M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/E (całość)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego |
| Wydawca | Wydawnictwo M. Arcta |
| Data wyd. | 1916 |
| Druk | Drukarnia M. Arcta |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | E – wykaz haseł Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
|
| Indeks stron | |
E, piąta litera w alfabecie; samogłoska podniebienna; w języku polskim niema wyrazów zaczynających się od E, prawie wszystkie są pochodzenia obcego; w muz., trzeci stopień tonacji C major; nazwa tonacji a. gamy majorowej i minorowej; e...! (wykrzyknik) oznacza powątpiewanie, obojętność, lekceważenie, zniecierpliwienie, żal, niezadowolenie.
Ebenisterja, fr., stolarstwo meblowe artystyczne.
Eblis, arab., zły duch u mahometanów.
Ebonit, ang. edebon = heban; w chem. jeden z przetworów otrzymywanych przez wulkanizację kauczuku, guma stwardniała, kauczuk rogowy.
Ebor, łć., kość słoniowa.
Ebulicja, łć., wrzenie, kipienie, powstawanie pęcherzy.
Ebuljoskop, gr., przyrząd chemiczny, służący do oznaczania ilości alkoholu w napojach spirytusowych.
Ech! e! (wykrzyk) — p. E.
Echejastechnja, gr., sztuka zmieniania głosu, brzuchomówstwo.
Echinit, gr., jeżowiec skamieniały.
Echo, gr., odbicie się głosu od jakiej przegrody, np. muru, góry, drzew; odgłos, oddźwięk; przen. powtarzanie czyichś słów.
Echometr, gr., przyrząd do mierzenia siły dźwięku.
Echowy, dotyczący echa, odbijający się echem, dający echo, powtarzany przez echo.
Echt, nm., prawdziwy.
Eczka, nm., kafel narożny kwadratowy.
Edeling, nm., szlachcic u daw. Germanów.
Eden, hebr., raj; przen. rozkosz (miejsce rozkoszne a. uczucie błogie, rozkoszne); raj, niebo, szczęście, przyjemność.
Edeński, rajski, niebiański.
Edomczyk, nieprzyjaciel żydów, tatar.
Edomici, nazwa starożytna narodu semickiego.
Edredonowy, z edredonu, miękki, puszysty, puchowy.
Edukacja, łć., wychowanie, wykształcenie, ćwiczenie młodzieży w naukach i obyczajach, okrzesanie.
Edukacyjny, wychowawczy (system e., komisja e-na = zajmująca się wszystkim, co dotyczy wychowania młodzieży).
Edukować, łć., kształcić, uczyć, wychowywać, wykształcać, ćwiczyć w naukach, w obyczajach.
Edukowany, łć., dobrze wychowany, wykształcony, okrzesany.
Edukt, łć., substancja wyciągnięta z materjału surowego (np. cukier z buraków), w przeciwieństwie do produktów, które należy wydzielić mechanicznie; praw. dowodzenie sądowe szlacheckiego pochodzenia; wyciąg z dokumentu, wypis, ekscerpt.
Edycja, łć., wydanie (książki), jednorazowe wydrukowanie pewnej liczby egzemplarzy dzieła.
Edyfikować, łć., wznosić, budować.
Edykt, łć., rozporządzenie, postanowienie władzy wyższej, wyrok, rozkaz, nakaz, reskrypt.
Edyl, łć., w staroż. Rzymie wyższy urzędnik policyjny, mający obok tego dozór nad budowlami.
Edypowy, gr., zagadkowy, trudny do odgadnięcia.
Edytor, łć., wydawca, nakładca (książki).
Efeb, gr., w starożytnych Atenach młodzieniec dojrzewający.
Efebja, gr., dojście do dojrzałości młodzieńczej, instytucja i miejsce ćwiczeń młodzieży w starożytnych Atenach.
Efekciarstwo, uganianie się za efektami.
Efekciarz, Efekcista, łć., lubiący efekty, goniący za efektami.
Efekt, łć., skutek, wrażenie, sprawienie wrażenia, zadanie szyku; w lm. e-ty = rzeczy zwłaszcza podróżne, pakunki, drobiazgi rozmaite, ruchomości, sprzęty; rzeczy i przybory należące do wojska; papiery wartościowe; natężenie siły, praca.
Efektowny, łć., sprawiający, wywołujący miłe wrażenie; błyskotliwy, przedstawiający się pięknie, wydatny, odznaczający się, bijący w oczy, porywający.
Efektywny, fr. istotny, rzeczywisty.
Efemeryczny, gr. krótkotrwały, chwilowy, przemijający, znikomy.
Efemeryda, gr., zjawisko a. istota szybko przemijająca bez śladu; owad, żyjący dzień jeden, jętka; w lm. e-dy: pisma perjodyczne ulotne, podające wypadki dzienne; w astr. e-dy: roczniki a. tablice astronomiczne, podające z góry wiadomości o położeniu ciał niebieskich na pewien czas i ich bieg na każdy dzień roku.
Efeminacja, fr., zniewieściałość.
Efendi, tur., tytuł duchownego urzędnika i uczonego w Turcji.
Eferwescencja, łć., wzburzenie, pienienie się.
Efeta, gr., w staroż. Atenach sędzia kryminalny.
Efimek, dawny talar.
Eflorescencja, łć., wykwitnienie, kwitnienie; wyrzut na skórze; rozpadanie się kryształków niektórych soli na miałki proszek.
Efluencja, łć., wypływ, upływ.
Efod, hebr., a. Humerał, chusta wkładana przez księdza na ramiona pod ornat.
Efor, gr., jeden z pięciu urzędników w Sparcie, kontrolujących czyny królów.
Eforka, gr., dama klasowa.
Efraim lub Efraimita = moneta ze szlachetnego wprawdzie metalu, ale bardzo nizkiej próby, kursująca w Polsce za króla Augusta III.
Efrakcja, łć., włamanie, wyłamanie (drzwi).
Efroncki, fr., bezczelny, zuchwały, bezwstydny, obrażający, natrętny.
Efront, fr., zuchwalec.
Efronterja, fr., bezczelność, zuchwałość; zuchwalstwo, buta, zarozumiałość, arogancja, śmiałość bezczelna, bezwstyd, natręctwo.
Egalitaryzm, fr., dążenie do zrównania ludzi między sobą pod względem praw, lub dochodów.
Egalizacja, fr., zrównywanie, równouprawnienie.
Egalizować, fr., równać, bilansować.
Egerja, łć., nimfa, doradczyni króla rzymskiego Numy Pompiliusza; wogóle: doradczyni.
Egida, gr., opieka, obrona, zasłona, osłona, tarcza, puklerz, ochrona, protektorat.
Egiestja, łć., lek., wydalenie z ciała części zużytych.
Egiptjolog, Egiptolog, znawca starożytności egipskich i badacz Egiptu.
Eglantyna, fr., róża dzika.
Egocentryczny, łć., uważający swoje „ja“ za środek świata, za cel główny wszystkiego.
Egoista (forma ż. Egoistka), łć., samolub, sobek, pełen egoizmu, interesowny.
Egoistyczny, Egoistowski, samolubny.
Egoizm, łć., samolubstwo, sobkostwo; skłonność wrodzona do podporządkowania wszystkiego pod interes własny, do przekładania interesu własnego nad cudzy, interesowność.
Egotyczny, łć., przym. od Egotyzm; poezja e-a = której przedmiotem jest osoba autora.
Egotyzm, łć., skłonność do mówienia wciąż o sobie, do zajmowania wszystkich swoją osobą; samobyt, samoistność; uważanie siebie za podstawę i źródło wszystkiego.
Egzacerbacja, łć., rozgoryczenie, podrażnienie, pogorszenie (choroby).
Egzagieracja, łć., przesadzanie, przesada; nieprawda, kłamstwo, blaga.
Egzagierować, łć., przesadzać, powiększać fakt w opowiadaniu, mówić nieprawdę, kłamać, blagować.
Egzakcja, łć., pobór przymusowy, przymusowe wybieranie czego (np. podatków), wymuszanie, egzekwowanie; obwód, w którym egzaktor ściąga podatki.
Egzaktor, łć., pobierający podatki, zmuszający, poborca, egzekutor.
Egzaltacja, łć., uniesienie, zapał przesadny, zbytnia czułość, uniesienie, podniesienie, przesada, entuzjazm.
Egzaltować, łć., wprawiać w egzaltację, wzbudzać w kim zapał przesadny; e. ś. wpadać w egzaltację, unosić ś., zapalać ś., zachwycać ś., przesadzać.
Egzaltowany, łć., skłonny do egzaltacji, zapalony, zbyt czułostkowy, łatwo się unoszący.
Egzamin, łć., próba mająca na celu ocenienie nabytych wiadomości; przen. badanie, wypytywanie się, wyciąganie na słówka, indagacja.
Egzaminacyjny, łć., dotyczący egzaminowania, przeznaczony do egzaminowania (komisja, sala egzaminacyjna).
Egzaminator, łć., słuchający egzaminu, egzaminujący, badający ucznia, śledzący postępów, krytykujący.
Egzaminatorski, łć., przen., nadęty, napuszony, przesadnie poważny.
Egzaminować, łć., słuchać egzaminów, badać, przesłuchywać z postępu w naukach; badać wogóle, wybadywać, wypytywać ś., składać egzamin, badać się, próbować się.
Egzaminowany, łć., ten, który zdał egzamin, przesłuchany.
Egzantema, gr., Egzantematyczna gorączka, rodzaj febry, przy której perjodycznie zjawiają się i nikną wyrzuty skórne.
Egzantematyczny, skórny, rozwijający się na skórze.
Egzarcha, gr., wielkorządca bizantyjski; tytuł niektórych biskupów w początkach kościoła; biskup wyższy godnością od metropolity, a niższy od patryjarchy.
Egzarchat, gr., metropolja, prowincja pod zarządem egzarchy; godność metropolity kościoła greckiego; godność wielkorządcy w Bizancyum.
Egzasperacja, fr., rozdrażnienie.
Egzegieta, gr., objaśniający, tłómaczący Pismo Święte.
Egzegietyczny, gr., dotyczący egzegiezy.
Egzegietyka, gr., sztuka wykładania, objaśniania (Pisma Ś-go).
Egzegieza, gr., wykład, objaśnienie tekstu (Pisma Ś-go).
Egzekracja, łć., zdjęcie święceń.
Egzekucja, łć. wykonanie, uskutecznienie; wykonanie, spełnienie wyroku, testamentu; wymierzenie kary śmierci, stracenie kogoś; przymusowe ściąganie należności skarbowych; ludzie, wysłani do ściągania tych należności; wykonanie utworu muzycznego.
Egzekutor, łć., osoba, której zadaniem dopilnowanie wykonania testamentu; wykonawca woli testatora; wykonawca kary; żołnierz a. policjant, wysłany dla wybrania podatków; urzędnik, mający obowiązek przesyłania papierów, wychodzących z biura i wykonywanie zleceń gospodarczych naczelnika.
Egzekutorka, łć., wykonawczyni.
Egzekutywa, łć., władza wykonawcza, mająca prawo i możność przymusowego wykonywania poleceń swoich lub innych władz.
Egzekwent, łć., egzekwujący na mocy wyroku.
Egzekwje (-ji), łć., blp., uroczyste nabożeństwo żałobne za umarłych, obrządki pogrzebowe.
Egzekwować, łć., wykonywać, wypełniać (wyrok), uskuteczniać; wybierać, ściągać należności skarbowe; wydobywać, wydostawać co od kogo, wymuszać; grać, wykonywać utwór muzyczny.
Egzema, gr., rodzaj choroby skórnej; wyprysk swędzący.
Egzempcja, łć., uwolnienie, wyjęcie od czego, wyjątek, ustawa j wyjątkowa, przywilej, ekscepcja; wykup majątku zastawionego.
Egzemplarz, łć., jedna sztuka czego (książki, monety i t. d.); jeden okaz czego; przen., okaz rzadki, wyjątkowy, jedyny w swoim rodzaju; przen., człowiek śmieszny, nudny, osobliwy, typ, okaz.
Egzempt, łć., wyjęty od czego, uwolniony, uprzywilejowany.
Egzenteracja. łć., otwieranie zwłok, wyjmowanie wnętrzności z trupa.
Egzenterować, łć., wyjmować wnętrzności z trupa dla zbadania ich; otwierać zwłoki.
Egzercycja, łć., ćwiczenie, nabieranie wprawy, kształcenie się w czem; ćwiczenie muzyczne; e-e (w muzyce) = ćwiczenia, wprawki.
Egzercytować, łć., kształcić w czem, ćwiczyć, doskonalić, wprawiać w co; e. ś. ćwiczyć ś. w grze muzycznej, wprawiać ś., uczyć ś.
Egzerga, fr., miejsce u spodu medalu a. monety, gdzie umieszcza się napis lub data.
Egzoficja — p. Eksoficja.
Egzogamiczne gr., plemię, plemię, w którem zabronione jest zawieranie małżeństw z osobą tego samego plemienia.
Egzogamja, gr., zakaz zawierania małżeństw z osobą tegoż rodu.
Egzolucja, łć., zapłata.
Egzonerować, łć., uwalniać od ciężaru.
Egzorbitancja, łć., wykroczenie przeciw prawu ogólnemu, przeciw porządkowi publicznemu, wybryk, bezprawie, przestępstwo, wina, nieprawość, grzech.
Egzorbitant, łć., przestępca.
Egzorbitować, łć., uchylać się z pod prawa, wykraczać przeciw prawu, robić wybryki.
Egzorcysta, gr., posiadający moc wyganiania czarta z człowieka a. jakiego miejsca, zaklinający; kleryk mający trzeci stopień święcenia kapłańskiego.
Egzorcyzm, gr., zaklęcie, wyganianie czarta z człowieka, a. z jakiego miejsca; zażegnanie, oczyszczanie, poświęcanie.
Egzorcyzmować, łć., wypędzać czarta, zaklinać, zażegnywać go; poświęcać.
Egzorta, łć., napomnienie kościelne; przemowa pogrzebowa, kazanie, rekolekcja; mowa pogrzebowa.
Egzosmoza, gr., fiz. przesiąkanie płynów przez błonę przepuszczalną na zewnątrz.
Egzostoza, łć., lek., wyrośl kostna.
Egzotermiczność, gr., chem., charakter zjawisk, przy których przebiegu wydziela się ciepło.
Egzotermiczny, gr., wydzielający ciepło.
Egzoteryczny, gr., (o wykładzie tajemnic religijnych, systemów filozoficznych), przeznaczony dla ogółu, dostępny, popularny, przeznaczony dla niewtajemniczonych.
Egzoterysta, gr., popularyzator.
Egzotycyzm, gr., barbaryzm, używanie wyrazów i zwrotów cudzoziemskich zamiast swojskich.
Egzotyczny, gr., pochodzący z obcych klimatów, z odmiennych cywilizacji; przedstawiający zjawiska właściwe strefom odmiennym; cudzoziemski, obcy.
Egzotyzm, gr., cecha obcokrajowa, cudzoziemskość.
Egzuberancja, łć., zbytek, obfitość.
Egzul, Egzulant, łć., wywołaniec, wygnaniec z kraju, banita, tułacz; Egzulka, forma żeńs. od Egzul.
Egzyl, Egzylium, łć., wygnanie.
Egzystencja, łć., istnienie, byt; jestestwo, bytowanie, utrzymanie, sposób do życia.
Egzystować, łć., istnieć, być, znajdować się na świecie; mieć utrzymanie, sposób życia, żyć.
Egzystymacja, łć., poszanowanie, szacunek.
Ehe! wyk. oznaczający potwierdzenie: tak, aha, istotnie; powątpiewanie: czyż? ( — alboż to prawda?)
Eis, nieod., w muz. nuta e z krzyżykiem, czyli o półtonu wyższa od e
Ej! wykrz. okrzyk radości, oj! oh! ha! (ej! dałemże jemu, dałem!); żądanie niecierpliwego, hej!; podniety (ej! pókiż to mamy znosić?); zadziwienia, ach! oj! hoho! (ej, ej, = jakie dziwy!); zniechęcenia, e! eh! et! (ej, co tu robić); przestrogi, groźby; wątpliwości, ejże! (ej, bo dostaniesz! czy mówisz na serjo? — na serjo! — ej? = czyżby? nie może być).
Ejakulacja, łć., wytryśnięcie, wyrzucenie; wysunięcie wyrazów lub zgłosek.
Ejalet, tur. okrąg, powiat w Turcji, paszałyk.
Ejekcja, łć., wymioty, torsja, womity.
Ejekt, łć., w psychol. cudzy podmiot, utworzony na wzór własnego
Ejnał — p. Hejnał.
Ejrometr, łć., narzędzie wskazujące grubość włosa wełny.
Ejże, Ej! wyraz oznaczający ostrzeganie, grożenie ( — dam ja ci!) a. wątpliwość ( — czyż to prawda?) zdziwienie ( — co znowu?)
Ekarte, fr., rodzaj gry w karty.
Ekcema — p. Egzema.
Ekchymoza, gr., lek. wysięk krwi, zajście krwią, widoczne w skórze.
Ekiwok, Ekwiwok, fr., dwuznacznik, kalambur.
Eklampsja, łć., lek. napad kurczów i drgawek u kobiet i dzieci.
Eklegma, gr., mikstura słodka, gęsta.
Eklektyczny, gr., wyborowy, doborowy; polegający na wyborze tego wszystkiego, co ś. uznaje za najlepsze; niesamodzielny, ułożony z zapożyczonych poglądów, sklecony, zlepiony.
Eklektyk, gr., wybierający z dzieł swoich poprzedników to, co uznaje za najlepsze dla utworzenia nowej rzeczy a. systematu; kompilator, autor niesamodzielny.
Eklektyzm, Eklektycyzm, gr., metoda polegająca na wybieraniu z prac poprzedników tego, co najlepsze dla stworzenia nowego dzieła, systemu (w filozofji, malarstwie i t. d.).
Eklezjarcha, gr., administrator djecezji, biskup.
Eklezjarchja, gr., władza kościelna.
Eklezjasta, Eklezjastyk, gr., sługa kościelny, duchowny, ksiądz, kapłan (zwłaszcza kaznodzieja).
Eklezjastyczny, gr., kościelny, tyczący ś. kościoła a. jego władzy, prawowierny, duchowny, kapłański.
Eklipsa, Eklipsis, gr., zaćmienie planety.
Eklipsować, gr., znikać, usuwać ś.
Ekloga, gr., sielanka w formie dramatycznej, idylla; pieśń pasterska, pastorałka.
Ekologja, gr., nauka o oddziaływaniu warunków otoczenia na rozwój organizmów.
Ekonom, gr., znawca gospodarstwa rolnego; gospodarz-rolnik, rządca folwarczny; dozorca gospodarstwa; zarządzający potrzebami gospodarczemi szpitala; człowiek rządny, gospodarny.
Ekonomczuk, gr., syn, potomek ekonoma.
Ekonomiczny, gr., tyczący się ekonomji, gospodarstwa krajowego według zasad ekonomji, gospodarczy; oszczędny, gospodarny, rządny, skrzętny; skąpy; dobra e-ne, takie, które nie mogą być zawłaszczone; majątek prywatny monarchy; kasa e-a, do której wpłacają podatki.
Ekonomika, gr., zbiór zasad przepisów, dotyczących życia gospodarczego narodów; p. Ekonomja (polityczna).
Ekonomista, gr., ten, co się zajmuje nauką ekonomji; znawca ekonomji politycznej; pisarz, autor piszący o ekonomji politycznej.
Ekonomizować, gr., oszczędzać, rządzić się oszczędnie.
Ekonomja, gr., rządność, gospodarność, oszczędność; zarząd gospodarczy; domowy, miejski, rolny; e. polityczna = nauka podająca zasady gospodarstwa społecznego, o wytwarzaniu, rozdziale i spożytkowaniu bogactw narodowych, dla podniesienia ogólnego dobrobytu; dobra i dochody królewskie w dawnej Polsce; zarząd dawnych dóbr królewskich i skarbowych; pewien kompleks dóbr rządowych, stanowiących całość administracyjną; grupa kilku folwarków a. majątków z lasami, budynkami, inwentarzem i t. d.
Ekrytuar, fr., przyrząd do pisania, złożony z kałamarza, piór, itd., w kształcie jednego sprzęcika; kałamarz.
Eks... łć., w połączeniu z niektóremi rzeczownikami oznacza „były“, „niegdyś“, dawny, pensjonowany (eks-kanclerz, eks-wojskowy).
Ekscedent, łć., wichrzyciel, człowiek burzliwy, dopuszczający się ekscesu, wybryków, wpadający w ostateczność, przekraczający miarę, ekscesant.
Ekscelencja, łć., (tytuł dawany niektórym dostojnikom), Wasza dostojność, Wasza wysokość; jaśnie wielmożny; wysoki urzędnik.
Ekscentryczność, łć., największa odległość (ogniska) od środka; sposób życia i myślenia dziwaczny, odrębny, rażący, dziki.
Ekscentryczny, łć., odśrodkowy, mimośrodkowy; dziwaczny, oryginalny, pełny dziwaczności, dziwactw, dziwny, niezwyczajny, odrębny, rażący.
Ekscepcja, łć., wyjątek, wyłączenie, ograniczenie; w praw. zarzut, przez który pozwany udaremnia żądanie powoda a. zawiesza sprawę na pewien czas, środek odwodowy.
Ekscepcjonalny, łć., wyjątkowy.
Ekscept — p. Ekscerpt.
Eksceptor, łć., w praw. rodzaj pisarza protokulisty.
Ekscerpować, łć., robić wyciąg z pisma.
Ekscerpt, łć., wypis, wyciąg, wyjątek (z dokumentu, z księgi), edukt, ekscept.
Eksces, łć., wybryk, wyskok; nadużycie, wykradzenie, przewinienie, wina, występek; zdzierstwo.
Ekscesant, łć., — p. Ekscedent.
Ekscyndencyjny, łć., wyłączający z pod egzekucji, z pod zajęcia sądowego.
Ekscypować, łć., robić wyjątek, wyłączać, wymawiać coś sobie, zawarowywać sobie, wyłączać, zabezpieczać, gwarantować.
Ekscytacja, łć., podniecenie, pobudzenie, podrażnienie; podsycanie, pobudka, podnieta, zachęta, pochop, bodziec,
Ekscytarz, łć., zegar budzik, budzidło, budziciel, pobudziciel.
Ekscytować, łc., podniecać, podbudzać, podrażniać, podżegać, podsycać, poruszać; naglić, przynaglać, powtórnie zalecać, przypominać.
Eksdywizja, łć., podział majątku między wierzycieli.
Ekshalacja, łć., wyparowywanie, wydzielanie pary, wyziewów, gazów, wydychanie.
Ekshaustor, łć., klapa wpustowa, dmuchawka, pompa wdychająca.
Ekshibicja, łć., wystawa, okazanie, wydanie.
Ekshibit, łć., dokument, należący do jakiej sprawy sądowej.
Ekshipotekować, łć., wykreślać z ksiąg hipotecznych.
Ekshortacja, łć., napomnienie, przestroga.
Ekshumacja, łć., wyjęcie trupa z grobu w celu oględzin sądowo-lekarskich.
Ekskawator, łć., machina do wydobywania ziemi i równania poziomu; w dent. narzędzie do wydłubywania rozmiękczonej zębiny.
Eksklamacja, łć., wykrzyk, okrzyk, zawołanie.
Ekskludować, łć., wyłączać, wyrzucać, wykreślać.
Ekskluzja, łć., wyłączenie, odrzucenie, wykreślenie; wyjątek.
Ekskluzywa, łć., urzędowe zastrzeżenie jakiego mocarstwa katolickiego podczas wyboru papieża, aby niemiły temu mocarstwu kardynał nie został wybrany.
Ekskluzywe, łć., wyłącznie.
Ekskluzywny, łć., wyjątkowy.
Ekskomunika, Ekskomunikacja, łć., wyłączenie z kościoła, wyklęcie, rzucenie klątwy, klątwa, interdykt.
Ekskomunikować, łć., wyłączać za karę z kościoła, wyklinać, rzucać klątwy.
Ekskorjacja, łć., lek. zejście skóry z jakiejkolwiek części ciała.
Ekskorporacja, łć., usuwanie, wydzielenie ze społeczeństwa, z towarzystwa.
Ekskrementy (-ów), blp. łć., wydzieliny, odchody, kał, pomiot.
Ekskrescjencje, łć., w dawnej Polsce obszary nie nadane nikomu, należące do własności powszechnej.
Ekskret, łć., wydzielina, materja, wydzielana z organizmu.
Ekskursja, łć., wycieczka, wyprawa; zaczepka.
Ekskuza, łć., uniewinnianie ś., tłómaczenie ś., wymówka, wykręcanie się.
Ekskuzować, łć., tłómaczyć, uniewinniać; e. ś., tłómaczyć się, wymawiać ś., usprawiedliwiać ś.
Ekslibrysa, łć., znak bibljoteczny; karteczka zwykle ilustrowana z nazwiskiem posiadacza bibljoteki, naklejona na wewnętrznej stronie okładki.
Eksmatrykulacja, łć., wykreślenie z matrykuły.
Eksmisja, łć., wyrugowanie, wyrzucenie drogą sądową z posiadanej majętności, mieszkania, wywłaszczenie.
Eksmitować, łć., wyzuć z posiadania, wyrzucać z majątku, wydalać z posiadłości na zasadzie prawa, wywłaszczać.
Eksoficja, łć., obowiązki, ciężary.
Eksosmoza — p. Egzosmoza.
Ekspansja, łć., rozszerzenie się pary i gazów, prężność.
Ekspansywny, łć., dążący do rozszerzania się (polityka e-a); wybuchający (pocisk e.).
Ekspansywność, łć., dążność do rozszerzania się.
Ekspatrjacja, łć., wydalenie z kraju, wygnanie, banicja.
Ekspatrjować ś., łć., opuścić ojczyznę, przyjąć obce poddaństwo, wysiedlić ś., wynarodowić się.
Ekspedjent — p. Ekspedytor.
Ekspedjować, łć., wysyłać, wyprawiać posyłki, towary; załatwiać interesanta, kljenta.
Ekspedycja, łć., wysyłka, wysyłanie, odprawa; wyprawa (e. naukowa); każde pismo urzędowe, urzędowa kopja aktu, odpis, wyciąg, wypis.
Ekspedytor, Ekspedjent, łć., urzędnik zajmujący się ekspediowaniem papierów, posyłek, towarów (e. pocztowy, kolejowy); utrzymujący biuro do załatwiania przesyłek, interesów celnych, zajmujący się przewożenien i wysyłką towarów.
Ekspedycyjny, Spedycyjny, łć., wysyłkowy (biuro e-ne); księga e-na = w której zapisują się wysyłane rzeczy oraz koszty ekspedycji.
Ekspedyte, przys. łć., biegle, z wielką łatwością, wprawnie, doskonale, świetnie, wybornie, wyśmienicie.
Ekspedytura, łć., wydział biura, załatwiający czynności ekspedycyjne; biuro ekspedycyjne, kantor komisowo-handlowy; p. Ekspedycja.
Ekspektacja, Ekspektatywa, łć., oczekiwanie, wyczekiwanie czego, np. posady.
Ekspektacyjny, łć., wstrzymujący się, wyczekujący.
Ekspektant, łć., kandydat, oczekujący posady.
Ekspektoracja, łć., wyplucie z kaszlem; przen., wypowiedzenie tego, co cięży komu, wywnętrzanie się.
Ekspens, łć., koszt, wydatek, rozchód, nakład, sumpt; strata.
Ekspensować, łć., wydawać, ponosić koszty; zużywać, spotrzebowywać; e. ś., łożyć, wydawać na co ze znaczną stratą dla siebie, niszczyć się na co, ubożeć.
Ekspensowny, łć., kosztowny, pociągający wielki koszt za sobą, drogi; nie liczący się ze stratami, nieopatrzny, rozrzutny.
Eksperjencja, łć., doświadczenie, znajomość rzeczy.
Ekspert, łć., znawca, biegły w jakiej rzeczy, powołany dla zbadania jej, znawca, rzeczoznawca, świadomy, zawodowy, specjalista.
Ekspertyza, łć., badanie przez znawców w celu wypowiedzenia zdania w jakiej sprawie, rozpoznawanie przez biegłych.
Eksperyment, łć., próba, doświadczenie; zjawisko sztucznie wywołane, dowód.
Eksperymentacja, łć., robienie eksperymentów, prób, doświadczeń; empiryzm.
Eksperymentalny, łć., doświadczalny, oparty na doświadczeniu; empiryczny.
Eksperymentator, łć., badacz, uczony, dokonywający naukowych doświadczeń, prób, biegły w nich.
Eksperymentować, łć., doświadczać, próbować, robić eksperymenty.
Ekspiracja, łć., koniec, upłynienie terminu czego; przeminienie, skończenie, kres, oddech; przen., wydanie ostatniego tchnienia, śmierć, skon, zejście; oddech, odetchnięcie, westchnienie.
Ekspirować, łć., kończyć się, upływać, mijać, wychodzić, dochodzić do terminu swego, do końca.
Ekspjacja, łć. przebłaganie przez pokutę, odpokutowanie za winy, restytucja, zapłata, indemnizacja.
Eksplikacja, łć., tłómaczenie treści, wyłożenie, wyjaśnienie, rozwinięcie myśli, rozbiór, wyłuszczenie; uniewinnianie ś., tłómaczenie ś.
Eksplikować, łć., wyjaśniać, wyłuszczać, tłómaczyć, rozbierać; e. ś., uniewinniać ś., tłómaczyć się.
Eksploatacja, fr., użytkowanie, ciągnienie zysków, korzyści z czego, wyzyskiwanie, wydobywanie; wyrównywanie ziemi pod kolej żelazną.
Eksploatator, fr., wyzyskujący, eksploatujący, ciągnący zyski z czego, wyszukujący nowe źródła zysków i dochodów, wyzyskiwacz, prowadzący roboty nowe, dające korzyść.
Eksploatować, fr., co, ciągnąć zyski z czego, użytkować; ciągnąć korzyści, dobywać co z czego (rudę, węgiel, sól), wyrównywać, wypłaszczać; wyzyskiwać.
Eksplodować, łć., wybuchać z hukiem gwałtownie (o gazach); rozrywać się, rozpękać pod wpływem sił wewnątrz powstałych (np. o bombach).
Eksplodujący, łć., wybuchowy.
Eksploracja, łć., badanie, śledzenie, roztrząsanie; oględziny lekarskie chorego.
Eksplorator, łć., badacz, poszukiwacz czego w ziemi, badający pokłady w ziemi w celach użytkowych.
Eksplozja, łć., wybuch (np. gazów).
Eksplozywny, łć., przym. od Eksplozja; wybuchowy, (spółgłoska wybuchowa, np. k, p, t, y, b, d).
Eksponat, łć., rzecz, przedmiot umieszczony na wystawie, okaz wystawiony.
Eksponent, łć., wystawca, wystawiający swoje wyroby jako okazy na wystawie.
Eksponować, łć., okazywać, wystawiać (przedmioty), przedstawiać, okazywać (np. dowody); wyjaśniać, wykładać, wyłuszczać, tłomaczyć, dowodzić; narażać, wystawiać (na niebezpieczeństwo).
Eksport, łć., wywóz, handel wywozowy za granicę; towary wywożone za granicę.
Eksporta, Eksportacja, łć., wywiezienie, wyprowadzenie, wywóz, wysłanie; wyprowadzenie zwłok umarłego na cmentarz.
Eksporter, łć., przemysłowiec, kupiec trudniący się wywożeniem wyrobów krajowych za granicę.
Eksportować, łć., co, wywozić, wysyłać (towary za granicę, przestępców na miejsce przeznaczenia); wyprowadzać zwłoki, grzebać, chować.
Eksportowy, wywozowy (handel), przeznaczony na wywóz (towar); zajmujący się wywozem, wysyłką za granicę (kantor).
Eksposesjonować, łć., wyzuwać z posiadłości.
Ekspostulować, łć., spierać się, żądać zdania sprawy.
Ekspozycja, łć., wystawa (przedmiotów z dziedziny przemysłu, rolnictwa, oświaty i t. d.); wykład, wyłożenie, wyjaśnienie, wytłómaczenie, wystawienie, wyprowadzenie na widok; wystawienie kliszy fotograficznej na działanie światła dla otrzymania obrazu; e. w utworze literackim, w dramatach, w powieści: początek działania, przygotowanie do następnych wypadków i zawikłań; w muz. pierwsza część kompozycji.
Ekspozytura, łć., filja (instytucji społecznej a. politycznej); zakład pomocniczy; kościół filjalny.
Ekspres, fr., umyślny; umyślny posłaniec, wogóle posłaniec; nadzwyczajny pociąg na kolei żelaznej.
Ekspresja, łć., wyrażenie stanu wewnętrznego duszy (uczucia, wzruszenia); w postawie i w ruchach, w wyrazie twarzy, dosadność, wyrazistość, ścisłość, dobitność, siła, wybitność, wydatność; w muz. wyraz w grze, właściwe cieniowanie, oddanie uczucia.
Ekspresyjny, łć., dosadny, wyrazisty; wyrażający stan wewnętrzny.
Eksprobracja, łć., zarzut, ostra wymówka.
Ekspromisja, praw. dobrowolne przyjęcie na siebie cudzego długu, poręczenie, rękojmia.
Ekspromisor, łć., przyjmowanie na siebie cudze zobowiązanie, poręczyciel.
Eksproprjacja, łć., wywłaszczenie, usunięcie z własności, pozbawienie własności na drodze prawnej; wyzucie, wyrugowanie, eksmisja, ekspulsja.
Eksproprjować, dokonywać eksproprjacji, wywłaszczać.
Eksprymować, łć., wyrażać.
Ekspugnacja, łć., zdobywanie (miasta, fortecy).
Ekspulsja, łć., wyrugowanie, wygnanie, wypędzenie, wyparcie, usunięcie, wyrzucenie (np. z majątku).
Ekspurgacja, łć., usprawiedliwienie.
Ekssudat, łć., wysięk w ciele.
Ekssykator, łć., produkt suchej destylacji węgla kamiennego, stosowany do osuszania ścian wilgotnych.
Ekstabulacja, łć., wykreślenie zapłaconego długu z księgi hipotecznej.
Ekstatyczny, gr., przym. od Ekstaza; skłonny do ekstazy.
Ekstatyk, gr., będący w ekstazie a. podlegający ekstazie.
Ekstaza, gr., wyższy stopień zachwytu, uniesienie marzycielskie, zachwycenie, zapał, entuzjazm, natchnienie.
Ekstazjować ś., gr., nad czem unosić ś., zachwycać ś., wpadać w zachwyt, w stan ekstazy, uwielbiać co, entuzjazmować ś. do czego.
Ekstemporale, łć., lm., ćwiczenie piśmienne ucznia, robione w szkole bez przygotowania.
Ekstendować, łć., rozciągać, rozszerzać.
Ekstensja, łć., rozszerzanie ś., rozciąganie ś., rozprzestrzenienie.
Ekstensywny — p. Ekstenzywny.
Ekstenuacja, łć., przedłużenie (co do czasu); wytrzymanie.
Ekstenuować, łć., odbierać dług, ciążący na dobrach królewskich, przez trzymanie ich w dzierżawie.
Eksterjoryczny, łć., zewnętrzny, pozakrajowy.
Ekstenzywny, łć., rozciągły, rozciągający ś., rozszerzający ś.; gospodarstwo e-e = prowadzone na dużych obszarach z małym nakładem; nie natężone.
Eksterjoryzacja, łć., w spirytyzmie; wydzielanie się ciała astralnego w medjum.
Eksterminacja, łć., wytępienie, zagłada, wyplenienie, wyniszczenie całkowite.
Eksterminować, łć., z kraju wydalać, banitować
Ekstern, Eksternista, łć., uczeń przychodni, nie pensjonarz; wogóle uczeń, co nie mieszka w danym zakładzie, a tylko przychodzi perjodycznie (jako przeciwstawienie do stale tam mieszkających); zewnętrzny, dochodzący.
Eksternat, łć., zakład (naukowy, leczniczy, gastronomiczny) dla przychodzących (przeciwst. internat).
Eksterytorjalny, łć., nie podlegający prawom krajowym, zagraniczny, poza granicami kraju będący, nie należący do miejscowego terytorjum.
Ekstorsja, łć., wymuszanie czego na kim, wyciskanie, wyciśnięcie, wymęczenie.
Ekstra, łć., przys. nadzwyczajnie, nadzwyczaj, nader, arcy, bardzo; oprócz, nadto, w dodatku; e. a. Ekstrameta, rodzaj gry w piłkę.
Ekstracug, Ekstrapociąg, dodatkowy, nadzwyczajny pociąg kolei żelaznej.
Ekstradować, łć., wydawać kogo na czyje ręce, wydawać przestępcę w ręce władzy.
Ekstradycja, łć., wydanie kogo (przestępcy) w czyje ręce.
Ekstrahent, łć., ten, kto robi a. otrzymuje wyciąg z jakich akt, książek.
Ekstrahować, łć., wyciągać, robić wyciąg z książek, akt.
Ekstrakcja, łć., wyciąganie, wydybywanie.
Ekstrakt, łć., wyciąg, esencja, wyciągnięta z czego (mięsa, ziół i t. d.), odwar; przen., wyciąg, streszczenie, wyjęcie głównych myśli z jakiego pisma, treść.
Ekstraktor, łć., robiący wyciągi z pism, z ksiąg; przyrząd do otrzymywania wyciągów (z ziół).
Ekstraneusz, łć., składający egzamin dojrzałości, nie będąc uczniem w danym zakładzie naukowym.
Ekstraordynarja, łć., wydatki nadzwyczajne.
Ekstraordynaryjny, łć., nadzwyczajny, niezwykły, wyjątkowy; niepospolity.
Ekstrapociąg — p. Ekstracug.
Ekstrapoczta, poczta (konie i wózek pocztowy) umyślnie najęta i niezwykle szybko jadąca, droższa od zwykłej; e-ą = bardzo szybko.
Ekstraprąd, współprąd; fiz. prąd dodatkowy chwilowy, powstający w zwiniętym spiralnie przewodniku pod wpływem zmian w natężeniu głównego prądu (zamykanie i przerywanie obwodu).
Ekstraterytorjalny, łć., nie należący do terytorjum państwowego.
Ekstrawagancja, łć., przesada, dziwactwo, wybryk, wyskok, przekroczenie granic, przebranie miarki, niedorzeczność, wybujałość, głupstwo, szaleństwo.
Ekstrawagować, łć., pleść głupstwa.
Ekstynkcja, łć., gaszenie, wygaśnięcie, stłumienie.
Ekstyrpacja, łć., wyrwanie z korzeniem, wydarcie, wyniszczenie, zniszczenie doszczętne, wykorzenienie.
Ekswinkulacja, łć., uchylenie ś., uwolnienie ś.
Ekswinscerować, łć., wycieńczać, wyczerpywać siły.
Ekswota, łć., ofiary.
Eksykator, przyrząd do wysuszania przedmiotów wilgotnych w nizkiej temperaturze; przetwór do osuszania murów z wilgoci.
Ektoderma, gr., zewnętrzny listek zarodkowy, zewnętrzna warstwa komórek, wchodząca w skład gastruli.
Ektodermalny, gr., przym. od Ektoderma.
Ektoparazyty, gr., pasorzyty zewnętrzne.
Ektypografja, gr., drukowanie literami wypukłemi.
Ekumen, gr., proboszcz w kościele wschodnim.
Ekumeniczny, Ekumenicki, gr., powszechny, uniwersalny (sobór e.).
Ekwał, łć., równość, jednakowość.
Ekwator, łć., równik = koło otaczające ziemię i dzielące ją na dwie półkule: północną i południową.
Ekwatorjalny, łć., podrównikowy, gorący, rozpalony.
Ekwilibr, łć., równowaga.
Ekwilibrysta, łć., umiejący utrzymać równowagę przechodząc przez bardzo wązką przestrzeń (np. po linie, desce); gimnastyk, linoskok; przen., zręczny, obrotny, umiejący się znaleźć i dający sobie radę w każdem położeniu.
Ekwilibrystyka, łć., nauka o prawach utrzymania równowagi, sztuka zachowanie równowagi, gimnastyka, zręczność, zgrabność.
Ekwinokcjalny, łć., równonocny (kraj e. = w którym zawsze dzień równy nocy, t. j. podrównikowy; linja e-a = równik; punkt e. = punkt, w którym ekliptyka przecina się z równikiem).
Ekwipaż, fr., powóz z zaprzężonemi do niego końmi, kareta, kocz; e. okrętowy = załoga okrętowa; e. wojskowy = bagaż, sprzęt wojskowy, juki.
Ekwipować, fr., zaopatrywać w odzież, zbroję potrzebną, narzędzia i t. d.; sztyftować; e. ś. sprawiać sobie potrzebną odzież, a. narzędzia, zbroję i t. d.; urządzać się.
Ekwitacja, łć., nauka jazdy konnej.
Ekwiwalencja, łć., równoważenie się.
Ekwiwalent, łć., równoważnik, równoznacznik.
Ekwiwans, łć., w muz. dwa pełne tony równobrzmiące.
Ekwiwok, łć., p. Ekiwok.
Ekwiwokacja, łć., mówienie dwuznacznikami.
Ekzantematyczny, gr., rozwijający ś. na skórze.
Ekzekrować, łć., przeklinać, złorzeczyć.
Ekzema — p. Egzema.
Elaborat, łć., piśmienne wypracowanie, opracowanie (np. projektu).
Elastyczność, gr., sprężystość, giętkość, gibkość, podatność, zręczność; przen., niepewność, chwiejność, dwuznaczność, brak zasad, stałych przekonań.
Elastyczny, gr., sprężysty, giętki, rozciągający ś., gibki, podatny; przen., pobłażliwy dla własnych błędów, niepewny, naginający ś., wymijający, dwuznaczny.
Elateryt, gr., kauczuk kopalny, smoła ziemna.
Elbik, Elbacwelba, nm., Halbecwelwe, wpół do dwunastej; rodzaj gry w karty.
Eldorado, hiszp. nieod., kraj cudowny, rozkoszny, złotodajny, raj, niebo.
Eleaci, gr., zwolennicy szkoły filozoficznej greckiej, głoszący, że świat fizyczny jest tylko pozorem, byt zaś jednością samą w sobie, bez wszelkiej różnolitości.
Elear, Elier, Helier, węg., dawniej (gdy nie było broni palnej), wojownik przodujący, wyjeżdżający na harc, harcownik, flankier.
Elegancja, łć., ozdobność, wdzięk, wykwint, wytworność, gustowność, strojność, dobry smak, gracja; osoby eleganckie, wyższe towarzystwo; przedmioty ozdobne, służące do elegancji.
Elegancki, fr., wykwintny, wytworny, kształtny, strojny, modny, piękny.
Elegant (forma żeńs. Elegantka), fr., modniś, strojniś, ubierający się wykwintnie, szykowny, galant.
Elegantować ś., fr., stroić ś., ubierać ś. modnie, strojnie, wykwintnie.
Elegijny, gr., tęskny, smętny, smutny, żałobny, żałosny, melancholijny.
Elegja, gr., poezja liryczna z przymieszką refleksji, w której autor uwydatnia żal, smutek, tęsknotę, żałość, tren; utwór muzyczny pełny smutku, tęsknoty.
Elekcja, łć., wybory, obiór (e. króla).
Elekcjonista, łć., zwolennik obieralności królów.
Elekcyjny, łć., przym. od Elekcja; obieralny; zwołany w celu wyboru (tron, sejm e.).
Elekcyjność, wybieranie, prawo obierania, obieralność.
Elekt, łć., nowoobrany, wybrany, wybraniec.
Elektor, łć., wyborca, mający prawo obierania, uczestniczenia w wyborach; dawny tytuł niektórych panujących książąt w Niemczech, mających prawo obioru cesarza.
Elektoralny, łć., przym. od Elektor; wyborczy, obiorczy.
Elektorat, Elektorstwo, łć., władza i ziemie należące do elektora (w Niemczech); godność elektora.
Elektrobodźcza, gr., siła; p. Elektromotoryczna.
Elektrochemitypja, gr., ulepszony sposób trawienia na cynku drogą galwaniczną.
Elektrochemja, gr., chemiczne zjawiska w ciałach, wywołane przez prąd elektryczny; nauka o chemicznych działaniach elektryczności; zastosowanie elektryczności do celów chemicznych.
Elektrod, Elektroda, gr., końce, bieguny przewodników, doprowadzających prąd elektryczny do e-da dodatniego = anoda; do e-da ujemnego = katoda.
Elektrodynamika, Elektrokinetyka, gr., nauka o elektryczności dynamicznej (prądach elektrycznych), w ściślejszym znaczeniu: o zjawiskach ruchu, wywołanych przez działanie wzajemne prądów elektrycznych.
Elektrografja, gr., rytowanie za pomocą prądu elektrycznego.
Elektroindukcja, łć., wzbudzenie prądów elektrycznych przez sąsiedztwo z prądami.
Elektrojemność, pojemność elektryczna, najwyższy ładunek elektryczności, jaki może przyjąć akumulator.
Elektrokinetyka — p. Elektrodynamika.
Elektrolit, gr., ciało, rozkładające się pod wpływem prądu elektrycznego.
Elektroliza, gr., rozkład chemiczny za pomocą prądu elektrycznego.
Elektromagnetyczny, polegający na działaniu elektromagnesów.
Elektromagnetyzm, gr., wzajemne oddziaływanie prądów elektrycznych i magnesów.
Elektrometalurgja, gr., wydobywanie metalów z rud za pomocą prądu elektrycznego.
Elektrometeor, gr., zjawisko atmosferyczne, w którym bierze udział elektryczność.
Elektromotor, gr., przyrząd, maszyna do wytwarzania elektryczności.
Elektromotoryczna, Elektromotryczna, Elektrowzbudzająca, Elektrobodźcza, gr., siła = przyczyna występowania dwu rodzajów elektryczności przy zetknięciu dwu ciał różnorodnych.
Elektron, gr., podług Williama Crooksa atom elektryczny, co do wielkości równy dwutysięcznej cząstce atomu wodoru, łączący ś. z atomem materji.
Elektrooptyka, gr., badanie związku pomiędzy elektrycznością a światłem.
Elektropunktura, łć., leczenie chorych elektrycznością, puszczoną przez igły, wetknięte w ciało, galwanopunktura.
Elektrostatyka, gr., nauka o równowadze sił elektrycznych, w zwykłym znaczeniu o elektryczności statycznej (wywołanej przez tarcie).
Elektrotaktyzm, gr., zdolność oddziaływania organizmu na prądy elektryczne, galwanotaktyzm.
Elektrotechnik, gr., uczony lub technik, pracujący nad zastosowaniami elektryczności; budujący aparaty elektrotechniczne.
Elektrotechnika, gr., umiejętność zastosowania elektryczności do celów praktycznych w rzemiosłach i przemyśle (oświetlenie, telefon, telegraf i t. d.).
Elektroterapja, gr., leczenie za pomocą elektryczności.
Elektrotyp — p. Galwanotyp.
Elektrotypja, gr., klisze miedziane (galwanoplastyczne) otrzymane drogą elektryczności, z których można drukować.
Elektrownia, gr., zakład fabryczny do wytwarzania energji elektrycznej (dla oświetlenia, tramwajów, do użytku przemysłowego i t. d.).
Elektrowzbudzająca, gr., siła; p. Elektromotoryczna; e. siła polaryzacji = przyczyna powodująca przy elektrolizie powstanie prądu elektrycznego o kierunku przeciwnym do tego, który dokonał rozkładu.
Elektryczność, gr., przyczyna (pewna forma energji), powodująca w ciałach stan elektryczny, który się objawia przez przyciąganie i odpychanie ciał naelektryzowanych, zjawisko świetlne, rozkład chemiczny, gwałtowne wstrząśnienia i t. p.; e. szklana czyli dodatnia = rodzaj elektryczności, występującej na szkle potartym; e. żywiczna czyli ujemna, rodzaj elektryczności, występujący w potartej lasce żywicznej; e. statyczna = wywołana przez tarcie; e. galwaniczna czyli woltaiczna = wywołana przez działanie chemiczne, inaczej dynamiczna.
Elektryzacja, Elektryzowanie, gr., wzbudzanie elektryczności, leczenie za pomocą elektryczności.
Elektryzować, gr., kogo, co = wzbudzać elektryczność w ciele, poruszać prąd elektryczny przez co; przen., wzruszać silnie, poruszać, wstrząsać, przejmować do głębi; e. ś., nasycać ś. elektrycznością; przen., wzruszać ś. czym do głębi, przejmować się.
Elektryzująco, wzruszająco, podniecająco.
Elementarny, łć., uczący początków, początkowy (np. książka, szkoła): pierwiastkowy, wstępny (nauka, szkoła e-a); zasadniczy, podstawowy, główny (reguła e-a); żywiołowy: klęski e-e (powódź, huragan, trzęsienie ziemi, mór).
Elementarz, łć., (zdr. Elementarzyk); książeczka z abecadłem do nauki liter i czytania; abecadlnik.
Elench, gr., w logice, istotny punkt w dowodzeniu: główny wątek dowodzenia.
Eleometr, gr., areometr do oznaczania ciężaru właściwego olejów tłustych.
Eleuterja, Eleusis, gr., w Galicji stowarzyszenie ślubujących wstrzemięźliwość od napojów alkoholicznych, gry w karty, tytuniu i nadużyć płciowych; w staroż., Grecji uroczystość na cześć Zeusa na pamiątkę uwolnienia Grecji od najazdu Persów.
Eleuteryk, zwolennik, członek eleuterji.
Eleuzyjski, odnoszący się do Eleuzynji; przen., tajemniczy, udzielający się tylko wybranym.
Eleuzynje, gr., uroczystości w mieście Eleusis (w Attyce) na cześć Demetry, do których dopuszczani byli tylko wybrani i wtajemniczeni.
Elew, fr., (forma żeńsk. Elewka); wychowaniec, uczeń.
Elewacja, łć., podniesienie; wyniosłość, wysokość; w bud. rysunek strony zewnętrznej (fasady) budynku (w przeciwst. do planu); kąt, jaki tworzy przy wystrzale lufa broni (działa lub strzelby) z poziomem, aby kula leciała po linji obłącznej.
Elewacyjny, obłączny, obłąkowaty, łukowaty, podnoszący się i zniżający się okrągławo.
Elf, skand., duch dobry a. zły w mitologji skandynawskiej.
Eliberować, łć., uwalniać.
Eliksir, arab., wyciąg, odwar roślinny, używany jako lekarstwo; esencja; w alchemji: płyn tajemniczy, posiadający cudowne własności.
Eliminacja, łć., zniesienie, rugowanie, unieważnienie przyznanych w księgach sądowych zapisów, wykreślenie z ksiąg; w algieb.: usunięcie jednej niewiadomej dla uproszczenia zadania; w chem. wyłączenie, usunięcie jakiegoś pierwiastka, rugowanie; w logice: wyłączenie indukcyjne przyczyn i skutków pobocznych, by odkryć przyczynowy związek, o który chodzi.
Eliminować, wykreślać z ksiąg, znosić, wyrzucać, unieważniać.
Elipsograf, gr., przyrząd do kreślenia elipsy.
Elipsoidalny, gr., jajowaty, mający kształt elipsoidy.
Elipsojda, gr., powierzchnia wytworzona przez obrót elipsy około swej osi.
Eliptyczny, gr., mający kształt elipsy, będący częścią elipsy; dokonywający się według elipsy; w logice: z wyrzutnią, skracający, opuszczający.
Elita, fr., wybór; towarzystwo wyborowe.
Elizeum, Elizjum, Pola Elizejskie, gr., miejsce pobytu błogosławionych (według mitol. greck.), niebo, raj; przen., urocza miejscowość.
Elizja, łć., opuszczenie samogłoski a. spółgłoski.
Eljer — p. Elear.
Elki (-ów), blp. nm., futro z tchórza.
Eloah, Elohim, heb. nieod., Bóg u Hebrajczyków, Jehowa.
Elogjum, łć., słowa pochwalne, napis (na nagrobku).
Elohistyczny, odnoszący się do Boga (od Elohim).
Elokucja, łć., krasomówcze przemówienie, wysłowienie ś., wyrażenie, styl, retorycznośc.
Elokwencja, łć., wymowa, krasomówstwo, wymowność, łatwość mówienia, przesadna kwiecistość.
Elokwentny, łć., wymowny.
Elongacja, łć., wydłużenie, odległość kątowa planety od słońca t. j. kąt utworzony przez linje, poprowadzone od oka patrzącego do słońca i do planety.
Elukubracja, łć., mozolne wypracowanie piśmienne, robione nocą; utwór literacki słaby, lichy, sklecony, wymęczony.
Eluwjalny, łć., grunt = powstały wskutek zwietrzenia podłoża skalnego.
Eluzja, łć., naigrawanie się.
Elza, nm., obręcz żelazna, koło rozpędowe.
Elzewir, nazwa wydania dzieł klasycznych, wydawanych przez Elzewira, drukarza i wydawcę, w Londynie i Amsterdamie między r. 1592 a 1680; druk naśladujący druk tych wydań; p. Medjawel.
Emablować, fr., bawić (kobiety).
Emalja, fr., szkliwo, szklista powłoka różnobarwna, którą pokrywają wyroby z metalu, szkła i porcelany (polewa); e. na zębach = twarda substancja, pokrywająca zęby dla ochrony ich od zepsucia.
Emaljernia, fr., oddział fabryki, w którym emaljują wyroby.
Emaljować, fr., powlekać emalją, szkliwem, szmelcować, powlekać papier warstwą żelatyny dla nadania mu połysku.
Emanacja, łć., wypływ, wyciekanie (np. promieni światła z ciała świecącego); działanie na odległość; w filoz. neoplat. wypływ wszechrzeczy z bóstwa; wyłonienie się z Boga wszechświata.
Emanacyjny, dotyczący emanacji, powstający z wypływu, działający przez emanację, przez wpływ; teorja e-a, przypuszczająca, że światło wypływa z ciała świecącego.
Emancypacja łć., wyzwolenie, usamowolnienie (np. chłopów, kobiet), wyswobodzenie, zrównanie wobec prawa; swoboda, niezależność, wolność.
Emancypantka, łć., kobieta domagająca się równouprawnienia z mężczyznami; kobieta emancypowana, okazująca swoją równość z mężczyznami.
Emancypator, krzewiciel emancypacji, oswobodziciel.
Emancypować, łć., wyzwalać, usamowalniać; równać wobec prawa, stawać narówni z innymi wobec prawa; e. ś. wyzwalać ś., odrzucać zależność od kogo, stawać ś. niezależnym, wolnym.
Emancypowany, usamowolniony, niepodległy, niezależny, swobodny, wyzwolony, zrównany wobec prawa.
Emanować, łć., wydzielać, wyłaniać z siebie, działać za pośrednictwem wpływu.
Emaus, hebr., zwyczaj wycieczki na drugi dzień W. Nocy do pewnych miejsc w celu religijnym i dla przyjemności.
Embargo, fr., nieod. przyaresztowanie okrętów z ładunkiem w porcie; zamknięcie portu; przen., położyć e. = zabrać a. zatrzymać samowolnie rzecz cudzą.
Embarkader — p. Ambarkader.
Embarkować, fr., ładować okręt; wsiąść na okręt.
Emblema, Emblemat, gr., obraz zmysłowy, godło, symbol, znak, oznaka.
Emblematyczny, gr., symboliczny, figuryczny, widomie, zmysłowo wyobrażony, obrazowy, uzmysłowiony, alegoryczny, pod przenośnią.
Embolismiczny gr., rok u Żydów: rok przybyszowy, mający 13 miesięcy.
Embolizm, gr., wsunięcie jednego dnia w miesiącu.
Embolja, gr., zatkanie naczyń krwionośnych.
Embrjogienja, gr., powstanie i rozwój zarodka.
Embrjolog, uczony, zajmujący ś. embrjologją.
Embrjologja, gr., nauka o rozwoju zarodków zwierzęcych, ontogienja.
Embrjon, gr., płód, zarodek ludzki, zwierzęcy lub roślinny.
Embrjonalny, gr., przym. od Embrjon.
Emendacja, łć., sprostowanie, poprawienie.
Emersja, łć., ukazywanie ś. jednego ciała niebieskiego (np. planety) z za innego, lub jego cienia, który padał na nie; wynurzenie się satelity z cienia planety.
Emeryt, łć., były urzędnik, pobierający pensję dożywotnią po wysłużeniu prawem przepisanej liczby lat; wysłużony, pensjonowany; przen., niezdolny już do pracy, niedołężny.
Emerytka, wdowa, pobierająca emeryturę wysłużoną przez męża.
Emerytalny, łć., przeznaczony dla emerytów (pensja e-a); zajmujący ś. sprawami emerytury (komisja e-a); wysłużony.
Emerytowany, gr., który wysłużył emeryturę i pobiera ją.
Emerytura, dożywotnia pensja, pobierana przez urzędników po wyjściu ze służby.
Emetyk, gr., silny środek na wymioty (związek potasu, antymonu i kwasu winnego); nudziarz, człowiek nudny.
Emfatyczny, gr., przesadny, napuszony, nienaturalny, bombastyczny (styl e.).
Emfaza, gr., przesada, napuszoność w mowie, nienaturalność, pompatyczność; silniejszy nacisk na pewne wyrazy a. wyrażenia w mowie, zapał w mowie, natchnienie, podniosłość; mówić z e-ą, deklamować.
Emfiteuta, gr., dzierżawca, trzymający grunty na prawach emfiteutycznych.
Emfiteutyczny, gr., wieczysty (np. dzierżawa e-a); prawo e-e = prawo wieczystej dzierżawy.
Emfiteuza, gr., dzierżawa długoletnia, służebność.
Emfizema, gr., choroba polegająca na rozdęciu tkanek komórkowatych (rozedma płuc).
Emigracja, łć., opuszczenie kraju w celu osiedlenia się gdzieindziej; wychodźtwo, wywędrowanie; zbior., wychodźcy, emigranci.
Emigracyjny, należący do emigracji, tyczący ś. jej, wychodźczy, tyczący ś. wychodźców.
Emigrant, łć., wychodźca, ten, co własny kraj opuścił, osiadając gdzieindziej.
Emigrować, łć., przesiedlać ś., wynosić się z kraju, wychodzić z kraju.
Eminencja, łć., tytuł, dawany wysokim dostojnikom kościelnym, przewielebność, wysokość.
Eminens, Eminent, łć., celujący (np. uczeń), ten, co trzyma pierwszeństwo przed innymi.
Emir, arab., tytuł naczelnika, księcia u muzułmanów, a zwłaszcza u Beduinów.
Emirat, kraj podległy emirowi.
Emisarjusz, łć., wysłaniec potajemny polityczny dla propagandy lub na zwiady; podżegacz.
Emisja, łć., puszczenie w kurs (obieg) papierów wartościowych (akcji, obligacji), w celu zdobycia kapitału potrzebnego do prowadzenia przedsiębiorstwa, wypuszczenie; wysyłanie promieni (ciepła, światła), promieniowanie.
Emitent, łć., wypuszczający papiery procentowe w obieg na mocy ustawy, zatwierdzonej przez rząd.
Emitować, łć., puszczać w obieg, w kurs, wypuszczać.
Emocja, fr., wzruszenie, wzburzenie fizyczne a. umysłowe, poruszenie, wrażenie, ruch silniejszy.
Emocjonalny, Emocyjny, fr., skłonny do wzruszeń, do wybuchów uczucia.
Emocjonować, wzruszać; e. ś. wzruszać ś., przejmować ś.
Emolument, łć., pożytek, korzyść, zysk, dochód poboczny, nadzwyczajny, nadetatowy.
Empirejski, przym. od Empireum; rajski, niebiański, niewypowiedzianie rozkoszny.
Empireum, łć., raj, miejsce rozkoszne dla dusz błogosławionych, trzecie niebo, raj; niebiosa, błękit.
Empireumatyczny, gr., przypalony, przysmalony (zapach e. = zapach przysmalonej tłustości); w chemji: ogrzewany bez przystępu powietrza.
Empirja, gr., doświadczenie, praktyka.
Empirjokrytycyzm, gr., teorja wyprowadzająca świadomość z praw bjologicznych.
Empiryczny, gr., na doświadczeniu oparty; doświadczalny, doświadczający, praktyczny.
Empiryk, gr., opierający wszystko tylko na doświadczeniu, nie będąc zwykle znawcą teorji; praktyk; filozof, twierdzący, że do poznania wszechrzeczy można dojść tylko drogą doświadczenia.
Empiryzm, gr., sposób traktowania rzeczy na podstawie doświadczenia z odrzuceniem teorji; kierunek filozoficzny, uznający tylko wiedzę doświadczalną, polegającą na wynikach doświadczeń i faktów.
Empora, gr., galerja nad nawami kościoła.
Emporja, Emporjum, gr., główne miejsce składowe dla towarów; środkowy punkt handlu powszechnego.
Empuza, gr., rodzaj grzybka, pasorzytującego na owadach.
Emulacja, łć., współzawodnictwo, współubieganie ś., przesadzanie ś., rywalizacja.
Emulator, łć., współzawodnik.
Emulować, łć., ubiegać ś., współzawodniczyć, rywalizować, iść w zawody, iść o lepsze.
Emulsja, łć., mechaniczna mieszanina tłuszczu lub oleju z inną cieczą, mająca pozór mleka (e. migdałowa), zawiesina.
Emulsyjny, łć., od Emulsja; fot. klisza e-a, papier e. = pokryte warstewką emulsji żelatynowej, czułej na światło.
Emulsyna, łć., część składowa migdałów, maku i innych nasion.
Emundować, łć., oczyszczać, uniewinniać, tłumaczyć, usprawiedliwiać; e. ś. oczyszczać się z zarzutów.
Enantowy, gr., winny (z wina).
Enchirydjon, gr., podręcznik zwięźle napisany; książka podręczna.
Enchorjalne pismo, łć., — p. Demotyczne pismo.
Encyklika, gr., odezwa, okólnik papieski do biskupów.
Encyklografja, gr., ogólny zarys wszystkich umiejętności.
Encyklopedja, gr., alfabetyczny zbiór wiadomości, umiejętności, sztuk i nauk, wchodzących w zakres a. jednej jakiej gałęzi wiedzy a. wszystkich (e. powszechna, e. kościelna, prawna, przyrodnicza i t. d.), leksykon.
Encyklopedyczny, gr., obejmujący wszystkie zakresy wiedzy, wszechstronny.
Encyklopedysta, gr., posiadający ogólne wiadomości z rozmaitych działów wiedzy; nazwa uczonych francuskich z 18 w., którzy wydawali pierwszą encyklopedję ogólną, przedstawicieli sensualistycznego poglądu na świat.
Endecja (ze skr. N. D.), narodowa demokracja, nazwa partji politycznej.
Endek, członek stronnictwa demokracji narodowej.
Endemiczny, gr., stale, nieustannie panujący w danem miejscu (choroba e-a, np. kołtun na Polesiu, cholera w okolicach Gangesu), miejscowy, krajowy.
Endemja, gr., choroba stale panująca w pewnej miejscowości.
Endogamja, gr., zakaz zawierania małżeństw z osobą obcego rodu.
Endogieniczny, gr., rosnący wewnątrz.
Endolimfa, gr., płyn wodnisty, znajdujący się w uchu wewnętrznym.
Endosmometr, gr., przyrząd do mierzenia siły osmozy.
Endosmotyczny, dotyczący endosmozy.
Endosmoza, gr., przesiąkanie się wzajemne dwuch cieczy, przedzielonych błoną, wsysanie, dyfuzja.
Endosperma, gr., bielmo, zapas materjałów odżywczych w nasieniu, służących dla karmienia zarodka podczas kiełkowania.
Endospora, gr., bakterja wytwarzająca w sobie zarodniki.
Endotermiczny, gr., pochłaniający ciepło.
Endywja, wł., gatunek cykorji, której liście są używane jako sałata.
Endżumen, pers., parlament perski.
Enema, gr., narzędzie do wstrzykiwania płynu w kiszkę odchodową, lewatywa.
Energiczny, gr., tęgi, krzepki, jędrny, pełny sił, żwawy; silnie działający, mocny; dosadny, pełny mocy, sprężysty.
Energietyka, gr., nauka o energji; dążność do sprowadzenia wszelkich objawów w przyrodzie do pojęcia energji.
Energietyzm, gr., podstawy nauki o wytrzymałości.
Energja, gr., fiz. siła, moc, zdolność działania, zdolność wykonywania pracy; hart, dzielność, tęgość, sprężystość, jędrność, krzepkość; stan czynny, stan działania, sprawność; przenoszenie e-i, stosowanie źródła e-i (siły) do wykonywania pracy; rozpraszanie ś. e-gji, uchodzenie jej, tracenie jej.
Enerwacja, łć., osłabienie nerwów, wyniszczenie, rozdrażnienie nerwowe; newroza.
Enerwować, łć., denerwować, rozdrażniać.
Engroista, fr., kupiec hurtowy.
Enharmoniczny, gr., mający różne nazwy a. brzmienie jednakowe (o tonach muzycznych).
Enigma, Enigmat, gr., zagadka.
Enigmatyczny, zagadkowy, ciemny.
Enkaustyka, gr., malowanie gorącemi farbami woskowemi na porcelanie; sztuka wypalania farb na skórze lub szkle; napawanie woskiem przedmiotów gipsowych dla nadania im lepszego pozoru.
Enklawa, Enklave, łć., nieod., część terytorjum obcego państwa, znajdująca się całkowicie w obrębie danego państwa.
Enklityka, gr., wyraz nieakcentowany, zwykle jednozgłoskowy, łączący się z wyrazem poprzednim.
Enkracja, gr. powściągliwość.
Enkratyci, gr. sekta w II w., która wstrzymywała się od wina, mięsa i małżeństwa.
Enkrynity, gr., cząstki skamieniałe lilji morskich, znajdywane w pokładach drugorzędnych.
Enkrynitowy, gr., wapień = wapień zawierający w wielkiej ilości szczątki enkrynitów.
Enologja, gr., nauka o winach.
Enometr, gr., narzędzie do mierzenia siły wina.
Enopatja, gr., leczenie się winem.
Enoptromancja, gr., wróżenie za pomocą zwierciadła.
Entelechja, gr., duch, dusza, jako istota, urabiająca organizm (własny) i nadająca mu formy.
Enteralgja, gr., nerwowe cierpienie kiszek.
Enterografja, gr., opis wnętrzności, kiszek.
Enterolit, gr., lek., kamień kiszkowy.
Enterotomja[1], gr., operacja przecięcia kiszki.
Enterologja, gr., nauka o wnętrznościach, kiszkach, jelitach.
Enteropatja, gr., choroba kiszek, cierpienia kiszkowe.
Enterotomja, gr., rozbiór, anatomja kiszek.
Entoderma, gr., wewnętrzny listek zarodkowy, wewnętrzna warstwa komórek, wchodzących w skład gastruli.
Entomografja, gr., opisanie owadów.
Entomolit, gr., owad skamieniały.
Entomolog, znawca i badacz owadów.
Entomologja, gr., nauka o owadach.
Entre... — p. Antre...
Entroparazyty, gr., pasorzyty wewnętrzne.
Entropja, gr., ta część wewnętrznej energji ciała, która nie jest już zdolna do dalszej przemiany na pracę.
Entuzjasta (forma żeńs. Entuzjastka), gr., człowiek pełen zapału, zapaleniec, zagorzalec, łatwo ś. zapalający do czego, zachwycający ś. czem, natchniony, przejęty.
Entuzjastyczny, pełen zapału, zapalony, wybuchający, przejęty, nadzwyczajny, uniesiony uczuciem, podniesiony.
Entuzjazm, gr., zapał, zachwyt, podniecenie ducha, natchnienie, egzaltacja.
Entuzjazmować, gr., wprawiać w zachwyt, zapalać, porywać, unosić, roznamiętniać do czego; e. ś., zapalać ś., roznamiętniać ś. do czego, zachwycać ś., wpadać w zachwyt, zapał.
Entymemat, gr., wnioskowanie skrócone, w którym opuszczono pośrednie ogniwa, jako łatwo domyślne.
Enumeracja, łć., wyliczenie, wymienienie.
Enuncjacja, łć., wysłowienie, wyrażenie myśli, wypowiedzenie.
Enzootja, gr., choroba zaraźliwa bydła, panująca stale w jakiejś okolicy.
Enzyma, gr., ferment nieorganiczny, rozpuszczalny.
Eocen, Eoceniczna formacja, gr., najstarsze pokłady osadowe trzeciorzędowe.
Eol, gr., bożek wiatru.
Eon, gr., długi przeciąg czasu, wieczność; e-y, u gnostyków duchy pośredniczące między Bogiem a stworzeniem; E. dobry = Chrystus; E. zły = Demiurg (ob).
Eos, gr., jutrzenka.
Eozyna, gr., barwnik anilinowy czerwony, otrzymywany z fluoresceiny.
Epakta (-kt), blp., gr., liczba wskazująca różnicę między długością roku księżycowego i słonecznego; oznacza czas przypadania nowiu, przed początkiem roku przyszłego.
Epanafora, gr., powtórzenie tego samego wyrazu na początku kilku zdań, po sobie idących.
Eparch, gr., zarządca prowincji.
Eparchja, gr., djecezja biskupa obrządku wschodniego.
Epenteza, gr., wtrącenie głoski w środek wyrazu.
Epicentrum, łć., punkt na powierzchni ziemi, leżący wprost nad głównym ogniskiem trzęsienia ziemi.
Epicheremat, gr., sylogizm, którego jedna przesłanka lub obie są stwierdzone przez wniosek z nich wynikający a. przez inne zdanie.
Epicki, Epiczny, gr., opisowy; bohaterski, heroiczny; poezja e-a = zawierająca spokojny opis, opowiadanie o czym bez uwydatnienia uczuć autora.
Epicykl, gr., koło toczące ś. po okręgu innego koła.
Epicykloida, gr., krzywa, opisana przez punkt okręgu koła, toczącego ś. po innym okręgu.
Epidemiczny, gr., tyczący ś. epidemji, zaraźliwy, grasujący, powszechnie panujący.
Epidemja, gr., zaraza, choroba nagminna, choroba zaraźliwa, rozpowszechniająca się w pewnym czasie i obejmująca pewną przestrzeń kraju; przen., pewna wada a. jakiś objaw duchowy, chwilowo panujący wśród ogółu.
Epidemjologja, gr., nauka o epidemjach, o chorobach epidemicznych.
Epiderma, gr., zewnętrzna warstwa skóry, naskórek.
Epidermoidalny, naskórny.
Epidot, gr., kamień ozdobny; wodny krzemian wapnia, glinu i żelaza, zabarwiony na zielono i żółto.
Epifanja, gr., objawienie ś. Zbawiciela, święto Trzech Króli.
Epifenomen, gr., zjawisko dodatkowe, samo przez się nic nieznaczące, symptom, zjawisko chorobliwe.
Epifit, gr., narost, roślina żyjąca na innej roślinie, ale nie pasorzytująca.
Epifora, gr., w retoryce: powtarzanie tych samych wyrazów na końcu kilku zdań, po sobie idących.
Epigieneza, gr., stopniowe rozwijanie się jestestw; teorja epigienetyczna = teorja rozwoju stopniowego.
Epiglotis, gr., języczek, przykrywka krtani.
Epigon, gr., potomek; naśladowca i propagator wielkich idei gienjalnych poprzedników, mniej od nich zdolny.
Epigraf, gr., napis jako godło, napis, motto, sentencja, dewiza.
Epigrafika, gr., nauka o odczytywaniu dawnych napisów na murach, pomnikach, kamieniach; ogół epigrafów w jakiej literaturze (e. łacińska).
Epigram, Epigramat, gr., krótki wierszyk w tonie żartobliwym, zawierający jakąś myśl a. charakterystykę czego; myśl krótka dowcipna, wyrażona wierszem.
Epigramatyczny, na wzór epigramatu; tyczący ś. epigramatu, krótki, zwięzły, dobitny, dosadny, silny, dorywczy; dowcipny.
Epigramatyk, Epigramatysta, piszący epigramaty.
Epik, gr., poeta epiczny; p. Epika.
Epika, gr., poezja epiczna, opisowo-bohaterska; spokojny opis, objektywny, bez uwydatnienia uczuć autora, opis bohaterski, heroiczny.
Epikrysa, gr., zestawienie objawów choroby z wynikami sekcji pośmiertnej.
Epikureizm, gr., nauka filozofa Epikura (341 — 270 przed Chr.), upatrującego najwyższe szczęście człowieka w rozkoszy duchowej; przen., zmysłowość, lubowanie się w uciechach zmysłowych, dogadzanie sobie, rozpusta.
Epikurejczyk, zwolennik epikureizmu; przen., rozpustnik, hołdujący uciechom zmysłowym, wygodniś.
Epilema, gr., zarzut, który mówca sam sobie czyni, aby z góry odeprzeć ten zarzut, który mu mogą uczynić.
Epilepsja, gr., wielka choroba, choroba św. Walentego, kaduk, padaczka.
Epileptyczny, usposobiony do epilepsji, dotyczący epilepsji, wynikający z niej.
Epileptyk, gr., chory na epilepsję, człowiek dotknięty epilepsją.
Epilog, gr., zakończenie (np. jakiego utworu, mowy); koniec, zamknięcie czego, ostatni objaw czego.
Epinicjon, Epinicjum, Epinikion, gr., pieśń zwycięska.
Epipedometrja, gr., mierzenie płaszczyzn.
Episjer, fr., kupiec korzenny; przen., mieszczuch, należący do stanu kupieckiego; człowiek małostkowy.
Episjerstwo, fr., ogół episjerstwa, fach episjerów, konserwatyzm mieszczański, małostkowość.
Episkopalny, gr., należący do biskupa; e. kościół = kościół anglikański, na czele którego stoi panujący i biskupi.
Episkopat, gr., władza, godność biskupia; biskupstwo, djecezja, ogół biskupów kraju.
Epistemologja, gr., w fil. teorja poznania.
Epistolarjusz, łć., zbiór listów.
Epistolografja, gr., sztuka pisania listów.
Epistoła, łć., list; żart., utwór długi i nudny; ustępy z Pisma ś-go, czytane przed Ewangielją podczas Mszy świętej.
Episylogizm, gr., wniosek dodatkowy, dopełniający.
Epitafjum, Epitaf, gr., nagrobek, grobowiec, napis na kamieniu grobowym.
Epitalamjum, gr., wiersz na cześć zaślubin napisany, pieśń weselna.
Epitet, gr., określenie przymiotnikowe lub rzeczownikowe, wyrażające stałą cechę jakiejś osoby lub przedmiotu; przen. przydomek, przezwisko, wymysł (osypać kogoś e-ami).
Epitomator, gr., robiący skróty a. wyciągi z dzieł innych autorów.
Epitome, gr., skrót, konspekt, streszczenie.
Epizod, gr., ustęp, wtrącony nawiasowo w opowiadanie główne, wyjątek, ustęp; zdarzenie, wypadek.
Epizodyczny, gr., nawiasowo wtrącony, nie połączony ściśle z główną myślą opowiadania, dyrywczy, mimochodem opowiedziany.
Epizoiczny, gr., żyjący na zwierzętach.
Epizootja, gr., zaraza na bydło, pomorek.
Epizootyczny, gr., zaraźliwy, grasujący między bydłem.
Epizować, gr., nadawać charakter epiczny.
Epoda, gr., śpiew końcowy po strofie i antystrofie; mały poemat liryczny.
Epoka, gr., moment rozpoczynający erę; chwila przełomowa, rozpoczynająca nowy rozwój historyczny, punkt zwrotny; okres czasu między dwoma ważnemi wypadkami dziejowemi; w astr., czas, od którego liczy się bieg planety, komety lub księżyca.
Epokowy, gr., stanowiący, poczynający epokę nową, bardzo ważny, wpływający na dalsze losy, na rozwój czego; wybitny, wielki, znamienny.
Eponim, gr., w starożytnych Atenach wyższy urzędnik, urzędowy opiekun wdów i sierot, sądził sprawy niewolników, kierował uroczystościami, załatwiał sprawy międzynarodowe; od jego imienia brał nazwę miesiąc, w którym urzędował.
Epopeiczny, wspaniały, podniosły, świetny (chwila e-a).
Epopeja, Epos, gr., poemat bohaterski, utwór epiczny, na tle ważnych faktów dziejowych osnuty, a charakteryzujący naród cały, lub obchodzący całą ludzkość.
Eprewa, gr., pierwsze odbicie (sztychu, fotografji).
Epuracja, łć., oczyszczenie, przeczyszczenie (żołądka).
Epuzer, fr., żart., kandydat do stanu małżeńskiego.
Era, gr., fakt dziejowy, od którego liczą ś. lata (e. chrześcijańska = narodzenie Chrystusa; e. mahometańska = data ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny); pewien okres czasu, epoka.
Erb, szwed., pierwiastek metaliczny cerytowy.
Ereb, gr., świat podziemny, piekło u starożytnych, otchłań, bezdeń, przepaść.
Erekcja, łć., wzniesienie, założenie jakiej budowli; wybudowanie, zakład, fundacja, ufundowanie; pobudzenie, naprężenie, nabrzmienie.
Erekcyjny, odnoszący ś. do erekcji, fundacyjny (akt e.).
Erem, gr., pustelnia.
Eremita, gr., pustelnik, samotnik żyjący zdala ludzi w miejscu ustronnem; odludek.
Eretyczny, podbudzający chorobliwie, podrażniony.
Eretyzm, gr., lek., podbudzona czynność naczyń krwionośnych, pobudzalność, chorobliwe podrażnienie.
Erga, gr., w fiz. absolutna jednostka pracy, praca wykonana przez siłę równą jednej dynie podczas przesunięcia ciała o 1 centymetr.
Ergal, gr., fiz. energja potencjalna.
Ergocista, łć., ten, co uparcie, zawzięcie dysputuje, spiera się.
Ergograf, gr., przyrząd wskazujący znużenie mięśni, zapisujący ilość wykonanej pracy.
Ergoterja, Ergotyzm, łć., sprzeczka, dysputa; manja sprzeczania ś.
Ergotyna, łć., w bot. sporysznik, trująca składowa część sporysza.
Erjometr, gr., narzędzie do mierzenia delikatności tkaniny.
Erkier, nm., balkon na piętrze, ze wszystkich stron obmurowany, opatrzony oknami.
Ermitaż, fr., pustelnia, mieszkanie pustelnika, samotnia; nazwa muzeum i galerji obrazów w Petersburgu.
Erogować, łć., wyprosić co u kogo.
Eros (-a), gr., miłość, bożek miłości, amor.
Erotematyczna, gr., a. Sokratyczna metoda = metoda, polegająca na zadawaniu pytań, doprowadzających do pewnych wniosków.
Erotematyka, gr., sztuka naprowadzania za pomocą pytań na pewną odpowiedź.
Erotoman (forma żeńska Erotomanka), gr., człowiek, podlegający obłędowi miłosnemu.
Erotomanja, gr., szał miłosny, obłęd miłosny; chorobliwa miłość erotyczna.
Erotyczny, gr., dotyczący miłości płciowej, lubieżny, romansowy; poezja e-a = opiewająca miłość.
Erotyk, gr., wiersz erotyczny, utwór miłosny.
Erotyzm, gr., kierunek w literaturze, którego przedmiotem jest miłość płciowa; popęd płciowy; usposobienie romansowe.
Erozja, łć., gieol. wyżłabianie, działanie żłobiące, wywierane przez wodę na powierzchnię ziemi, niwelujące ją.
Erozyjny, gr., powstały wskutek erozji.
Erpetologja, gr., część zoologji o gadach.
Errata (-ów), gr., blp., błędy drukarskie (na końcu książki zwykle spisane).
Erratyczny, łć., naniesiony przez wodę i lód a. przez lodowiec; błędny.
Error, łć., błąd, pomyłka.
Erubescyt, łć., rodzaj rudy miedzianej.
Erudycja, łć., uczoność, mądrość, wielka nauka, wiedza obszerna i gruntowna.
Erudyt, Erudyta (forma żeńska Erudytka), łć., człowiek uczony, mądry, oczytany, posiadający gruntownie wiele wiadomości, wykształcony.
Eruktacja, łć., odbijanie ś., odcinanie ś.
Erupcja, łć., wybuch (zwłaszcza wulkanu).
Erygować, łć., wznosić, zakładać, fundować, budować, stawiać, sztyftować, urządzać, pobudzać, ożywiać, zachęcać.
Erynja — p. Eumenida.
Erystyczny, gr., prowadzący spory.
Erytroskop, Erytrofitoskop, gr., rodzaj okularów, przez które rośliny zielone wydają się czerwonemi, a inne zabarwienia także przeinaczonemi.
Erytrozyna, gr., barwnik czerwony.
Es, zygzak, wężyk, wykrętas (esy, floresy); w muz. e z bemolem; zaprząg dwukonny.
Esauł, tur., p. Asauł.
Eschatokół, gr., zakończenie pisma.
Eschatologja, gr., nauka Kościoła o rzeczach ostatecznych (o śmierci, sądzie ostatecznym i życiu zagrobowym).
Esdek (skr. od S. D.), członek partji socjalno-demokratycznej.
Eseista, fr., autor szkiców.
Esencja, łć., wywar, ekstrakt, wyciąg; przen., istota rzeczy, treść sama, osnowa, wątek, sens.
Esencjalny, Esencjonalny, łć., zawierający jak najwięcej esencji, wywaru, ekstraktu; pożywny, posilny, mocny; przen., treściwy, dotyczący istoty rzeczy; zwięzły, pełen treści, pełen myśli.
Eser (skr. od S. R.), członek, partji socjalno-rewolucyjnej.
Eses, nieod., w muz. nuta e z bemolem podwójnym.
Eskadra, fr., oddział floty wojennej.
Eskadron, fr., — p. Szwadron.
Eskalada, fr., wtargnięcie do miasta szturmowanego, przez mur za pomocą drabin.
Eskamoter, fr., kuglarz, umiejący zręcznie chować przedmioty; oszukańczo grający w karty.
Eskamotować, fr., usunąć, ukryć niespostrzeżenie przedmiot w oczach widzów; sprzątnąć co z przed oczu sztuką kuglarską; kraść zręcznie.
Eskapada, fr., swawola, wybryk, krok nierozważny; fałszywy skok konia.
Esklander, Esklandra, fr., skandal, zgorszenie.
Esklaważ, fr., niewola; rodzaj bransolety w formie łańcuszka.
Eskont, fr., — p. Dyskont.
Eskontować, fr. — p. Dyskontować.
Eskorta, fr., konwój, straż orężna, towarzysząca komu, straż honorowa, warta, opieka, ochrona.
Eskortować, fr., konwojować, towarzyszyć zbrojno komu, odprowadzać pod strażą, chronić, zasłaniać, opiekować się kim w drodze.
Eskulap, gr., bożek sztuki lekarskiej; przen., lekarz, doktór.
Esowaty, krzywy, zygzakowaty, wężykowaty, kręty, pokrzywiony, wygięty w kształcie litery s.
Esperanto, nazwa sztucznego języka międzynarodowego (utwór d-ra Zamenhofa z Warszawy).
Esperantysta, zwolennik Esperanta.
Esplanada, fr., wolny duży plac, płaszczyzna przed warownią a. wogóle przed dużemi budynkami, nasyp sztucznie wzniesiony.
Estakada, fr., rodzaj tamy na rzekach, zamknięcie ujścia rzeki; długi pomost, wchodzący w morze, dla spacerujących w miejscach kąpielowych.
Estampa, fr., odcisk, rycina odbita, kopersztych.
Esteta, Estetyk, gr., uczony znawca estetyki, autor rozpraw o pięknie, wykładający estetykę; mający silnie rozwinięte poczucie piękna; wybredny w rzeczach piękna.
Estetyczny, gr., zgodny z zasadami estetyki; wchodzący w zakres estetyki; piękny, bardzo ładny (wygląd, strój), pełen gustu, odpowiadający warunkom piękna; e-e poczucie = znawstwo i upodobanie w sztukach pięknych, dobry smak.
Estetyka, gr., nauka o pięknie i o sztukach pięknych; piękność, piękno; nauka o warunkach piękna, o smaku w rzeczach piękna.
Estetyzm, gr., rozważanie i ocenianie wszystkiego tylko ze stanowiska estetycznego; przesadne, jednostronne rozmiłowanie się w pięknie.
Estezjologja, gr., część fizjologji, obejmująca naukę o organach zmysłów.
Estezjometr, gr., przyrząd, mierzący zmniejszenie się czucia pod wpływem znużenia.
Estofilaksja, gr., wrażliwość obronna.
Estokada, fr., cios przy fechtunku; natrętna prośba o pożyczkę.
Estr, w chem. nazwa przetworów eterycznych o zapachach owocowych.
Estyma, Estymacja, łć., szacunek, poważanie, cześć, znaczenie.
Estymator, łć., czciciel, wielbiciel.
Estymować, łć., czcić, szanować, poważać, mieć szacunek dla kogo, wielbić, cenić.
Esy, otwory w desce skrzypców w formie litery s.
Esy-floresy, różne linje i zakręty oraz rysunki w kwiaty, jako ozdoby ornamentacyjne.
Eszelony (-ów), fr., blp. szyk bojowy, w którym każdy następny oddział jest bardziej cofnięty od poprzedniego, stojącego obok; każda z części, na które dzieli się pułk podczas podróży.
Eszofować ś., fr., gniewać ś., zapalać ś., rozgorączkowywać ś. w gniewie.
Et! wykrz. (nieukontentowanie, zniechęcenie), ech!
Etablować ś., fr., urządzać ś., otwierać jaki zakład (handlowy, przemysłowy).
Etalaż, fr., wystawa towarów sklepowych.
Etalon, fr., miara a. waga urzędowa, podług której sporządzane i sprawdzane są inne.
Etamina, fr., tkanina wełniana błyszcząca, prawdę tak rzadka i ażurowa, jak kanwa.
Etan, gr., węglowodór z szeregu metanowego.
Etap, fr., trakt, gdzie są w pewnych odległościach miejsca wypoczynku dla więźniów eskortowanych; miejsce, stacja wypoczynku i pożywienia wojska; straż, eskortująca więźniów.
Etat, fr., wykaz spodziewanych dochodów i wydatków na pewien okres czasu; część budżetu, tycząca się pojedynczej gałęzi administracyjnej; stała płaca urzędnika, pomieszczona w budżecie instytucji rządowej i zapewniająca prawo do emerytury (być na etacie = zajmować stałą posadę z pensją przewidzianą w zatwierdzonym budżecie instytucji rządowej; spaść z etatu = stracić taką posadę z powodu jej zniesienia).
Etatowy, fr., zaliczony do rzędu urzędników, pobierających stałą pensję rządową; objęty etatem, budżetem; istotny, rzeczywisty.
Etażerka, fr., półki bez boków, wiszące lub stojące; szafka otwarta na książki, papiery, naczynia ozdobne, statuetki; naczynie na wysokiej nóżce, na owoce, bakalje.
Etcetera, łć., skr. etc. i tak dalej i tam dalej, i tym podobnie.
Eter, gr., substancja przypuszczalna wypełniająca przestrzeń wszechświata, zmysłami nieujęta, z której powstał byt wszelki i której drgania stanowią światło; w chem. płyn bezbarwny bardzo lotny, powstający z działania kwasów na alkohol, używany jako środek orzeźwiający i znieczulający, służy także do użytku technicznego.
Eternizować, łć., uwieczniać.
Eteromanja, gr., blm., manja odurzania się eterem.
Eteryczny, gr., lekki, powiewny, wiotki, subtelny, niematerjalny, nieziemski, delikatny; olejki e-e = ciecze lotne, zawarte w różnych częściach roślin, zwykle silnie pachnące.
Eteryfikacja, łć., zamiana na eter a. estr.
Eteryzacja, łć., usypianie za pomocą eteru, znieczulanie eterem.
Etiud, Etiuda, fr., muz., ćwiczenie, wprawa, egzereycja w formie kompozycji.
Etjologiczny, gr., przyczynowy, będący powodem czego.
Etjologja, gr., część medycyny o przyczynach chorób.
Etnicy, gr., poganie.
Etnicyzm, gr. wiara w wielu bogów, wielobóstwo, poganizm.
Etniczny, gr., tyczący się cech narodowościowych.
Etnofagja, gr., ludożerstwo.
Etnofobja, gr., nienawiść do obcoplemieńców, ksenofobja.
Etnogienja, gr., nauka o tworzeniu się narodów.
Etnogonja, gr., nauka o pochodzeniu ludów.
Etnograf, gr., uczony, badający ludy i narody pod względem fizycznym i duchowym, ludoznawca, etnolog.
Etnograficzny, gr., tyczący się etnografji; odnoszący się do ludu; muzeum e-e = zbiór wszelkich wyrobów, odzienia, dzieł sztuki itd., różnych ludów i narodów.
Etnografja, gr., opis ludów i narodów pod względem ich cech zewnętrznych i duchowych, ich zwyczajów i obyczajów, ludoznawstwo.
Etnologja, gr., nauka o ludach i rasach ludzkich, plemionach, wraz z ich właściwościami anatomicznemi i obyczajami.
Etnopsychologja, gr. psychologja ludów, objaśniająca powstanie i rozwój języka, podań, obyczajów.
Etognozja, gr., nauka o zwyczajach i obyczajach jakiego ludu.
Etografja, Etologja, gr., opis zwyczajów, obyczajów i wyobrażeń jakiego ludu; nauka o powstawaniu pojęć o moralności i obyczajów.
Etopsychologja, gr., psychologja obyczajów jakiego ludu.
Etyczny, gr., tyczący ś. etyki, należący do niej; przepisom etyki odpowiadający; moralny, obyczajny.
Etyk, gr., badacz moralności i obyczajów, poświęcający się etyce, piszący rozprawy o moralności.
Etyka, gr., nauka moralności, obyczajów; umiejętność cnoty i obowiązków; moralność, obyczaje; znajomość praw moralnych, uważanie na przepisy moralne.
Etykieta, fr., zbiór przepisów określających ceremonje przestrzegane zwykle na wielkich dworach, ceremonjał; forma obcowania stosująca się do przepisów i zwyczajów; grzeczność; kartka, przylepiona do jakiego przedmiotu dla oznaczenia jego zawartości, ceny, gatunku i t. d., napisek, znaczek.
Etykietalny, fr., według etykiety, ceremonjalny, pełen ceremonji, formalistyczny; oziębły, zimny, chłodny, nieszczery.
Etykietka (zdr. od Etykieta), fr., kartka z napisem, wykazująca zawartość czegoś.
Etykietować, fr., wypisywać etykietki, przylepiać je, zaopatrywać w etykiety.
Etyl, gr., chem., pozostałość po odjęciu jednego atomu wodoru od etanu.
Etylen, gr., gaz złożony z węgla i wodoru, część składowa gazu oświetlającego.
Etylowy gr., alkohol = alkohol w ścisłem słowa znaczeniu; wyskok.
Etymolog, Etymologista, gr., zajmujący się etymologją, t. j. nauką o pochodzeniu wyrazów.
Etymologiczny, gr., właściwy etymologji, odnoszący się do etymologji, wywodzący źródłosłów wyrazów; pisownia e-a = pisownia zgodna z pochodzeniem wyrazu.
Etymologizować, gr., zajmować się etymologją.
Etymologja, gr., słoworód, część gramatyki, objaśniająca tworzenie ś. i pochodzenie wyrazów i ich źródłosłowy.
Eubjotyka, gr., sztuka dobrego, zdrowego życia.
Eucharystja, gr., Przenajświętszy Sakrament Ciała i Krwi Tańskiej, Sakrament Ołtarza, Komunja Św.
Eudemonizm, gr., nauka o życiu szczęśliwem, o szczęśliwości; pogląd, według którego szczęśliwość ogółu powinna być celem ludzkiej działalności.
Eudemonja, gr., szczęśliwość, rozkosz.
Eudemonologja, gr., umiejętność życia szczęśliwego.
Eudjometr, gr., w chem. przyrząd do analizy ciał gazowych.
Eudjometrja, gr., analiza gazów.
Eufemiczny, Eufemistyczny, gr., określający rzecz jaką w sposób mniej drażliwy, milej brzmiący, niżeli brzmiałaby bezpośrednia nazwa tej rzeczy.
Eufemizm, gr., zastąpienie wyrażenia drażliwego innym, łagodniejszym.
Eufoniczny, gr., mile, przyjemnie brzmiący, dźwięczny, harmonijny, piękny (o głosie).
Eufonja, gr., brzmienie, dźwięczność, złagodzenie przykrego dźwięku, harmonja, konsonans.
Euforbja, gr., rośl. wilczomlecz.
Euforja, gr., przyjemne samopoczucie, poczucie siły, zdrowia; błogostan.
Eufuiści, gr., grupa poetów XVI — XVII w, odznaczających ś. wykwintną formą.
Eugienetyka, gr., teorja o wydawaniu na świat zdrowego potomstwa przez łączenie osobników zdrowych, i ulepszaniu tym rodzaju ludzkiego.
Eugienista, gr., zwolennik eugienetyki.
Eugienizm, gr., dobre pochodzenie, należenie do wyższych klas społecznych.
Eugienka, gr., pieprzowa, drzewo zwrotnikowe z rodziny mirtowatych, którego owoce używają się, jako przyprawa kuchenna, pod nazwą ziela angielskiego.
Euhemeryzm, gr., pojmowanie istot mitologicznych nadprzyrodzonych, jako ludzi ubóstwianych.
Eukaliptus, gr., olbrzymie drzewo australijskie z rodziny mirtowatych, rozdręb).
Eulogja, gr., poświęcenie, pobłogosławienie; rozsądek w mowie i w czynach; prawdopodobieństwo.
Eumenida, gr., bogini zemsty, furja, jędza; przen., stara kobieta zła, kłótliwa, furjatka.
Eunomja, gr., dobre, prawo, dobry zarząd, dobra konstytucja.
Eunuch, gr. rzezaniec, trzebieniec, kastrat, stróż haremu.
Eupatryda, gr., szlachcic (w staroż. Attyce).
Europejski, z Europy pochodzący, cywilizowany, gładki, delikatny w obejściu, głośny, sławny.
Europeizować, nadawać wygląd europejski, formy europejskie, przerabiać na sposób europejski.
Eurytmja, gr. proporcjonalność, harmonja, właściwy stosunek pojedynczych części do całości.
Eutanazja, gr., śmierć łagodna, spokojna, bez cierpień, śmierć w stanie łaski.
Eutrofja, gr., dobre odżywianie.
Eutychjanie, łć., sekta nie uznająca natury ludzkiej w Chrystusie, monofizyci (od założyciela Eutychesa).
Ewakuacja, łć., ustąpienie, opuszczenie, opróżnienie, wyjście (np. z kraju, twierdzy, miasta), wyrugowanie.
Ewakuować, łć., opuszczać, opróżniać, wychodzić, ustępować skąd (np. z twierdzy, kraju i t. d.), wyprowadzać.
Ewaluacja, łć., ocena jakiej rzeczy, ocenianie, szacunek wedle prawdziwej wartości.
Ewangielicki, gr., należący do ewangielików, złożony z ewangelików (zbór), protestancki, tyczący się kościoła ewangielickiego.
Ewangieliczny, gr., należący do ewangielji, tyczący ś. jej; chrześcijański, zbawienny, religijny; przen., wielkiej zacności, świętobliwy; nieomylny, prawdziwy, niewątpliwy.
Ewangielijka, łć., książeczka, zawierająca ewangielje.
Ewangielik (forma żeńs. Ewangieliczka), gr., należący do kościoła ewangielickiego, protestant, (luteranin a. kalwin).
Ewangielista, gr., autor a. opowiadacz ewangielji; żebrak chodzący z ewangielijka i czytający z niej żebrząc.
Ewangielizować, Ewangieliczyć, Ewanieliczyć, gr., głosić, przepowiadać ewangielję, nauczać ewangielji, szerzyć naukę Chrystusa.
Ewangielja, gr., (nowina radosna, zwiastowanie radosne); tytuł jednej z 4-ch ksiąg Nowego Testamentu; część tych ksiąg, czytana i objaśniana w kościele; księga, w której spisane są ewangielje; przen. bezwzględny nakaz moralny, kanon; przyjść do kościoła po e-i = spóźnić ś.; kłaść zdrową głowę pod e-ę = dobrowolnie, bez przymusu brać na siebie jakiś obowiązek, narażać się na jakieś niebezpieczeństwo.
Ewangieljarz, łć., Ewangielistarjon, gr., książka średniowieczna z Ewangieljami na niedziele i święta.
Ewaporacja, łć., parowanie, ulatnianie się, wyziew.
Ewazja, łć., upadek sprawy wskutek niestawienia się w sądzie powodu; odparcie zarzutu ze strony oskarżonego, usprawiedliwienie ś; ucieczka, wymknięcie ś.
Ewazywna łć., odpowiedź = wymijająca, nie odsłaniająca myśli odpowiadającego.
Ewekcja, łć., niejednostajność w biegu księżyca, wynikająca skutkiem ruchu osi wielkiej obiegu księżycowego.
Ewekt, Ewekta, łć., cło od wywozu; wywóz, handel wywozowy, eksport.
Ewektowy łć., handel = handel wywozowy.
Ewenement, fr. zdarzenie, wypadek osobliwy.
Ewenjencja, łć., wychodźtwo, emigracja.
Ewentualnie, łć., przysł., na wszelki wypadek, z zastrzeżeniem, warunkowo, względnie.
Ewentualność, łć., możliwość jakiego zdarzenia; przypuszczalność; przygotowany na wszelkie e-ści = na wszystko, co się zdarzyć może.
Ewentualny, łć., możliwy, mogący ś. zdarzyć, przypuszczalny.
Ewidencja, łć., oczywistość, jawność, widoczność.
Ewikcja, łć., rękojmia, gwarancja, zabezpieczenie, poręka, zapewnienie, zawarowanie.
Ewikcjonować, łć., zabezpieczać, gwarantować, upewniać, zawarowywać.
Ewikcyjny, łć., tyczący ś. ewikcji; dający ewikcję, zagwarantowany, zawarowany, zabezpieczony.
Ewiktor, łć., dający ewikcję.
Ewinkować, łć., udowodniać.
Ewokacja, łć., wezwanie, wywołanie; zapozwanie (np. do sądu).
Ewolucja, łć., rozwój, przeobrażenie, przekształcenie, rozwijanie się, wysnuwanie się; wzrost, postęp; obroty wojska w celu zmiany miejsca a. szyku; poruszenie, ruch gwałtowny.
Ewolucjonista, łć., zwolennik, wyznawca ewolucjonizmu.
Ewolucjonistyczny, Ewolucyjny, łć., rozwojowy; teorja e-yjna = wyprowadzająca wszystkie zwierzęta i rośliny od niewielu gatunków pierwotnych; teorja rozwoju, darwinizm.
Ewolucjonizm, łć., pogląd filozoficzny, oparty na teorji rozwoju zjawisk wszechświata, oraz rozwoju form i czynności złożonych z prostszych.
Ewolucyjny, łć., zmienny, zmieniający ś.; eskadra e-na = oddział floty, który stara się podejść nieprzyjaciela przez nieustanną zmianę ruchów okrętów; p. Ewolucjonistyczny.
Eworsja, łć., działalność wody w wodospadach, wyżłabiająca, wydrążająca z powodu ruchu wirowego głazów.
Ex-; ex = były (np. ex-ksiądz = były ksiądz); p. Egz-; Eks-
Ezopowy, pomysłowy, trafny, zwięzły.
Ezoteryczny, gr., tajemny, tajemniczy, przeznaczony dla wtajemniczonych tylko, dla wybranych (przeciwny do Egzoteryczny) nieprzystępny dla ogółu.
Ezoteryzm, charakter nauki dostępny tylko dla wtajemniczonych.
Ezotyczny, gr., nie wszystkim znany, tajemniczy, skryty.
Ę, w języku polskim niema wyrazów, zaczynających się od ę.
- ↑
Hasło powtórzone dalej; tu: umieszczone w niewłaściwej kolejności alfabetycznej
