Iliada (Popiel)/Pieśń XXIV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Iliada |
| Wydawca | nakładem tłómacza |
| Data wyd. | 1880 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Tłumacz | Paweł Popiel |
| Tytuł orygin. | Ἰλιάς |
| Źródło | skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Szybkich się poczną rozchodzić, by strawę gotować wieczorną,
Oraz i snu błogiego zażywać; atoli Achilles
Płakał, druha miłego na pamięć przywodząc, gdyż jego
Tęskniąc za Patroklosa męzkością i siłą; rozważał,
Ile to z nim zarazem biedował i przygód używał,
W bitwach pomiędzy mężami, po falach groźnych żeglując;
O tém rozmyśliwając zalewał się łzami częstemi,
Albo twarzą do łoża; na końcu zerwawszy się nagle
Kroczył wzburzony po morskiém wybrzeżu, aż wreszcie jutrzenka
Zaskoczyła go, światłem oblawszy wybrzeża i morze.
Wtedy on szybkie rumaki zaprzągłszy do wozu swojego,
Trzykroć go wlecze w około mogiły Monojtiadesa,
Potém odpoczął w namiocie, zaś jego tam pozostawił
Leżącego na twarzy w kurzawie; od niego Apollon
Wszelką sromotę na ciele powstrzymał z litości nad mężem,
Złotą, by tamten go nie mógł zbezcześcić po ziemi go wlokąc.
W taki to sposób nad boskim Hektorem się pastwił ze złością.
Patrząc na niego bogowie szczęśliwi litością wzruszeni,
Argi bystrego pogromcę skłaniają by zwłoki usunął.
Ani Pozejdon i również z modremi oczami dziewica;
Ale jak dawniéj się gniewu na świętą Ilionę trzymają,
Oraz Priama i naród, z powodu występku Parysa,
Któren boginiom dokuczył, gdy przyszły do jego zagrody,
Kiedy od tego zaś czasu dwunasta powstała jutrzenka,
Wtedy się Fojbos Apollon do nieśmiertelnych odezwał:
„Straszni jesteście bogowie, złowrodzy; czyż nigdy wam Hektor
Udźców nie palił w ofierze z wybornych wołów i kozłów?
Żeby go żona widziała, i matka i własne dzieciątko,
Oraz i ojciec Priamos i naród; co pewnie by szybko
Ogniem spalili, a potém pochowek sprawili wspaniały.
Wy zaś bogowie groźnego Achilla popierać myślicie,
Dającego się skłonić, lecz równie jak lew jest zawziętym,
Kiedy wodze puściwszy potędze ogromnéj i duszy
Twardéj, trzody śmiertelnych napada, by strawę zdobywać;
Takoż Achilles i litość porzucił, a wstydu żadnego
Wszakże się zdarza, iż ktoś droższego męża utraci,
Albo z łona jednego braciszka, albo téż syna,
Ale się wypłakawszy nareszcie w lamentach ustaje;
Ludziom albowiem losy cierpliwą duszę nadały.
Wlecze przywiązanego za wozem w około mogiły
Druha, lecz z jego to strony niepięknie i pewno niedobrze.
Byleśmy w końcu na niego, choć mężny, się nie pogniewali;
Wszakci on martwą bryłę upadla miotając się wściekle“.
„Niechże zmarnieją twe słowa Apollinie srebrnołuczysty,
Jeśli na równi z Achillem Hektora w godności stawiacie.
Wszakci śmiertelnym jest Hektor i piersią kobiety się karmił,
Kiedy Achilles pochodzi z bogini, którą ja sama
Pelejowi co miłym jest sercu bogów nieśmiertnych.
Braliście w godach udział i ty między niemi
Biesiadowałeś przy cytrze, niewierny, złych ludzi wspólniku.“
Zews co chmury gromadzi jéj na to rzeknie w odpowiedź:
Pewnie że sława ta sama dla obóch nie będzie; lecz Hektor
Ze śmiertelnych co w Ilion mieszkają jest bogom najmilszym,
Bowiem co do mnie, to nigdy nie zawiódł w życzliwych ofiarach.
Nigdy na jego ołtarzu nie brakło mi wspólnéj biesiady,
Wszakże go wykraść nie możem (bo niema sposobu żadnego
Skrycie przed Achillesem) Hektora dzielnego; bo ciągle
Matka go pieczą otacza zarówno we dnie jak w nocy.
Niechajże lepiéj kto z bogów mi bliżéj Thetydę przywoła,
Dary z rąk Priamosa przyjmując Hektora wyzwolił.“
Rzekł, do poselstwa się Irys o wietrznych nóżkach zabiera;
W środku pomiędzy Samosem, a Imbrem o szczytach skalistych,
Puszcza się w ciemne bałwany, aż morskie zajękły przestrzenie,
Która wszczepiona do rogu buhaja z dzikiego pastwiska,
Spuszcza się, rybom żarłocznym przynosząc Kiery i zgubę.
W skale drążonéj znajduje Thetydę, zaś w koło niéj inne
Morskie boginie siedziały gromadnie; lecz ona w pośrodku
Od ojczyzny daleko, miał zginąć w krainie Trojańskiéj.
Blizko stanąwszy Iryda o szybkich nóżkach poczyna:
„Wstawaj Thetydo, bo Zews o wyrokach niezłomnych cię woła.“
Srebrnonóżka bogini Thetyda w odpowiedź jéj rzeknie:
Z nieśmiertelnymi obcować, bo w duszy mam żale niezmierne.
Pójdę jednakże, daremném nie będzie słowo co rzeknie.“
Tak powiedziawszy okrywkę zarzuca bogini prześwietna
Barwy ponuréj, ciemniejszéj by trudno szaty wynaleźć.
Wiedzie; w około nich morskie się rozstępują bałwany.
Na wybrzeże wyszedłszy ku niebu pędem się wznoszą;
Zewsa o wzroku szerokim znajdują, i wszyscy w około
Wieczni, szczęśliwi bogowie siedzieli razem zebrani.
Here jéj puhar złocisty, ozdobny do ręki podawszy,
Słowem ją cieszy życzliwém, napiwszy się Thetys oddaje.
Wtedy rozmowę poczyna śmiertelnych ojciec i bogów:
„Mimo żałoby Thetydo bogini przybyłaś na Olimp,
Ale i tak ci opowiem dlaczegom cię tutaj przywołał.
Dziesięć już dni jak swrary pomiędzy bogami, z powodu
Ciała Hektora powstały i grodoburcy Achilla;
Argi bystrego pogromcę skłaniali by zwłoki usunął;
Zachowując dla ciebie jak dawniéj szacunek i miłość.
Zatém co prędzéj do wojska powracaj i zaleć synowi:
Jako bogowie na niego się sierdzą, a głównie ze wszystkich
Ja nieśmiertnych się gniewam, dlatego że sercem zawziętém
Sądzę ja przecież, iż mnie szanując Hektora wyzwoli.
Ja zaś wysyłam Irydę do wielkodusznego Priama,
Żeby dla syna wykupu do statków podążył Achajskich,
Niosąc podarki Pelejdzie, co serce zmiękczyć potrafią.“
Spieszy więc, pędem ze szczytu Olimpu się na dół spuszczając.
Wchodzi do syna swojego namiotu, i tamże onego
Jęczącego w boleści znajduje; w około druhowie
Drodzy się pilnie krzątają, i strawę gotują poranną;
Tuż bliziutko do niego się matka dostojna przysiadła;
Pogłaskała go ręką, wyrzeknie słowo i mówi:
„Synu mój, jakże ty długo w lamentach i srogiéj żałobie
Będziesz trawił twe serce, nie pomnąc ani o strawie,
Złączyć się; długo już bowiem nie będziesz mi żyć, ale wkrótce
Staną blizko przy tobie i śmierć i Mojra potężna.
Ale mnie prędko wysłuchaj, Diosa ci jestem posłańcem.
Mówi że bogi na ciebie zgniewane, lecz głównie ze wszystkich
Trzymasz Hektora przy łodziach zagiętych i niechcesz wyzwolić.
Puszczaj go zatém co prędzéj i przyjmij nagrodę za ciało.“
Rzeknie jéj na to w odpowiedź Achilles w nogach najszybszy:
„Niechże tak będzie; kto wykup odniesie, niech trupa zabiera,
Tak na miejscu zebrania okrętów matka ze synem
Wiele pomiędzy sobą skrzydlatych słów zamieniają.
Wówczas Irydę wysyła Kronides do świętéj Iliony:
„Ruszaj mi szybka Irydo z Olimpu wyżyn uchodząc,
Żeby dla syna wykupu do statków podążył Achajskich,
Niosąc podarki Pelejdzie co serce zmiękczyć potrafią,
Sam, niech żaden z nim inny z Trojańskich mężów nie idzie,
Tylko niech towarzyszy mu keryx poważny, co mułmi
Zwłoki odwiezie ku miastu, onego co zabił Achilles.
Niechże mu śmierci obawa, lub trwoga na sercu nie leży,
Stróża mu bowiem takiego jak Argi pogromca przydzielam,
Któren go będzie prowadził, aż blizko Achilla zawiedzie.
Pewno go tam nie zabije, zaś innych wszystkich powstrzyma;
Nie jest on bowiem bezmyślnym, lub lekkim, albo grzesznikiem,
Owszem życzliwie się z mężem obejdzie co szuka schronienia.“
Rzekł; do poselstwa się Irys o wietrznych nóżkach zabiera,
Koło rodzica synowie siedzący we wnętrzu dziedzińca,
Łzami swe szaty zwilżali, lecz on w pośrodku staruszek
Leżał szczelnie okryty swym płaszczem, a w koło zaś mnogie
Błoto na głowie i karku zacnego się starca skupiło,
Córki atoli w domostwie i świekry żal zawodziły,
Tych na pamięć przywodząc, których tak wiele i dzielnych
Legło straciwszy swe życie z morderczéj dłoni Achajów.
W obec Priama stanęła od Zewsa wysłana i rzeknie,
„Dardanidesie Priamie, nie lękaj się, dobréj bądź myśli:
Nie przybywam tu bowiem ze złym zamiarem dla ciebie
Owszem w myśli życzliwéj; od Zewsa ci jestem posłańcem,
Któren acz zdala nad tobą się wielce lituje i troszczy.
Niosąc dla Achillesa podarki co serce mu zmiękczą,
Iść samemu, niech żaden z Trojan za tobą nie idzie;
Tylko niech towarzyszy ci keryx poważny, co mułmi
Będzie kierował i wozem kolistym, i znowu napowrót
Niechże ci śmierci obawa lub trwoga na sercu nie leży,
Pójdzie bo z tobą opiekun potężny, Argi pogromca,
Któren cię będzie prowadził aż blizko Achilla zawiedzie.
Kiedy cię zaś do wnętrza namiotu Achilla dostawi,
Nie jest on bowiem bezmyślnym, lub lekkim, albo grzesznikiem,
Owszem życzliwie się z mężem obejdzie co szuka ratunku.“
Rzekłszy to nazad uleci o wietrznych nóżkach Iryda.
Synom zaś potoczystą powózkę z uprzężą na muły
Sam zaś udaje się na dół do woniejącéj sypialni,
Cedrem wysoko sklepionéj, co wiele klejnotów zawiera;
Do niéj Hekabę małżonkę przywołał i tak się odezwie:
„Droga małżonko, posłaniec z Olimpu od Zewsa przybywa,
Niosąc Pelejdzie podarki, co serce mu zmiękczyć zdołają.
Wzywam cię zatem, powiedz, jak tobie się w sercu wydaje?
Męztwo albowiem i dusza gwałtowna do tego mnie skłania,
Żeby tam iść do statków do wnętrza obozu Achajów“.
„Biada mi! gdzież tobie rozum się podział, którym tyś ongi
Słynął u obcych, zarówno jak u tych którym panujesz?
Jakże ty chcesz do okrętów Achajskich na sam się wybierać,
Stanąć na oczy mężowi co tobie tak wielu i dzielnych
Jeśli cię bowiem chwyciwszy spojrzeniem oczów przeszyje,
Krwi łaknący, niewierny ów człowiek, litować nad tobą,
Ani szanować nie będzie. Więc płaczmy zdala od niego
Siedząc w komnatach; lecz jemu już dawno tak Mojra potężna
Żeby go szybkie sobaki pożarły opodal rodziców,
Przy tym mężu złowrogim; bodajbym wpiwszy się w środek
Jego wątroby ją żarła, to dzieło by godne się stało
Syna mojego; toć podle uciekającego nie zabił,
Stawał, nie myśląc o trwodze lub miejscu bezpieczném schronienia“.
Boski staruszek Priamos jéj na to rzeknie w odpowiedź:
„Niechciéj przeciwko méj woli wstrzymywać, i sama mi nie bądź
Ptakiem złéj wróżby w domostwie; i tak mię skłonić nie zdołasz.
Jaki wróżbita, lub kapłan, lub wyrokujący z ofiary,
Wtedy za fałsz bym poczytał, i pewno ze wzgardą odrzucił,
Teraz (wszak boga słyszałem i w jego spojrzałem oblicze)
Pójdę i słowo daremném nie będzie. Lecz jeśli wyroki
Niechże tak będzie, bo chociaż mnie zaraz Achilles ubije,
Syna trzymając na ręku się przecież do syta wypłaczę“.
Tak powiedział i wieka ze skrzyń ozdobne podnosi;
Z tychże wybiera dwanaście wspaniałych okryć świątecznych,
Tyleż okrywek na ciało i tyleż chitonów dobranych.
Złota naważył i wyniósł dziesiątek pełnych talentów;
Dwa błyszczące trójnogi i czworo miednic kosztownych,
Wreszcie i puhar prześliczny, od mężów Thrackich podarek,
Nie oszczędził w domostwie staruszek, tak pragnął gorąco
Syna wyzwolić drogiego. Następnie Trojan z przedsionka
Wszystkich wypędził i łajał obelżywemi słowami:
„Precz mi ztąd niegodziwcy i tchórze, czyż dosyć nie macie
Czyliż to mało ważycie że Kronid mnie klęską nawiedził,
Kiedy mi zginął syn najlepszy? I wy zobaczycie.
Łatwiéj już bowiem o wiele Achajom będzie was wszystkich
W obec śmierci onego wyniszczyć. Atoli co do mnie,
Mam zobaczyć, to wolę już wnijść do Hajda mieszkania“.
Rzekł, i berłem pospólstwo rozpędził; wynieśli się szybko
Starca rozjuszonego się bojąc. On krzyknie na synów.
Łając Helena, Parysa i Agathona boskiego,
Hippothoosa, Dejfoba i przesławnego Diona;
Wszystkim dziewięciu tak starzec rozkazy groźnie wydawał:
„Nuże wy dzieci niegodne, bezwstydne, bodajbyście wszyscy
W miejsce Hektora polegli w około szybkich okrętów.
W Troi obszernéj, już z nich jak sądzę żaden nie został;
Bogom równego Mestora, Troïla zręcznego do konia,
Wreszcie Hektora, co ludzi jak bóg przewyższał, że raczéj
Synem się boga wydawał, niż śmiertelnego człowieka;
Podłe skoczki i łgarze, najtężsi by tańce wywodzić,
Ludu własnego rabusie, na owcach i kozach pasieni.
Nie zabierzecież się wreszcie, by wóz co prędzéj ładować,
Wszystko to w nim ułożywszy, bym w drogę co rychło się wybrał?“
Wóz potoczysty chwyciwszy, z uprzężą na muły wyciągną,
Piękny, z nowego złożony, i kosze do niego przywiążą.
Jarzmo na muły następnie wiszące z kołka zdejmują,
Bukszpanowe, z guzami, potrzebne w niém były obrączki;
Dobrze takową następnie stosują do dyszla gładkiego,
W samym koniuszku, a potém na czop zarzucają obrączkę;
Potém ją wiążą potrójnie do guzów; atoli następnie
Obwiązawszy do koła, sam koniec do węzła wkręcili.
Nagromadzili te skarby na wykup za głowę Hektora.
Muły o silnych kopytach do chodu wprawione wprzęgają,
Priam je kiedyś od Myzów podarkiem wspaniałym był dostał.
Potém rumaki Priama do jarzma prowadzą, te same,
Razem je zaprzęgają obydwaj w domostwie wyniosłém,
Keryx i Priam, rozumne zamiary w sercu chowając.
Blizko więc do nich podeszła Hekabe z umysłem strapionym,
W prawéj ręce przynosząc im wino co serce rozgrzewa,
Przodem do koni stanęła, wyrzeknie słowo i mówi:
„Oto, skrapiaj na cześć Diosowi, byś wrócił do domu
Nazad od wrogich mężów; gdy tak cię już dusza nakłania
Zdążać ku łodziom, aczkolwiek przeciwnie memu przeczuciu.
Idajskiego, co wciąż na Troję całą spogląda.
Żądaj od niego ptaka, szybkiego posłańca, co jemu
Najulubieńszym z ptaków, którego siła największą,
Żeby ci z prawéj się zjawił, byś sam go mógł dojrzéć oczyma.
Jeśli zaś Zews wszechwiedny ci swego posłańca odmówi,
Wtedy, co do mnie, z pewnością bym ciebie nakłaniać nie chciała,
Żeby do statków Argejskich podążać, acz pragniesz gorąco“.
Rzeknie jéj na to w odpowiedź Priamos do bogów podobny:
Słuszna, ręce do Zewsa podnosić by się ulitował“.
Rzekł; i zacna szafarkę co prędzéj starzec przywołał,
Wodę na ręce by czystą nalewać; lecz ona przybywa
Wodę do mycia zarazem z naczyniem w ręku trzymając.
Stojąc w pośrodku dziedzińca się modli i winem pokrapia,
Patrząc w niebo do góry i potem się głośno odezwie:
„Zewsie rodzicu przesławny, najwyższy co w Idzie królujesz!
Daj by mnie przyjął Achilles życzliwie, miał litość nademną.
Najulubieńszym z ptaków, którego siła największa,
Z prawéj strony, bym sam dojrzawszy go memi oczyma,
Mógł z ufnością się udać, do szybko jeżdżących Achajów“.
Tak błagając się modlił, a Zews opatrzny go słuchał.
Łowcę, co w bagnach żéruje, którego i czarnym przezwali.
Jak szeroko się drzwi roztwierają komnaty wysokiéj,
W człeka domostwie zamożném, dokładnie w zamki okute;
Tak széroko swe skrzydła rozciągał i z prawéj się strony
Z wielkiéj uciechy się wszystkim gorąco na sercu zrobiło.
Wtedy starzec pospiesznie zająwszy ozdobne siedzenie,
Końmi wyjeżdża z przedsionka i głośny opuszcza dziedziniec.
Przodem ciągnęły muły ogromny wóz czterokolny,
Starzec jadąc za niemi batogiem rumaki popędzał
Szybko przez miasto, a za nim ciągnęła przyjazna drużyna,
Smutkiem okrutnym przejęta, jak żeby na śmierć się wybierał.
Oni gdy z miasta zjechawszy stanęli na gładkiéj równinie,
Ci zaś uwagi Diosa, o wzroku szerokim nie uszli,
Gdy się w równinie zjawili; nad starcem się Zews ulitował.
Szybko się więc do Hermesa, drogiego syneczka odezwie:
„Drogi Hermesie, wszak tobie najmiléj bywa nad wszystko
Ruszaj co żywo i tak Priamosa do statków Achajskich
Prowadź, by nikt się domyśleć, ani téż dojrzéć potrafił
Z innych Danajów, nim razem do Pelejona zdążycie“.
Rzekł; przeciwnym zaś nie był usłużny Argi pogromca.
Ambrozyjskie, złociste, co lotem wiatru go noszą,
Również po wodzie, jak ziemi niezmiernéj; pochwycił za laskę
Czarodziejską; takową wzrok ludzi omamić potrafi,
Wedle swéj woli, lub śpiących napowrót zbudza do życia.
Szybko w pochodzie zdążywszy do Hellespontu i Troi;
Leci, podobnie jak młode pachole rodu możnego,
Które ma puszek na brodzie, a kwiat młodości w obliczu.
Oni gdy bokiem Ilosa mogiłę wielką minęli,
W rzece; już dawno zmrok się był na ziemi roztoczył.
Wówczas dopiero Keryx, gdy blizko Hermes był doszedł,
Dojrzał go wzrokiem i rzeknie zwróciwszy się do Priama:
„Dardanidesie uważaj; potrzeba nam wielkiéj rozwagi.
Uciekajmy więc szybko dopadłszy powózki, lub jego
Uchwyciwszy kolana błagajmy, ażeby miał litość“.
Tak powiedział, lecz starzec zupełnie się zmięszał z obawy,
Włosy po wszystkich członkach mu słupem się jeżą ze strachu;
Rękę staruszka pochwycił i rzeknie do niego pytając:
„Dokąd-że tak mój ojcze kierujesz muły i konie,
W ambrozyjskiej śród nocy, gdy ludzie snem spoczywają?
Czyliż się nie obawiasz Achajów co złością pałają,
Żeby cię który z nich ujrzał, śród czarnej nocy skrzydlatéj
Wiozącego te skarby, to cóż byś począł ze sobą?
Sam już młodym nie jesteś, a druh twój oto za starym,
Żeby cię bronić od męża, co pierwszy cię skrzywdzić zamierzy.
Innych odeprę, bo ledwie jak ojciec mi drogi się zdajesz“.
Rzeknie mu starzec w odpowiedź Priamos do bogów podobny:
„Wszystko to dziecko me drogie tak jest, jak oto powiadasz.
Widać atoli że ręka któregoś z bogów nademną,
Gwoli mojego zbawienia, z uroczą jak twoja postacią,
Oraz umysłem rozważnym; pochodzisz od szczęsnych rodziców“.
Rzeknie mu na to w odpowiedź usłużny Argi pogromca:
„Wszystko to starcze zaprawdę wyrzekłeś wedle słuszności.
Czyli gdzie skarby te oto wywozisz bogate i liczne
W strony dalekie do obcych, byś tyle choć sobie zapewnił,
Albo czy porzucacie już wszyscy świętą Ilionę,
Strachem przejęci, bo taki już poległ z mężów najlepszy,
Rzeknie mu na to w odpowiedź Priamos do bogów podobny:
„Kim że ty jesteś najlepszy i z jakich rodziców pochodzisz?
Że tak pięknie o zgonie biednego syna mi mówisz.“
Jemu zaś znowu odpowie usłużny Argi pogromca:
Częstoć onego na własne, śród walki dla mężów zaszczytnéj,
Oczy widziałem, i wtedy gdy pędząc ku szybkim okrętom
Strasznie mordował Argeiów, kalecząc ostrém żelazem.
Stojąc zdaleka się jemu dziwiliśmy; bowiem Achilles
Jego giermkiem bo jestem, i w jednym przybyłem okręcie;
Do Myrmidonów należę, rodzicem zaś moim Polyktor,
Człowiek zamożny i również jak ty staruszek sędziwy;
Synów ma sześciu u siebie, a jam z kolei jest siódmym;
Teraz w równinę od statków przybyłem; bo z rana samego
Pójdą do szturmu na miasto Achaje śmiało patrzący.
Przykrzy się bowiem im siedzieć nieczynnie i już ich niemogą
Dłużéj Achajów książęta powstrzymać, tak pragną potyczki“.
„Jeśli ty giermkiem jesteś Achilla Pelejadesa,
Zatém cię wzywam byś prawdę mi bez ogródki powiedział;
Jestli mój syn dotychczas przy statkach, czyli téż jego
Rozkrajawszy na członki swym psom wyrzucił Achilles.“
„Jeszcze go psy i ptaki staruszku mój nie pożarły;
Owszem leży on jeszcze przy Achillesowym okręcie,
Jak nietknięty w namiocie, i już dwunasta jutrzenka
Odkąd leży; nie gnije mu ciało, nie toczą go również
Wprawdzie go tamten w około mogiły druha drogiego
Włóczył okrutnie, dopóki nie wstała boska jutrzenka;
Ale go nie zbezcześcił, i sam byś mógł przybywając
Widzieć jak leży świeżutki, ze krwi obmyty zupełnie,
Które mu tylko zadano, bo wielu w nim broń utopiło.
Tak to bogowie szczęśliwi dzielnego syna ci strzegą,
Nawet gdy trupem już leży, bo wielce im w sercu jest drogim.“
Tak powiedział; ucieszył się starzec i rzeknie w odpowiedź:
Dary oddawać; toż nigdy mój chłopak, jeżelić go miałem,
Nie zapominał w domostwie o bogach, Olimpu mieszkańcach;
To téż go mają w pamięci, po doli nawet śmiertelnéj.
Teraz atoli ten kielich odemnie przyjmij wspaniały,
Póki do Pelejadesa namiotu bez szwanku nie zdążę.“
Rzeknie mu znowu w odpowiedź usłużny Argi pogromca:
„Kusisz mnie starcze jakoby młodego, atoli nie skłonisz,
Każąc bym po za Achillem od ciebie dary przyjmował.
Jego pokrzywdzić, by późniéj mi coś się złego nie stało.
Z chęcią bym ci towarzyszył choć aż do sławnego Argosu,
Bacząc na ciebie życzliwie, czy w łodzi, czy w pieszéj podróży;
Nikt przez lekceważenie méj pieczy, cię nie śmie zaczepić.“
Szybko rękami za batóg i lejce chwyciwszy ozdobne,
Dzielną odwagą i silą napełnił konie i muły.
Kiedy zaś doszli do baszt i przekopów co bronią okrętów,
Warty zastali, co właśnie się koło wieczerzy krzątały;
Wszystkich; bramy szeroko roztworzył i rygle odsunął;
Potém wprowadził Priama i dary wspaniałe na wozie.
Kiedy zaś do namiotu Pelejadesa zdążyli,
Wysokiego, co Myrmidonowie złożyli dla księcia,
Trzciny włosistéj dowolna skosiwszy na łąkach bagnistych;
W koło dla pana swojego obszerną zrobili komnatę
Z bali spojonych dokładnie, zaś wrota zasuwa jedyna
Zamykała świerkowa, we trzech ją wsuwali Achaje,
Inni, atoli Achilles i sam ją zakładać potrafił.
Otóż takową Hermejas opiekun otworzył dla starca,
Dary wspaniałe wprowadził dla Pelejona szybkiego;
Wreszcie na ziemię z powózki się zsunął i rzeknie te słowa:
Hermes, bo ojciec mnię tobie za opiekuna przeznaczył;
Teraz atoli się wracam napowrót i nie chcę na oczy
Stanąć Achillesowi, bo wcale by się nie godziło,
Żeby nieśmiertny bóg tak jawnie człekowi pomagał.
W ojca imieniu go błagaj i matki o pięknych warkoczach,
Oraz i dziecka własnego, byś serce poruszyć mu zdołał“.
Tak powiedziawszy napowrót na Olimp odchodzi wysoki
Hermes; Priamos atoli z powózki zeskoczył na ziemię,
Konie i muły; lecz starzec się wprost ku domu skierował,
Gdzie Achilles Diosa wybraniec spoczywał; w takowym
Zastał go; z dala druhowie siedzieli; we dwoje mu tylko
Awtomedon bohater i Alkim Aresa rówiennik
Jedząc i pijąc; i jeszcze gotowe stało nakrycie.
Weszedł niepostrzeżony sędziwy Priamos i zblizka
Dłońmi za nogi Achilla pochwycił i ręce całował
Groźne, morderstwem skalane, co wielu mu synów zabiły.
Popełniwszy zabójstwo w obczyźnie szuka schronienia,
W męża domostwie zamożném, a wszyscy nań patrzą zdziwieni;
Również Achilles na widok boskiego Priama się strwożył;
Inni się także strwożyli, nawzajem oczyma się mierząc.
„Pomnij na ojca twojego do bogów Achillu podobny,
Rówiennika mojego na progu nieszczęsnéj starości!
Może téż jego tak samo zamieszkujący w około
Gnębią, i niema nikogo, by chronić od grozy i smutku.
W duszy się cieszy, a przytém z dnia na dzień żywi nadzieję,
Syna lubego zobaczyć, od Ilion powracającego.
Ja zaś przybity nieszczęściem, spłodziwszy synów najlepszych
W Troi obszernéj, uważam że żaden się nie pozostał.
Dziewiętnastu się z nich urodziło z łona jednego,
Resztę mi zaś niewiasty poboczne w domostwie spłodziły.
Wielu z nich życia pozbawił w potyczce Ares okrutny;
Ten co jedyny pozostał i bronił mieszkańców i miasta,
Mego Hektora; dla niego przybywam do statków Achajskich,
By go wyprosić od ciebie, przynosząc okup niezmierny.
Lękaj się bogów Achillu i miejże litość nademną,
Pomnąc na ojca twojego; jam bardziéj godzien litości;
Męża co dziecko mi zabił do ust mych rękę podnosząc.“
Tak powiedział; onemu tęsknotę za ojcem pobudził;
Zatém chwyciwszy za rękę łagodnie starca odsunął.
Mając więc oba na myśli, ten męża mordercę Hektora,
Tamten za ojcem płakał Achilles, a znowu czasami
Za Patroklem i obu lamenty się w domu wznosiły.
Kiedy nareszcie się boski do syta wypłakał Achilles,
[Oraz i żalu pragnienie mu z piersi i członków ustąpi],
Zdjęty litością nad głowy siwizną i brodą sędziwą,
Wreszcie do niego przemawia i w lotne odezwie się słowa:
„Biedny! zaprawdę przeliczne boleści w sercu przeniosłeś.
Jakżeś się zdobył by sam przybywać do statków Achajskich,
Synów ci zabił; zaprawdę u ciebie serce żelazne.
Teraz atoli na krześle spoczywaj, boleści zaś wreszcie
Dajmy się w piersiach ukoić, acz srodze żalem zgnębieni.
Na nic się bowiem dobrego ten smutek zamarzły nie przyda,
Żywot w boleści przepędzać; lecz sami są wolni od smutku.
Dwoje beczek albowiem się mieści w progach Diosa,
Z których się dary szafują, to zgubne, a z drugiéj zbawienne;
Komu więc Kronid co w gromach lubuje namięsza pospołem,
Komu zaś tylko z fatalnych udziela, piętnuje go hańbą;
Ciężka takiego niedola po boskiéj pędzi ziemicy;
Bez uznania żadnego u bogów i ludzi się błąka.
Takoż i na Peleja bogowie swe dary sypali
Powodzeniem, bogactwem i rządził Myrmidonami;
Wreszcie choć śmiertelnemu, boginię na żonę oddali.
Ale do tego i złego mu bóg dołożył, bo wcale
Brakło mu rodu synów na zamku do rządów sposobnych.
Starzejącemu pomagać nie mogę, bo zdala ojczyzny
Siedzę na ziemi Trojańskiéj na twoją i synów twych zgubę.
Przecież słyszałem o starcze, iż dawniéj byłeś zamożnym;
Ile się mieści w granicach Lesbosu, Makara siedzibie,
W takich granicach o starcze słynąłeś bogactwem i dziećmi.
Kiedy zaś Uraniony tę klęskę na ciebie zesłali,
Ciągle w około grodu masz bitwy i mężów zabójstwa.
Zatém cierpliwie to przenieś i w sercu się nie gryź bez przerwy.
Ani go wskrzesisz, a jeszcze zmartwienia sobie przyczynisz.“
Rzeknie mu na to w odpowiedź Priamos boski staruszek:
„Nie każ mi z boga zrodzony zasiadać na krześle, dopóki
Hektor niepochowany w namiocie leży; lecz prędzéj
Mnogi co tobie przynoszę, używaj onego i wracaj
Nazad ku ziemi ojczystéj, gdyś przedtém na to pozwolił,
[Żebym przy życiu pozostał i światło słońca oglądał].“
Spoglądając ponuro mu szybki odpowie Achilles:
Tobie Hektora wyzwolić, i poseł od Zewsa mnie naszedł,
Matka, co mnie rodziła, córeczka starca morskiego.
Dobrze ja widzę Priamie w umyśle, nie uszło mi wcale,
Jako cię któren z bogów do statków zawiódł Achajskich.
Wejść do obozu, przed strażą się ukryć, ani téż rygli
Łacno by nie potrafił usunąć od naszych podwoi.
Zatém już więcéj mi bólu nie wzbudzaj w sercu strapioném,
Żebym ci starcze bytności w namiocie nie wzbronił, choć błagasz
Tak powiedział, staruszek się strwożył i mowy usłuchał.
Wtedy z namiotu Pelejdes, jak lew ku wrotom poskoczył,
Ale nie sam, bo za nim się dwóch towarzyszów posuwa,
Awtomedon bohater i Alkim, których najwięcéj
Oni natedy z pod jarzma wyprzęgli konie i muły,
Zaś keryxa głośnego, starego króla prowadząc,
Umieścili na krześle, a w końcu z wozu gładkiego
Znoszą okup ogromny za głowę Hektora boskiego.
Żeby zwłoki pokrywszy uczciwie do domu je zwrócić.
Wywoławszy służące namaścić i myć je kazali,
Usunąwszy je na bok, by syna Priamos nie ujrzał;
Żeby téż w sercu zbolałém powściągnąć gniewu, na widok
Jego nie zabił i przez to wyroków Diosa nie złamał.
Trupa służące umywszy i namaściwszy oliwą,
Otulili w około chitonem i piękną oponą,
Dźwignął go potém Achilles i sam go złożył na marach,
Jęknął potém Achilles i woła na druha lubego:
„O Patroklu nie gniewaj się na mnie, jeżeli się dowiesz
Chociaż i w Hadzie będący, żem oddał boskiego Hektora
Ojcu drogiemu, bo tenże mi okup dał niepomierny.
Rzekłszy tak do namiotu powrócił boski Achilles;
Siadł na krześle misterném, z którego dopiero był powstał,
W końcu przeciwnym namiotu, i mowę do Priama zwraca:
„Syna ci wyzwoliłem, o starcze, jak tego żądałeś;
Biorąc go będziesz oglądał; a teraz gotujmy wieczerzę.
Pięknych warkoczów Niobe wszak téż pamiętała o strawie,
Chociaż jéj dzieci dwanaście zginęło śmiercią w domostwie,
Córek nadobnych sześcioro i sześciu synów mołojców.
Rozgniewany, a tamte Artemis co strzałą się cieszy,
Z tego powodu że równą się Lecie Niobe mieniła;
Tamta, mówiła, dwóch, ja sama zaś wielu zrodziłam;
To téż te bogi, choć tylko we dwoje, ich wszystkich zabili.
Ktoby pochował, bo Kronid kamienie z ludzi uczynił;
Wreszcie ich bogi niebiańskie w dziesiątym dniu pochowali.
Pamiętała jednakże o strawie, gdy płakać przestała.
Teraz to między skałami lub samotnemi górami,
Nimfy, co na Achelosa wybrzeżach tańce zawodzą;
Tam aczkolwiek z kamienia się trawi karami boskiemi.
Zatém i my pamiętajmy o strawie, o starcze wspaniały;
Później na nowo za synem kochanym wypłakać się możesz,
Rzekł i zerwawszy się, owcę bieluchną szybki Achilles
Zabił, druhowie ze skóry obdarłszy sprawili ją dobrze,
Pokrajawszy w kawałki na rożnach poosadzali,
Potém upiekli starannie i z rożen ściągnęli napowrót.
Pięknych im pozastawiał, a mięso podzielił Achilles.
Oni do przygotowanéj sięgają rękami zastawy.
Kiedy zaś jadła i picia wszelkiego mieli do syta,
Wtedy Priamos Dardanid się nad Achillem dziwował,
Zaś Achilles Priama Dardanidesa podziwiał,
Patrząc na zacne oblicze i słów poważnych słuchając.
Kiedy zaś już dowolna widokiem się wspólnym nacieszą,
Pierwszy przemówił Priam sędziwy do bogów podobny:
Snu błogiego zażywać udając się na spoczynek.
Jeszczem bowiem ni razu nie zamknął oczów powiekę,
Odkąd życie utracił mój syn pod dłońmi twojemi;
Ale jęczę bez przerwy i trawię żałobę niezmierną,
Teraz atoli zażyłem i strawy i winem wyborném
Gardło zwilżyłem, bo wprzódy nie kosztowałem bynajmniéj.“
Rzekł; towarzyszom Achilles i niewolnicom nakazał
Łoża w przedsionku postawić i piękne kobierce narzucić
Wreszcie i dery włosiste do przykrywania rozciągnąć.
One wychodzą z szałasu pochodnie w rękach trzymając,
I krzątając się szybko ładują łoże podwójne.
Wtedy żartując do niego się szybki odezwie Achilles:
Z rajców Achajskich tutaj nie nadszedł, co zawsze cię do mnię
Schodzą by radę odbywać, bo tak zwyczajnie się dzieje;
Żeby cię któren z takowych wśród ciemnéj nocy zobaczył,
Wnet Agamemnonowi wodzowi narodów by doniósł,
Teraz atoli mi powiedz i prawdę całą wygłaszaj,
Ile téż dni przeznaczacie na obrząd żałobny Hektora,
Żebym tak długo i sam zaczekał, i wojsko powstrzymał.“
Boski starzec Priamos mu na to rzeknie w odpowiedź:
Czyniąc to dla mnie Achillu życzliwie ze mną postąpisz.
Wiesz jak w mieście jesteśmy zamknięci, a drzewo z daleka
Z gór sprowadzać musimy; Trojanie zaś wielce strwożeni.
Przez dni dziewięć bym pragnął go opłakiwać w domostwie,
Wreszcie zaś jedenastego mogiłę by można usypać.
Dwunastego się bijmy na nowo jeżeli tak trzeba.“
Rzeknie mu na to w odpowiedź Achilles boski najszybszy:
„Niechże tak będzie, o starcze Priamie, jak sobie ty życzysz;
Tak swą mowę zakończył i rękę staruszka na zgięciu
Prawą pochwycił, by wszelką obawę mu w duszy usunąć.
Oni więc tamże w przedsionku namiotu się spać położyli,
Keryx i starzec Priamos, rozumni i zawsze przytomni.
Mając na łożu przy sobie Bryzejdę o piękném obliczu.
Tak więc inni bogowie i męże przy wozach walczący
Całą noc spoczywali zmorzeni snem błogodajnym;
Tylko na pocieszyciela Hermeja się sen nie opuścił,
Mógł wyprawić z okrętów, tajemnie przed bramy stróżami.
Stanął mu więc nad głowami i rzeknie do niego tę mowę:
„Niczém się widać nie troszczysz o starcze, kiedy spokojnie
Między wrogami spoczywasz, gdy ciebie oszczędził Achilles.
Ale za twoje życie by trzykroć tyle oddali
Pozostali synowie, natenczas gdyby Atrydes
Agamemnon to wiedział i wszyscy Achaje wiedzieli.“
Tak powiedział; przestraszył się starzec i zbudził keryxa
Szybko takowe popędził przez obóz, i nikt nie zuważył.
Ale stanąwszy przy brodzie powabnie rzeki płynącéj,
[Xantha wirującego, co rodził go Zews nieśmiertelny],
Wtedy Hermeias napowrót się udał na Olimp wysoki;
Oni zaś w miasta kierunku pędzili z boleścią i płaczem
Konie; muły zaś trupa dźwigały. Atoli nikt inny
Nie zmiarkował, czy z mężów, czy z kobiet strojnych ozdobnie;
Jednakowoż Kassandra, podobna do złotéj Kiprydy,
Stojącego w powózce, z keryxem głośnym po mieście;
Trupa zaś widzi jak leżał na marach mułami ciągnionych;
Wtedy się płaczem zanosi i głośno po mieście zawoła:
„Chodźcież Trojanie, Trojanki, coprędzéj by widzieć Hektora,
Wracał; zaprawdę on był radością dla miasta i ludu.“
Tak mówiła; lecz w grodzie się żaden mąż nie pozostał,
Ani kobieta; bo wszystkich niezmierna ogarnia żałoba;
Blizko się zeszli przy bramie ze starcem co trupa przywoził.
Włosy targały, do wozu potoczystego się cisnąc,
Obejmując mu głowę; a tłumy płaczące czekały.
Wtedy by cały przez dzień aż do zachodu słoneczka,
Byli płakali przy bramie żałośnie nad zgonem Hektora,
„Dajcie mi tylko z mułami przejechać; następnie możecie
Lamentować dowolna, gdy jego do domu wyprowadzę.“
Rzekł; a wtedy się oni rozstąpią cofając przed wozem
Wprowadziwszy go więc do zamku sławnego, następnie
Którzy mieli rozpocząć żałobne śpiewy i treny;
Oni więc pieją żałośnie, kobiety im płaczem wtórują.
Andromacha nadobna wśród nich lamenty poczyna,
Głowę Hektora co męże morduje objąwszy rękoma:
W zamku zostawiasz; a dziecko tak bardzo jeszcze młodziutkie
Któreśmy biedni we dwoje spłodzili; nie sądzę by dojrzał
Wieku męzkiego; bo pierwéj to miasto począwszy od szczytu
Runie; bo ciebie już niema na straży, coś grodu samego
Pewno je wszystkie niebawem wywiozą w obszernych okrętach,
Mnię z innemi, lecz ty me dziecko pójdziesz zapewne
Za mną, tam gdzie cię czeka sromotna praca, pod okiem
Pana twardego się męczyć; lub może któren z Achajów
Z gniewu, dlatego że ongi mu Hektor brata zmordował,
Albo téż ojca lub syna, bo wielu bardzo z Achajów
Pod rękoma Hektora zginąwszy gryźli kurzawę.
Miękkim albowiem nie był twój ojciec w groźnéj potyczce;
Zgotowałeś ty straszną żałobę i smutek rodzicom,
O Hektorze, lecz gorżka najwięcéj mnię boleść dotyka,
Aniś mi bowiem twéj dłoni nie podał na łożu śmiertelném,
Ani téż słowa mądrego nie wyrzekł, nad którém bym ciągle
Tak mówiła ze łzami; niewiasty jéj w skardze wtórują.
W obec nich znowu Hekabe rozpocznie gorżkie lamenty:
„O Hektorze, najdroższy mi w sercu ze wszystkich mych synów,
Pókiś mi jeszcze był żywym, jak miłym byłeś dla bogów;
Innych ci bowiem mych synów, najszybszy w biegu Achilles
Sprzedał, którego pochwycił, i wysłał za morze niepłodne,
Albo do Samos lub Imbros, lub dziką Lemnosu krainę;
Ciebie zaś kiedy cię życia pozbawił kończystém żelazem,
Druha, którego zabiłeś; lecz mimo to wskrzesić nie zdołał.
Teraz, jakżeby co tylko zabity i świeży w domostwie
Leżysz, podobnie jak ten, którego srebrnołuczysty
Zabił Apollon łagodnym pociskiem, do niego podchodząc.“
Trzecia z kolei Helena się przy nich ze skargą odezwie:
„O Hektorze, najmilszy mi w sercu z braci mężowskich,
Wszakci on teraz mój mąż Aleksander do bogów podobny,
Któren mnię zawiódł do Troi; o czemuż mi zginąć nie przyszło!
Odkąd uszedłam rzucając ojczyznę własną; jednakże
Nie usłyszałam przykrego lub złego słowa od ciebie;
Owszem, jeżeli kto inny mnię w zamku słowem połajał,
Z szwagrów, lub męża rodzeństwa, lub strojnych szwagrów małżonki,
Tyś usiłował natenczas namową jego powstrzymać,
I pobłażliwym umysłem i twemi dobremi słowami.
To téż płaczę nad tobą i sobą nieszczęsna w żałobie;
Inny się bowiem już dla mnie w obszernéj Troi nie znajdzie,
Tak mówiła ze łzami, a tłumy niezmierne jęczały.
Starzec sędziwy Priamos do ludu rzeknie te słowa:
„Teraz mi drzewo Trojanie przed miasto przywożcie, a w duszy
Chytréj zasadzki Argeiów nie bójcie się; bowiem Achilles,
Ze nam szkodzić nie będzie aż Eos dwunasta się zjawi.“
Tak powiedział; lecz oni do wozów muły i woły
Wprzęgli i szybko się potém przed miastem do kupy zebrali.
W ciągu dziesięciu dni moc drzewa niezmierną zgromadzą.
Wtedy wynieśli Hektora dzielnego łzy wylewając.
Zwłoki na stosa wierzchołku złożywszy, zarzewie rzucili.
Kiedy się ranna jutrzenka o palcach różanych zjawiła,
Naród w około stosu Hektora sławnego się zebrał.
Najprzód ognisty stos ugasili winem przeczystém
Cały, gdzie tylko potęga zarzewia sięgała; zaś potém
Kości zbielałe zebrali druhowie z braćmi pospołem,
Żale zawodząc i łzami częstemi lica zwilżając.
I przykryli miękkiemi szatami purpurowemi;
Szybko je potém spuściwszy do grobu wązkiego, po wierzchu
Nagromadzili głazy ogromne jeden przy drugim;
Potém sypali pospiesznie mogiłę; a wszędy siedziały
Usypawszy mogiłę wrócili, atoli następnie
Zgromadzeni w porządku, zasiedli do hucznéj biesiady
W Priamosa domostwie, książęcia rodu boskiego.
Tak uczcili pogrzebem Hektora koni poskromcę.
