Opisanie krótkie żywota Ezopowego i też inszych spraw jego

	<<< Dane tekstu >>>
Autor	Ezop
Tytuł	Opisanie krótkie żywota Ezopowego i też inszych spraw jego
Pochodzenie	Biernata z Lublina Ezop
Redaktor	Ignacy Chrzanowski
Data wyd.	1910
Druk	Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce wyd.	Kraków
Tłumacz	Biernat z Lublina
Źródło	Skany na Commons
Inne	Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI ; Cały zbiór;
	Indeks stron

›››

Opisanie krótkie

żywota Ezopowego i też inszych spraw jego.

Był jeden mąż barzo dziwny,
W rządzeniu żywota pilny,
Urodzenia niewolnego,
A rozumu ślachetnego.
Z Ammoniu^[1], wsi frygiskiej,        5
Która jest w ziemi trojańskiej.
Wyszedł Ezop, twarzy żadnej,
A wymowy barzo śladnej.
Głowę też miał barzo silną,
Oczy wpadłe, barwę czarną,        10
Krótkiej szyje, długoczelusty,
Czarnozęby, z wielkimi usty,
Szeroki, nizkiego wzrostu,
Wielkich nóg, miąższego łystu,
Z tyłu niemiernie garbaty,        15
A z przodku lepak brzuchaty;
A ktemu co gorszego miał,
Iże się barzo zająkał:
Ale za ty niedostatki
Miał dowcip na wszystki gadki.        20
Widząc go pan tak szpetnego,
A k swej służbie niegodnego,

Tedy go do folwarku posłał,
Aby tam na roli kopał.
Potym rychło czas sie trafił,        25
Iż pan do folwarku nawiedził,
Rataj nowych fig nazbierał,
A pana imi darował.
Pan podarze przyjął wdzięcznie,
Z ratajem mówił ochotnie,        30
Chwaląc barzo jego pilność
I którą miał k niemu miłość.
Ale, iż sie do łaźniej brał,
O figi tako rozkazał,
Aby je jego słudze dano,        35
Któremu Agatopus dziano,
I żeby je u siebie miał,
A panu by je cało schował
I z nimi więc tedy przyszedł,
Kiedyby pan z łaźniej wyszedł.        40
Wtenczas przyszedł też i Ezop,
Urobiwszy sie ubogi chłop,
Aby sobie odpoczynął,
A swój obrok zwyczajny wziął.
Agatopus, który fig strzegł,        45
Zjadł dwie fidze, drugiemu rzekł:
„Bych sie, bracie, pana nie bał,
„Wszystkibych figi pozobał”.
Rzekł towarzysz: „Chcesz posłuchać,
„A z sobą mi figi jeść dać:        50
„Takową drogę najdziemy,
„Jako z tego wynidziemy”.
Agatop rzekł: „Radbym wiedział,
„Jakobych to uczynić miał”.

On mu rzekł: „Już sie nie staraj,        55
„A pana tak z łaźniej czekaj;
„Więc, kiedy pan będzie pytał,
„Aby mu naprzód figi dał,
„Rzecz: gdym je oto tu pokładł,
„Przyszedł Ezop, wszystki pojadł.        60
„Nie będzieć sie mógł wymawiać,
„Kiedy mu pan będzie łajać:
„O Ezopie, nędzny karwie,
„To odniesiesz na swym garbie“!
A gdy tę rzecz tako zwiedli,        65
W tę nadzieję figi zjedli;
Z Ezopa sie naśmiewali,
A jego złego czekali.
Pan więc potym z łaźniej wyszedł;
I, posiedziawszy, póki był medł,        70
A że mu sie zachciało jeść,
Kazał figi naprzód przynieść.
Agatopus wnet wystąpił,
Na Ezopa winę złożył,
Rzekąc: „Ezop wszystki pojadł,        75
„To nań wiemy do naszych gardł“.
Pan, to słysząc, barzo sie rozgniewał,
Ezopa zawołać kazał;
A gdy przyszedł, jął mu mówić
A ciężkim karanim grozić:        80
„Ty, sługo, coś to udziałał,
„Iżeś mię tak we czci nie miał?
„Figiś zjadł, które mnie chowano!
„Tak mi na cię powiadano.“
Słysząc, Ezop barzo sie bał,        85
Na swe potwarce poglądał;

A nie mogąc sie wymówić,
Prosił wżdy, jako mogło być.
Pan kazał, by go zwleczono
A miotłami usieczono;        90
On sie przed nogi położył,
By mu pan mało odelżył.
Natychmiast do kuchnie bieżał
A kocieł z ukropem porwał;
A, przed panem stojąc, ji pił,        95
A potym zaś wszytek zrzucił.
Czysto ukrop tamo zmiotał,
Bo jeszcze był nic nie śniadał;
A więc potym pana prosił.
By też takież potwarca pił.        100
Oni dwa, gdy sie napili,
Wracania barzo bronili;
Ale brzuch, kiedy sie zagrzał,
Figi z ukropem wymiotał.
Tam soczenie obnażono,        105
Miotłami je usieczono,
Rzekąc: „Tako będę karać,
„Któryby śmiał na kogo łgać“.
Tak pan, ty rzeczy sprawiwszy,
Noc w folwarku przeleżawszy,        110
Nazajutrz do miasta pojał,
Bowiem inną tam sprawę miał.
Ezop nazajutrz rano wstał;
Szedszy na rolą, tam kopał;
Więc sie mu kapłan przygodził,        115
Który był drogi pobłądził,
Prosił, by nad nim lutość miał,
Drogę mu k miastu ukazał.

Ezop sie cudnie postawił:
Jąwszy go, pod drzewem posadził        120
A gdysta siedziała oba,
Nakładł Ezop przedeń chleba,
Fig i daktyłów przykładał;
Aby jadł, łagodnie namawiał.
Więc, wziąwszy dzban, szedł do studniej        125
I naczerpał wody zimnej,
Przedeń ochotnie postawił
A, jako mógł, tako go czcił.
A kiedy kapłan precz iść chciał,
Ezop też z nim pospołu wstał;        130
A, trzymając go za rękę,
Nawiódł go na dobrą ścieżkę.
Kapłan za to, iże go czcił,
Boga za Ezopa prosił,
Nabożnie sie tamo modląc,        135
Ręce swe w niebo podnosząc.
Gdy kapłana odprowadził,
Na rolą sie zasię wrócił;
Siadszy pod drzewem, naczął drzemać,
A potym i twardo spać.        140
We śnie mu sie Bóg ukazał,
Trudny mu język rozwiązał
I jeszcze go tym obdarzył,
Iż rozliczne baśni twarzył. —
Przeto, iż mu nabożny był        145
A jego kapłana uczcił.
Dobrzeć Pan Bóg służbę płaci:
Kto przeń da co, nic nie straci.
Potym Ezop, gdy ze sna wstał,
Sam sie z sobą tako gadał:        150

„Barzoć mi sie dobrze śniło:
„Daj to, Boże, by tak było!
„Aleć już mam dobrą mowę.
„Wszystki rzeczy prawie zowę:
„Pług, lemiesz, jarzmo i woły,        155
„Jeden pstry, drugi gomoły.
„Jako nagle to mi Bóg dał,
„Czegom sie ja nie nadziewał!
„Tego podobno wdzięczen był,
„Iżem gościa dobrze uczcił,        160
„Abowiem za dobre dzieje
„Pewien człowiek dobrej nadzieje:
„Nie zapomni Bóg żadnego
„Uczynku miłosiernego“.
A takoż z weselim powstał        165
A na roli zasię kopał,
Bogu z tych darów dziękując,
Jego sądom sie dziwując.
Owaciem rataj przybieżał,
Aby roboty obeźrzał,        170
I hnet począł bić jednego
Niewolnika pana swego.
Ezop, gdy to bicie widział,
Krzywdy bitego żałował,
Śmiele na rataja powstał,        175
Takimi go słowy karał:
„Przecz go bijesz bez przyczyny?
„Niemasz do niego żadnej winy;
„Snadźby nigdy nierad przestał,
„Iżeby nas nie kołatał.        180
„Ty sam roboty nie robisz,
„A nad nami grozy stroisz;

„Pochlebować ci nie umiem,
„A toć wszystko panu powiem“,
Zenas dziano ratajowi.        185
I dziwował się Ezopowi,
Iż mu sie tako zastawiał
I już roztropnie wymawiał.
I jął sobie tako radzić:
„Muszę ja pierwej uprzedzić,        190
„Aby mię ten nie osoczył:
„A takbych włodarstwo stracił“.
Wsiadł na klusię, do miasta jał
A takie słowa ku panu miał:
„Panie mój, Bóg ci pomagaj,        195
„A łaskawie mię wysłuchaj“!
Rzekł mu pan: „Co to nowego?
„Przecz cię widzę tak zlękłego“?
Rzekł: „Cuda sie tam zstały:
„Które nigdy nie bywały:        200
„Ezop: on niewolnik sprosny,
„Stał ci sie barzo wymowny;
„U mnieć to jest za wielki dziw;
„Takiegom nie widział, jak żyw“.
Pan rzekł: „Nic się nie dziwuję,        205
„A z tego Bogu dziękuję;
„I tobieć to nie ma dziwno być,
„Iże człowiek począł mówić:
„Mnodzyciem tacy bywają,
„Iż, kiedy sie rozgniewają,        210
„Dla wielkiego rozrzewnienia
„Długo nie mają mówienia“.
Rzekł Zenas: „Jego mówienie
„Jestci i nad przyrodzenie,

„Bowiem i mnie zesromocił        215
„I naprzeciw Bogu bluźnił“
Pan, kiedy taką rzecz słyszał,
O bluźnienie sie rozgniewał;
Ezopa Zenasowi dał
A tak mu jeszcze przykazał:        220
„Już a już go sobie miej,
„A gdzie będziesz chciał, tu ji dziej;
„Ubij, obieś albo przedaj,
„Podług swej woli z nim działaj“.
Zenas tedy dar wziął na liście,        225
Aby to już bylo iście;
Panu swemu podziękowal
A tak na wieś zasię pojał.
Przyjachawszy, Ezopa wezwał;
Rzekł mu, iż „mi cię już pan dał;        230
„A przeto cię muszę przedać,
„Iż nie chcesz języka wścięgac“.
Potym więc, czas niedługi był,
Z przygody sie kupiec trafił,
Jen niewolniki kupował.        235
Tak w onę stronę był zajał.
Ten, gdy sie z Zenasem potkał,
Iże go przedtym dobrze znał,
Przywitawszy, jął go pytać,
Miałliby mu nieco przedać:        240
„Byłyliby jacy ośli,
„Którzy by mi czeladź nieśli,
„Barzobych je rad stargował,
„Ku Efezu się na nich wezbrał“.
Rzekł Zenas: „Nie mam żadnego,        245
„Ni nająć, ni przedajnego;

„Aleć mam sługę godnego
„I na twarzy podobnego“.
Kupiec rzekł: „Chcę go targować,
„Alebych go chciał oględać“        250
On hnet po Ezopa posłał,
Kupcowi go oględać dał.
A gdy tak szpetnego widział,
Stojąc Zenasa zopytał:
„Co to za garniec pękaty,        255
„Krótki, brzuchaty, garbaty?
„A, zaprawdę, by nie dychał.
„Kłocżembych ji radniej mnimał;
„Przetoż, abyś mną kunsztował,
„Ku temuś mię dziwu wezwał“.        260
A kiedy go nie chciał kupić,
A w drogę sie począł kwapić,
Rzekł Ezop: „Mało poczekaj,
„A ze mną wżdy nieco gadaj“.
Rzekł kupiec: „Drogę mi mieszkasz,        265
„Pożytku mi nie udziałasz;
„Bowiem, bych ja ciebie kupił,
„Wieczniebych śmiechu nie pozbył“.
Ezop rzekł: „Pocześ tu przyjał“?
A on mu: „lżem kupić chciał,        270
„Cobych nalazł wybornego,
„Sługę albo osła dobrego.
„Aleś ty bezmiernie żadny
„A mojej kupi niegodny;
„Przeto mi cię nie potrzeba,        275
„Boćby też szkoda i chleba“.
Ezop rzekł: „Nie chciej mną gardzić:
„Nie mogęć ja wżdy zawadzić,

„Bo, gdzie mię kolwiek obrócisz,
„Pieniędzy wżdy swych nie stracisz“.        280
Kupiec rzekł: “Bych ja to wiedział,
„Jakibych pożytek z ciebie miał,
„A w czymbych cię dobrze pożył,
„Jużbych pieniędzy nałożył“.
Ezop rzekł: „Podobno dzieci masz,        285
„Na które więc często bakasz,
„Kiedy, pustując, wołają,
„Ciebie nie barzo słuchają.
„Poleciż je w moję stróżą:
„Uźrzysz, iżci sobą wstrwożą;        290
„Nie trzebać ich larwą straszyć:
„Będąć jej u mnie mieć dosyć“.
Tą rzeczą kupca poduszczył;
On sie do Zeny obrócił,
Spytał: „Drogoli go dasz,        295
„W którymże się barzo kochasz“?
On rzekł: „Daj trzydzieści groszy,
„Boć nie baczę, by był droższy;
„Alemci go nie przedrożył,
„Iżbym go rad rychlej pozbył“.        300
Kupiec, iż tako tam był,
Pieniądze zań hnet odliczył,
A potym go za rękę wziął,
K miastu z nim społem pociągnął.
Więc, kiedy do miasta przyszli        305
A do swej gospody weszli,
Dzieci Ezopa uźrzały,
Które u matki siedziały.
Uźrzawszy go, jęły płakać,
Oczy od niego odwracać,        310

Bojąc sie tako żadnego:
Mnimały, aby co zlego.
Ezop sie temu rośmieje:
„Widzisz, panie, co się dzieje?
„Otoś początek ogląda?        315
Tych rzeczy, com obiecował.
„Ty dzieci, które krzyczały,
„Mojejci sie twarzy bały
„I na mię patrzyć nie śmieją:
„Jak dyjabła, tak sie boją“.        320
Kupiec sie temu barzo śmiał,
A potym mu więc rozkazał:
„Idź, towarzysze przywitaj,
„A z nimi sie dobrze poznaj“.
Ezop, gdy wszedł do łożnice,        325
Uźrzawszy tam cudne młodzieńce,
Rzekł im: „Bóg wam pomagaj,
„A każdy mi swą rękę daj“.
Oni, kiedy go uźrzeli,
Wszyscy się barzo zumieli;        330
Nic mu nie odpowiedali,
Jedno na się poglądali,
Mówiąc: „Co nasz pan udziałał,
„Iż w nasze towarzystwo dał
„Człowieka tako żadnego,        335
„Ku obłudzie podobnego“?
Potym sam kupiec k nim wyszedł
A wszytkim takie słowa rzekł:
„Swoję niefortunę gańcie,
„Iż na czym jechać nie macie:        340
„Żadny się osieł nie trafił;
„Bych go najął albo kupił;

„Bierzcie rzeczy, jak może być,
„Jutro ku Efezu mamy iść“.
A gdy się już gotowali        345
A tłomoki rozdzielali,
Ezop tamo k nim przystąpił
A skromnie ich tako prosił:
„Widzicie mię tak małego
„A nie barzo też mocnego:        350
„Proszę was, to udziałające,
„Mniejsze mi brzemię zostawcie“,
Rzekli mu: „Gdyżeś niemocny,
„Pójdziż jako w drogę prozny;
„Myć to już wszytko weźmiemy,        355
„Tej cię prace posbawimy“.
On im rzekł: „To się nie godzi,
„Niechaj się mną pan nie szkodzi;
„A gdy z wami idę w drogę,
„Poniosę też wżdy, co mogę“.        360
Rzekli mu: „A więc wybieraj,
„A sobie ciężko nie działaj;
„Na twąć to wolą dajemy,
„A co chcesz.chcesz, toć zostawimy".
Ezop brzemiona oglądał,        365
Więc kosz z chlebem sobie obrał,
Który był dobrze niemaly:
Dwa go na sobie nieść chcieli.
Więc sie poczęli uśmiechać,
Za szaleństwo mu posędzać,        370
Iż, prosząc pierwej lekkiego:
Już chce brzemienia ciężkiego:
„Dopuśćmy mu, kiedy prosi,
„Aleć się potym nanosi;

„Radciby go potym pozbył,        375
„Kiedy z nim ujdzie kilko mil“.
On więc kosz na się podźwignął
A w drogę przedsię pociągnął;
Daleko inne wybiegał
A tak sobie odpoczywał.        380
Słudzy sie mu dziwowali
A z niego się naśmiewali:
„Jakości ten dobrze bieży,
„A już swe myto zasłuży!
„A wszakby i osła ściężył,        385
„Kiedyby go kto nań włożył!
„Dobrzeć się ku robocie wwiązał,
„A to sie niemocnym działał“.
A gdy k jednej górze przyśpiał,
Zjął z siebie kosz i posiedział;        390
Potym go na się założył
A przed nimi w gościńcu był.
Oni potym do gościńca
Przyszli przed zachodem słońca;
Którym Ezop chleb rozdawał:        395
Daleko już lżej w koszu miał.
Tak nazajutrz z koszem proznym
Bieżał naprzód pędem silnym,
Aż go więc nie poznawali
Ci, co nazad zostawali;        400
A jedno, za nim patrzając,
Pytali tak, rozmawiając:
„Miły bracie, co ty mnisz,
„Naszli ono jest towarzysz“?
Rzekł drugi: „Co ten udziałał!        405
„Jako nas chytrze oszukał!

„Wziął brzemię, które ubywa,
„Chleb z kosza gdy nam rozdawa.
„A nam przed tymi tłomoki
„Zginają sie zawżdy boki;        410
„Musimy jednako nosić,
„Abowiem ich nielża ulżyć.
„Przetociem tak barzo bieży,
„Iże na nim nic nie cięży:
„Dyabli ten karzeł garbaty,        415
„Szpatny, czarny i gębaty“.
A gdy do Efezu przyszli
I wszystki rzeczy przynieśli,
Kupiec tam sługi wystawiał
Na targ, aby je poprzedał.        420
I wziął za nie zysk niemały,
A jednoż mu trzej zostali:
Gramatyk i drugi śpiewak,
Ezop z nimi trzeci nieborak.
Więc kupcowi jeden doradził,        425
By je do Samu prowadził,
Iżby je tam dobrze sprzedał,
Choćby ich jeszcze więcej miał:
„Tamciem młodzi ludzie bywają,
„Którzy sie ku nauce zjeżdżają        430
„Do Xanta, mędrca ważnego,
„Po wszej Grecyjej sławnego“.
Kupiec tej rady posłuchał,
Natychmiast do Samu pojał;
I wywiódł na targ swą czeladź,        435
Aby ją mógł dobrze przedać.
Gędźca z śpiewakiem postawił,
W nowe je suknie przyprawił;

A Ezop w pośrzodku ich stał,
A szpetną sie gunią odział.        440
Więc ci, którzy przychadzali,
Ezopowi aie dziwowali:
Takociem szkaradą twarz miał,
lż wszystkie ine przewyższał.
Widząc Ezop, iż sie śmiali,        445
Wszyscy, którzy nań patrzali,
Barzo beśpiecznie sobie stał,
A srogo na nie poglądał.
Aż sie też Xantus przygodzil,
Bo po targu wtenczas chodził:        450
Uźrzał dwu młodzieńcu cudnych,
A Ezopa w pośrzodku ich.
Głupstwo kupcowi przypisał,
Iż nieroztropnie przedawał
A miedzy młodzieńce cudne        455
Postawił stworzenie szpatne.
I przystąpił ku jednemu z nich,
Dwu onych młodzieńców cudnych:
Skąd był jest, go zopytał.
Z Kapadocyej aie powiedział.        460
Rzekł Xantus: „Co umiesz działać“?
On mu: „Co możesz rozkazać“!
Ezop, kiedy to usłyszał,
Wielkim głosem jest sie rośmiał.
Żacy, którzy z Xantem stali,        465
Ezopa sie nieco bali,
Gdy w śmianiu usta rozdziewiał
A zęby na nie oszczerzał.
I mówili miedzy sobą:
„Brzuchem sie śmieje, a nie gębą,        470

„Kto jak^[2] żyw, taki dziw widział,
„Iżby kiedy brzuch zęby miał?
„Spytajmy go, co za rzecz miał,
„Iż sie tako rozkosznie śmiał.
„Powiedzże nam, miły brachu,        475
„Co cię przywiodło ku śmiechu“.
A on temu, co go pytał:
„Bombax babe — odpowiedział —
„Odstąp precz, wałaski capie!
„Ocz mię pytasz tako głupie“?        480
Wnet odstąpił on, co pytał,
Bo sie barzo był zasromał;
A potym mu pokój dali,
Iże sie jego słów bali.
Potym Xantus szedł do kupca:        485
„Zacz dawasz tego to gędźca?
On rzekł: „Za sto złotych go dam,
„Bo go sam też niemal tak mam“.
Widząc Xantus, iż ten drogo,
I jął mówić do drugiego:        490
„A tyś, synu, z ziemie której“?
On mu rzekł: „Jestem z Libijej“,
Lepak Xantowi uczniowie
Mówili tak sami k sobie:
„Śmiesznoć temu to żadnemu:        495
„Śmieje sie słowu każdemu“.
A jeden rzekł: „Ba, gadaj z nim.
„Chceszli być capem wałaskim:
„Jużci jednego odprawił,
„Który też z nim tako mówił“.        500

Spytał tedy Xantus śpiewaka:
„Jako tego cena wielka“?
Kupiec go też drogo trzymał;
Xantus szedł precz, obu nie chciał.
Tamo uczniowie, z nim idąc,        505
Pytali go, tako rzekąc:
„Dzieci, co na targu stały,
„Jeślić sie co spodobały“?
Rzekł, iż mu sie podobają,
Lecz je barzo drogo dają:        510
„A u nas zapowiedziano,
„By sług tak nie kupowano;
„Bo, ktoby ji tak kupić śmiał,
„Winęby wielką dać musiał:
„Niedobrzeć sie tego ważyć,        515
„Przeczby więcej musiał stracić“.
I rzekł jeden z uczniów jego:
„Gdy nielża kupić cudnego,
„Przecz żadnego nie chcesz kupić?
„Możeć z niego posługa być!        520
„A my sie wszyscy złożymy,
„Kupcowi ji zapłacimy:
„Będzieć też on dobrze służył,
„A nam niegdy krotochwilił“.
Rzekł Xantus: „Żlebych udziałał,        525
„Bych tak szpetnego kupić miał,
„Bo żona, gdyby go ujrzała,
„W domuby eie nie została“.
Rzekli mu: „Mistrzu, kiedy chcesz,
„Żonę k swej woli przywiedziesz;        530
„Temuć sie nie będzie przeciwiać,
„Co się tobie będzie podobać“.

Xant rzekł: „Gdy tę wolą mamy,
„Wżdy go pierwej zopytamy
„Jeśliby też nieco umiał,        535
„Bych prozno pieniędzy nie dał„.
Tak sie Xant k niemu obrócił
A łagodnie go pozdrowił:
„Towarzyszu! Bóg ci pomagaj,
„Z nami na chwilę pogadaj“.        540
Ezop rzekł: „I ty bodaj zdrów,
„A jeślić pilno, ze mną mów;
„Ale maszli prozno mówić,
„Lepiejci daleko precz iść“.
Rzekł Xant: „Nie trzebać sie bać:        545
„Nie o złą cię rzecz chcę pytać:
„Skądeś jest, by mi to powiedział,
„Tegobych sie rad dowiedział“.
Ezop rzekł: „Jestem ja z ciała,
“Które moja matka miała“.        550
Xantus rzekł: „Już nie skądby był!
„Powiedzże: gdzieś sie narodził“.
Ezop rzekł: „Tego mi nie powiedziała
„Moja matka, gdzie mię miała:
„Jeśli w sieni, albo w komorze;        555
„Kto to dobrze baczyć może“?
Xantus rzekł: „Umiesz co czynić“?
On mu odpowiedział, iż nic.
Xant rzekł: „Którą miarą, nie wiem“.
Ezop rzekł: „Ja tobie powiem.        560
„Otóż ci dwa, co tu stoją,
„Już wszystkie rzeczy umieją:
„Miedzy sie je rozdzieleli,
„A mnie nic nie zostawili“.

Oni rzekli: „Dobrze powiedział:        565
„Niemaszciem, ktoby wszytko wiedział.
„Tać przyczyna jego śmiania:
„Naśmiewał się z ich chełpienia'“,
Xantus ku niemu przystąpił:
„Chcesz, Ezopie, bych cię kupił“?        570
Rzekł: „Możesz, jeślić sie widzi:
„Nikt cię k temu nie przypędzi.
„Maszli wolą, miech rozdziergaj,
„Kupcowi za mię pieniądze daj;
„Niemożeszli go rozwięzać,        575
„Nie żałuj go też i zrzezać“.
Tedy Xantowi uczniowie,
Widząc go takiego w mowie,
Mówili: „Barzo roztropny
„I niemal Xantowi równy“.        580
I rzekł zasię Xantus k niemu,
Pokuszając jego rozumu:
„Kupię cię już, jako sam chcesz,
„Jeśliże mi nie ucieczesz“.
Ezop mu odpowiedział:        585
„Jeślibych ja uciec wolą miał,
„Milczkiembych sie poprowadził,
„Ciebiebych sie o to nie radził“.
Rzecze mu Xant: „Prawdę mówisz,
„Już wierzę, iż mię nie zdradzisz;        590
„Nie masz żadnej więtszej wady,
„Jedno, żeś barzo szkarady“.
On rzekł: „Kto chce człowieka baczyć:
„Nie trzeba na krasę patrzyć;
„Bacz cnotę i obyczaje.        595
„Którać dobry umysł daje“.

Tedy Xantus rzecze kupcowi:
„Zaczże ten, co z nami mówi“?
Kupiec sie temu dziwował,
Iż szkaradego kupował,        600
Rzekąc: „Nie dobrze kupiej znasz:
„Żadne bierzesz, cudne puszczasz;
„Weźmi z onych cudnych jednego,
„A nie kupuj tak szpetnego“.
Xantus rzekł: „O to nic nie dbaj,        605
„Tego mi żadnego przedaj;
„Nie chciej ze mną wiele gadać:
„Słowem powiedz, zacz go masz dać“.
On rzekł: „Za sześćdziesiąt groszy,
„Lubo jest tań, lubo droższy,        610
„Kiedyć sie tako spodobał;
„Daj Boże, by k niemu szczeście miał“.
Uczniowie sie hnet zrzucili,
Kupcowi go zapłacili.
A tym targiem, któryś słyszał,        615
Xantowi sie Ezop dostał.
Gdy to celnicy słyszeli,
Tamo na targ przybieżeli,
Iżby im ten cło zapłacił,
Ktoby niewolnika kupił.        620
Wtenczas Xantus kupca żądał,
Aby mniej, niż wziął, powiadał;
A tę zmowę przeto czynił,
Iżby tam łatwiej cła odbył.
A gdy sie długo zmawiali,        625
A celnicy ich czekali,
Ezop na nie palcem skazał
A z celniki tako gadał:

„On mię przedał, a ten mię ma,
„A jeślić sie k temu nie zna,        630
„Nie będzieć to ku mej szkodzie;
„Jużci będę na świebodzie“.
Celnicy rzekli Xantowi:
„Gdyż ten tako trafno mówi,
„Nic od ciebie nie żądamy,        635
„A cłoć juże odpuszczamy“.
Więc sie Xantua k domu wezbrał,
A Ezop go naśladował;
A tam, z Ezopem gadając,
Xeutue chodził, posikając.        640
Ezop go za płaszcz uchwycił,
A ty słowa k niemu mówił:
„Jedno mię zasię nie przedasz,
„Zaprawdę mię nie długo masz.
„Niemogęciem przy takim trwać,        645
„Ktory sie nie umie sromać,
„Jako ty: idąc, posikasz,
„Nie ludzki uczynek działasz.
„Alboś mi to na przykład dał,
„Iżbych służby nie zamieszkał,        650
„Abych wszystko działał, chodząc:
„Biegając, srał, a nie siedząc?
Rzeki Xant: „Ezopie, posłuchaj,
„Tego domniemania niechaj!
„Przetomci ja tak, chodząc, szczał,        655
„Byc sie tych szkód uwiarował:
„Naprzód gorąca słonecznego,
„Bo to głowie nic gorszego;
„Druga, aby para z moczu
„Nie mogła mi przyść ku oczu“.        660

On rzekł: „Przeto, żeś tak działał,
„A podobnąś przyczynę miał,
„Tedyś dosyć mądrze czynił,
„Przepuściż mi, com cię winił“,
Gdy sie przybliżali k domowi,        665
Rzecze Xantus Ezopowi:
„Przed drzwiami tu postój sobie,
„Aż paniej powiem o tobie“.
I wszedł Xantus do żony swej,
A ty słowa jął mówić k niej;        670
„Już mię dalej nie kłopoci^[3],
„Skarżąc sie we dnie i w nocy,
„Jakobych zawżdy sługi twe
„Obracał na potrzeby swe:
„Kupiłciem sługę takiego,        675
„Nie widziałaś cudniejszego“.
Dziewki, gdy to usłyszały,
A po prawdzie to mnimały,
Jęły sie miedzy sobą wadzić,
Jedna drugą chcąc uprzedzić,        680
Rzekąc: „Przetoć go pan kupił,
„Aby on moim mężem był,
„Boć mi to dawno obiecał,
„Iżby mię rychło za mąż“.
Druga rzekła, by sen miała,        685
„Iżem sie z nim była oddała;
„A takoć to za pewne mam,
„Iż go ja sama otrzymam“.
Tedy żona rzekła Xantowi:
„Chwalnyć ten to sługa nowy;        690

„Chciejże go nam wżdy ukazać,
„Byśmy go mogli oglądać“.
Xantus natychmiast rozkazał,
!żeby go kto zawołaj,
Tego, co przed drzwiami stoi:        695
„Niechać sie sam wniść nie boi“.
Owa dziewka, jedna z onych,
Skradszy się od towarzyszek swych,
Tajemnie w przód wybieżała,
By Ezopa oglądała.        700
A kiedy drzwi otworzyła,
Tako z radością mówiła:
„Ten mąż nowy gdzieby był,
„Którego mi mój pan kuplł “?
Rzekł jej Ezop: „Ty szczeście masz:        705
„Otom ja jest, kogo szukasz;
„Będziesz sie we mnie kochała,
„Gdyby mię dobrze poznała“.
A ujrzawszy tak szpetnego,
Tako kuńsztowała z niego:        710
„Cóż to złego, a nie człowiek!
„Ukaż ogon, boś wilkołek“.
On rzekł: „Jeśli będziesz żędać,
„I ogon możesz oględać.
A tam do sieni już chciał wniść;        715
Ona go nie chciała wpuścić,
Ale do dziewek bieżała,
A tę im rzecz opowiedziała:
„Idźcie też, a oglądajcie,
„O którym tak pilnie gadacie“.        720
Szedszy druga, otworzyła,
A Ezopa w dom wpuściła,

A widząc go tak szpetnego,
Odwróciła twarz od niego.
A kiedy już był w dom puszczon,        725
Uczynił przed pana ukłon.
Żona, kiedy go widziała,
K ścienie oczy odwracała;
Narzekała, rzewno płacząc,
A na swego męża skarżąc.        730
Rzekąc mu: „Jakiś mi dziw dał,
„Jedno, by sie ze mnie naśmiał“.
Xantus jej rzekł: „Pani miła,
„Jużeś mi sługę zganiła,
„A nie wdzięcznaś daru mego;        735
„Nie kupięć potym żadnego“.
Pani mu odpowiedziała,
Już sie była rozgniewała:
„Wiem, iż mię ty nienawidzisz,
„A o innej żenie myślisz.        740
„Przeto się zawżdy masz k temu,
"By mię rychlej pozbył z domu;
„I oto na me przekory
„Nabyłeś takiej potwory.
„Aleć łatwie temu pogodzić,        745
„Jedno mi chciej posag wrócić:
„Gdym ci tak bardzo niemiła,
„Nie będęć więcej wadziła“.
Xantus takim sie słowom śmiał,
A na Ezopa poglądał,        750
Rzekąc: „A cóż ci się dzieje,
„Iż ci mowy nie dostaje?
„Wszakeś przed tym siła mówił,
„Kiedyś ze mną na drodze był;

„Otóż, kiedy trzeba, milczysz:        755
„Albo, co mówią, nie słyszysz?
Ezop rzekl: „Chcesz, panie, posłuchać,
„A sobie pokój udziałać,
„Odbądźże tej paniej spornej:
„Łatwie nabędziesz powolnej“.        760
Xant rzekł: „Milcz, łotrze! Co mówisz?
„Jeszczeli tego nie widzisz:
„Iże jej bardzo szanuję,
„Bo ją, jako siebie, miłuję“?
Rzekł Ezop: „Jeśli tak działasz,        765
„Jako mi to sam powiadasz,
„Tedy cię żona związała,
„A i ogłów na cię wdziała“.
Obróciwszy się ku paniej,
Tako mówić począł ku niej:        770
„Gospodze! — ale sie nie gniewaj,
„A maluczko mię posłuchaj —
„Takiegoby sługi chciała,
„By tę służbę po nim miała,
„Któryby cię w łaźni ścierał,        775
„Nogi umył, łoże usłał;
„Któryby też był podobny,
„Kędzierzawy i wymowny,
„Iż, gdyćby wdzięk uczynić chciał,
„Z filozofaby sie naśmiał.        780
„Prawdę Euripides pisał,
„Jen niewieścią złość dobrze znał,
„Uporność ich ukazując,
„A naukę innym dając:
„Mnogieć są morskie nawały,        785
„W rzekach też upór niemały,

„Trudnać bardzo rzecz ubóstwo,
„Trudnych rzeczy wielkie mnóstwo:
„Ale nic nie trudniejszego^[4]
„I ku znoszeniu cięższego,        790
„Jako niewiasta swej wolej;
„Nie najdzie równia złości jej“.
„Przetoż i ty, pani miła,
„Byś się bardzo nie kwapiła
„Chcieć, aby tacy służyli,        795
„Którzyby podobni byli,
„Chceszli u męża być wdzięczną,
„Sławę zachować poczesną,
„Przez której ty nie możesz żyć,
„Jeśli ohcesz dobrą żoną być“.        800
Nuż się ona rozgniewała,
Gdy ty słowa usłyszała,
Rzekąc: „Patrz tego łotra szpetnego,
„Jużci języka długiego.
„I Boże sie tego pożal,        805
„Iż mi ty słowa mówić śmiał;
„Terazci będę milczała:
„A swego czasu patrzała“.
Rzekł Xantus: „Już się jednajmy,
„A tego swaru niechajmy,        810
„Ezop aby panią przeprosił,
„Jeśliby jej w czym przewinił“.
Ezop rzekI: „Toć niepodobna,
„By niewiasta była zgodna;
„Nierychłociem gniew opuści:        815
„Bywszy winną, jeszcze sie mści“.

Rzekł Xant: „Jużci o tym dosyć.
„Nie chciejże ty więcej mówić,
„Bom cię ja nie na swar kupił,
„Ale aby mi posłuszen był.        820
„A wziąwszy kosz. za mną nie bierzy:
„Nakupim ziela k wieczerzy
„I ktemu sie przechodzimy,
„A potym więc lepiej zjemy“.
A gdy tam już w ogrodzie był,        825
Xant zagrodnikowi mówił:
„Miły bracie, przedaj nam ziela,
„Coby była pełna kobiela“'.
Ogrodnik to hnet udziałał:
Szedł na ogród, ziela narwał.        830
Xantus mu dobrze zapłacił,
A k domowi sie pokwapił.
A gdy sie tak rozchodzili,
Rzekł ogrodnik: „Mistrzu miły!
i„Proszę cię, by mi powiedział,        835
„O co cię tu będę pytał“.
Rzekł Xant: „O coć trzeba pytaj,
„Jedno mi czasu nie mięszkaj,
„Boć mam inej sprawy dosyć,
„Dla której muszę rychło iść“.        840
On rzekł: „A przeczże to ziele,
„O którym jest pracej wiele,
„Nie tako mi prędko wschodzi,
„Jako co sie samo rodzi“?
Xantus tę gadkę usłyszał,        845
Ale, iż jej zgadnąć nie umiał,
Rzekł, iże „boskie zrządzenie,
„Rozdzieliło wszystkim rodzenie;

„A skryte są tego przyczyny:
„Sam je Bóg wie, a nie inny;        850
„A tak to są dziwne rzeczy
„Nie znosi rozum człowieczy“.
Ezop, kiedy to usłyszał,
Temu się barzo silnie śmiał.
Xant mu rzekł: „A cóż to działasz?        855
„Albo sie ze mnie naśmiewasz“?
Ezop rzekł: „Barzo naśmiewam,
„Aleć tobie za złe nie mam:
„Śmieję sie z mistrza głupiego:
„Który cię nie nauczył tego.        860
„Toż to mądrego płacenie
„Składać na Boskie zrządzenie,
„Co sam rozum okazuje,
„Iż to natura sprawuje?
„Tak, jakoś ty odpowiedział,        865
„Leda skotakby to wiedział.
„Przyczynyć ten nie powiada,
„Kto na Boga wszystko składa“.
Xantus rzekł: „Więc, kiedy wiesz,
„Czemuż przyczyny nie powiesz“?        870
On rzekł: „Jeśli mi przepuścisz,
„Przyczynę słuszną usłyszysz“.
Xantus, chcąc tę rzecz ogrodzić,
Iż gedce nie umiał zgodzić,
A nie dając po sobie znać,        875
Na Ezopa to jął składać,
Rzekąc ku ogrodnikowi:
„Niesłusznać filozofowi
„O tak lekkich rzeczach wiedzieć,
„Które może uczeń powiedzieć.        880

„Otóż tego o to pytaj,
„A coć powie, pilnie słuchaj:
„Ten ci przyczynę ugodzi,
„Jako sie łocyga rodzi“.
Ogrodnik na Ezopa weźrzał,        885
Rzekąc: „Więcby ten co umiał?
„Barzoć k temu niepodobny,
„Boć plugawy i też żadny“.
Ezop rzekł: „Temu sie nie dziwuj,
„Po twarzy sie nie znamionuj;        890
„O coś pytał, tego słuchaj,
„O moję krasę nic nie dbaj.
„Pytałeś, przecz ono ziele,
„O którym jest pracej wiele,
„Nigdy tak prędko nie wschodzi,        895
„Jako, co aie samo rodzi:
„Ziemia, matka wszystkich rzeczy,
„Ziele rodzi, jako dzieci,
„O tych więtszą pracą ma,
„Które ona sama chowa;        900
„Ale które jej polecą,
„Nie chowa ich z taką pieczą,
„Jak mężowych dzieci macocha,
„Nie tak, jako swoich, kocha“.
Ogrodnik, gdy to usłyszał,        905
Rzekł: „Dosyć-eś mi udziałał;
„A dziękujęć, iże to znam,
„I to ziele darmoć już dam.
„I jeszcze, kiedyć pogoda,
„Przydzi do mego ogroda,        910
„A bierz sobie, coć potrzeba;
„Pieniędzyć dawać nie trzeba“!

Więc nazajutrz Xant w łaźni był,
A z swymi sie czetniki^[5]mył;
Tam Ezopowi rozkazał,        915
By rychlej obiad gotował
A szoczewicę warzył
I inne rzeczy przyprawił,
„Bo — pry — jak z łaźniej wynidą,
„Natychmiast obiedwać będą“.        920
Ezop, bieżąc, nie omieszkał:
W wielki garniec wody nalał,
Ziarno szoczewice weń włożył
A tak do ognia przystawił.
Potym sprawił, co potrzeba,        925
Przykrywszy stół, nakładł chleba;
Także swego pana czekał,
Kiedy już z łaźniej wyniść chciał.
Xantus też, kiedy sie już zmył,
Przyjaciół na obiad prosił;        930
Rzekąc: „Wiem, iż uczynicie,
„Soczewicę (s) ze mną zjecie,
„Bowiem przyjacielstwo pewne
„Nie dba o karmie kosztowne:
„Przyjaciele tego patrzają,        935
„Jaką wolą k sobie mają“.
Tedy Xant Ezopowi kazał:
Aby sie im umyć podał.
On wziął szaflik, hnet weń naszczał,
Przyniowszy, przed panem trzymał.        940
Xant po smrodzie szczyny poznał,

Ezopowi przeto bakał:
„Co czynisz? Alboś oszalał?
„Przecześ nam miednice nie dał“?
On sie zasię prędko rzucił.        945
Prozną miednicę pochwycił.
Xant rzekl: „Albo rozumu nie masz,
„Iż tako rzeczami mieniasz“?
Ezop rzekł: “Nic ja nie szalam,
„Kiedy takie rzeczy działam;        950
„Boś mi to dawno przykazał,
„Co mi rzeczesz, bych to działał.
„Nie rzekłeś mi: W miednicę wody daj.
„Abo, co potrzeb, przyprawiaj;
„A jeszcześ ci niewdzięk działam,        955
„Gdy co każesz, tedyć podam“?
Xant się ku drużynie obrócił,
O Ezopie z nimi mówił:
„Otom sobie mistrza kupił,
„Iżby mię ku swej wolej uczył“.        960
A kiedy już k stołu siedli,
Wszytcy społem, aby jedli,
Xant Ezopowi rozkazał,
Aby im soczewicę dał.
Ezop ziarno soczewice        965
Wziął z garnca, niósł je na łyżcze.
Xant, mniemając: by kosztować,
Jął ziarno palcy rozcierać,
Rzekąc: „W prawy czas uwrzała;
„Dawaj, by sie nie przestała“.        970
On im tylko ukrop postawił.
W którym ono ziarno warzył.
Xant o soczewicę spytał;

Ezop rzekł: „Wszakem ci ją dał“.
On rzekł: „Ono ziarno pierwej,        975
„Azaż tego nie masz więeej“?
Ezop rzekł: „Takć-em ja rozumiał,
„Gdyś mi warzyć rozkazował,
„!żeś szoczewicę mówił;
„Przetom jedno ziarno włożył“.        980
Xantus tego sie zasromał,
A przed gośćmi sie wymawiał;
„Ten — pry — sługa wiłostwem swym
„I mnie uczyni szalonym.
„A wszakoż, byśmy wżdy jedli        985
„A nie prozno za stół siedli,
„Idź, kup cztery nogi wieprzowe,
„Niechaj będą hnet gotowe“.
Bieżawszy, Ezop nogi kupił,
Do ognia w garncu przystawił. {{wiersz|990}
A Xant tego już pilen był,
Jakoby go za przyczyną zbił.
Przeto, gdy Ezop nie patrzał,
Jednę nogę z garnca wyrwał,
A z pilnośclą ją zachował,        995
A by stąd nań przyczynę miał.
Ezop przyszedł, w garniec naźrzał,
A jedno trzy nogi widział;
Hnet się przyczyny domyśliI,
A przeciw niej tak uczynił:        1000
Natychmiast do stajniej bieżał,
Gdzie karmny wieprz tamo leżał;
Nożem mu nogę urzazał,
By w garncu czterzy spełna miał.
Ale wżdy Xant, iże ale bał,        1005

Aby Ezop precz nie bieżał,
Kiedy on tam na dole był,
Zasię nogę w garniec włożył.
Ezop, gdy wszystko zgotował,
A już nogi na stół dawał.        1010
Pięć ich na misę wyłożył.
Xantus go słowy uprzedził:
„Ezopie! Coś to udziałał?
„Aza ten wieprz pięć nóg miał“?
On rzekł: „A dwa wiele icb mają“?        1015
Xant rzekł: „Ośm ich policzają,
„Ale tu pięć od jednego;
„Nie widziałem nigdy tego“.
On rzekł: „Gdy do stajni pójdziesz,
„Trzy u swego wieprza najdziesz“.        1020
Xant na przyjacioły poźrzał,
A z sromem k nim tako gadał:
„Mamżeć to sługę dobrego,
„Uczynić mię szalonego“!
Rzekł Ezop: „Azaś nie wiedział?        1025
„Wszakoś wiele pisma czytał:
„Czego z rozumem nie czynisz,
„Tymże już cnoty umylisz“.
Xant, iż nań przyczyny nie miał,
Już tak sobie, milcząc, siedział,        1030
Inną rzecz z gośćmi gadając,
A w śmiech pierwszą obracając.
Nazajutrz Xantowi uczniowie,
Będąc z nim w szkolnej rozmowie,
Jeden z uczniów tym go poczcił:        1035
Na obiad go ochotnie prosił.
A gdy przy obiedzie siedział,

Ezopowi kołacz podał,
Rzekąc: „Idź, Ezopie, co rychlej,
„A daj to mojej powolnej“.        1040
Ezop, on to kołacz niosąc,
Dumał sobie, tako mówiąc:
„Jużci mam na panią drogę,
„A swych sie krzywd pomścić mogę“.
Przyszedł więc, paniej zawołał,        1045
Rzekąc: „Nie tobieć pan posłał:
„Kazał to dać swej powolnej, —
„Mnimam, iż tej psiczce małej“.
Pani jemu jęła łajać,
Zdrajcę, złodzieje zadawać:        1050
„Jeszczeżeś tego nie przestał,
„By się ze mnie nie naśmiewał“?
On zawołał: „Chodź sam, Perliczko,
“Wierna pańska miłośniczko!
„Teraz dobry byt poznaj,        1055
„Tym kołaczem gardło natkaj“!
Psiczka k niemu przybieżała,
Z radością sie umiezgała;
On, kołacza ułamując,
Wszystek jej dal, tako mówiąc:        1060
„Tobieć pan przysłał, powolnej,
„By ji śniadła, a nie innej;
„I prawieś jego powolna,
„Gdyżeś tego daru wdzięczna“.
A gdy już psiczkę nakarmił,        1070
Ku Xantowi sie zaś wrócił;
Xant go więc potym zopytał.
Jeśli jego powolnej dal.
On rzekł: „Takem uczynił

„I przyniejem dotychmiast był,        1070
„Aże wszystek kołacz śniadła;
„Odrobinka go nie upadła“.
Xant rzekł: „A cóż wżdym mówiła?
„Wdzięcznali kołacza była“?
On rzekł, iż „nic nie gadała,        1075
„Wszakożby cię rada widziała“.
Pani więc, tak sie gniewając,
Poszła na łoże, stękając,
Dworne rzeczy tam myśliła,
Jakby sie tego pomściła.        1080
A gdy było po obiedzie,
Mądrzy ludzie w swej biesiedzie
Jęli o rzeczach rozmawiać
A gadki sobie zadawać.
A jeden z nich tako spytał:        1085
„Miły mistrzu! Radbym wiedział,
„W pospolitej sprawie ludzkiej
„Co im więc ma przyść natrudniej“.
Ezop daleko w kącie stał,
Hnet tej gadce porozumiał;        1090
Rzekł: „Tedy ta burda będzie,
„Kiedy Pan Bóg na sąd siędzie,
„A umarli będą wstawać
„I swe ciała znowotku brać:
„Będą mieć wiele trudności,        1095
„Patrząc wszelki swoich kości“.
Tam sie wszyscy zadziwili,
Jego rozum pochwalili,
Rzekąc: „Dobrego mistrza ma,
Przetoć tako odpowiada“.        1100
Drugi rzekł: „To mi zgadnijcie:

„Gdy je ciągną na zabicie,
„Czemu owca, idąc, milczy,
„A wieprz zasie silno kwiczy“?
Ezop rzekł, iż „owce doją,        1105
„Więc sie człowieka nie boją;
„I często w ręku bywają,
„Gdy im wełnę postrzygają;
„A tako, on zwyczaj mając,
„Idzie owca, nie wołając:        1110
„Mnima, by ją miano doić
„Albo ku strzyżeniu stroić.
„Ale wieprz w ręku nie bywa:
„Póki żyw, póty używa;
„Gdy go imą, więc sie wierci,
„Nadziewa się istej śmierci“.        1115
Wszyscy temu przyzwolili
A Ezopa pochwalili,
Pożegnawszy jeden drugiego,
Szedł kożdy do domu swego.        1120
Xant, przyszedszy, paniej pytał,
Na łożu ją smutną zastał;
Łagodnie się k niej przychylił,
By z nią nieco krotochwilił.
Ona lice odwróciła,        1125
Ręce mu precz odrzuciła,
Rzekąc: „Dalej mi pokój daj,
„Innej żony sobie patrzaj“!
Xant ku niej lagodnie rzecze:
„Nie gniewaj sie, miłe serce!        1130
„Nie słuszeć to rządu twemu
„Przykro mówić mężowi swemu“.
Ona k niemu: Puść mię z domu:

„Nie chcęć być śmiechem nikomu;
„Będziesz sie tu z psicą głaskał:        1135
„A wszakoś jej kołacz posłał“.
Xant, nie wiedząc, co sie dzieje,
.lej sie zagniewaniu śmieje,
Rzekąc: „Posłałem ci swój dział,
„Któryć ode mnie Ezop dał“.        1140
Ona mu: „Mnieć nic nie dano:
„Psice k temu zawołano;
„Często takie figle lejesz,
„Ze wszystkiego się wyśmiejesz“.
Xant rzekł: „Baczęć wżdy, com czynił        1145
„Boć-em wtenczas pijan nie był;
„Iścieć był Ezop oszalał,
„Jeślić psicy ten kołacz dał.
„Zawołajcie mi Ezopa,
„Tego szalonego chłopa“!        1150
Przyszedł Ezop, przed nim stanął,
Xant go srogo pytać naczął:
„A komuś ty on kołacz dał,
„Com ja swej powolnej posłał“?
On rzekł: „A którejże innej?        1155
„Dałć-em go twojej powolnej“!
Xant rzekł: „Pani! otóż słyszysz:
„A cóż ku tej rzeczy mówisz“?
Ona: „Niechaj mówi, co chce,
„Nie dał ci mnie, ale psiczce“.        1160
Xant rzekł: „A czemuż ty kłamasz?
„Albo ze mnie błazna działasz?
„Powiedz, gdzie ta ma powolna?
„Nad mą żonę która inna“?
Ezop psiczki wnet zawołał,        1165

Xentowi na nię ukazał,
Rzekąc: „Oto twa powolna;
„Bez wszej zdrady tobie wierna;
„Boć niewiasta nie miłuje,
„Cbociać eie tak ukazuje:        1170
„W każdejci dosyć chytrości:
„Nie najdziesz stałej miłości;
„W malej rzeczy niecierpliwa,
„A mężowi pyszna bywa:
„Grożąc, precz sie z domu bierze,        1175
„Niestałać jest w swojej wierze.
„Aleć pies człowieku wierny:
„Acz go bijesz, wżdyć pokorny;
„Gdy zawołasz, tedy przyjdzie,
„Nie bierze sie nigdziej indzie.        1180
„Przetoż, gdyś mną nieco posłał,
„Takeś mi rozkazować miał;
„Nieś to mej żenie upornej.
„A mnie nigdy niepowolnej“.
Xant, chcąc sie źenie wymówić:        1185
„Otóżć-em ja w tym nie krzyw nie:
„Sługać głnpi to pomieszał,
„Iż podług swej dumy działał.
„Ale bądź serca dobrego:
„Pomszczęć sie ja nad nim tego;        1190
„Będęć tego zawżdy patrzył
„Jakobych go za to ubił“.
Pani rzekła: „Już tam idzi,
„A działaj z nim. coć sie widzi,
„Chcesz uwarzyć albo upiec,        1195
„Już o tym wiedz: jać pójdę precz“.
Potym, gdy czas upatrzyła,

Z domu sie wyprowadziła,
A u przyjaciół mieszkała,
Zasię aie wrócić nie chciała.        1200
Xant, gdy sie tego dowiedział,
Jej odeszcia jest żałował:
Posłał k niej, by ale wróciła.
Ona tem pyszniejsza była.
A dlatego aie zasmęcił,        1205
Aż k niemu Ezop przystąpił:
„Niechajże tego troskania!
„Słuchaj mego poradzenia!
„Dopuść sie tej paniej gniewać,
„A rzkomo nie chciej o nię dbać!        1210
„A jać sie przyczynię k temu,
„Żeć sama przydzie do domu“.
Xant sie niejako pocieszył,
Ezopowi rzecz polecił,
Aby ją tako sprawował,        1215
Jakoby winien nie ostał.
Ezop na targ sie pośpieszył,
Kur i gęsi kosz nakupił
I szedł po połaci onej,
Kędy był dom jego paniej ,        1220
A, jakoby nic nie wiedział,
Sługi przed domem zapytał:
„Macieli co przedajnego,
„A na swadźbę przygodnego“?
On spytał: „Gdzie swadźba ma być?        1225
„A kto sie to ma ożenić“?
Ezop rzekł: „Xantus gotuje,
„A jutro żonę pojmuje“.
Sługa, kiedy to usłyszał,

Żenie Xantowej powiedział:        1230
Ona sie hnet rozrzewniła,
Do Xanta sie pośpieszyła;
Wielkim głosem wołając,
Weszła w dom, tak narzekając:
„Na tożeś sługę naprawił,        1235
„Iżby mię był z domu pozbył?
„Słuchaj, Xancie! Toć nie będzie,
„Żadnać tu ina nie wnidzie;
„A inszej ci pojąc nie dam,
„Dokąd w sobie duszę trzymam“.        1240
A takoż doma ostała,
Z Xantem sie potym zjednała,
Jen z onego pocieszon był,
Swych uczniów na obiad prosił.
Więc Ezopowi polecił,        1245
Aby, szedszy na targ, kupił,
Coby było najlepszego,
Aby uczcił gościa jego.
E zop, idąc z sobą dumał,
Jakby to rządnie sprawić miał;        1250
A przyszedszy do rzeźników,
N akupił świńich języków.
Na obiad wszystki przyprawił,
Jedny upiekł, drugie zwarzył,
Potym rzekł, by za stół siedli,        1255
A kiedy ozae, aby jedli.
Xantus, siadszy, kazał nosić,
Chcąc swe goście dobrze uczcić;
Ezop im przyniósł języki,
Z octem, z pieprzem i z gwoździki.        1260
Goście tego wdzięczni byli,

Ku Xantowi tak mówili:
"Mistrzu! Ty twoje obiady
Prawled są mądrych biesiady:
„Wszystko rozumnie sprawiono,        1265
„Nic rządu^[6] nie opuszczono;
„I karmieć to barzo smaczne
„I ku zdrowiu pożyteczne“.
A potym Xantus zawołał,
Aby co inego dawał:        1270
Także języki postawił,
Które był z czosnkiem przyprawił.
A rzecze jeden z siedzących:
„Dawajże nam języków tych!
„Już nie będziem siedzieć milczkiem,        1275
„Język sie zostrzy językiem“^[7]!
Mało potym Xantus rzecze:
„Dawaj więcej, maszli jeszcze“!
A Ezop misę z języki
Postawił przed godowniki.        1280
Tam na Ezopa weźrzeli,
Więcej języków nie chcieli;
Rzekąc: „Długoż będziesz nosić?
„Tejci karmiej mamy dosyć“!
Aż sie już Xantus rozgniewał,        1285
A Ezopa przykro spytał:
„Czemu nie dawasz innego,
„Jeśli masz co gotowego“?
On rzekł: „Tylkoć-em udziałał

„I to ostatek na stół dał;        1290
„Miejcie na tym dosyć teraz,
„Polepszymy na inszy czas“.
Xant sie nań gniewem poruszy,
Rzekąc: „Azać wrzód był w uszy?
„A czemuś nie kupił tego,        1295
„Coby bylo najlepszego“?
Rzekł: „K temuć sie będę znał,
„Iżeś mi to tak rozkazał;
„A dobrze, iż ci słuchają,
„Którzy mą, przę^[8] rozeznają.        1300
„Jać nie wiem, abych winien był,
„Iżech języków nakupił;
„A jedno mię posłuchać chciej,
„Powiem ci dowód rzeczy tej:
„Językci^[9] członek najlepszy,        1305
„A nad inne potrzebniejszy,
„Którego by człowiek nie miał,
„Bydłuby sie podobien zstał;
„Z językać wszystki mądrości
„Nauk wszelkich ich chytrości;        1310
„Wszelka sprawa każdej rzeczy,
„Przez język sie zawsze toczy;
„Co kto ma wziąć albo też dać,
„Kupić albo i przedawać,
„Którzy cześć, wiarę trzymają,        1315
„Językiem to oprawiają;
„Językiem miasta budują,
„Pospolitą rzecz sprawują.
„Przezeń prawa sprawiedliwe

„I wszystki kaźni cnotliwe;        1320
„Językić^[10] złączają małżeństwa
„I też inne przyjacielstwa;
„I wszystkich ludzi mieszkanie
“Przez język ma swoje stanie,
„A bych miał wyliczać wszytek,        1325
„Który język ma, pożytek,
„Byłoćby to barzo trudno,
„A czasu też tego zmudno“.
Goście, gdy to wysłuchali,
Tako tę przę są zeznali,        1330
Iż Xant w tym wszytkim pobłądził,
Co wżdy Ezop dobrze zrządził.
Potym społem wszyscy wstali,
Xantowi podziękowali,
Rzekąc: „Mistrzu, nie dziwuj nam,        1335
„A to wszystko przyjmi za kłam“.
Xantus nazajutrz rano wstał,
Szedł z Ezopem tam, gdzie czytał;
Tamo sie swym uczniom sprawił
I na wieczerzą ich prosił.        1340
Rzekł: „Raczcie u mnie dzisia być:
„Lepiejci was już będę czcić.
„Wczoraj Ezop wszystko zmieszał,
„Ażem sie przed wami sromał,
Dzisia go muszę nauczyć,        1345
„Jako czego nam ma kupić;
„Karmie sobie odmienimy,
„Starych błędów zapomnimy“
Więc Ezopa k sobie wzowie:

„Rozumiejże mojej głowie        1350
„Mam mieć goście przy wieczerzy,
„Rządniej sie k temu przybierzy!
„Idziż na targ, a nie mieszkaj:
„Coć każę, dobrze pamiętaj:
„Kup, co najdziesz nagorszego,        1355
„Wszytkim ludziom niewdzięcznego“.
Ezop sobie w tym nie wątpił:
Szedł, takież języków kupił;
Nie działając karmiej innej,
Przyprawił je, jako pierwej.        1360
A gdy już za stołem siedli,
.Języki dał, aby jedli.
Oni mu: „A cóż to czynisz?
„Języki nas wszystko karmisz?
Ezop rzekł: „Mam ci ich więcej,        1365
„Jedno ty pojedzcie pierwej“.
Rzekł k niemu Xant: „W cóż dufasz,
„Iże mej kaźni nie słuchasz?
„Azażem cię tak nie uczył,
„Aby jedno tego kupił,        1370
„Coby było negorszego,
„Wszystkim ludziem niewdzięcznego“?
Rzekł Ezop: „Prawieś osądził,
„I jamci w tym nie pobłądził:
„A co nad język gorszego,        1375
„Wszystkim ludziem mierzieńszego?
„Językiem sie zabijają,
„Mocne miasta przewracają;
„Walki i bitwy z języka,
„On czynl z pana nędznika;        1380
„I, cokolwiek ludziom szkodzi,

„Wszystko z języka pochodzi;
„By zawżdy ludzie milczeli,
„Więcej by pokoju mieli“.
Owa jeden, co tam siedział,        1385
Nad inne sie mędrszy widział:
Chcąc Xanta k niemu pobudzić,
Tak do niego naczął mówić:
„Jeśli będziesz patrzył na tego,
„Nie będziesz mieć rządu żadnego:        1390
„Azaż nie znać po postawie,
„Źeć nie godzien w żadnej sprawie“?
RzekI Ezop: „Dziękujęć z przyczyny!
„Dworniejszyś, niż który inny:
„A za takie poradzenie        1395
„Coćby dać za podarzenie?
Xantus już więc tak z nim gadał,
Myśląc, jakoby go skarał,
I szukał takiej przyczyny,
Żeby go zbił bez wszej winy:        1400
„Marny łotrze, coś udziałał,
„iżeś mędrca dwornym nazwał?
„Kogożeś niedwornego znał,
„Chcę, abych go tu oglądał“.
Ezop, wyszedszy, i patrzał,        1405
By gdzie niedwornego nalazł;
A gdy wiele ulic schodził,
Chłop aie mu tamo nagodził.
Rzekł do niego; „Oto pan mój
Dał cię prosić na obiad swój        1410
I będzie cię z jadłem czekał;
Podź rychło, aby nie mieszkał“
Chłop, nie rozmyślając tego,

Przecz wezwan od niepilego^[11].
Wierząc słowom Ezopowym.        1415
"Wszedł do domu pospołu z nim.
A kiedy już było w domu,
Siadł sobie bez wszego sromu.
Więc Xantus rzekł do Ezopa:
„A coś to przywiódł za chłopa“?        1420
Ezop rzekł: „Wszakeś tego chciał,
„Byś niedwornego oglądał;
„Pokusiż go, czymkolwiek chcesz:
„Chytrości żadnej nie najdziesz“.
Xantus, na Ezopa godząc,        1425
Wezwał paniej, tako rzekąc:
„Iżbych Ezopa mógł ubić,
„Coć rozkażę, chciej uczynić“!
Potym głosem rzekł żenie swej:
„Pani! Weźmi wody ciepłej,        1430
„Umyj temu gościowi nogi:
„Który przyszedł z dalekiej drogi“.
A to wszystko przeto działał,
Iżby tym chłopa zasromał:
„Wżdyć — pry — będzie poczesność znać,        1435
„Nie da nóg sobie umywać“.
Pani sie k niemu skłoniła,
Aby mu nogi umyła;
Ale sie jej nic nie sromał,
Wszystek sie jej na wolą dał;        1440
Siedząc sobie, tako myślił:
„Ten dobry pan, by mię uczcił,
„Chcąc więtszą łaskę uczynić,

„Dał mi paniej nogi umyć“!
Potym rzekł: „Gdyś go umyła,        1445
„Słuszna, byś go też poczciła“.
Ona to hnet udziałała:
Kubek mu wina podała.
Kmiotek jął tak sobie myślić:
„Aczkolwiekby im pierwej pić.        1450
„Ale, gdy chcą, iżbych ja pil,
„Nie będę się im przeciwil“.
Potym mu też rybę podał,
Rzekąc, iźeby pożywał;
On, co mu rzekł, to uczynił        1455
Nizczego sie nie wymówił^[12]
Xant więc, złajawszy kucharza:
„Czemu to niesmaczna warza“'?
Kazał z niego szaty złupić,
Przed sobą ji miotłami bić.        1460
Kmiotek na swej myśli gwarzył:
„Dobrzeć ten kucharz uwarzył;
„Iścieć mu krzywdę działają,
„Jeśli go o to smagają.
„Ale co ja mam do tego?        1465
„Dosyć mnie jest patrzać swego!
„Podobnoć sie dawno znają:
„Łatwieć się zasie zjednają“.
Xant, widząc gościa prostego,
Iż nie dba nic o swar jego,        1470
Od gomonu mało przestał,
A z kuchni jeść nosić kazał.
Tedy piekarz kołacz postawił,

A Xantus niedobrze baczył;
Kmiotek więcej czcić sie nie dał,        1475
Wszystek kołacz w skiby skrajał.
A gdy go chętnie pożywał,
A o inne rzeczy nie dbał,
Xant znowu począł gomonić,
Chcąc Ezopa w winę wprawić.        1480
A naprzód na piekarza wstał,
Rzekąc: „Źleś kołacz udziałał:
„Niś opieprzył, ani omiedził,
„Jednoś przyprawy poszkodził“.
On rzekł: “By był mego działa,        1485
„A szkodaby sie w nim stała,
„I sambych sie w tym winien dał,
„Karaniebych skromnie cierpiał:
„U paniejci go czyniono
„I stamtądże przyniesiono;        1490
„Wielkąć pieczą o nim miała,
„Bo go sama przyglądała“.
Rzekł Xant: „Jeśli pani krzywa,
„Musić być spalona żywa;
„Każcie mi jej tu zawołać,        1495
„Teraz to już chcę udziałać“!
Pani kiedy przed nim stała.
Kinął na nię, by milczała,
Chcąc ustraszyć onego chłopa,
Aby mógł ubić Ezopa.        1500
Potym na sługę zabakał,
Na ogułach^[13] im rozkazał:
„Rychlej kupę drew nakładźcie,

„A wielki ogień napalcie!
„Ty, Ezopie, panią zwięży,        1505
„A na ogień rychło włoży,
„Aby więc tamo zgorzała,
„Iż przeciw mnie udziałała“.
Wszystko sie Xantus nadziewał,
Aby sie on kmieć russyć mial,        1510
A chciał panią odejmować
Albo sie za nią przyczyniać.
Ale on tak sobie myślił:
„Cóż ten lepszego uczynił?
„Żonę chce niewinnie spalić, —        1515
„O! by tu moja mogla być“!
Wstawaszy, Xanta naczął żędać,
Aby mało chciał poczekać:
„Bo też chcę po swą żonę iść,
„Więc społem obie dasz spalić“.        1520
Widząc Xant jego prostotę,
Nawrócił się na dobrotę,
A do Ezopa przemówił:
„I owaś mię przewyciężył;
„Już sie nie bój gniewu mego!        1525
„A poznamli cię wiernego,
„Tęć wolą przeciw tobie mam,
„Iż, cię wolnego udziałam“.
Ezop z tego podziękował,
Na wierność się ofiarował,        1530
Rzekąc: „Takoć chcę folgować,
„Iż mi też będziesz dziękować“.
A kiedy drugi dzień nastał,
Xant Ezopa ku łaźni posłał:
„Idź, dowiedz sie co najlepiej,        1535

„Niemaszli tam ciżby wielkiej“.
Ezop sie hnet tamo wezbrał,
Na drodze bormistrza zetkał;
Ten, Ezopa dobrze znając,
Zopytał go tak, sie śmiejąc:        1540
„A gdzie idziesz, dobra głowo?
„Umieszli, rzecz mądre słowo“!
Ezop rzekł: “Tegoć nie powiem,
„Bo idę — gdzie, ja sam nie wiem“.
Bormistrzowi onego żal,        1545
Mniemając, by sie z niego śmiał,
Kazał go sługom ułapić
I do więzienia posadzić.
Ezop, kiedy już wiedzion był,
Na bormistrza sie obrócił:        1550
„Wszakem ci prawdę powiedział,
„Iż, gdziem szedł, samem nie wiedział.
„Animci ja o tym wiedział,
„Bym w więzieniu dziś siedzieć miał“.
Słysząc, bormistrz musiał sie śmiać        1555
A rozkazał mu pokój dać.
Ezop, gdy przyszedł do łaźni,
Oglądał wielką ciżbę w niej,
A kożdy się w nogę zabił
O kamień, który we drzwiach był.        1560
Jedenże sie z onych wybrał,
Który wżdy on kamień uźrzał;
Aczkolwiek sie pierwej zabił,
Wszak go na stronę odłożył.
Xantus więc Ezopa pytał,        1565
Jeśli mnóstwo w łaźni widział;
On rzekł: „Niemaszci żadnego,

„Oprócz człowieka jednego“.
— „A tedy potrzeby zabierz,
„A ze mną sie rychlej pośpiesz“.        1570
Ezop w tej rzeczy nie mieszkał,
Ze wszem Xanta naśladował.
Xantus, gdy do łaźniej wnidzie,
Ano tam w niej mnodzy ludzie;
Na Ezopa sie obejźrzał:        1575
„Czemuś mną, złodzieju, skłamał,
„Mówiąc, iż niemasz nikogo,
„Oprócz człowieka jednego?
„A tożci tu wielka ciżba,
„Ani im może być liczba".        1580
Rzekł Ezop: „Jedno nie słuchasz,
„Sam tej prawdy okiem doznasz;
„I teraz ci tę rzecz twierdzę,
„Żeć tylko jednego widzę.
„Ten kamień, którym ci ukazał,        1585
„W samych drzwiach u łaźni leżał;
„Gdym tu przyszedł, na tom patrzył:
„Kożdy sie oń w nogę zabił.
„Wszyscy tako głupi byli,
„Swojej szkody nie baczyli,        1590
„Aż jeden, gdy w łaźnią chodził,
„Na onże kamień ugodził.
„Tenci jedno z nich mądry był:
„Kamień z drogi precz^[14] zarzucił;
„Tegoć-em ja tylko widział,        1595
„Któregom człowiekiem mnimał“.
Xantus niedługo w łaźni był,

A bnet wyszedł, jedno sie zmył.
Idąc, tedy, brzuch go ruszył;
By go ulżyć, usieść musił.        1600
A kiedy więc z potrzeby wstał,
Ezopa tej gadki pytał:
„Czemu, kiedy ludzie wstają,
„Na swój sie gnój oglądają“?
Wnet mu Ezop odpowiedział:        1605
„Takem od swych starszych słychał:
„Mądry człowiek jeden u nich był,
„Który rozum, sierząc, stracił;
„Tedy ci, którzy rozum mają,
„Tego sie też ostrzegają;        1610
„Wstawszy, oglądają sie na zad,
„By rozum z głowy nie wypadł.
„Ty nie bój sie tej przygody,
„Nie popadniesz żadnej szkody;
„A i darmo sie oglądasz:        1615
„Już nie stracisz, czego nic masz“.
Nazajutrz więc Xant wesół był,
Dla towarzystwa więcej pił,
A potym niewesół siedział,
Odporu gadkam nie wiedział.        1620
Widząc Ezop tak smętnego,
Rzekł: „Bądź, panie, serca dobrego:
„Zażeś onego nie czytał,
„Jaką Bachus przypowieść miał?
„W czaszy, którą gościom dają,        1625
„Trzy siły w niej powiadają:
„Pierwszać jest ku posileniu,
„Wtóra ku uweseleniu,
„Ale trzecia ku szaleństwu

„A nierządnemu pijaństwu;        1630
„Którą na stronę odrzućcie,
„A rządnie weseli bądźcie“.
Xantus, iż sobie był podpił,
Do Ezopa hardzie mówił:
„Oto ty milcz, dyabłów bracie,        1635
„Czyń rząd w piekielnej komnacie“!
Ezop rzekł: „Kiedy tam przyjdziesz,
„Gościem wdzięcznym u mnie będziesz;
„Patrzajże, by nie srogi był,
„Abych cię tam dobrze uczcił“,        1640
Jeden z uczniów gdy ubaczył,
Iże sie już Xant uraczył,
Spytał: „Mistrzu! Możeli być,
„By mógł jeden morze wypić“?
Rzekł Xant: „Czemuby nie wypił?        1645
„A i sambych to uczynił“!
On rzekł: .„A co mi przepadniesz,
„Jeśli tego nie dowiedziesz“?
Xantus na to swój dom sadził;
(Pijany go wieczór zdradził);        1650
Iżby zmowa pewna była,
Pierścieniesta założyła.
A gdy nazajutrz rano wstał,
Swego pierzcienia nie widział:
„Ezopie! Zaliś nie baczył,        1655
„Gdziebych ja swój pierzcień stracił“?
„O pierzcieniuć ja nic nie wiem,
„Aleć, Xancie, jednę powiem;
„Dziś oto k temu przyjdziemy,
„Gośćmi w tym domu będziemy“.        1660
Rzekł Xant: „Jako to może być?

„Kto mię ma z niego wypędzić”?
Rzekł Ezop: „Alboś zapomniał.
„Coś wczora wieczór ślubował?
„Wszak masz dzisia morze wypić,        1665
„Albo jednak swój dom stracić;
„A takeś tę rzecz upewnił
„I pierzcienieś w niej zastawił“.
Xantus, kiedy to usłyszał,
Jest sie temu barzo zumiał:        1670
„A jako to — pry — być może,
„Iżby kto mógł wypić morze?
„Temuć dosyć nie udziałam,
„Przetoż rady twojej żądam;
„Poradź mi w tej mej przygodzie,        1675
„Bych nie przyszedł ku tej szkodzie!
„Porusz teraz swej mądrości,
„Abych nie przyszedł ku lekkości,
„Bych albo jednak zwyciężył,
„Albo ślub wniwecz obrócił“.        1680
„Xancie! Nie możesz zwyciężyć,
„Ale możesz z tego wyniść;
„Jednęż tę drogę k temu wiem;
„Posłuchajże, żeć ją powiem:
„Kiedyć sąpierz^[15] będzie mówił,        1685
„Iżby mu swój ślub wypełnił,
„Każ u morza stół przyprawić,
„Nalewacza nagotowić;
„A gdy sie już ludzie zejdą,
„A tej rzeczy pilni będą,        1690
„Korczak wody z morza nabierz,

„A mówiąc tak, w ręku ji dzierz:
„Wy wszyscy, Samscy mężowie,
„Tak ubodzy, jak panowie!
„Wiem, iż już każdy z was słyszał,        1695
„Com ja uczynić ślubował.
„Dziś sie z tego nie chcę liszyć,
„A gotówem morze wypić;
„Alebych to pierwej rad miał,
„By to mój sąpierz^[16] udziałał,        1700
„Które rzeki w morze płyną,
„By obrócił stroną inną,
„By samo morze zostalo,
„A w nie nic nie przybywało.
„Podobnejci rzeczy żądam,        1705
„A sprawnie ją otrzymać mam;
„Czego jeśli on dowiedzie,
„Mną się ta rzecz nie rozwiedzie“.
Widząc Xant, iż dobrze radził,
Barzo z tego pocieszon był        1710
I miał już dobrą nadzieję,
Iż tak mógł przewieść rzecz swoję.
A gdy sie już czas przybliżał,
Wszytek sie gmin k morzu zbiegał;
Dworne rzeczy tam gadali,        1715
Końca tej rzeczy czekali.
Owa Xantów sąpierz^[17] przyszedł,
A przed wszystkimi zmowę czedł,
Prosząc, jako Xant ślubował,
Aby tego dziś dokonał.        1720
Xant rozkazał stół przyprawić,

Jako ku jadłu czyście przykryć,
Siadszy, na sługę zawołał,
By mu czaszę wody podał.
A wstawszy, zasię począł mówić:        1725
„Każcie zmowę jeszcze przeczcić“!
Czciono, iż Xantua ślubował,
Iżby sam morze wypić miał.
Xant sie do ludzi obrócił,
Rzekąc: „Prawda, żem to mówił;        1730
„Ale pierwej, niżli mam pić,
„Ma to mój sąpierz^[18] oprawić:
„Niechaj zawrze rzeczne wchody,
„By nie szlo nic w morze wody:
„Jeśliby mi to uczynił,        1735
Ja tedy morze będę pił“.
Ludzie wszyscy zawołali,
Xantowi sie radowali,
Dziwując sie jego mądrości,
Iż wyszedł z takiej trudności.        1740
Widząc sąpierz^[19], iże stracił,
Nie mając, czymby zapłacił,
Xantowi sie na miłość dał,
Prosząc, by nad nim lutość miał.
On mu to łatwie przepuścił,        1745
A k temu jeszcze go uczcił,
Aby potym nie tak był śmiał,
Mistrzowi sie nie przeciwlał.
A gdy Xantus dama siedział,
Przyszedszy. Ezop jest go żądał:        1750
„Proszę, za me dobrodziejstwo

„Wypuść mię już na zwoleństwo“.
Xant sie o to nań rozrzewnił
I za szyję go uderzył,
Rzekąc: „Rychło sie to kwapisz,        1755
„A czasu na mię nie patrzysz;
„Ale wynidź ku prawej stronie,
„Za uźrzysz siedząc dwie wronie;
„Oglądaj wszystkę drzewinę,
„Powiedz mi dobrą nowinę.        1760
„Bowiem, kto dwie wronie widzi,
„Szczesno mu sie ten dzień wodzi;
A jeśli jednę ogląda,
„Nieco sie mu złego przyda“.
Ezop wyszedł, pilno patrząc,        1765
I uźrzał dwie wronie siedząc;
A hnet do pana pobieżał,
Aby mu rychło powiedział.
On, tę wróżkę oglądać chcąc,
Wyszedł zaraz, nie mieszkając;        1770
Już była druga uleciała,
A jedna tylko zostala.
Widząc jednę, jął sie gniewać,
Ezopowi barzo łajać:
„Czemuś mną, złodzieju, zełgał,        1775
„Jednęś mi wronę ukazał?
„Znamci ja twoje chytrości,
„Zawżdy mię wiedziesz k lekkości;
„Już mi sie teraz nie wyłżesz,
„A zapłatę godną weźmiesz“.        1780
I kazal go z sukniej złupić
A miotłami barzo ubić.
Wtenczas sie poseł przygodził,

By Xanta na obiad prosił.
Ezop ubity narzekał:        1785
„Czegom sie ja tu doczekał?
„Zawżdy mnie źle, ubogiemu,
„Człowieku nieszczęśliwemu;
„Bo, chociam widział dwie wronie,
„Ubitem po każdej stronie;        1790
„Xantowi jedna nie wadzi:
„Już sie na gody prowadzi“.
Xant sie tej mowie dziwował
A więcej go bić nie kazał,
Rzekąc: „Patrz, by sie polepszył,        1795
„A pana potym więcej czcił“.
A gdy było po kilko dniów,
Xant do siebie prosił uczniów
I Ezopowi rozkazał,
Aby pyszny obiad sprawiał.        1800
Ezop nakupił wszystkiego,
Co mógł naleźć chędoższego;
Zasię do domu przybieżał,
Panią na łożu leżąc zastał.
I postawił wszystko przy niej,        1805
A tako rzekąc, prosił jej:
„Miła pani! Trochę przyglądaj,
„A psu szkody działać nie daj“!
Ona, o to nic nie dbając,
Rzekła, w tym go pośmiewając:        1810
„Możesz dobrze tam postawić,
„Wszakci oczy ma moja rzyć“.
On szedł inne rzeczy sprawiać,
A pani sie też jęła spać.

Wtóre przyszedł i oglądał,        1815
Panią barzo śpiącą zastał.
Nuż jej wszystek zadek odkrył
A tako jej spać dopuścił,
A sam szedł obiada pilić,
Bo Xant z gośćmi rychło miał przyść.        1820
Przyszedszy, Xant panią uźrzał,
Iż tak naga, aż sie zumiał;
Było go srom onych gości,
Swej żony niepoczesności.
I natychmiast sie domyślił,        1825
Iże Ezop panią odkrył;
Rzekł: „Zły sługo, coś to udziałał?
„Jakoś sie tego ważyć śmiał“?
Ezop rzekł: „Gdym już targ sprawił,
„Wszystkom tu przy niej postawił,        1830
„Prosząc jej, aby doźrzała,
„Szkody uczynić nie dała.
„Rzekla: „Postaw, a idź precz sam.
„Bowiem ja w rzyci oczy mam.
„A gdym nie był, sen ją uśpił,        1835
„Potym, przyszedszy, jam ją odkrył,
„By oczy na stół patrzały
„A szkody działać nie dały“.
Xaneus o to nań gniewien był
A bicim mu ciężkim groził,        1840
Rzekąc: „Zły sługo, niewierny,
„Zawżdy przeciw mnie uporny!
„Wieleś uczynków złych czynił.
„Aleś tym wszytki przewinił;
„A bych nie miał teraz gości,        1845

„Kazałbych stłucz^[20] w tobie kości;
„Muszęć teraz tego niechać,
„Przedsię cię dam ukatować“.
Potym Xant gody sprawował,
Wszytkich mądrych na nie wezwał;        1850
Ezopowi dal u drzwi stać,
A jedno mędrce w dom puszczać.
Ezop, kiedy u drzwi siedział,
Przyszedł mędrzec, wniść tam żądał.
Eop rzekł: „Nie puszczę żadnego,        1855
„Aże go uznam mądrego;
„Tym mój pan mędrców pokusza:
„Powieszli mi, co pies rusza“?
On, mnimająo, by go psem zwał,
Szedł ode drzwi, czekać nie chciał.        1860
I inni, co przychodzili,
Takież odprawieni byli;
Gniewając sie, precz bieżeli,
A Xantowi źle mówili.
Aż już jeden na ostatek        1865
Przyszedł, mając rozum prętek.
Mędrzec ochotny w rozumie,
Mając baczność w każdym słowie.
„Co pies rusza“? Ezop spyta.
„Ogon“, mędrzec odpowiedział;        1870
Którego hnet w dom prowadził,
Aż go i za stół posadził.
Potym do pana przystąpił,
Rzekąc, iżci „żadny nie był,
„Któregobych znał mądrego,        1875

„Okromia tego jednego“.
Xantus mnimał, by nie byli:
Żałował, iż im wzgardzili,
I było mu to niemiło,
Iż sie jadło pokaziło.        1880
Aże jutro wszyscy oni,
Którzy nie byli wpuszczeni,
Skoro Xantusa uźrzeli,
Wnet ku niemu przybieżeli,
Rzekąc: „Mistrzu, coś uczynił,        1885
„Iżeś nas wczora omylił?
„Sługa nas w dom wpuścić nie chciał
„I jeszcze nas psy podziałał“.
Xantus sie z tych słów zatroskał
A sam w sobie tako gadał:        1890
„Kimby sie miał taki błąd stać?
„Musiał to Ezop zmistrować“!
Ezop iż niedaleko był,
Xantus do niego przemówił:
„Dziękujęści z tej posługi!        1895
„Nie umiałby tego drugi ...
„A jakoś mi goście uczcił?
„Wszystkiś od domu odpędził!
„Jeszcześ kożdemu nałajał
„I k temuś je psy podziałał“.        1900
Ezop rzekł: „Wszakeś mi kazał,
„Abych jedno mędrce puszczał“.
Xant mu: „Tedy ci, co przychodzili,
Mędrcy u ciebie nie byli“?
Ezop rzekł: „Gdym ich pokuszał,        1905
„Pytając, coby pies ruszał,
„A miałżem je za mądre mieć,

„Gdy nie umieli powiedzieć?
„A wszakoż, który powiedział,
„Iże mi sie mądrym widział,        1910
„Tegom jednego wdzięczen był,
„Z poczesnością go w dom puścił“.
Ci, co Ezopa słuchali,
Wszyscy mu sie dziwowali,
Chwaląc jego rozum lity        1915
I dowcip niepospolity.
Aż sie potym czas przygodził,
Xant się z Ezopem przechodził;
I weszli są miedzy groby,
Gdzie były zmarłych żałoby.        1920
Ezop, kiedy je oglądał,
Na jednym litery uźrzał,
Zwłaszcza kozdą napisano,
Skryty skarb znamionowano.
Rzekł do Xanta: „Mistrzu! Patrzaj,        1925
„A te litery oglądaj
„I przeczci je, wszako umiesz,
„Za ich wykład porozumiesz“?
Xant, gdy długo na nie patrzał,
Nikaki im nie zrozumiał;        1930
A przetoż Ezopa prosił,
Aby mu je sam wyłożył.
Rzekł Ezop: „A coby mi dal,
„Bych tu tobie skarb ukazał“?
Rzekł: „Dam ci pół skarbu tego        1935
„I uczynię cię wolnego“.
Więc Ezop, zjąwszy odzienie,
Wstąpił przez cztery stopienie;
Jedenże kamień podźwignął,

Pod którym wiele złota wziął.        1940
Wszystko Xantowi polecił,
Rzekąc: „Wszak wiesz, coś mi ślubił:
„Wierzę, iż tego nie zmienisz
„A za mą pracą uczynisz“.
Xantus rzekł: „Musisz powiedzieć,        1945
„Iżbych pierwej mógł zrozumieć,
„Jakoś ty litery przeczedł,
„Iżeś k temu skarbu przyszedł“.
Rzekł Ezop: „Ten, co skarb schował,
„Siedmią liter naznamionował;        1950
„Cztery stopnie przestępaj,
„Tam złotego skarbu szukaj“!
Xant sie Ezopa wystrzegał,
Aby go indziej nie wydał,
Rzekąc: „Rad cię przy sobie mam,        1955
„A wolnym cię nie udziałam“.
Ezop, bacząc jego chytrość,
Rzekł: „Daremnać twoja radość:
„Królci tego skarbu jest pan,
„A jemuć sprawnie ma być dan“.        1960
Rzekł mu Xantus: „Jakoż to wiesz?
On mu zaś: „Tak porozumiesz:
„Tyż litery nauczają,
„Które taki wykład mają:
„Daj królowi Dyonizemu        1965
„Skarb złoty, co służy jemu“.
Xant, słysząc, króla jest aie bał,
Pół skarbu Ezopowi dawał,
Rzekąc: „Weźmwa ji do domu,
„A nie powiedajwa nikomu“.        1970
Ezop mu: „Tyś mnie nic nie dał,

„Ale on, co to napisał“.
Xant rzekł: „Jako to może być“?
Ezop rzekl: „Muszęć wyłożyć:
„Ten skarb złoty gdy najdziecie,        1975
Napoły sie rozdzielicie“.
Xant rzekl: „Także uczyniwa,
„Napoły sie rozdzieliwa“.
A tako sie pośpieszyli,
O swej przygodzie mówili.        1980
A kiedy już Xant doma był,
Wszystko o Ezopie myślił,
Bojąc sie, by nie wywołał,
Do jęctwa go wsadzić kazał.
Ezop, idąc, jął tak mówić:        1985
„Komuż potym słusza wierzyć?
„A gdzież twoje ślubowanie?
„Prze wierność idę w więzienie”!
Xantus sie wżdy upamiętał,
Więc go zasie sadzać nie dał,        1990
Rzekąc mu: „Chceszli wolen być,
„Nie chciejże tak wiele mówić“l
Ezop śmiele odpowiedział:
„Jać-em wolen, gdy będę chciał,
„I prozno ty tę rzecz dusisz:        1995
„Ty mnie wolno puścić musisz“.
Potym zaś rychło dziw sie stał,
Jemu sie każdy dziwował:
Gdy w igrzysku ludzie byli,
Na rozliczną grę patrzyli,        2000
Orzeł sie tam z góry spuścił,
A staroście pierzcień schwycił
I upuścił go jednemu

W łono z ludzi ubogiemu.
Ono cudo gdy uźrzeli,        2005
Wszyscy ludzie sie zumieli,
Pytając, jeśliby kto był,
Aby im ten dziw wyłożył.
Wszyscy sie na to zwolili,
Którzy W Samie starszy byli,        2010
By na to Xanta wezwano,
Iż go za mędrszego miano.
Xant też tego nie rozumiał,
Dwa dni sobie na rozmysł brał,
Szedszy do domu, i myślił.        2015
Jakoby dalej uczynil.
Ezop, widząc go smutnego.
Znienagła przyszedł do niego,
Rzekąc: „Darmoć tobie myślić,
„Muszęć ja sam w tej rzeczy być;        2020
„Otóż jutro idź miedzy gmin,
„A takową rzecz uczyń k nim:
„Wszyscy ludzie, posłuchajcie!
„Jakoż mię tu dobrze znacie
„Nie jestem wróg ani gadacz,        2025
„Ani takich cud wykładcz,
„Bom sie ja w tym nie obierał:
„Inszem rzeczy na pieczy miał;
„Aleć mam sługę jednego,
„W tych rzeczach umiejętnego;        2030
„Tenci wam dobrze wyłoży,
„Co ten pierzcień z orłem waży.
„Chcecieli tego doświadczyć,
„Każęć mu ja natychmiast przyść.
„A tako ty cześć będziesz miał,        2035

„Jeślibych ja prawie gadał;
„A jeślibych w tym umylił,
„Iżbych nic k rzeczy nie mówił,
„Ty wżdy swoję cześć wybawisz,
„A mnie w tej rzeczy ostawisz“.        2040
Xantus, w Ezopa dufając,
Wstał rano, pieczej nie mając;
Stanął wzgórę, ludzi wezwał,
Ezopową radę im dał.
W zebraniu hnet uradzono,        2045
By Ezopa przywiedziono;
A gdy jego twarz uźrzeli,
Nizacz go sobie nie mieli,
Rzekąc: „Zaż od tak szpetnego
„Możem słyszeć co dobrego?        2050
„Nie wiem, czego tu czekamy:
„Plugawego wieszczka mamy“.
A gdy sie tak z niego śmiali
Wszyscy, którzy tamo stali,
Ezop wstąpił wzgórę i stał,        2055
A ręką im milczeć wskazał.
Kiedy juże gmin umilknął,
Ezop k nim tak mówić począł:
„Darmo sie ze mnie śmiejecie,
„Przyczyny sami nie wiecie;        2060
„Boć nie trzeba na twarz patrzyć.
„Ale rozum w mężu baczyć:
„Acz persona niepoczciwa,
„Częstokroć rada pod nią bywa;
„Nie cudnych sądów patrzają,        2065
„Ale jakie wino mają:
„Wy też rozumu patrzajcie,

„A zwierzchniej skóry nic dbajcie“
Potym, którzy starszy byli,
Ku Ezopowi przystąpili,        2070
Prosząc, aby im poradzil,
Ten trudny węzeł rozwadził.
Ezop więc za tą przygodą,
Bacząc, gdzie sie rzeczy wiodą,
Chcąc sie z niewolej wyzwolić,        2075
Prześpieszniej już począł mówić:
„Pan Bóg, jen wszystko postawił,
„Dwu w nierówną walkę sprawił,
„By sie sługa z panem wspierał,
„Któryby cześć otrzymać miał;        2080
„Ale, ktokolwiek zwycięży,
„Nierówna pracą odzierży:
„Bo pan za swe zwyciężenie
„Od was weźmie powyższenie;
„A ja jeślibych zwyciężył,        2085
„Pana rozumem przewyższył,
„Nie obdarzą mię zwoleństwem,
„Ale bicim albo jęctwem;
„Przykażcie mię na wolą dać,
„A mnie tym śmielszym udziałać:        2090
„A ja wam wszystko wypowiem,
„Jak o tym cudu rozumiem“.
Tedy wszystek gmin zawołał,
A Xantowi przykazowal:
„Godzien Ezop czci takowej,        2095
„By go wypuścił z niewolej“.
Gdy Xant tego słuchać nie chciał,
Starosta mu odpowiedział:
„Xanciel Darmo tego bronisz,

„Wżdy poniewoli uczynisz:        2100
„Bowiem ja prawem starościm
„Sam pójdę do kościoła z nim,
„Z radą rzeczy pospolitej,
„Wyzwolę go przez wolej twej;
„A potym w miejsckim urzędzie        2105
„Ezop tobie rówien będzie:
„Albowiem jest godzien tego,
„Dla pożytku pospólnego“.
Ku Xantowi sie rzucili;
Przyjaciele mu radzili:        2110
„Nikakiej już nie odmawiaj,
„Ochotnie go pospólstwu daj“!
A widząc Xant, iże musiał,
Jawnie przed wszemi zawołał:
„Ezopie! Bądź już świebodny,        2115
„Gdyżeś ludziem tako godny“!
Natychmiast woźny wystąpił,
Glośnie to wszystkim objawił:
„Xant Ezopa, sługę swego,
„Uczynił już świebodnego“.        2120
Tak sie Ezopowi zstało,
Co powiedał przedtym mało:
„Xancie! Tego już bądź pewien:
„Bez twej wolej mam być wolen“.
A gdy już był w swej świebodzie,        2125
Szedł beśpiecznie miedzy ludzie
I kazał, aby milczeli,
Wszyscy pilnie posłuchali:
„Orzel, iż ptakom panuje,
„Toć wam gusło znamionuje,        2130
„Iż niektóry, królem będąc,

„Chce wam waszę ważność odjąć“.
Oni, gdy to usłyszeli,
Od bojaźni aż wezdrzeli;
Wespół swe rady mieszali,        2135
Coby więc dalej działali.
A gdy sie taki zamęt zstał,
Owaciem posel przybieżal,
Kwapiąc sie z listem królewskim,
Który podał panom Samskim.        2140
A kiedy go otworzono,
Takie słowa na nim czciono:
„Krezus ten list Samom posłał,
„Swą im laskę powiedzieć dał:
„Toć wam przykaznję wszystkim,        2145
„Tak wysokim, jako nizkim,
„Byście mi dali pobory,
„Kładli je do mej komory;
„Jeśli słuchać nie będziecie,        2150
„W ciężki gniew u mnie wpadniecie,
„I zadam wam nędze dosyć,
„Jej nie będziecie móc znosić“.
Ten list gdy obec słyszała,
Więtsza część już przyzwalała
Królewskiemu przykazaniu        2155
I ku poborów dawaniu.
A wszakoż to zezwolili,
By sie Ezopa radzili,
Coby sie jemu widziało,
Aby sie więc tako zstało.        2160
Ezop, gdy przyszedł ku ławicy,
Tamo go prosili wszyscy,
Aby im taką radę dał,

Ktorąby im pożyteczną znał.
On rzekł: Acz są tu gotowi        2165
„Niektórzy dać hołd królowi,
„Aleć ja tego nie radzę.
„Krótko ten węzeł rozwadzę:
„Zrządzenie, pierwsze po Bodze,
„Dało ludziem tu dwie drodze;        2170
„Którzy ich niedobrze wiedzą,
„W błędzie wielkim zawżdy chodzą:
„Pierwsza droga, świebodności,
„Ma naprzód swoje ciężkości:
„Trudna, ostra i teskliwa,        2175
„Praca wielka na niej bywa;
„Ale, gdy nią mało pójdziesz.
„Gładką, łatwią zawżdy najdziesz;
„Kożdy sie na niej weseli,
„Mając wszystko po swej woli.        2180
„Druga droga jest niewolej;
„Barzoć łatwi przodek u niej,
„Ale koniec barzo trudny,
„Bowiem u niej jest żywot nędzny“.
Samska obec, tę rzecz słysząc.        2185
Zakrzyknęli, tako rzekąc:
„Trwajmy stale w swej świebodzie.
„K służbie nas nikt nie przywiedzie“.
Wszyscy sie na to zwolili,
Z tymże posła odprawili,        2190
Aby królowi powiedział,
Co tam jawnie od wszech słyszał.
Krezus się o to poruszył.
A wojsko k nim wieść umyślłL
Aby się drudzy karali.        2195

Którzyby słuchać nie chcieli.
I jużby to był uczynił,
Aże się poseł sprzeciwił,
Jen królowi tako radził,
Aby się prozno nie trudził:        2200
„Darmoć, sie o Sam pokuszać;
„Nie będziesz go mógł otrzymać,
„Póki oni Ezopa mają,
„W którego radę dufają;
„Aleć ja tobie śmiem radzić:        2205
„Chciałliby ich rychło dobyć,
„Proś ich, być to udziałali,
„Ezopa k tubie posłali.
„Obiecując im zwoleństwo
„I po ziemiach ine państwo:        2210
„Bo, gdyby Ezopa dostał,
„Jużby je po swej woli miał“.
Król hnet z poradzenia tego
Posłał k Samom posła swego,
Który, jak skoro przyjechał,        2215
W radzie poselstwo powiadał;
A zwłaszcza pospólstwu radził,
Aby Ezop z nimi posłan był,
Bo przez człowieka jednego,
Mieliby wiele dobrego.        2220
Ezop tej radzie zrozumiał,
Wszakoż jechać nie odmawiał,
Rzekąc: „Roztropnie działajcie,
„A tej baśni posłuchajcie!
„Społem gdy źwierzęta mieszkały,        2225
„Więc sie jedny drugich bały;
„Wilcy ten pokój złomili,

„Przeciw owcam bój czynili.
„Owce, nie mając z nie siły.
„Psów na swą pomoc prosiły,        2230
„Aby to chcieli uczynić,
„Od wilków ich zawżdy bronić.
„Psi to radzi uczynili,
„Wilki od trzody gonili
„I mężnie im odpierali,        2235
„Przekażać owcam nie dali.
„Wilcy, myśląc, co udziałać,
„Iż nie mogą owcam zdołać,
„Taką radę umyślili:
„By pierwej psy zatracili.        2240
„Wszystka tedy wilcza obec
„Posłali posły do owiec,
„Wiecznego miaru żądając,
„Tę jednę rzecz wymawiając,
„By wszystki psy w ich moc dały,        2245
„Samy prześpiecznie mieszkały:
„Wszystkić niezgody usiędą,
„Kiedy wilcy psów strzedz będą.
„Owce głupie uwierzyły,
„Pokój z wilki utwierdzieły;        2250
„Oni, wziąwszy psy podług zmowy.
„Pourywali im głowy;
„A kiedy psy potracili,
„Wolno owce drapieżyli,
„A iż nie miały obrony,        2255
„Kąsali je ze wszej strony“.
Ezop gdy tę baśń powiedział,
Wszystek gmin głosem zawołał:
„My Ezopa nie wydamy,

„Ani na to przyzwalamy“.        2260
Ale sie on przeto wezbrał,
By społem ku Królowi jał:
Bacząc w tym nieco więtszego,
Nie dbał żądania ludzkiego.
Gdy król Ezopa oglądał,        2265
Srogo z gniewem go zapytał:
„Tyli to tak śmiele radzisz,
„Posłuszeństwo w ludziech kazisz“?
Ezop rzekI: „Królu ślachetny,
“Po wszystkim świecie sławetny!        2270
„Nie raczy sie na mię gniewać,
„A chciej mię pierwej wysłuchać!
„Żadnyć mi sie gwałt w tym nie stał,
“Iżem ku tobie przyjachał:
„Z dobrej wolej tom uczynił,        2275
„Bych twej łaski ucześnik był“.
A kiedy odpuszczenie wziął,
Zasię znowu mówić począł:
„Jeden człowiek ubogi był:
„Jen koniki polne łowił:        2280
„A siedząc tak w swojej kuczy,
„Owa sie mu świerczyk zoczy,
“Którego gdy chciał udawić,
„On jął k niemu tako mówić:
„Cóż tu zyszczesz nalepszego.        2285
“Gdy mię zgubisz niewinnego?
„A wszak ci zboża nie głodzę^[21]
„Ani winnym gronom szkodzę;
„Podle drogi jedno śpiewam,

„Pątnikom prace ulżywam;        2290
„Nic najdziesz we mnie innego:
„Oprócz głosu łagodnego.
„Ptasznik sie nad nim zmiłował,
“Przy żywocie go zachował:
„Takież i ty mnie zachowaj,        2295
“Bez winy mię tracić nie daj;
„Boć ja nikomu nie szkodzę,
„A to jedno ludziom radzę,
„Coby było cnotliwego,
„Ich żywotu przygodnego“,        2300
Król sie tym słowom dziwował,
Miłosierdzie mu ukazał:
Rzekąc mu: „Żywotaś godny,
„Kiedyżeś tako poradny;
„Prosiż u mnie, co jedno chcesz,        2305
„Z dobrą wolą wszystko weźmiesz“!
Ezop z tego podziękował,
O tę jednę go rzecz żądał:
„Proszę, raczyż to uczynić:
„Samom pobory odpuścić,        2310
„A ojcem im łaskawym być
I w przygodach wszelkich bronić“!
Król rzekł: „Wszystko im odpuszczam,
„W ich je świebodzie zostawiam“.
I kazał mu listy pisać        2315
I znamienicie darować.
Ezop za tę łaskę wdzięczną
Uczynił mu pamięć wieczną:
Baśni wszystki, które składał,
Krezusowi je przypisał.        2320
A gdy listy napisano,

Ezopowi je oddano;
On, wziąwszy je, precz sie wezbrał,
Szcześnie do Samu przyjachał.
Mieszczanie, gdy to widzieli,        2325
Z radością k niemu bieżeli,
Prowadzili go z weselim,
Z gędźbą, z tańcy, z wielkim pienim.
Ezop, przyszedszy ku ławicy,
Kazał, by sie zeszli wszyscy;        2330
Tam im królewskie listy dał,
Iż im wszystkę wolność zjednał.
Za to jemu dziękowali,
Przystępując, obłapiali,
Dobrodziejstwo wyznawając.        2335
Nawyższą mu cześć działając.
Potym sie precz wyprowadził
I po roznych ziemiach chodził,
Ludzi wszędy nauczając,
Dobrodziejstwa im działając.        2340
Przypowieści dziwne gadał,
A w nich swą mądrość rozdawał;
Wspomagając głupość ludzką,
Osięgnął jest przyjaźń wielką.
Przyszedszy do Babiloniej,        2345
I okazał rozum swój w niej;
U Ligurga, króla mądrego,
Dostąpił miejsca ważnego.
Bowiem naonczas królowie,
Zadawali gadki sobie:        2350
Z krotochwile to działali,
Iż je sobie wykładali;
Który wyłożyć nie umiał,

Sąpierzowi^[22] dań dać musiał;
A tymże sie zwyczaili,        2355
Iż potym rozumni byli.
Przeto Ezop, gdy to umiał,
Iż gadki dobrze rozumiał,
I króla babilońskiego
Uczynił barzo sławnego.        2360
A i gadek wiele składał.
Które król innym królom słał,
Których iże nie zgadali,
Mnogie mu dani dawali,
Skądże miasto Babilońskie        2365
Słynęło po świecie wielkie,
A to Ligurgus udziałał,
lż mądrego przy sobie miał.
Gdy sie tak Ezop zbogacił,
A sam w onym imieniu był,        2370
Wybrał sobie za dziedzica,
Enusem zwano młodzieńca;
Jako syna, go miłował,
Przed królem zawżdy oznajomiał.
Który tego niewdzięczen był,        2375
A nakoniec tak go zdradził.
Ezop, iże żony nie miał,
Chował sługę, z którą legał;
Enus sie jął z nią zabywać,
W ojcowy strzemiona stępać.        2380
I, bojąc sie gniewu jego,
Gdyby sie dowiedział tego,
We dnie, w nocy o tym myślił,

Jakoby Ezop stracon był.
Fałszywe listy napisał,        2385
Rzekąc, by je Ezop słać miał.
Do innych królów wskazując,
Swą im wiarę obiecując.
Ślubując im naukę dać
Aby mogli gadki zgadać,        2390
Które od Ligurga mają,
Prze które mu i dań dają.
Gdy je tak zapieczętował,
Tajemnie je królowi dał,
Aż król dla wielkiej żałości        2395
Nic w tym nie miał rozbaczności.
A natychmiast Hermipowi,
Wiernemu dworzaninowi,
Barze tajemnie przykazał,
By Ezopa zabić kazał.        2400
Hiermip, iże go miłował,
W proznym grobie go zachował
I tamo go długo żywił;
Enus po nim dziedzicem był.
Aż przeminął czas nieblizki,        2405
Gdy Naktanus, król egiptski,
O Ezopie sie dowiedział,
A jego śmierci żałował.
Widział mu sie czas podobny,
Iż mógł być Ligurgowi równy;        2410
A mało go sobie ważył,
Gdy już tego mędrca pozbył.
Natychmiast k niemu posła posłał
I jeszcze mu list napisał,
Na którymże gadka stała,        2415

Która sie w sobie tak miała:
„Ja, Naktanus, król egiptski,
„Tobie, królu babiloński,
„Ligurgu, ślę pozdrowienie,
„Dobra wszego pomnożenie.        2420
„Wieża na ziemi nie lęże,
„A nieba, też nie dosięże,
„Któram umyślił budować:
„Chciej mi dobre mistrze posłać!
„Proszę cię, by mi to zjednał        2425
„A i na ten list odpisał,
„A z mej ziemie za dziesięć lat
„Będzie dań tobie isty płat“.
Tę gadkę gdy Ligurgus wziął,
Bezmiernie się smucić począł,        2430
Myśląc, jakoby ją gadać,
Słuszną posłom odpowiedź dać.
I, wezwawszy mędrców swoich,
Żądał tego pilnie po nich,
Aby O tym pomyślili,        2435
Tę trudność rozprowadzili.
Oni natychmiast stępieli,
Tej rzeczy nie zrozumieli:
Dopiero więc król żałował,
Iż Ezopa stracić kazał.        2440
Rzekł: „Nie nad mię szaleńszego,
„Złomiłem ślub państwa swego.
„Któż mię był na to przypędził,
„Iżem zdrajcy łatwie wierzył“!
Słysząc króla żałosnego,        2445
Hermip przystąpił do niego:
„Rzekąc: nie raczyż smucien być!

„Nie dałciem Ezopa zabić,
„Abowiemem się nadziewał,
„Iżby tego żałować mial;        2450
„Twem przykazanie odmienil,
„Do tegom go czasu żywił.
„Alem się wżdy twej kaźni bał,
„W jednymem go grobie chował;
„Ezopa już żywego masz,        2455
„Gdy chceszy tedy go oglądasz“.
Król, gdy usłyszał tę powieść,
Bezmierną miał z tego radość,
Wnet się od ziemie pochwycił,
Hermipa, rzekąc, obłapił:        2460
„Jeśli mi prawdę powiadasz
„A Ezopa żywego masz,
„Barzoć mi ten dzień szczesny był,
„Jakobych sie weń narodził.
„Idź, go każy przyprowadzić,        2465
„Bych co rychlej mógl z nim mówić;
„Nie dbamci ni ocz innego,
„Gdy go będę miał żywego“.
Ezop blady, barzo znędzon,
Ledwie przed króla pzywiedzion;        2470
Wszyscy go tam żałowali
Ci, którzy go pierwej znali,
Uźrzawszy, król i zapłakał,
Natychmiast go omyć kazał,
Iżby go też obleczono,        2475
Potym dn niego wwiedziono.
Ezop zmyty na pałac wszedł,
Potrzeźwiony nie tak był medł,
Pokormie króla pozdrowił,

Prosząc, by mu gniew odpuścił,        2480
Tamże się hnet wszego sprawił.
W czym go jegoż syn obwinił,
I dowiódł swej niewinności.
Nie mieniąc synowej złości,
Król sprawę jego wysłuchał,        2485
A Enusa na śmierć skazał,
By go tą śmiercią zgubili,
Którą zdrajce zasłużyli.
Ezop za nim silno prosił.
Aby mu to król przepuścił;        2490
To na jego wolą dano:
Za cnotę mu przypisano.
A potym król mało powstał,
Ezopowi on list podał;
Przeczedszy, nic nie odpowiedział,        2495
Taki odpis mu dać kazał:
„Królul Tako każ odpisać,
„Że ty mistrze chcesz rad posłać,
„Gdy tego pogoda będzie,
„Na wiosnę, kiedy śnieg znidzie;        2500
„Tedy też na twe gadanie
Usłyszysz odpowiedzenie“.
Poseł ty rzeczy wysłuchał
A do Egiptu pojechał.
Kiedy sie król tak pocieszył.        2505
Ezopa zasię powyższył:
Wszystko jego wrócić kazał,
Jeszcze mu więcej darował;
A Enusa mu polecił,
By swej krzywdy nad nim pomścił,       2510
Ezop mu łaskę ukazał,

Z miłosierdzim tak nauczał:
„Mily synu! Słów mych słuchaj
„A pilnie je w sercu chowaj:
„Mnodzyć, kiedy innym radzą,        2515
„Sami w swych uczynkoch błądzą.
„Pomni, żeś człowiekiem udziałan,
„Wszem przygodam ludzkim poddam;
„Nie podnośże sie wysoko,
„Nie chceszli upaść głęboko!        2520
„A naprzód Bogu cześć dawaj,
„Swemu panu wiarę chowaj;
„Nie miej też w sobie łżywości:
„Wiedz, iżci Pan Bóg grzechów mści!
„Nie działaj krzywdy nikomu,        2525
„Co sam chcesz, życz też drugiemu;
„A w tym pamiętaj skromny być,
„Co sie nie może odmienić!
„By cię przeciwnik nie wzgardził,
„Patrz, by mu sie ostro stawil;        2530
„Z przyjacioły cudnie gadaj,
„Dobrodziejstwo im powtarzaj!
„Nie życz przeciwnym żywota,
„Być nie zadali klopota;
„Przyjacioły zawżdy wzmagaj,        2535
„Ku potrzebie je zachowaj!
„Żonę swa, miej w poczesności,
„Nie czyń przed nią nic marności:
„Krewkiegoć jest przyrodzenia,
„Barzoć sie rychło przemienia!        2540
„Chroń sie czlowieka lżywego:
„Szkodneć towarzystwo jego;
„Nie towarzysz też z łakomym:

„Uczyni cię człowiekiem złym!
„Chcesz być mądrym: więcej słuchaj,        2545
„Ale języka powściągaj;
„Przetoć Bóg uszy otworzył,
„A język mocno zagrodził!
„Gdy na godziech będziesz siedział,
„Patrz, by wiele nie mędrował:        2550
„Bać tam śmieszni miejsce mają,
„O mądrego nic nie dbają!
„Widziszli kogo szczesnego,
„Nie chciejże mu zaźrzeć tego,
„Boć zawżdy wspak zazdrość chodzi,        2555
„A kto ją ma, temu szkodzi!
„Czeladź swą dobrze opatrzaj,
„Potrzeby jej rządne dawaj;
„Nie dbaj, by sie tylko bali,
„Ale, by cię miłowali!        2560
„Srom zawżdy miej przed oczyma,
„Nie odstępuj od rozuma;
„Uczyć się jedno nie sramaj:
„Kto cię dobrze uczy, sluchaj!
„Patrz, by sie żenie nie źwierzał,        2565
„Gdyby co tajemnie mieć chciał;
„Żonyć ten obyczaj mają:
„Nic w sobie nie zachowają!
„Gdy dziś potrzebę będziesz miał,
„Patrz, by sie na jutro oszczymial:        2570
„Słuszeciem to na mądrego
„Patrzyć czasu będącego,
„Lepiejciem w dostatku być,
„Co zbędzie, opcym zostawić,

„Niźliby o się nic nie dbał,        2575
„Od przyjaciół potrzeb żebrał.
„Kogo potkasz, rad pozdrawiaj.
„A starszemu wczesność działaj:
„I pies dla swej pokorności
„Dostawa sobie żywności!        2580
„Nie śmiej sie nigdy z nędznego,
„Ale wspieraj nędze jego:
„Nieszczęście po ludziach chodzi;
„Nie wiesz, coć sie też przygodzi!
„Dobrej nauce przystawaj,        2585
„A mądrej rady nie wzgardzaj:
„Bo kto sie rad mądrych radzi,
„Ten sie w plotkach nie uwadzi!
„Gdyćby kto czego pożyczył,
„Patrz, by mu co na czas wrócił,        2590
„Chceszii, być potym wierzono,
„Dobry sąd o tobie miano!
„Komu możesz, dobrze dzialaj;
„Tego nigdy nie wymawiaj
„Ani chciej być przeto smutnym,        2595
„Iż poznasz kogo niewdzięcznym!
„Pochlebcę i obmownego
„Odpędź precz od domu swego:
„Czci z takimi nie otrzymasz
„I cnoty stracisz, które masz!        2600
„O to pracuj, by mógł jednego
„Przyjaciela mieć prawego,
„Przed którym więc już nic nie taj,
„Smiele mu sie wszego zwierzaj!
„Co masz czynić, by tak działał,        2605
„Iżby potym nie żałował;

„Przetoć trzeba długo myślić,
„A niedbale nic nie czynić.
„W tej radzie nigdy nie bywaj,
„Ani złego radzce wzywaj.        2610
„A któregoby cnym nie znał,
„Aby go nie naśladował!
„Goście rad przyjmuj do domu,
„Nie staw sie przykrym nikomu:
„Radzić ludzie oddawają,        2615
„Po kim tę cnotę poznają!
„Jeśli wnętrzną masz niecnotę,
„Miejże w postawie ochotę;
„Tym on wrzód łatwie uzdrowisz,
„Kiedy z kożdym miernie mówisz!        2620
„Tego mniemaj za szczesnego,
„Kto ma przyjaciela wiernego:
„Tamci wszystka dobra miara.
„Gdzie sie złączy dwoja wiara!
„Nic sie tak nie może taić,        2625
„Czegoby czas nie mógł odkryć;
„Słuszeć tedy dobrze działać,
„Po innych swój żywot karać“!
Tak Ezop Enusa uczył,
A zatym go więc opuścił;        2630
On też wszego pilnie słuchał,
Uczynku swego barzo żałował.
A tak gdy sobie rozmyślił,
Iże tak niecnie uczynił,
Sumnienie jego zmazane,        2635
Przywiodło ji w rozpaczanie.
Na wysoką wieżę wstąpił

A oknem sie na dół spuścił;
Takoż żywota dokonał
Za złe skutki które działał.        2540
Potym Ezop wezwał łowców,
Kazał dostać młodych orłów,
Aby sie rychlej rozeszli
A czterzy mu ich przynieśli.
Które kiedy już Ezop miał,        2545
Taką im miarę przyprawiał,
Iż sie za mięsem puszczali,
Wzgórę i na dół latali.
Do nóg im miechy przyprawił,
Do kożdego dziecię wsadzil,        2550
Które mu mięso puszczało
Albo wzgórę podnaszało
A gdy sie tak zwyczaili
A w tym już prześpieczni byli,
Ezop, gdy czas upatrzył słuszny,        2555
Jachał do Egiptu z nimi.
Uźrzawszy gu Egiptczycy
Zbieżeli sie k niemu wszyscy,
A widząc tako szpetnego,
Mnimali wiłę jakiego,        2560
Nie bacząc, iż w szpetnym sędzie
Niekiedy też balsam będzie,
A z błota puszki bywają,
W których też złoto chowają.
A gdy, na pałac wprowadzon,        2565
Uczynił królowi pokłon,
Król go laskawie przywitał
I natychmiast go zopytał:

„Ezopie! Jako ty mniemasz
„A komu mię przyrównywasz        2670
„Z tą wszystką drużyną moją.
„Którzy około mnie stoją“?
Rzekł Ezop: „Ciebie słońcowi,
„A twą radę miesiącowi,
„Bo ty świecisz, jako w niebie,        2675
„Ci mają jasność od ciebie“.
Rzekł Naktamab: „Radbych słyszał.
„Państwa jakoby szacował:
„Mali które podobieństwo
„K niemu Ligurgowe państwo“?        2680
Tam się Ezop trochę rośmiał,
Królowi tak odpowiedział:
„Państwo jego nie nie niższe,
„A jeszcze nad twoje wyższe:
„Bo jak słońce, wszytkim świecąc:        2685
„Przechodzi gwiazdy i miesąc,
„Tak się Ligurgowo państwo ma,
„Swą jasnością ine zaćmia“.
Naktanab w onej osobie
Dziwował się takiej wymowie,        2690
A potym go hnet zopytał,
Jeśliby z mularzmi przyjechał,
On rzekł: „Nie trzeba się troskać,
„Jedno miejsce racz ukazać,
„Gdzieby ta wieża miała być:        2695
„Chcęć się ja k temu przyczynić“!
Król Naktanab nic nie mieszkał,
Natychmiast w pole wyjechał;
Ukazawszy miejsce, stanął,
Coby Ezop k temu począł.        2700

On czterzy kąty rozmierzył
A na nich orły posadził;
W miechoch k nim dzieci przywiązał,
Po mularskiej im kielni dał:
Na tykach mięso trzymali,        2705
Za którym orli latali;
Potym wszytki wzgórę puścił,
Kazał wołać, jak je zuczył.
A gdy na górę wzlecieli,
Sięgając kielnią, wołali:        2710
„Czemu nam nie podawacie
„Cegły z wapnem, jeśli macie“?
Widząc, król rzekl Ezopowi:
„Dziwnoć mię temu cudowi:
„U was ludzie skrzydła mają,        2715
„A po powietrzu latają“?
On rzekł: „U nas tego dosyć!
„Przetoż się nie chciej przeciwić;
„Dlatego się człowiekiem znaj.
„Z bohatyrem się nie wspieraj“!        2720
Odpowiedział Anaktanab:
„Znam, Ezopie, iżemci słab;
„Ale powiedz, coć się widzi,
„Żądam w tym twej odpowiedzi:
„Mam tu z Grecyjej kobyły;        2725
„Nigdy takowe nie były,
„Bo od koni poczynają,
„Którzy w Babilonie rżają“.
Ezop rzekł: „Racz poczekać,
„Do jutra temu pokój dać;        2730
„A tedyć więc dobrze powiem,
„Jak ja w tej rzeczy rozumiem“.

A przyszedszy na gospodę,
Nalazł temu taką radę:
Kazał się slugam przyczynić,        2735
By mogli kota ułapić.
A kiedy go ułapili,
Rano go miotłami bili,
Jako by! Ezop rozkazał,
By wszytek lud na to patrzał.        2740
Egiptczycy, tę rzecz widząc,
Chcieli kota radzi odjąć;
Ale, gdy tego nie mogli,
Skarżąc, ku królowi pobiegli.
Król kazal Ezopa wezwać,        2745
A z nim naczął tako gadać:
„Ezopiel Coś to uczynił?
„Barzoś nam wszystkim przewinił:
„Nie wiesz, iż to źwierzę wszyscy chwalimy.
„Za, Boga sobie liczymy?        2750
„Po wszytkim Egipcie trzymają,
„Jako Bogu, chwałę dają“?
Ezop rzekł: „Królul By wiedział,
„Mniejby tej rzeczy żałował,
„Jak ten kot barzo przewinił:        2755
„Ligurgowi żal uczynił
„W Babilonie tej nocy był,
„Królewskiego kura zabił,
„W którym sie on barzo kochał,
„Iż mu godziny nocne piał“.        2760
Rzekł Naktauab: „Kto się nadział,
„By Ezop tak kłamać umiał?
„Rzecz niepodobną powiadasz;
„Dziwno mi, iż się nie sromasz!

„Jako to kot mógł uczynić,        2765
„Szedszy tam, i zasię tu przyść?
„Jużby to była Boska moc
„Tak udziałać przez jednę noc“!
Ezop trochę się uśmiechnął,
A królowi mówić począł:        2770
„Tak ta rzecz jest podobna,
„Jako twoja gadka pierwa,
„Iżby ony twe kobyly,
„Tako barzo mnożne były,
„Jakoś mi o nich powiadał,        2775
„W onej gadce, którąś zadał“.
Król jego rzeczy przyzwolil,
Ten jego dowcip pochwalił;
Ale go wżdy chciał pokusić,
Mógłliby go w czym załuczyć.        2780
Mędrca Egiptu wszytkiego
Zezwał ich z miasta swojego,
Którzy nawięcej umieli
I gadania ruzumieli.
O Ezopie powiadając,        2785
Rozum jego pochwalając.
Posadził je za swym stołem,
A Ezopa z nimi społem.
Więc jeden, który mędrszy był,
Ku Ezopowi tak mówił:        2790
„Jeślić nie przykro posłuchać,
„Mam tobie nieco powiadać.
„Otoć mię Bóg k tobie posłał,
„Iżbych z tobą rozmowę miał,
„Czemu więc potym zrozumiesz;        2795
„Jako mi na to odpowiesz“?

„Bóg nie chce — on odpowiedział —
„Izby przezeń człowiek kłamał;
„Wy sie go mało boicie.
„Gdy takie mowy broicie“.        2800
Drugi tę gadkę zagadał:
„Kościół wielki niektóry stał,
„W którym pośrzód stal słup proście,
„Trzymając sam miast dwanaście.
„Kożde miasto które trzyma,        2805
„Trzydzieści domów w sobie ma;
„Mąż z żoną po nich biegają,
„A ten urząd zawżdy mają“.
Ezop rzekł: „Nie trzeba tu myślić,
„Łatwie to mogę zapłacić,        2810
„Boć tę gadkę dzieci gadają
„W Babilonie, gdy igrają:
„Kościół jest niebieski obłok,
„Słup w pośrzodku — tenci jest rok:
„Miasta — dwanaście miesiąców,        2815
„Domy w nich po trzydzieści dniów;
„Mąż z żoną, co tam biegają,
„Dzieńci i noc znamionują;
„Patrzą urzędu swojego
„Aż do skonania świeckiego“.        2820
Naktanab rzekl do swych panów:
„Godzien Ligurg wielkich darów.
„Które jemu muszę posłać,
„Iżem go nie mógł przegadać“!
Rzekł jeden: „Królul Poczekaj,        2825
„A co to jest, ieszcze spytaj,
Czegośmy nigdy nie widali
„Aniśmy o tym słychali“.

Król Ezopa łagodnie żądał,
By mu jeszcze to powiedział.        2830
Rzekł Ezop: „Chcę rad udziałać.
„Racz jedno jutra poczekać“.
Ezop rano, gdy się przespał,
Zmyśliwszy rzecz, list napisał,
Jakoby Naktanab wyznał,        2835
Iż u Ligurga wypożyczał
Sto tysiąc złota rabskiego
Aż do czasu podobnego.
Na który je dać ślubuje,
Tym się listem obwięzuje.        2840
Nazajutrz, gdy z królem gadał,
Upatrzywszy czas, list mu podał.
Rzekąc: „Pan mi bo polecił,
„Bych się tym listem obwieścił“.
Król się temu barzo dziwił,        2845
A ku swoim panom mówił:
„Jeśliście o tym słyszeli
„Albo też niegdy widzieli.
„Bych Ligurgowi winien był,
„A u niego co pożyczył“?        2850
Rzekli, iż nie widali,
O tym nigdy nie słychali.
Ezop rzekł: „Tak wyznawacie,
„A czegóż dalej czekacie?
„Samiżeście się przyznali        2855
„Ku gadce, którąście zadali“.
Król Naktauab, gdy to uslyszał,
Przyjąwszy Eznpa. zawołał:
„O Ligurgu! Błogo Tobie,
„Iże masz mędrca przy sobie“.

Tam go więc pysznie darował
I Ligurgowi dań poslal;
Ezop też króla pozdrowił,
Ku Babilonie się pokwapił.
Gdy się ku Babilonie przywiózł,        2865
Wielką dań królowi przyniósł;
Ligurgus mu podziękował,
Słup mu złoty postawić dal.
A potym jął króla żądać,
Chcąc też Grecyją oglądać,        2870
By go raczyl na czas puścić,
Ślubując się zasię wrócić.
Król go łaskawie opuścił,
Barzo wielką chwałą uczcił,
Prosząc go, aby napotym        2875
Aż do śmierci mieszkał przy nim.
Do Grecyej gdy przyjechał,
Wszytki miasta oględował,
Obyczaje naprawiając,
W baśniach mądrość ostawiając.        2880
Ostatnie jechał do Delfów,
Iż tam była modła bogów
Po wszem świecie znamienita.
Zwlaszcza Grekom pospolita.
Ludzie się k niemu zbierali,        2885
Iże go radzi słuchali,
Bowiem ja dobrze nauczał,
Drogę ku cnocie ukazował,
Widząc Ezopa, Delfowie
Nie mieli go nizacz sobie;        2890
On, aczkolwiek o to nie dbał,
Wżdy je tym przykladem skarał:

„Drewno, gdy po morzu pływa,
„Na wzrok więtsze, niż jest, bywa,
„Aleć się prawie ukaże,        2895
„Kiedy już na brzegu Ięże.
„Takież, gdym ja o was słychał,
„Ślachetnem was ludzi mniemał,
„Ale, kiedym przyjechał k wam,
„Barzo was ludźmi złymi znam“:        2900
Delfowie, gdy to słyszeli,
Taką radę o tym mieli:
„Jeśli się nie opatrzymy,
„Posromoceni będziemy;
„Boć ten człowiek, kędy pójdzie,        2905
„O nas wszędy mówić będzie,
„I uwierzą jego mowie,
„A tak ujmie naszej sławie“.
A tako o tym radzili,
Iżby go zdradą zgubili;        2910
Jawnie się im nie godziło:
Wiele ludzi po nim było.
Więc, kiedy sie Ezop precz brał,
A sługom układać kazał,
Delfowie o tym pilili,       2915
Jakoby go obwinili.
A gdy słudzy nie baczyli,
Czaszę mu w tłomok włożeli
Wielką ze złota rabskiego,
Z kościoła Apollonowego.        2920
Ezop o zdradzie nie wiedział,
Z Delfu do Focydy jachał;
Delfowie go pogonili,
Swiętokradźcą obwinili.

On sie k temu nie przyznawał,        2925
Mienie sie im wyprawowal;
Oni tłomok rozrzezali,
Czaszę w nim złotą zastali.
Wszystkim to hnet objawili,
Do więzienia go wsadzili;        2930
Ezop sie im chciał rad sprawić,
Wżdy mu to nie pomogło nic.
A tak, gdy już porozumiał,
Iż z ich ręku wyniść nie miał,
Wzdychał ciężko, narzekając,        2935
Swe nieszczęście przeklinając;
Aż jego jeden znajomy,
Imieniem Demas rzeczony,
Wszedszy k niemu do więzienia,
A to dla jego pocieszenia,        2940
A gdyż go smutnego oglądał,
Tako go słowy pocieszał:
„Bądź, Ezopie, myśli dobrej,
„Tak ciężkiego żalu nie miej!
„Słuszeciem to na mądrego,        2945
„Aby był serca stałego.
„Sam sie swym rozumem cieszył,
„Rówien głupim ludziom nie był“.
Ezop k temu mało westchnął,
Jego radę wdzięcznie przyjął:        2950
„Ale mnie sie przygodziło,
„Jako chłopu niegdy było:
„Żona jedna, męża swego
„Pogrzebszy go umarłego,
„Zawżdy on grób nawiedzała,        2955
„Śmierci mężowej płakała.

„Oracz, który tam blizko orał
„A płacz niewieści usłyszał,
„Woły na roli ustawił,
„Tam sie w onym grobie stawił        2960
„I jął też z niewiastą płakać,
„A barzo rzewno narzekać.
„Ona, kiedy to widziała,
„Czemuby płakał, pytała.
„Rzekł, iżem tu żonę schował,        2965
„Którąm jedynie miłował.
„A tak gdy na nię wspominam,
„Z tego płaczu pociechę mam.
„Rzecze mu: Ja też swojego
„Płaczę męża umarłego:        2970
„Anićbych tak żałowała,
„Ale, żem go miłowała.
„On jej zasię począł mówić:
„Chciejże ty moją żoną być!
„Gdyż jednako żałujewa,        2975
„A czemuż z sobą nie będziewa?
„Ona k temu przyzwoliła
„A tudzieżesta sie złączyła.
„Ale, gdy tak długo mieszkał,
„Złodziej, wziąwszy woły, precz gnał.        2980
„Oracz sie wrócił we zły czas;
„Uźrzawszy, ano wołów niemasz,
„Dopiero prawie jął płakać,
„Włosy targając, narzekać.
„Żona k niemu przybieżała,        2985
„Załobliwie go pytała,
„Coby jeszcze za żałość miał,
„Iże tako rzewna płakał.

Rzekł jej: Prawieć już żałuję.
„Nie, jako pierwej, kuńsztuję;        2990
„Jużci prawie łzy wylewam,
„Kiedy swoich wołów nie mam.
„Niewiasta odpowiedziała:
„Pierwsze smętki, którem miała,
„Kożdy mi z nich łatwiejszy był.        2995
„Aleć mię już ten potępił“.
Delfowie już sie schodzili,
Aby Ezopa stracili,
I, wywiódszy go z więzienia,
Patrzali miejsca zepchnienia.        3000
Widząc Ezop swe skonanie,
Takowe k nim miał gadanie:
„Gdy źwierzęta pokój miały,
„A społem jeszcze mieszkały,
„Mysz żaby barzo prosiła,        3005
„By z nią na wieczerzy była;
„Posadziła ją w śpiżarni,
„Gdzie bylo dosyć czystych karmi.
„Żaba tam, barzo uczciona,
„Chcąc też być hojna widziana,        3010
„Jęła zasie myszy prosić,
„Aby też u niej chciała być:
„Ale, iż nie umiesz pływać,
„Musisz sie ku mnie przywięzać“.
„Mysz uboga uwierzyła,        3015
„Co żaba zdradnie radziła.
„A gdysta śrzód wody była,
„Tam żaba mysz zatopiła.
„Ona, tonąc, zawołała,
„Jej sie zdrady żałowała:        3020

„Przecz mi tak zdradnie śmierć stroisz?
„Aza się pomsty nie boisz?
„Wiedz, coć zdraduie uczyniono,
„Musić być zawsze pomszczono".
„Owa kania, gdy latała,        3025
„Mysz, tak tonącą, uźrzała:
„Prędko sie na dół spuściła,
„Mysz i żabę pochwyciła.
I wy, coście mię zdradzili,
„Szalenieście uczynili,        3030
„Czego sie w ten czas dowiecie,
„Gdy mię gardły zapłacicie;
„Bowiem Babilon z Grecyją
„Przeto was wszystki pobiją.
„Nad wami sie tego pomszczą,        3035
„Wszystki was zewnątrz wyniszczą“.
Oni, jakoby głuszy byli,
Tych jego słów nie baczyli
Tym go rychlej prowadzili,
Aby go z skały zrzucili.        3040
Ezop sie im jakoś wyrwał,
W kościół Apollonów wbieżał;
Delfowie sie rozgniewali,
Gwałtem go stamtąd wyrwali.
Oni gdy go tak targali,        3045
Boskiego gniewu nie dbali,
Rzekł, by bogiem nie gardzili,
Jego święte miejsca czcili.
Ale i to prozno było,
Nie mu sie nie polepszyło,        3050
A już na górę był ciągnion,
Z której wierzchu miał być zrzucon.

Więc Ezop jął je przeklinać:
„Gdyż nie chcecie i bogów dbać,
„Ludzie serca zapieklego,        3055
„Posłuchajcie ale tego:
„Oracz na wsi był sie starzał,
„A miasta nigdy nie widział;
„Mówił z sobą: Niżli skonam,
„Jeszcze wżdy też ludzi poznam.        3060
„I kazał sie na wóz wsadzić
„A do miasta doprowadzić.
„Słudzy tako uczynili.
„Samego z osły puścili,
„Rzekąc: Już sie nie staraj,        3065
„A jedno osły poganiaj:
„Oni cię tam doprowadzą.
„Bowiem drogę dobrze wiedzą.
„Owo nagłe burze wstały
„I wszystek świat zamieszały;        3070
„Osłowie drogi umylili,
„Na skały wóz wprowadzili.
„Więc sie on starzec przewrócił;
„Lecąc na dół, tako mówił:
„Żal mi, iże nie od koniów,        3075
„Ale ginę od złych osłów;
„Takieżci i ja żałość mam,
„Iże żywota pozbywam
„Nie od ludzi sprawiedliwych.
„Ale od zdradziec fałszywych“.        3080
A gdy go już zepchnąć chcieli,
Prosił, by jeszcze słyszeli:
„Ociec — pry — a córkę miłował,
„Więc żonę do miasta posłał;

„A tak, gdy tylko z samą był,        3085
„Poniewoli córkę zgwałcił;
„Ona tego żałowała,
„Płacząc, ojcu wymawiała:
„Jakożeś sie Boga nie bał,
„Iżeś to ze mną udziałał?        3090
„Lżejby mi zgrzeszyć z innych stem,
„Niźli z tobą, z jednym ojcem!
„I ja, bezecni Delfowie,
„Okrutniejszy, niżli lwowie,
„Wolałbych sie z smoki widzieć,        3095
„Niżli od was tę śmierć cierpieć.
„A przetożci was przeklinam,
„Na świadectwo Boga wzywam,
„Aby mię raczył wysluchać,
„Nad wami pomstę udziałać“!        3100
Oni o tym nie myślili,
Z skały go na dół zrzucili.
Ezop takowy koniec miał,
Który wszem królom mędrował!...
A potymże w krótkiej chwili        3105
Delfowie skarani byli
Morem, glodem i walkami,
Które mieli z sobą sami.
A gdy się wroga radzili,
Jakoby tego pozbyli,        3110
Wróg Ezopa kazał błagać,
Kościół k jego czci zbudować.
Ale wżdy mieli sumienie
Za swe niecne uczynienie,
Które je zawsze straszyło,        3115
Rata na nim dosyć było.

Królowie, gdy to wzwiedzieli,
Wielką z tego żałość mieli,
Iż Ezopa tak zdradzono,
Niepocześnie umorzono.        3120
Na Delfy się poruszyli,
Ziemię ich pierwej zburzyli,
Potym ony pościnali,
Którzy Ezopa stracić dali.
Takci żywota dokonał,        3125
Gdy był mnogie rzeczy prześpiał,
Którego śmierć jest sławetna,
Przez wszytki wieki pamiętna:
Boć mąrzy nie umierają,
Jako szaleni mniemają,        3130
A po śmierci prawie żywią,
Ludzi rządząc nauką swą.
Ezop też, jako mądry był,
Wielką radę w baśniach zakrył,
Czego rozumem doznacie,        3135
Jeśli pilno posłuchacie.
Baśniami nigdy nie gardzi!
Ezop nimi prawdę twierdzi.
Bierz radę od przypowieści,
Nie potępiaj ich prostości!        3140
Abowiem słowy prostemi
Rychlej prawdę pojmujemy.
Tuć ptacy broją z źwierzęty,
Wilk z owcą, liszka z gąsięty.

Dokończenie Żywota Ezopowego.

↑ W pierwodruku: Sammoniu.
↑ W pierwodruku: tak.
↑ W pierwodruku: kłopocy.
↑ W pierwodruku: nietrudniejszego.
↑ W pierwodruku: cetniki.
↑ W pierwodruku: nierządu.
↑ W pierwodruku: Język sie zostrzy językiem (w oryginale łacińskim: lingua acuitur lingua).
↑ W pierwodruku: prze.
↑ W pierwodruku: języcki.
↑ W pierwodruku: Języcki
↑ W pierwodruku: niepiłego.
↑ W pierwodruku: niszczego.
↑ W pierwodruku: ogulach.
↑ W pierwodruku: przecz.
↑ W pierwodruku: sampierz.
↑ W pierwodruku: sampierz.
↑ W pierwodruku: sampierz.
↑ W pierwodruku: sampierz.
↑ W pierwodruku: sampierz.
↑ W pierwodruku: stłucź.
↑ IW pierwodruku: gładzę.
↑ W pierwodruku: sampierzowi.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronach autorów: Ignacy Chrzanowski, Ezop i tłumacza: Biernat z Lublina.

[1] W pierwodruku: Sammoniu.

[2] W pierwodruku: tak.

[3] W pierwodruku: kłopocy.

[4] W pierwodruku: nietrudniejszego.

[5] W pierwodruku: cetniki.

[6] W pierwodruku: nierządu.

[7] W pierwodruku: Język sie zostrzy językiem (w oryginale łacińskim: lingua acuitur lingua).

[8] W pierwodruku: prze.

[9] W pierwodruku: języcki.

[10] W pierwodruku: Języcki

[11] W pierwodruku: niepiłego.

[12] W pierwodruku: niszczego.

[13] W pierwodruku: ogulach.

[14] W pierwodruku: przecz.

[15] W pierwodruku: sampierz.

[16] W pierwodruku: sampierz.

[17] W pierwodruku: sampierz.

[18] W pierwodruku: sampierz.

[19] W pierwodruku: sampierz.

[20] W pierwodruku: stłucź.

[21] IW pierwodruku: gładzę.

[22] W pierwodruku: sampierzowi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]