Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki/Bibliografia do „Figlików“
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Bibliografia „Figlików” Mikołaja Reja |
| Pochodzenie | Mikołaja Reya z Nagłowic Figliki |
| Redaktor | Wiktor Wittyg |
| Wydawca | Wiktor Wittyg |
| Data wyd. | 1905 |
| Druk | Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały zbiór |
| Indeks stron | |
Z bibliograficznych opisów „Figlików” Reja posiadamy następujące:
1) Dr. Karol Estreicher: Bibliografia polska XV i XVI stulecia, tom XV, podaje nomenklaturowy, a raczej katalogowy opis.
2) Dr. Teodor Wierzbowski: Bibliographia polonica XV ac XVI SS. Nr. 2554, opisuje tylko wydanie z r. 1570 (?), widzimy już opis więcej zaokrąglony: mianowicie znajdujemy dokładny tytuł z podziałami wierszowania, dedykacyę, znak drukarza Wirzbięty i liczbę kart.
3) Dr. Feliks Kopera: „Spis druków z epoki Jagiellońskiej w zbiorze Emeryka hr. Hutten-Czapskiego” Kraków, 1900, 4-0, str. 224 — 226, opisuje również wydanie z r. 1570 (?), lecz tu widzimy oprócz dosłownego tytułu, liczby kart, jeszcze ich wymiary, a nadto dokładną podobiznę karty tytułowej i znaku drukarza Wirzbięty; podaje on jeszcze opis współczesnej oprawy książki i historyę jej pochodzenia.
4) Chrzanowski Ignacy: „Facecye Mikołaja Reya”, Rozprawy wydziału filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie, tom XXIII, podaje rozbiór krytyczny „Figlików”, ich genezę, dokładne opisy, porównania obudwu wydań, dedykacyę i t. d.
i 5) Brückner Aleksander: „Mikołaj Rej”, Kraków, 1905, 8-o, ogranicza się więcej do krytycznej oceny.
Wszystkie wymienione bibliograficzne opisy nie są wyczerpujące, a niektóre, co gorsza, błędne, np. uznanie drugiego wydania „Figlików” za druk r. 1570, — skoro ten rok stanowi tylko datę pisania dedykacyi Roizyuszowi; gdy zaś „Figliki” odbite na takim samym papierze jak i „Zwierzyniec” bez zaprzeczenia wyszły z pod prasy w r. 1574. Przy niniejszym wydawnictwie postanowiliśmy uzupełnić braki, sprostować niedokładności i, oprócz szczegółowego opisu, podać jeszcze poszczególny wykaz tytułów wszystkich „figlików” obu wydań, porównywując je z sobą, a to tem bardziej okazało się niezbędnem, że wydania te przypadają na okres, gdy świeżo powstały w literaturze język polski kształci się, ulega przekształceniom w używaniu głosek, np. w używaniu głoski y zamiast i, w zamieszczaniu po literze t — h itd., i gdy wydanie pierwsze przedstawia pisownię Reja, to drugie, wydane już po śmierci autora, uległo pewnym przekształceniom pisowni.
Oba wydania „Figlików”, drukowane gotykiem, wyszły przy „Zwierzyńcu” i stanowią jakoby ich ciąg dalszy. Wydanie z r. 1562, t. j. pierwsze (egzemplarz ze zbiorów XX. Czartoryskich w Krakowie) jest drukowane w drukarni Macieja Wirzbięty w Krakowie na papierze z wodnym znakiem, przedstawiającym na tarczy ukoronowanej — herb Nowina. „Zwierzyniec” ma paginacyę doprowadzoną do litery S włącznie; „Przypowieści” zaś zaczynają się od paginacyi o podwójnych literach Aa, Bb itd., tytuł zaś ich ma pozór jak i inne tytuły rozdziałów „Zwierzyńca”, nie zaś specyalną kartę tytułową, a znak drukarza Wirzbięty, umieszczony na ostatniej stronie „Przypowieści”, zakańcza całość „Zwierzyńca”. Wogóle „Przypowieści” zajmują 36 kart druku o sygnaturze wyżej opisanej, a podają nam 211 figlików, „do czytelnika” i na ostatniej karcie „do tego co czytał”
Drugie wydanie „Figlików” z r. 1574 (egzemplarz ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie) również wyszło przy „Zwierzyńcu”, wydanem w r. 1574 w tejże samej drukarni Wirzbięty, na papierze z wodnym znakiem, przedstawiającym na tarczy — herb Jelita, paginacya taka sama jak i w wydaniu pierwszem; lecz mają już specyalną ozdobną kartę tytułową, zapożyczoną z Reja: „Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego” drukowanego również u Wirzbięty w r. 1560, a przedstawiająca tytuł w ramkach o motywach wycinanego i giętego kartusza, oplecionego motywami roślinnemi, wśród których igrają satyrowie; dalej, na stronie odwrotnej tejże karty, dedykacyą Piotrowi Roizyuszowi, pisaną w r. 1570 w Lublinie od Adryana Brandeburczyka, doktora miasta Lubelskiego, gdzie wyrazy łacińskie dla odróżnienia od polskich drukowane są czcionkami zwykłemi; następna karta zajmuje dwa zwroty „do czytelnika”, dalej idą już „figliki”, w ilości 236, a kończą się jak i wydanie z r. 1562 „do tego co czytał”; na odwrotnej stronie tejże karty znak drukarza Wirzbięty, znowu zakańczający całość „Zwierzyńca”. Druku zajmują 42 karty. To drugie wydanie wyszło już po śmierci Reja, zaszłej w r. 1569.
W wydaniu z r. 1574 powtórzono wszystkie „figliki” zamieszczone w wydaniu z r. 1562, oprócz jednego: „Waśń przeciw sąsiadowi” E3; lecz dodano nowych 26 figlików, tak, że ogółem pozostawił nam Rej 237 figlików, każdy o budowie ośmiowierszowej.
Chrzanowski a za nim Brückner błędnie zaznaczają brak jakoby dwóch „figlików”; oprócz wymienionego — jeszcze: — „Kmotr co trafiał na obiad”, lecz ten „figlik” w wydaniu z r. 1562 zamieszczony jest na karcie E2b, a w wydaniu z r. 1574 na karcie E4b; błąd ten niniejszym prostujemy.
Niżej podajemy wykaz porównawczy obu wydań „Figlików” z zachowaniem oryginalnej pisowni; tak, że jeżeli od pierwszego wydania w wydaniu z r. 1574 nastąpiła jaka odmiana czy to w pisowni, czy też w układzie tytułu, to takie tytuły podaliśmy oba jeden obok drugiego, zaopatrzywszy taki powtórzony tytuł znaczkiem rączki, dla oznaczenia tożsamości „figlika”. Aby ułatwić zaś odnalezienie w tekście potrzebnego „figlika”, numeracyę kart i stronic cytujemy tak: zamiast Aa używamy A, zamiast Aij — A2 i t. d., A5, A6, A7 i A8 — karty nieoznaczone żadną paginacyą; stronę odwrotną karty oznaczamy literą b, a więc Ab oznacza stronę odwrotną karty tytułowej, t. j. pierwszej, B3b, stronę odwrotną karty oznaczonej Bbiij, C7b — stronę odwrotną karty bez paginacyi, lecz siódmej z arkusza druku kart oznaczonych signum Cc i t. d.
