacyntHiszpaniahlakhledzićhładonhoc, hopshodowaćhojnyHolandjaholowaćhołdhołoblehołotahonorhophordahorodniczyhospodarhożyhrabiahreczkahubahufhufnalhujhukhulaćhumorhuncfothurkothurmhurthusarzhuspeninahustemhuśtaćhutahuznohycelhycnąćhydzićhylhymnhynszthyrhyrahys