Biblia Gdańska/List pierwszy Świętego Pawła Apostoła do Koryntów (całość)

[1186]List pierwszy Swiętego Pawła Apostoła do Koryntów.

[1186]ROZDZIAŁ I.

 I. Po zaleceniu Koryntów 1 — 11. II. ich niezgody strofuie, i od hardości do pokory prowadzi 12 — 18. III. Pan Bóg mądrość niebieską nie w mądrości tego świata, ale w głupstwie podawa 19 — 27. IV. z większéy części podłe sobie osoby obiera 28. V. aby się człowiek nie w sobie, ale w Panu chlubił 29 — 31.
Paweł, powołany^[1] Apostoł Iezusa Chrystusa przez wolą Bożą, i^[2] Sostenes brat.
 2. Zborowi Bożemu, który iest w Koryncie, poświęconym^[3] w Chrystusie Iezusie, powołanym^[4] Swiętym, ze wszystkimi, którzy^[5] wzywaią imienia Pana naszego Iezusa Chrystusa na wszelkiém mieyscu, i ich i naszém.
 3. Łaska wam i pokóy^[6] niech będzie od Boga, oyca naszego, i od Pana Iezusa Chrystusa.
[1187] 4. Dziękuię Bogu moiemu^[7] zawsze za was dla łaski Bożéy, która wam iest dana w Chrystusie Iezusie,
 5. Iżeście we wszystkiém ubogaceni^[8] w nim we wszelkiéy mówie i we wszelkiéy znaiomości;
 6. Iako świadectwo Chrystusowe utwierdzone iest w was,
 7. Tak iż wam na żadnym darze nie schodzi, którzy^[9] oczekiwacie obiawienia Pana naszego Iezusa Chrystusa.
 8. Który was téż utwierdzi^[10] aż do końca, abyście byli bez nagany w dzień Pana naszego Iezusa Chrystusa;
 9. Wiernyć iest^[11] Bóg, przez którego iesteście powołani ku społeczności^[12] Syna iego Iezusa Chrystusa, Pana naszego.]
 10. A proszę was, bracia! przez imię Pana naszego Iezusa Chrystusa, abyście toż mówili^[13] wszyscy, a iżby nie były między wami rozerwania, ale abyście byli spoieni iednakim umysłem i iednakiém zdaniem.
 11. Albowiem oznaymiono mi o was, bracia moi! od domowników Chloi, iż poswarki są między wami.
 II. 12. A to powiadam, iż każdy z was mówi: Iamci iest^[14] Pawłów, a iam^[15] Apollosów, a iam Kiefasów, alem ia Chrystusów.
 13. Rozdzielonyż iest Chrystus? Azaż Paweł za was ukrzyżowany? Alboście w imię Pawłowe ochrzczeni?
 14. Dziękuię Bogu, żem żadnego z was nie chrzcił, oprócz^[16] Kryspa i Gaiusa;
 15. Aby kto nie rzekł, żem chrzcił w imię moie.
 16. Ochrzciłem téż i dom^[17] Stefanów; nad to nie wiem, ieźlim kogo drugiego ochrzcił.
 17. Boć mnie nie posłał Chrystus chrzcić, ale Ewangielią kazać, wszakże nie w mądrości^[18] mowy, aby nie był wyniszczony krzyż Chrystusów.
 18. Albowiem mowa o krzyżu tym, którzy giną, iest głupstwem; ale nam, którzy bywamy zbawieni, iest mocą^[19] Bożą.
 III. 19. Bo napisano: Wniwecz obrócę mądrość^[20] mądrych, a rozum rozumnych odrzucę.
 20. Gdzież iest mądry? gdzież iest^[21] uczony w piśmie? gdzież badacz wieku tego? Izali w głupstwo nie obrócił^[22] Bóg mądrości świata tego?
 21. Albowiem ponieważ w mądrości Bożéy swiat^[22] nie poznał Boga przez mądrość, upodobało się Bogu, przez głupie kazanie zbawić wierzące,
 22. Gdyż i Żydowie się cudów^[23] domagaią, a Grekowie mądrości szukaią.
 23. Ale my każemy Chrystusa ukrzyżowanego, Żydom w prawdzie zgorszenie, a Grekom głupstwo;
 24. Lecz samym powołanym i Żydom i Grekom każemy Chrystusa, który iest^[24] mocą Bożą i mądrością Bożą.
 25. Albowiem głupstwo Boże iest mędrsze, niż ludzie, a mdłość Boża iest mocnieysza, niż ludzie.
 26. Widzicie zaiste powołanie wasze, bracia! iż nie wiele^[25] mądrych według ciała, nie wiele możnych, nie wiele zacnego rodu;
 27. Ale co głupiego iest u świata tego, to wybrał Bóg, aby zawstydził mądre; a co mdłego u świata, wybrał Bóg, aby zawstydził mocne.
 IV. 28. A podłego rodu u świata i wzgardzone wybrał Bóg, owszem te rzeczy, których niemasz, aby te, które są, zniszczył,
 V. 29. Aby się nie chlubiło żadne ciało przed obliczem iego.
 30. Lecz niego wy iesteście w Chrystusie Iezusie, który się nam stał^[26] mądrością od Boga i^[27] sprawiedliwością i^[28] poświęceniem i^[29] odkupieniem,
 31. Aby, iako napisano: Kto się chlubi, w Panu^[30] się chlubił.

[1188]ROZDZIAŁ II.

 I. W przykładzie swoim pokazuie różność Boskiéy mądrości od świeckiéy, także nauczycielów Ewangielii świętéy od Krasomowców świeckich 1 — 13. II. zatym pokazuie rozdział duchownego i cielesnego człowieka 14 — 16.
A ia gdym przyszedł do was, bracia! nie przyszedłem z wyniosłością^[31] mowy albo mądrości, opowiadaiąc wam świadectwo Boże.
 2. Albowiem nie osądziłem za rzecz potrzebną, co inszego umieć między wami, tylko Iezusa Chrystusa, i to onego ukrzyżowanego.
 3. I byłem ia u was w słabości i w boiaźni i w strachu wielkim.
 4. A mowa moia i kazanie^[32] moie nie było w powabnych mądrości ludzkiéy słowach, ale w okazaniu ducha i mocy,
 5. Aby się wiara wasza nie gruntowała na mądrości ludzkiéy, ale na mocy Bożéy.
 6. A mądrość mówimy między doskonałymi; ale mądrość nie^[33] tego świata, ani Książąt tego świata,^[34] którzy giną;
 7. Ale mówimy mądrość Bożą^[35] w taiemnicy, która iest zakryta, którą Bóg przenaznaczył przed wieki ku chwale naszéy,
 8. Któréy żaden z Książąt^[36] tego świata nie poznał; bo gdyby^[37] byli poznali, nigdyby byli Pana chwały nie ukrzyżowali
 9. Ale opowiadamy, iako napisano: Czego^[38] oko nie widziało i ucho nie słyszało i na serce ludzkie nie wstąpiło, co nagotował Bóg tym, którzy go miłuią.
 10. Ale nam to Bóg obiawił^[39] przez Ducha swoiego; albowiem Duch wszystkiego się bada, i głębokości Bożych.
 11. Bo któż z ludzi wie, co iest w człowieku, tylko duch człowieczy, który w nim iest? Także téż i tego, co iest w Bogu, nikt nie wie, tylko Duch Boży.
 12. Aleśmy my nieprzyięli ducha świata, lecz Ducha, który iest z Boga, abyśmy wiedzieli, które rzeczy nam są od Boga darowane;
 13. O których téż mówimy, nie temi słowy,^[31] których ludzka mądrość naucza, ale których Duch święty naucza, do duchownych rzeczy duchowne stosuiąc.
 II. 14. Ale cielesny człowiek^[40] nie poymuie tych rzeczy, które są Ducha Bożego; albowiem mu są głupstwem i nie może ich poznać, przeto, iż duchownie bywaią rozsądzone.
 15. Aleć duchowny rozsądza wszystko; lecz sam od nikogo nie bywa rozsądzony.
 16. Albowiem któż poznał zmysł^[41] Pański? Któż go będzie uczył? Ale my zmysł Chrystusów mamy.

[1188]ROZDZIAŁ III.

 I. Dawszy sprawę o uniżonéy nauce swoiéy 1 — 3. II. pokazuie, w iakiém poważeniu słudzy Chrystusowi bydź maią 4. 5. III. iaki ich urząd 6 — 9. IV. iaki sposób budowania 10. V. który iego fundament 11 — 15. VI. napomina Koryntczyki, żeby dusz swych nie kalali 16. 17. VII. hardą ciała mądrością 18 — 23.
I ia, bracia! nie mogłem wam mówić iako duchownym, ale iako cielesnym, i iako niemowiątkom w Chrystusie.
 2. Napawałem^[42] was mlekiem, a nie karmiłem was pokarmem; boście ieszcze nie mogli znieść, owszem i teraz ieszcze nie możecie,
 3. Gdyż ieszcze cielesnymi iesteście. Bo ponieważ między wami^[43] iest zazdrość i swary, i rosterki, azażeście nie cielesni i według człowieka nie chodzicie?
 II. 4. Albowiem gdy kto mówi: Iam iest Pawłów, a drugi: Iam Apollosów, azaż cielesnymi nie iesteście?
 5. Bo któż iest Paweł? Kto^[44] Apollos? Iedno słudzy, przez któreście uwierzyli, a to iako każdemu Pan dał.
 III. 6. Iam szczepił, Apollos^[45] polewał, ale Bóg wzrost dał.
[1189] 7. A tak, ani ten, co szczepi, iest czém, ani ten, co polewa, ale Bóg, który wzrost dawa.
 8. Lecz ten, który szczepi, i ten, który polewa, iedno są, a każdy swoię zapłatę^[46] weźmie według pracy swoiéy.
 9. Albowiem iesteśmy pomocnikami^[47] Bożymi; wy Bożą rolą, Bożym budynkiem^[48] iesteście.
 IV. 10. Według łaski Bożéy, która mi iest dana, iako mądry budownik założyłem grunt, a drugi na nim buduie; wszakże każdy niechay baczy, iako na nim buduie.
 V. 11. Albowiem gruntu innego^[49] nikt nie może założyć, oprócz tego, który iest Iezus Chrystus.
 12. A ieźli kto na tym gruncie buduie złoto, śrebro, kamienie drogie, drwa, siano, słomę,
 13. Każdego robota iawna będzie; bo to dzień pokaże; gdyż przez ogień obiawiona będzie, a każdego roboty, iaka iest, ogień doświadczy.
 14. Ieźli czyia robota zostanie, którą na nim budował, zapłatę weźmie.
 15. Ieźli czyia robota zgore, ten szkodę podeymie; lecz on sam będzie zachowany, wszakże tak iako przez ogień.
 VI. 16. Azaż^[50] nie wiecie, iż kościołem Bożym iesteście, a Duch Boży mieszka w was?
 17. A ieźli kto gwałci kościół Boży, tego Bóg skazi, albowiem kościół Boży święty iest, którym wy iesteście.
 VII. 18. Niechayże nikt samego siebie nie^[51] zwodzi; ieźli się kto sobie zda bydź mądrym między wami na tym świecie, niech się stanie głupim, aby się stał mądrym.
 19. Albowiem mądrość tego świata głupstwem iest u Boga; bo napisano: Który chwyta^[52] mądre w chytrości ich,
 20. I zasię: Pan zna myśli^[53] mądrych, iż są marnością.
 21. A tak niech się nikt nie chlubi ludźmi; albowiem wszystkie rzeczy są wasze.
 22. Bądź Paweł, bądź Apollos, bądź Kiefas, bądź świat, bądź żywot, bądź śmierć, bądź przytomne, bądź przyszłe rzeczy, wszystkie są wasze;
 23. Aleście wy Chrystusowi, a Chrystus Boży.

[1189]ROZDZIAŁ IV.

 I. Prawdziwego Apostoła opisawszy 1 — 6. II. za cześć sobie raczéy niż za hańbę uniżenie poczyta 7. 8. III. i znaki pewne przywodzi, z których się pokazuie 9. IV. iż się ani o chwałę swoię 10. V. ani o brzuch swóy starał 11 — 16. VI. Tymoteusza zaleca 17. VII. i sam przyiść do nich obiecuie 18 — 21.
Tak niechay o nas człowiek rozumie, iako o sługach Chrystusowych i o szafarzach taiemnic^[54] Bożych.
 2. A tegoć więc szukaią przy szafarzach, aby każdy znaleziony był wiernym.
 3. Aleć u mnie to iest naymnieysza, żebym był od was sądzony, albo od sądu ludzkiego; lecz i sam siebie nie sądzę.
 4. Albowiem choć nic na się nie wiem, wszakże nie przeto iestem^[55] usprawiedliwiony; ale ten, który mnie sądzi, Pan iest.
 5. A tak nie sądźcie^[56] przed czasem, ażby Pan przyszedł, który téż oświeci, co skrytego iest w ciemności i obiawi rady serc; a tedy każdy będzie miał chwałę od Boga.]
 6. A te rzeczy, bracia! w podobieństwie obróciłem na się i na Apollosa dla was, abyście się nauczyli z nas,^[57] nad to, co napisano, nie rozumieć, iżbyście się ieden dla drugiego nie nadymali przeciwko drugiemu.
 II. 7. Albowiem któż cię różnym czyni? I cóż^[58] masz, czegobyś nie wziął? A ieźliżeś wziął, przeczże się chlubisz, iakobyś nie wziął?
 8. Iużeście nasyceni, iużeście ubogaceni, bez nas króluiecie; a bodaieście królowali, abyśmy i my z wami pospołu królowali!
 III. 9. Bo mam za to, iż Bóg nas ostatnie Apostoły wystawił iakoby na [1190]śmierć^[59] skazane; albowiem staliśmy się dziwowiskiem światu i Aniołom i ludziom.
 IV. 10. Myśmy głupi dla Chrystusa, aleście wy rostropni w Chrystusie; myśmy słabi, aleście wy mocni; wyście zacni, aleśmy my bezecni.
 V. 11. Ieszcze aż do téy godziny i łakniemy i pragniemy, i nadzy iesteśmy, i bywamy policzkowani, i tułamy się,
 12. I pracuiemy, i robiąc^[60] własnemi rękami; gdy nas^[61] hańbią, dobrorzeczemy, gdy nas prześladuią, znosimy;
 13. Gdy nam złorzeczą, modlimy się za nie; staliśmy się iako śmieci tego świata, i iako omieciny u wszystkich aż dotąd.
 14. To piszę, nie przeto, abym was zawstydził; ale iako dziatki moie miłe napominam.
 15. Bo choćbyście mieli dziesięć tysięcy pedagogów w Chrystusie, wszakże nie wiele oyców macie; bom ia was w Iezusie^[62] Chrystusie przez Ewangielią spłodził.
 16. Proszę was^[63] tedy, bądźcie naśladowcami moimi.
 VI. 17. Dla tegom posłał do was Tymoteusza, który iest syn móy miły i wierny w Panu; ten wam przypomni drogi moie w Chrystusie, iako wszędy w każdym zborze nauczam.
 VII. 18. Ale tak się niektórzy nadęli, iakobym nie miał przyiść do was.
 19. Lecz przyidę rychło do was, ieźli Pan^[64] będzie chciał, i poznam nie mowę tych nadętych, ale moc.
 20. Albowiem nie w mowie^[65] zależy królestwo Boże, ale w mocy.
 21. Cóż chcecie? z^[66] rózgąli mam przyiść do was, czyli z miłością i z duchem cichości?

[1190]ROZDZIAŁ V.

 I. Gromi Koryntczyki, iż sprosnego wszetecznika między sobą cierpieli 1. 2. II. którego Szatanowi oddawa 3 — 5. III. a ich hardość zganiwszy 6 — 8. IV. uczy, które wyłączać, i iako się przeciwko wyłączonym zachować maią 9 — 13.
Zapewne słychać, że iest między wami wszeteczeństwo, a takie wszeteczeństwo, iakie i między Pogany nie bywa mianowane, aby kto miał mieć^[67] żonę oyca swego.
 2. A wyście się nadęli, a nie raczeyście się smęcili, aby był uprzątniony z pośrzodku was ten, który ten uczynek popełnił.
 II. 3. Przetoż ia, aczem odległy^[68] ciałem, lecz przytomny duchem, iużem, iakobym był przytomny, osądził tego, który to tak popełnił,
 4. Gdy się w imieniu Pana naszego Iezusa Chrystusa zgromadzicie i z duchem moim i z mocą Pana naszego Iezusa Chrystusa,
 5. Oddać szatanowi^[69] na zatracenie ciała, żeby duch był zachowany w on dzień Pana Iezusa.
 III. 6. Nie dobrać to chluba wasza. Azaż nie wiecie, iż trocha^[70] kwasu wszystko zaczynienie zakwasza?
 7. Wyczyścież tedy stary kwas, abyście byli nowém zaczynieniem, iako przasnymi iesteście; albowiem Baranek nasz wielkonocny za nas ofiarowany iest Chrystus.
 8. A tak obchodźmy święto nie w starym^[71] kwasie, ani w kwasie złości i rozpusty, ale w przaśnikach szczérości i prawdy.]
 IV. 9. Pisałem wam liście, abyście się nie mięszali z wszetecznikami;
 10. Ale nie zgoła z wszetecznikami tego świata, albo z łakomcami, albo z drapieżcami, albo z bałwochwalcami; bo inaczéy musielibyście z tego świata wyniść.
 11. Lecz teraz spisałem wam, abyście się nie mięszali; ieźliby kto, mieniąc się bydź bratem, był wszetecznikiem albo łakomcą, albo bałwochwalcą, albo obmowcą, albo [1191]piianicą, albo ździercą, żebyście z takowym^[72] i nie iadali.
 12. Albowiem cóż ia mam sądzić i obce? Azaż wy tych, co są domowi, nie sądzicie?
 13. Ale te, którzy są obcymi, Bóg sądzi. Przetoż uprzątniycie tego złośnika z pośrzodku samych siebie.

[1191]ROZDZIAŁ VI.

 I. Wierny Chrześcianin niema się z Chrześcianinem do sądu ludzi niewiernych wytaczać 1 — 6. II. ale raczéy krzywdę cierpieć 7. 8. III. nieczystości wszelakich grzechów ma się pilnie wystrzegać 9 — 18. IV. bo iest kościołem Ducha świętego 19. V. i drogo kupiony 20.
Smież kto z was, maiąc sprawę z drugim, sądzić się przed niesprawiedliwymi, a nie przed Swiętymi?
 2. Azaż nie wiecie, iż Swięci będą sądzili świat? A ieźli świat od was będzie sądzony, czyliście niegodni, abyście sądy mnieysze odprawowali?
 3. Azaż nie wiecie, iż Anioły sądzić będziemy? A cóż tych doczesnych rzeczy?
 4. Przeto ieźlibyście mieli sądy o rzeczy doczesne, tych, którzy są naypodleysi we zborze, na sąd wysadzaycie.
 5. Ku zawstydzeniu waszemu to mówię. Niemaszże między wami mądrego i iednego, któryby mógł rozsądzić między bracią swoimi?
 6. Ale się brat z bratem prawuie, i to przed niewiernymi.
 II. 7. Iuż tedy zapewnie iest między wami niedostatek, że się z sobą prawuiecie. Czemuż raczéy krzywdy^[73] nie cierpicie? Czemuż raczéy szkody nie podeymuiecie?
 8. Owszem^[74] wy krzywdzie i do szkody przywodzicie, a to bracią.
 III. 9. Azaż nie wiecie, iż niesprawiedliwi królestwa Bożego nie odziedziczą? Nie mylcie się, ani^[75] wszetecznicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani pieszczotliwi, ani samcołożnicy,
 10. Ani złodzieie, ani łakomcy, ani piianicy, ani złorzeczący, ani ździercy królestwa Bożego nie odziedziczą.
 11. A takimiście niektórzy^[76] byli; aleście omyci, aleście^[77] poświęceni, aleście usprawiedliwieni w imieniu Pana Iezusa, i przez Ducha Boga naszego.
 12. Wszystko mi wolno, ale nie wszystko^[78] pożyteczno; wszystko mi wolno, ale ia się nie dam zniewolić żadnéy rzeczy.
 13. Pokarmy brzuchowi należą, a brzuch pokarmom; ale Bóg i brzuch i pokarmy skazi; lecz ciało nie należy wszeteczeństwu, ale Panu, a Pan ciału.
 14. Bo Bóg i Pana^[79] wzbudził, i nas wzbudzi mocą swoią.
 15. Azaż nie wiecie, iż ciała^[80] wasze są członkami Chrystusowymi? Wziąwszy tedy członki Chrystusowe, czyli ie uczynię członkami wszetecznicy? Nie day tego Boże!
 16. Aza nie wiecie, iż ten, co się złącza z wszetecznicą, iedném ciałem z nią iest? albowiem mówi: Będą dwoie iedném^[81] ciałem.
 17. A kto się złącza z Panem, iednym duchem iest z nim.
 18. Uciekaycie przed wszeteczeństwem. Wszelki grzech, któryby człowiek popełnił, oprócz ciała iest; lecz kto wszeteczeństwo płodzi, przeciwko swemu własnemu ciału grzeszy.
 IV. 19. Azaż nie wiecie, iż ciało wasze iest^[82] kościołem Ducha świętego, który w was iest, którego macie od Boga? a nie iesteście sami swoi;
 V. 20. Albowiemeście^[83] drogo kupieni. Wysławiaycież tedy Boga w ciele waszém i w duchu waszym, które są Boże.

[1191]ROZDZIAŁ VII.

 I. Tym, którzy daru wstrzemięźliwości od Boga niemaią, w małżeński stan wstąpić radzi 1 — 9. II. rozwodu małżonków broni 10 — 19. III. aby każdy w wezwaniu swoiém trwał, upomina 20 — 24. IV. [1192]iakim względem panieński stan małżeństwo przechodzi 25 — 40.
Lecz o tém, coście mi pisali, dobrzećby człowiekowi, nie tykać się niewiasty;
 2. Ale dla uwarowania się wszeteczeństwa niech każdy ma swoię własną żonę, a każda niech ma swego własnego męża.
 3. Mąż niech^[84] żonie powinną chęć oddaie, także téż i żona mężowi.
 4. Żona własnego ciała swego w mocy niema, ale mąż; także téż i mąż własnego ciała swego w mocy niema, ale żona.
 5. Nie oszukiwaycie ieden drugiego, chybaby z spólnego zezwolenia do czasu, abyście się uwolnili do postu i do modlitwy; a zasię wespół się schodźcie, aby was szatan nie kusił dla waszéy niepowściągliwości.
 6. Ale to mówię iako pozwalaiąc, a nie iako rozkazuiąc.
 7. Albowiem chciałbym, aby wszyscy ludzie^[85] tak byli iako i ia; aleć każdy ma swóy własny dar od Boga, ieden tak a drugi owak.
 8. A mówię nieżonatym i wdowom: Dobrze im iest, ieźliby tak zostali, iako i ia.
 9. Ale ieźli się^[86] wstrzymać nie mogą, niechże w stan małżeński wstąpią; boć lepiéy w stan małżeński wstąpić, niż upalenie cierpieć.
 II. 10. Tym zasię, którzy są w stanie małżeńskim, rozkazuię nie ia, ale Pan, mówiąc: Żeby się żona^[87] od męża nie odłączała.
 11. Ale ieźliby się téż odłączyła, niechayże zostawa bez męża, albo się niech z mężem poiedna, a mąż żony niechay nie opuszcza.
 12. A inszym zasię ia mówię, a nie Pan: Ieźli który brat ma żonę niewierną, a ta z nim przyzwala mieszkać, niechże iéy nie opuszcza.
 13. A ieźli która żona męża niewiernego ma, a on przyzwala z nią mieszkać, niechże go nie opuszcza.
 14. Albowiem poświęcony iest mąż niewierny przez żonę, i żona niewierna poświęcona iest przez męża; bo inaczéy dziatki wasze byłyby nieczystemi, lecz teraz świętemi są.
 15. A ieźli ten, co iest niewierny, chce się odłączyć, niechże się odłączy; albowiem nie iest niewolnikiem brat albo siostra w takowych rzeczach; aleć ku pokoiowi nas Bóg powołał.
 16. Albowiem co ty wiesz, żono! ieźli pozyskasz męża? Albo co ty wiesz, mężu! pozyskaszli żonę?
 17. Iednak iako każdemu udzielił Bóg, iako każdego powołał Pan, tak niech postępuie; a takci we wszystkich zborach stanowię.
 18. Obrzezanym kto powołany iest, niechay nie wprowadza na się nieobrzezki; a w nieobrzezce kto iest powołany, niech się nie obrzezuie.
 19. Obrzezka nic^[88] nie iest, także nieobrzezka nic nie iest, ale zachowywanie przykazań Bożych.
 III. 20. Każdy w tém powołaniu, w którém^[89] powołany iest, niech zostawa.
 21. Iesteś powołany niewolnikiem, nie dbayże na to; ale ieźli téż możesz bydź wolnym, raczéy wolności używay.
 22. Albowiem kto w Panu powołany iest niewolnikiem, wolny iest w Panu; także téż, kto iest powołany wolnym, niewolnikiem iest Chrystusowym.
 23. Drogoście^[90] kupieni; nie bądźcie niewolnikami ludzkimi.
 24. Każdy tedy, iakim iest powołany, bracia! takim niechay zostawa przed Bogiem.
 IV. 25. A o pannach rozkazania Pańskiego niemam; wszakże radę dawam, iako ten, któremu Pan z miłosierdzia swego dał, aby był wiernym.
 26. Mniemam tedy, że to iest rzecz dobra dla następuiącéy potrzeby, że iest rzecz dobra, człowiekowi tak bydź.
 27. Przywiązałeś się do żony, nie szukayże rozwiązania; rozwiązanyś od żony, nie szukayże żony.
 28. A ieźlibyś się ożenił, nie [1193]zgrzeszyłeś; ieźliby téż panna szła za mąż, nie zgrzeszyła; wszakże utrapienie^[91] w ciele takowi mieć będą; lecz ia was szanuię.
 29. A toć mówię, bracia! ponieważ czas potomny ukrócony iest,^[92] aby i ci, którzy żony maią, byli, iakoby ich nie mieli;
 30. A którzy płaczą, iakoby nie płakali; a którzy się raduią, iakoby się nie radowali; a którzy kupuią, iakoby nie trzymali;
 31. A którzy używaią tego świata, iakoby źle nie używali; bo przemiia^[93] kształt tego świata.
 32. A chcę, abyście wy byli bez kłopotu; bo kto niema^[94] żony, stara się o rzeczy Pańskie, iakoby się podobał Panu;
 33. Ale kto się ożenił, stara się o rzeczy tego świata, iakoby się podobał żonie.
 34. Iest różność między mężatką i panną; która nie szła za mąż, stara się o rzeczy Pańskie, aby była święta i ciałem i duchem; ale która szła za mąż, stara się o rzeczy tego świata, iakoby się podobała mężowi.
 35. A toć mówię ku dobremu waszemu; nie abym sidło na was wrzucił, ale abyście słusznie i przystoynie stali przy Panu bez rozerwania.
 36. A ieźli kto mniema, że nie przystoynie sobie poczyna z panną swoią, gdyby z lat swoich wyszła, i do tegoby iéy przyszło, co chce niechay czyni, nie grzeszy; niechże idzie za mąż.
 37. Ale kto statecznie postanowił w sercu swém, potrzeby tego nie maiąc, lecz ma w mocy własną swoię wolą, i to usądził w sercu swém, aby zachował pannę swoię, dobrze czyni.
 38. A tak ten, kto dawa za mąż, dobrze czyni; ale który nie dawa za mąż, lepiéy czyni.
 39. Żona związana^[95] iest zakonem, póki żywie mąż iéy; a ieźliby umarł mąż iéy, wolna iest, aby szła, za kogo chce, tylko w Panu.
 40. Ale szczęśliwsza iest, ieźliby tak została według rady moiéy: a mniemam, że i ia mam Ducha^[96] Bożego.

[1193]ROZDZIAŁ VIII.

 I. Odtąd aż do końca dziesiątego rozdziału upomina, aby się od nieczystych bałwańskich pokarmów Koryntczykowie wstrzymywali 1 — 7. II. Złe używanie wolności Chrześciańskiéy naprawuie 8. III. i aby wiadomość i wolność nasza miłością miarkowana była, uczy 9 — 13.
A o rzeczach, które bałwanom ofiarowane bywaią, wiemy, iż wszyscy umieiętność mamy. Umieiętność nadyma, ale miłość buduie.
 2. A ieźli kto mniema, żeby co umiał, ieszcze nic nie umie, tak iakoby miał umieć;
 3. Lecz ieźli kto miłuie Boga, ten iest wyuczony od niego.
 4. A przetoż o pokarmach, które bywaią bałwanom ofiarowane, wiemy, iż^[97] bałwan na świecie nic nie iest, a iż niemasz żadnego inszego^[98] Boga, tylko ieden.
 5. Bo choć są, którzy bogami nazywani bywaią i na niebie i na ziemi; (iakoż iest wiele bogów i wiele panów.)
 6. Ale my mamy^[99] iednego Boga oyca, z którego wszystko, a my w nim; i iednego^[100] Pana Iezusa Chrystusa, przez którego wszystko a my przezeń.
 7. Ale nie we wszystkich iest ta umieiętność; albowiem niektórzy^[101] sumnienie maiąc dla bałwana aż dotąd, iedzą iako rzecz bałwanom ofiarowaną, a sumnienie ich będąc mdłe, pokalane bywa.
 II. 8. Aleć nas pokarm nie zaleca Bogu; bo choćbyśmy iedli, nic nam nie przybywa; a choćbyśmy i nie iedli, nic nam nie ubywa.
 III. 9. Iednak^[102] baczcie, aby snadź ta wolność wasza nie była mdłym ku zgorszeniu.
 10. Albowiem ieźliby kto uyrzał cię, który masz umieiętność, w [1194]bałwochwalni siedzącego, azaż sumnienie onego, który iest mdły, nie będzie pobudzone ku iedzeniu rzeczy bałwanom ofiarowanych?
 11. I zginie dla onéy twoiéy^[103] umieiętności brat mdły, za którego Chrystus umarł.
 12. A grzesząc tak przeciwko braci, i mdłe ich sumnienie obrażaiąc, grzeszycie przeciwko Chrystusowi.
 13. Przeto, ieźli pokarm gorszy brata^[104] mego, nie będę iadł mięsa na wieki, abym brata mego nie zgorszył.

[1194]ROZDZIAŁ IX.

 I. Pokazuie, iako wolności Chrześciańskiéy zażywaiąc 1 — 14. II. Dobrowolnie się wstrzymywał 15 — 17. III. żeby kogo w rzeczach śrzednich nie zgorszył 18 — 23. IV. a nasz żywot do zawodu przyrównywa 24 — 27.
Izalim nie iest Apostołem? Izalim nie iest wolnym? Izalim Iezusa Chrystusa Pana^[105] naszego nie widział? Izali wy nie iesteście pracą^[106] moią w Panu?
 2. Choćbym innym nie był Apostołem, alem wam iest; albowiem pieczęcią Apostolstwa mego wy iesteście w Panu.
 3. Tać iest obrona moia przeciwko tym, którzy mię sądzą.
 4. Izali nie mamy wolności ieść i pić?
 5. Izali nie mamy wolności, wodzić z sobą siostry żony, iako i drudzy Apostołowie i bracia Pańscy i Kiefas?
 6. Izali ia tylko i Barnabasz nie mamy wolności, abyśmy nie pracowali?
 7. Któż kiedy służy żołnierską swoim kosztem? Któż sadzi winnicę, a owcu^[107] iéy nie pożywa? Albo któż trzodę pasie, a mleka trzody nie pożywa?
 8. Izali to obyczaiem ludzkim mówię? Izali i zakon tegoż nie mówi?
 9. Albowiem w zakonie Moyżeszowym napisano: Nie zawiążesz^[108] gęby wołowi młocącemu; izali się Bóg o woły stara?
 10. Czyli zgoła dla nas to mówi? Albowiem dla nas to napisano: Gdyż w nadziei ma orać ten, co orze, a kto młóci w nadziei, nadziei swoiéy ma bydź uczęstnikiem.
 11. Ponieważeśmy my wam duchowne dobra^[109] siali, wielkaż to, gdybyśmy wasze cielesne żęli?
 12. Ieźliż insi téy wolności nad wami używaią, czemuż nie raczéy my? A wszakżeśmy téy wolności^[110] nie używali, ale wszystko znaszamy, abyśmy iakiego wstrętu Ewangielii Chrystusowéy nie uczynili.
 13. Azaż nie wiecie, iż ci, którzy około rzeczy świętych pracuią, z świętych rzeczy^[111] iadają? a którzy ołtarza pilnuią, spólną cząstkę z ołtarzem maią?
 14. Tak téż Pan postanowił tym,^[112] którzy Ewangielią opowiadaią, aby z Ewangielii żyli.
 II. 15. Alem ia nic z tych rzeczy nie używał; i nie pisałem tego, aby się tak przy mnie działo; bo mnie daleko lepiéy umrzeć, niżby kto przechwalanie moie miał próżném uczynić.
 16. Bo ieźli Ewangielią opowiadam, niemam się czém chlubić, gdyż ta powinność na mnie leży; a biada mnie, ieźlibym Ewangielii nie opowiadał.
 17. Albowiem ieźli to dobrowolnie czynię, mam zapłatę; ieźli poniewolnie, szafarstwa mi powierzono.
 III. 18. Iakąż tedy mam zapłatę? Abym Ewangielią opowiadaiąc, bez nakładu wystawił Ewangielią Chrystusowę, na to żebym źle nie używał wolności moiéy przy Ewangielii.
 19. Albowiem będąc wolnym od wszystkich, samegom siebie uczynił niewolnikiem wszystkim, abym ich więcéy pozyskał.
 20. I stałem się Żydom iako Żyd, abym Żydy pozyskał; a tym, którzy są pod zakonem, iakobym był pod zakonem, abym te, którzy są pod zakonem, pozyskał;
 21. Tym, którzy są bez zakonu, iakobym był bez zakonu, (nie będąc bez zakonu Bogu, ale będąc pod zakonem Chrystusowi,) abym pozyskał te, którzy są bez zakonu.
 22. Stałem^[113] się mdłym iako mdły, abym mdłe pozyskał. Wszystkim [1195]stałem się wszystko, abym przecię niektóre zbawił.
 23. A to czynię dla Ewangielii, abym się iéy stał uczęstnikiem.
 IV. 24. Azaż nie wiecie, iż ci, którzy w zawód bieżą, wszyscyć więc bieżą, lecz ieden zakład bierze? Także bieżcie, abyście otrzymali.
 25. A każdy, który^[114] się potyka, we wszystkiém się powściąga, onić w prawdzie, aby wzięli koronę skazitelną, ale my^[115] nieskazitelną.
 26. Ia tedy tak bieżę, nie iako na niepewną; tak szermuię, nie iako wiatr biiąc.
 27. Ale karzę ciało moie i w niewolą podbiiam, abym snadź inszym każąc, sam nie był odrzucony.

[1195]ROZDZIAŁ X.

 I. Przykładem Żydów, którzy świątości i zadatki łaski Bożéy iako i my mieli 1 — 5. II. upomina, abyśmy się złych pożądliwości strzegli 6 — 8. III. Chrystusa nie kusili, chcemyli uyść karania, które one potkało 9 — 13. IV. a iżby stołu Chrystusowego uczęstnicy, z szatanem się nie kumali 14 — 22. V. i w rzeczach wolnych nikomu zgorszenia nie dawali 23 — 33.
A nie chcę, abyście nie mieli wiedzieć, bracia! iż^[116] oycowie nasi wszyscy pod obłokiem byli, i wszyscy przez^[117] morze przeszli;
 2. I wszyscy w Moyżesza ochrzczeni są w obłoku i w morzu;
 3. I wszyscy tenże pokarm^[118] duchowny iedli;
 4. I wszyscy tenże napóy^[119] duchowny pili; albowiem^[120] pili z opoki duchownéy, która za nimi szła; a ta opoka była Chrystus.
 5. Lecz większéy części z nich nie upodobał sobie Bóg; albowiem polegli^[121] na puszczy.]
 II. 6. A te rzeczy stały się nam za wzór na to, abyśmy złych rzeczy nie pożądali, iako i oni^[122] pożądali.
 7. Nie bądźcież tedy bałwochwalcami, iako niektórzy z nich, tak iako napisano: Siadł^[123] lud, aby iadł i pił, i wstali grać.
 8. Ani się dopuszczaymy wszeteczeństwa, iako się^[124] niektórzy z nich wszeteczeństwa dopuszczali, i padło^[125] ich iednego dnia dwadzieścia i trzy tysiące.
 III. 9. Ani kuśmy Chrystusa, iako niektórzy^[126] z nich kusili, i od wężów poginęli.
 10. Ani szemrzyicie, iako^[127] niektórzy z nich szemrali, i poginęli od tego, który wytraca.
 11. A te wszystkie rzeczy przydały się im za wzór, a napisane są dla napomnienia naszego, na które koniec świata przyszedł.
 12. A tak kto mniema, że stoi, niechże patrza, aby nie upadł.
 13. Pokuszenie się was nie ięło, tylko ludzkie; ale wiernyć iest^[128] Bóg, który nie dopuści, abyście byli kuszeni nad możność waszę, ale uczyni z pokuszeniem i wyiście, abyście znosić mogli.]
 IV. 14. Przetoż, naymilsi moi! uciekaycie przed bałwochwalstwem.
 15. Iako mądrym mówię; rozsądźcie wy, co mówię.
 16. Kielich błogosławienia, którzy błogosławimy, izali nie iest społecznością krwi Chrystusowéy? Chléb, który łamiemy, izali nie iest społecznością ciała Chrystusowego?
 17. Albowiem iednym chlebem, iedném ciałem wiele nas iest; bo wszyscy chleba iednego iesteśmy uczęstnikami.
 18. Poirzyicie na Izraela, który iest według ciała; izaż ci, którzy iedzą ofiary, nie są uczęstnikami ołtarza?
 19. Cóż tedy mówię? Żeby bałwan^[129] miał bydź czém, a iżby to, co bywa bałwanom ofiarowano, miało czém bydź?
 20. Owszem powiadam, iż to, co Poganie ofiaruią, diabłom^[130] ofiaruią a nie Bogu; a nie chciałbym, abyście byli uczęstnikami diabłów.
 21. Nie możecie pić kielicha Pańskiego i kielicha diabelskiego; nie [1196]możecie bydź uczęstnikami stołu Pańskiego i stołu diabelskiego.
 22. I mamyż drażnić Pana? Izaliśmy mocnieysi niżeli on?
 V. 23. Wszystko^[131] mi wolno, ale nie wszystko pożyteczno; wszystko mi wolno, ale nie wszystko buduie.
 24. Nikt niechay nie szuka tego, co iest iego, ale każdy, co iest bliźniego.
 25. Cokolwiek w iatkach przedawaią, iedzcie, nic nie pytaiąc dla sumnienia,
 26. Albowiem Pańska^[132] iest ziemia i napełnienie iéy.
 27. A ieźliby was kto zaprosił z niewiernych, a chcecie iść, wszystko, co przed was położą, iedzcie, nic nie pytaiąc dla sumnienia.
 28. Ale ieźliby wam kto rzekł: To iest bałwanom ofiarowane, nie iedzcie dla onego, który to oznaymił, i dla sumnienia; albowiem Pańska iest ziemia i napełnienie iéy.
 29. A powiadam dla^[133] sumnienia, nie twego, ale onego drugiego; bo przeczże wolność moia ma bydź osądzona od cudzego sumnienia?
 30. A ponieważ^[134] ia z dziękowaniem pożywam, czemuż o to mam bydź bluźniony, za co ia dziękuię?
 31. Przetoż^[135] lub iecie lub piiecie, lub cokolwiek czynicie, wszystko ku chwale Bożéy czyńcie.
 32. Nie bądźcie^[136] obrażeniem i Żydom i Grekom i zborowi Bożemu;
 33. Iako i ia we wszystkiém się wszystkim podobam, nie szukaiąc w tém swego pożytku, ale wielu ich, aby byli zbawieni.

[1196]ROZDZIAŁ XI.

 I. Uczy, aby się w zborze męszczyzna i białegłowy przystoynie a uczciwie zachowali 1 — 15. II. Zatym lekkomyślność przy używaniu wieczerzy Pańskiéy 16 — 20. III. i biesiady przy niéy gromi 21. 22. IV. a one do ustawy Chrysrusowéy 23 — 32. V. i do porządku dobrego prowadzi 33. 34.
Bądźcie naśladowcami^[137] moimi, iakom i ia Chrystusów.
 2. A chwalę was, bracia! iż pamiętacie wszystkie moie nauki, a iakom wam podał, podania trzymacie.
 3. A chcę, abyście wiedzieli, iż każdego męża głową iest^[138] Chrystus, a głową niewiasty mąż, a głową Chrystusową Bóg.
 4. Każdy mąż, gdy się modli, albo prorokuie z przykrytą głową, szpeci głowę swoię.
 5. I każda niewiasta, gdy się modli albo prorokuie, nie nakrywszy głowy swoiéy, szpeci głowę swoię; boć to iedno, a toż iest, iakoby ogolona była.
 6. Albowiem ieźli się nie okrywa niewiasta, niechże się téż strzyże; a ieźli szpetna rzecz iest niewieście, strzydz się albo golić, niechże się nakrywa.
 7. Albowiem mąż niema nakrywać głowy, gdyż iest wyobrażeniem i chwałą Bożą; ale niewiasta iest chwałą mężową.^[139]
 8. Bo mąż nie iest z niewiasty, ale niewiasta z męża.
 9. Albowiem mąż nie iest stworzony^[140] dla niewiasty, ale niewiasta dla męża.
 10. A przetoż niewiasta powinna mieć władzą na głowie dla Aniołów.
 11. A wszakże mąż nie iest bez niewiasty, ani niewiasta nie iest bez męża w Panu.
 12. Albowiem iako niewiasta z męża iest, tak téż mąż przez niewiastę; iednak wszystkie rzeczy są z Boga.
 13. Sami u siebie rozsądźcie, przystoili niewieście bez nakrycia modlić się Bogu?
 14. Azaż was i samo przyrodzenie nie uczy, iż mężowi, gdyby włosy zapuszczał, iest mu ku zelżywości?
 15. Ale niewiasta, ieźli zapuszcza włosy, iest iéy ku poczciwości, przeto, iż iéy włosy dane są za przykrycie.
 II. 16. A ieźliby się kto zdał bydź swarliwym, my takiego obyczaiu nie mamy, ani zbory Boże.
 17. A to opowiadaiąc nie chwałę, że się nie ku lepszemu ale ku gorszemu schodzicie.
 18. Albowiem nayprzód, gdy się [1197]wy schodzicie we zborze, słyszę, iż rozerwania bywaią między wami; i poniekąd wierzę.
 19. Boć muszą bydź^[141] kacerstwa między wami, aby ci, którzy są doświadczeni, byli iawnymi między wami.
 20. Gdy się wy tedy wespół schodzicie, nie iest to używać wieczerzy Pańskiéy,
 III. 21. Albowiem każdy wieczerzą swoię pierwéy ziada, i ieden łaknie a drugi jest piiany.
 22. Azaż domów nie macie do iedzenia i do picia? Albo zborem Bożym gardzicie i zawstydzacie te, którzy nie maią? Cóż wam rzekę? Pochwalęż was? W tém nie chwalę.
IV. 23. Albowiem iam wziął od Pana^[142], com téż wam podał, iż Pan Iezus téy nocy, któréy był^[143] wydan, wziął chléb,
 24. A podziękowawszy, złamał i rzekł: Bierzcie, iedzcie: To iest ciało moie, które za was bywa łamane; to czyńcie na pamiątkę moię.
 25. Także i kielich, gdy było po wieczerzy, mówiąc: Ten kielich iest nowy testament we krwi moiéy; to czyńcie, ile kroć pić będziecie, na pamiątkę moię.
 26. Albowiem ilekroćbyście iedli ten chléb, i ten kielichbyście pili, śmierć Pańską opowiadaycie, ażby przyszedł.
 27. A tak, ktoby iadł ten chléb, albo pił ten kielich Pański niegodnie, będzie winien ciała i krwi Pańskiéy.
 28. Niechże tedy człowiek samego siebie^[144] doświadczy, a tak niech ie z chleba tego, i z kielicha tego niechay piie.
 29. Albowiem kto ie i piie niegodnie, sąd sobie samemu ie i piie, nie rozsądzaiąc ciała Pańskiego.
 30. Dla tego między wami wiele iest słabych i chorych, i nie mało ich zasnęło.
 31. Bo gdybyśmy się sami rozsądzali, nie bylibyśmy sądzeni.
 32. Lecz gdy sądzeni bywamy, od Pana bywamy ćwiczeni, abyśmy z światem nie byli potępieni.]
 V. 33. A tak, bracia moi! gdy się schodzicie ku iedzeniu, oczekiwaycie iedni drugich.
 34. A ieźli kto łaknie, niechże ie doma, abyście się na sąd nie schodzili. A inne rzeczy gdy przyidę, postanowię.

[1197]ROZDZIAŁ XII.

 I. Iako różne dary duchowne 1 — 6. II. ku spólnemu budowaniu 7 — 11. III. i zgodzie w iedném ciele Chrystusowém ściągać się maią 12. 13. IV. w podobieństwie członków ciała człowieczego 14 — 27. V. zatym różne urzędy, które są w kościele Bożym, wypisuie 28 — 31.
A o duchownych darach, bracia! nie chcę, abyście wiedzieć nie mieli.
 2. Wiecie, iż gdyście Poganami byli, do bałwanów niemych, iako was wodzono, daliście się prowadzić.
 3. Przetoż oznaymuię wam, iż nikt przez Ducha^[145] Bożego mówiąc, nie rzecze Iezusa bydź przeklęctwem; i nikt nie może nazwać Iezusa^[146] Panem, tylko przez Ducha świętego.
 4. A różneć są dary, ale tenże Duch.
 5. I różne są posługi, ale tenże Pan.
 6. I różne są sprawy, ale tenże Bóg, który sprawuie wszystko we wszystkich.
 II. 7. A każdemu bywa dane obiawienie Ducha ku pożytkowi.
 8. Albowiem iednemu przez Ducha bywa dana mowa mądrości, a drugiemu mowa umieiętności przez tegoż Ducha;
 9. A drugiemu wiara w tymże Duchu, a drugiemu dar uzdrawiania w tymże Duchu, a drugiemu czynienie cudów, a drugiemu proroctwo, a drugiemu rozeznanie duchów;
 10. A drugiemu rozmaite ięzyki, a drugiemu wykładanie ięzyków.
[1198] 11. A to wszystko sprawuie^[147] ieden a tenże Duch, udzielaiąc z osobna każdemu, iako chce.]
 III. 12. Albowiem iako ciało iedno iest, a członków^[148] ma wiele, ale wszystkie członki ciała iednego, choć ich wiele iest, są iedném ciałem; tak i Chrystus.
 13. Albowiem przez iednego Ducha my wszyscy w iedno ciało iesteśmy ochrzczeni, bądź Żydowie, bądź Grekowie, bądź niewolnicy bądź wolni, a wszyscy napoieni iesteśmy w iednego Ducha.
 IV. 14. Albowiem ciało nie iest iednym członkiem, ale wielą.
 15. Ieźliby rzekła noga: Ponieważem nie iest ręką, nie iestem z ciała; izali dla tego nie iest z ciała?
 16. A ieźliby rzekło ucho: Ponieważem nie iest okiem, nie iestem z ciała; izali dla tego nie iest z ciała?
 17. Ieźliż wszystko ciało iest okiem, gdzież słuch? a ieźliż wszystko słuchem, gdzież powonienie?
 18. Ale teraz Bóg ułożył członki, każdy z nich z osobna w ciele, iako chciał.
 19. A ieźliby wszystkie były iednym członkiem, gdzieżby było ciało?
 20. Ale teraz, acz iest wiele członków, lecz iedno iest ciało.
 21. Nie może tedy rzec oko ręce: Nie potrzebuię ciebie, albo zaś głowa nogom: Nie potrzebuię was.
 22. I owszem daleko więcéy członki, które się zdadzą bydź naymdleysze w ciele, potrzebne są.
 23. A które mamy za nayniepoczciwsze w ciele, tym większą poczciwość wyrządzamy, a niepoczciwe członki nasze obfitszą poczciwość maią.
 24. Bo poczciwe członki nasze tego nie potrzebuią; lecz Bóg tak umiarkował ciało, dawszy członkowi, któremu czci nie dostawa, obfitszą poczciwość,
 25. Aby nie było rozerwania w ciele, ale iżby iedne członki^[149] o drugich iednakież staranie miały.
 26. A przetoż ieźliże ieden członek cierpi, cierpią z nim wszystkie członki; a ieźli bywa uczczony ieden członek, raduią się z nim wszystkie członki.
 27. Lecz wy iesteście^[150] ciałem Chrystusowém, i członkami, każdy z osobna.
 V. 28. A niektóre Bóg postanowił we zborze, nayprzód^[151] Apostoły, potym Proroki, potrzecie^[152] Nauczyciele, potym Cudotwórce, potym dary uzdrawiania, pomocniki, rządzce, rozmaitość ięzyków.
 29. Izali wszyscy są Apostołami? Izali wszyscy Prorokami? Izali wszyscy Nauczycielami? Izali wszyscy Cudotwórcami?
 30. Izali wszyscy maią dary uzdrawiania? Izali wszyscy ięzykami mówią? Izali wszyscy tłumaczą?
 31. Staraycie się usilnie o lepsze dary; a ia wam ieszcze zacnieyszą drogę ukażę.

[1198]ROZDZIAŁ XIII.

 I. Zaleca miłość, bez któréy by nayzacnieysze dary Boże nie są pożyteczne 1 — 3. II. Pokazuie własności iéy znamienite 4 — 9. III. dla trwałości nad wszystkie insze cnoty iest zacnieysza 10 — 13.
Choćbym mówił ięzykami ludzkimi i Anielskimi, a miłościbym nie miał, stałem się iako miedź brząkaiąca, albo cymbał brzmiący.
 2. I choćbym miał proroctwo, i wiedziałbym wszystkie taiemnice, i wszelką umieiętność, i choćbym miał wszystkę^[153] wiarę, tak, żebym góry przenosił, a miłościbym nie miał, nicem nie iest.
 3. I choćbym wynałożył na żywność ubogich wszystkę maiętność moię, i choćbym wydał ciało moie, abym był spalony, a miłościbym nie miał, nic mi to nie pomoże.
 II. 4. Miłość iest długo^[154] cierpliwa, dobrotliwa iest; miłość nie zayrzy, miłość nie iest rozpustną, nie nadyma się;
 5. Nie czyni nic nieprzystoynego, nie szuka swoich^[155] rzeczy, nie iest porywcza do gniewu, nie myśli złego;
 6. Nie raduie się z niesprawiedliwości; ale się raduie z prawdy;
 7. Wszystko okrywa, wszystkiemu wierzy, wszystkiego się spodziewa, wszystko cierpi.
 8. Miłość nigdy nie ustawa; bo choć są proroctwa, te zniszczeią; choć [1199]ięzyki, te ustaną; choć umieiętność, wniwecz się obróci.
 9. Albowiem po części znamy i po części prorokuiemy.
 III. 10. Ale gdy przyidzie to, co iest doskonałego, tedy to, co iest po części, zniszczeie.
 11. Pókim był dziecięciem, mówiłem iako dziecię, rozumiałem iako dziecię, zozmyślałem iako dziecię; lecz gdym się stał mężem, zaniechałem rzeczy dziecińskich.
 12. Albowiem teraz widziemy^[156] przez zwierciadło i niby w gadce; ale na on czas twarzą w twarz; teraz poznawam po części, ale na czas poznam, iakom i poznany iest.
 13. A teraz zostawa wiara, nadzieia, miłość, te trzy rzeczy; lecz z nich naywiększa iest miłość.]

[1199]ROZDZIAŁ XIV.

 I. Dary w kościele Bożym, iedne na drugie wyższe i zacnieysze 1 — 11. II. których i ku wykładaniu pism i ku budowaniu wszystkiego kościoła Bożego używać potrzeba 12 — 33. III. Niewiastom się w zborze Pańskim uczyć niegodzi 34 — 40.
Naśladuycie miłości, staraycie się usilnie o dary duchowne; lecz naywięcéy, abyście prorokowali.
 2. Albowiem kto mówi ięzykiem obcym, nie ludziom mówi, ale Bogu; bo żaden nie słucha, lecz on duchem mówi taiemnice.
 3. Ale kto prorokuie, mówi ludziom zbudowanie^[157] i napominanie i pociechę.
 4. Kto ięzykiem obcym mówi, samego siebie buduie; ale kto prorokuie, ten zbór buduie.
 5. A chciałbym, abyście wy wszyscy ięzykami mówili, ale raczéy abyście prorokowali; albowiem większy iest ten, co prorokuie, niż ten, co ięzykami obcymi mówi, chyba żeby tłumaczył, aby zbór brał zbudowanie.
 6. Teraz tedy, bracia! gdybym przyszedł do was, ięzykami obcymi mówiąc, cóż wam pomogę, ieźlibym wam nie mówił albo przez obiawienie, albo przez proroctwo, albo przez naukę?
 7. Wszak i rzeczy nie żywe, które dźwięk wydawaią iako piszczałka albo cytra, ieźliby różnego dźwięku nie wydawały, iakoż poznano będzie, co na piszczałce, albo co na cytrze graią?
 8. Albowiem ieźliby trąba niepewny głos dała, któż się do boiu gotować będzie?
 9. Także i wy, ieźlibyście ięzykiem nie wydali mowy dobrze zrozumitelnéy, iakoż będzie rozumiano, co się mówi? albowiem będziecie tylko na wiatr mówić.
 10. Tak wiele, iako słychywamy iest różnych głosów na świecie, a nic nie iest bez głosu.
 11. Ieźlibym tedy nie znał mocy głosu, będę temu, który mówi, cudzoziemcem; a ten, co mówi, będzie mi także cudzoziemcem.
 II. 12. Także i wy, ponieważ się usilnie staracie o dary duchowne, szukaycież tego, abyście obfitowali ku zbudowaniu zboru.
 13. Dla tego kto mówi obcym ięzykiem, niech się modli, aby mógł tłumaczyć.
 14. Bo ieźlibym się modlił obcym ięzykiem, modlić się móy duch; ale rozum móy iest bez pożytku.
 15. Cóż tedy iest? Będę się modlił duchem, będę się téż modlił i wyrozumieniem; będę śpiewał duchem, będę téż śpiewał i wyrozumieniem.
 16. Bo ieźlibyś błogosławił duchem, iakoż ten, który iest z pocztu prostaków, na twoie dziękowanie rzecze Amen, ponieważ nie wie, co mówisz?
 17. Bo choć ty w prawdzie dobrze dziękuiesz, ale się drugi nie buduie.
 18. Dziękuię Bogu moiemu, iż więcéy, niż wy wszyscy, ięzykami mówię.
 19. A wszakże we zborze wolę pięć słów zrozumitelnie przemówić, abym i drugich nauczył, niżeli dziesięć tysięcy słów ięzykiem obcym.
 20. Bracia! nie bądźcie^[158] dziećmi wyrozumieniem, ale bądźcie dziećmi^[159] złością, a wyrozumieniem dorosłymi bądźcie.
 21. W zakonie napisano: Iż obcymi^[160] ięzykami i obcymi wargami mówić [1200]będę ludowi temu; a przecię mnie i tak nie usłuchaią, mówi Pan.
 22. Przetoż ięzyki są za cud, nie tym, którzy wierzą, ale niewiernym; a proroctwo nie niewiernym, ale wierzącym.
 23. Ieźliby się tedy wszystek zbór na iedno mieysce zszedł, a wszyscyby ięzykami obcymi mówili, a weszliby tam prostacy albo niewierni, izali nie rzeką, że szaleiecie?
 24. Ale ieźliby wszyscy prorokowali, a wszedłby który niewierny albo prostak, od wszystkich przekonany i od wszystkich sądzony bywa.
 25. A tak skrytości serca iego bywaią obiawione, a on upadłszy na oblicze, pokłoni się Bogu wyznawaiąc, że Bóg iest prawdziwie w was.
 26. Cóż tedy iest, bracia? Gdy się^[161] schodzicie, każdy z was ma psalm, ma naukę, ma ięzyk, ma obiawienie, ma tłumaczenie; wszystko to niech się dzieie ku zbudowaniu.
 27. Ieźli kto ięzykiem mówi, niech to będzie po dwu albo naywięcéy po trzech, i to na przemiany, a ieden niech tłumaczy.
 28. A ieźliby tłumacza nie było, niechże w zborze milczy ten, który obcym ięzykiem mówi, a niech mówi sobie i Bogu.
 29. Ale Prorocy niech mówią dwa albo trzéy, a drudzy niech rozsądzaią.
 30. Ieźliby téż inszemu siedzącemu co było obiawiono, on pierwszy niechay milczy.
 31. Bo możecie wszyscy ieden po drugim prorokować, aby się wszyscy uczyli i wszyscy pocieszeni byli.
 32. I duchowieć Proroków są poddani Prorokom.
 33. Albowiem Bóg nie iest powodem nieporządku, ale pokoiu, iako i we wszystkich zborach Świętych.
 III. 34. Niewiasty wasze niech milczą we zborach; albowiem nie pozwolono im, aby mówiły, ale aby^[162] poddanemi były, iako i zakon^[163] mówi.
 35. A ieźli się czego nauczyć chcą, niechże doma mężów swoich pytaią, ponieważ sromota niewiastom, we zborze mówić.
 36. Izali od was słowo Boże wyszło? Izali tylko do was samych przyszło?
 37. Ieźli kto zda się bydź Prorokiem albo duchownym, niech uzna, iż te rzeczy, które wam piszę, są Pańskiém rozkazaniem.
 38. A ieźli kto nie wie, niechayże nie wie.
 39. A tak, bracia! staraycie się usilnie o to, abyście prorokowali, a ięzykami obcymi mówić nie zabraniaycie.
 40. Wszystko się niechay dzieie przystoynie i porządnie.

[1200]ROZDZIAŁ XV.

 I. Dowodzi, że iako Chrystus Pan mocą swoią zmartwychwstał 1 — 10. II. tak i my mocą iego wzbudzeni będziemy 11 — 34. III. Sposób zmartwychwstania 35 — 40. VI^[164]. Różność tych, co powstaną 41 — 50. V. przemienienie żywych 51. 52. VI. ciał zmartwychwstanie 53 — 58.
A oznaymuię wam, bracia! Ewangielią, którąm^[165] wam opowiedział, którąście téż przyięli, i w któréy stoicie;
 2. Przez którą^[166] téż zbawienia dostępuiecie, ieźli pamiętacie, iakim sposobem opowiedziałem wam, chyba ieźliście próżno uwierzyli.
 3. Albowiem nayprzód podałem wam, com téż wziął, iż Chrystus^[167] umarł za grzechy nasze według pism;
 4. A iż był^[168] pogrzebiony, a iż zmartwychwstał dnia trzeciego według pism.
 5. A iż widziany iest od^[169] Kiefasa, potym od onych^[170] dwunaści.
 6. Potym widziany iest więcéy niż od piąci set braci oraz, z których wiele ich zostawa aż dotąd, a niektórzy téż zasnęli.
 7. Potym iest widziany od Iakuba, potym od wszystkich^[171] Apostołów.
 8. A na ostatek po wszystkich ukazał się i mnie, iako poronionemu płodowi.
 9. Bom ia iest naymnieyszy^[172] z [1201]Apostołów, którym nie iest godzien, abym był zwany Apostołem, przeto, żem prześladował zbór Boży.
 10. Lecz łaską Bożą iestem^[173] tym, czymem iest, a łaska iego przeciwko mnie daremna nie była; alem obficiéy niż oni wszyscy, pracował, wszakże nie ia, ale łaska Boża, która iest zemną.]
 II. 11. Przetoż i ia i oni tak każemy, i takieście uwierzyli.
 12. A ponieważ się o Chrystusie każe, iż z martwych wzbudzony iest, iakoż mówią niektórzy między wami iż zmartwychwstania niemasz?
 13. Bo ieźlić zmartwychwstania niemasz, tedyć i Chrystus nie iest wzbudzony.
 14. A ieźlić Chrystus nie iest wzbudzony, tedyć daremne kazanie nasze, daremna téż wiara wasza;
 15. I bylibyśmy téż znalezieni fałszywymi świadkami Bożymi, iżeśmy świadczyli o Bogu, że Chrystusa^[174] wzbudził, którego nie wzbudził, ieźliże umarli nie bywaią wzbudzeni.
 16. Albowiem ieźliż umarli nie bywaią wzbudzeni, i Chrystus nie iest wzbudzony.
 17. A ieźli Chrystus nie iest wzbudzony, daremna iest wiara wasza, i ieszczeście w grzechach waszych;
 18. Zatym i ci poginęli, którzy zasnęli w Chrystusie.
 19. Bo ieźli tylko w tym żywocie w Chrystusie nadzieię mamy, nad wszystkie ludzie iesteśmy naynędznieyszymi.
 20. Lecz teraz Chrystus z martwych wzbudzony iest^[175], i stał się pierwiastkami tych, którzy zasnęli.
 21. Bo ponieważ przez człowieka^[176] śmierć, przez człowieka téż powstanie umarłych.
 22. Albowiem iako w Adamie wszyscy umieraią, tak i w Chrystusie^[177] wszyscy ożywieni będą,
 23. Ale każdy w swoim^[178] rzędzie, Chrystus iako pierwiastki, a potym ci, co są Chrystusowi, w przyiście iego.
 24. A potym będzie koniec, gdy odda królestwo Bogu i oycu, gdy zniszczy wszelkie przełożeństwo, i wszelką zwierzchność i moc.
 25. Bo on musi królować^[179], pókiby nie położył wszystkich nieprzyiaciół pod nogi iego.
 26. A ostatni nieprzyiaciel, który będzie zniszczony, iest śmierć.
 27. Bo wszystkie rzeczy poddał^[180] pod nogi iego. A gdy mówi, że mu wszystkie rzeczy poddane są, iawna iest, iż oprócz tego, który mu poddał wszystkie rzeczy.
 28. A gdy mu wszystkie rzeczy poddane będą, tedyć téż i sam syn będzie poddany temu, który mu poddał wszystkie rzeczy, aby był Bóg wszystkim we wszystkich.
 29. Bo inaczéy cóż uczynią ci, którzy się chrzczą nad umarłymi? ieźliż zgoła umarli nie bywaią wzbudzeni, przeczże się chrzczą nad umarłymi?
 30. Przecz i my niebezpieczeństwa podeymuiemy każdéy godziny?
 31. Na każdy dzień umieram przez chwałę naszę, którą mam w Iezusie Chrystusie, Panu naszym.
 32. Ieźliżem się obyczaiem ludzkim z bestyami w Efezie potykał, cóż mam za pożytek, ieźli umarli nie bywaią wzbudzeni? Iedzmy i^[181] piymy; boć iutro pomrzemy;
 33. Nie błądźcież; złe rozmowy psuią dobre obyczaie.
 34. Ocućcież się ku sprawiedliwości a nie grzeszcie; albowiem niektórzy nie maią znaiomości Bożéy; ku zawstydzeniu waszemu mówię.
 III. 35. Ale rzecze kto: Iakoż wzbudzeni bywaią umarli, i w iakiém ciele wychodzą?
 36. O głupi! To, co ty^[182] sieiesz, nie bywać ożywiono, ieźliby nie umarło.
 37. I co sieiesz, nie sieiesz ciała, które ma potym wyrość, ale gołe ziarno, iako się trafi, albo pszeniczne, albo iakiekolwiek inne.
 38. Ale Bóg daie mu ciało iako chce, a każdemu nasieniu iego własne ciało.
 39. Nie każde ciało iest iednakiém ciałem; ale inszeć iest ciało [1202]ludzkie, a insze ciało bydlęce, insze rybie a insze ptasze.
 40. I są ciała niebieskie i ciała ziemskie; lecz insza iest chwała ciał niebieskich a insza ziemskich;
 IV. 41. Insza chwała słońca a insza chwała księżyca, i insza chwała gwiazd; albowiem gwiazda od gwiazdy różna iest w iasności.
 42. Takci będzie i powstanie umarłych. Bywa wsiane ciało w skazitelności, a będzie wzbudzone w nieskazitelności;
 43. Bywa wsiane w niesławie, a będzie wzbudzone w sławie; bywa wsiane w słabości, a będzie wzbudzone w mocy; bywa wsiane ciało cielesne, a będzie wzbudzone ciało duchowne.
 44. Iest ciało cielesne, iest téż ciało duchowne.
 45. Takci téż napisano: Stał się pierwszy człowiek^[183] Adam w duszę żywą, ale pośledni Adam w ducha ożywiaiącego.
 46. Wszakże nie iest pierwsze duchowne, ale cielesne, potym duchowne.
 47. Pierwszy człowiek z ziemi ziemski; wtóry człowiek sam Pan z nieba.
 48. Iaki iest ten ziemski, tacy téż i ziemscy; a iaki iest niebieski, tacy téż będą niebiescy.
 49. A iakośmy nosili wyobrażenie ziemskiego, tak będziemy nosili wyobrażenie niebieskiego.
 50. To iednak powiadam, bracia! iż ciało i krew królestwa Bożego odziedziczyć nie mogą; ani skazitelność nie odziedziczy nieskazitelności.
 V. 51. Oto, taiemnicę wam powiadam; nie wszyscyć^[184] zaśniemy, ale wszyscy przemienieni będziemy, bardzo prędko w okamgnieniu, na trąbę ostateczną.
 52. Albowiem^[185] zatrąbi, a umarli wzbudzeni będą nieskazitelni, a my będziemy przemienieni.
 VI. 53. Boć musi to, co iest skazitelnego przyoblec nieskazitelność, i co iest śmiertelnego, przyoblec nieśmiertelność.
 54. A gdy to, co iest skazitelnego przyoblecze nieskazitelność, i to, co iest śmiertelnego przyoblecze nieśmiertelność, tedy się wypełni ono słowo, które napisano: Połkniona^[186] iest śmierć w zwycięstwie.
 55. Gdzież iest, o śmierci!^[187] bodziec twóy? Gdzież iest, piekło! zwycięstwo twoie?
 56. Lecz bodziec śmierci iest grzech, a moc^[188] grzechu iest zakon.
 57. Ale niech będzie Bogu dzięka, który nam^[189] dał zwycięstwo przez Pana naszego Iezusa Chrystusa.
 58. A tak, bracia moi mili! bądźcie mocni, nieporuszeni, obfituiący w uczynku Pańskim zawsze, wiedzący, iż praca wasza nie iest daremna w Panu.

[1202]ROZDZIAŁ XVI.

 I. Napomina, aby na ubogie baczenie mieli 1 — 4. II. nawiedzić ie obiecuie 5 — 9. III. Tymoteusza im zaleca 10 — 12. IV. do stateczności ich i poważania sobie sług Bożych upomina 13 — 21. V. do miłości Chrystusa Pana prowadzi 22 — 24.
A około^[190] składania na Święte, iakom postanowił w zborach Galatskich, tak téż i wy czyńcie.
 2. Każdego pierwszego dnia w tygodniu każdy z was niech okłada u siebie, zbieraiąc według tego, iako mu się powodzi, aby nie dopiero, gdy przyidę, składania czynione były.
 3. A gdy przyidę, którekolwiek uchwalicie przez listy, te poślę, aby odnieśli dobrodzieystwo wasze do Ieruzalemu.
 4. A ieźliby słuszna rzecz była, żebym i ia szedł, wespołek zemną póydą.
 II. 5. A przyidę do was, gdy przeydę Macedonią; (bo póydę przez Macedonią.)
 6. A podobno pomieszkam u was albo i przezimuię, abyście wy mię odprowadzili, kędykolwiek póydę.
 7. Albowiem nie chcę was teraz widzieć, miiaiąc; ale spodziewam się, iż pomieszkam z wami czas nieiaki, będzieli^[191] Pan chciał.
 8. A zostanę w Efezie aż do świątek.
[1203] 9. Albowiem drzwi^[192] mi są otworzone wielkie i mocne, i mam wiele przeciwników.
 III. 10. Ieźliby tedy przyszedł Tymoteusz, patrzcie, aby bez boiaźni był między wami, bo dzieło Pańskie sprawuie, iako i ia.
 11. Przetoż niechay go nikt lekce nie waży; ale odprowadźcie go w pokoiu, aby przyszedł do mnie; bo go czekam z bracią.
 12. A o bracie Apollosie wiedzcie, żem go bardzo prosił, aby szedł do was z bracią; ale zgoła nie miał woli, aby teraz szedł; przyidzie iednak, gdy czas po temu mieć będzie.
 IV. 13. Czuycież, stóycie w wierze, mężnie sobie poczynaycie, zmacniaycie się.
 14. Wszystkie rzeczy wasze niech się dzieią w miłości.
 15. A proszę was, bracia! wiecie iż dom^[193] Stefanów iest pierwiastkami Achai, a iż sami siebie oddali na posługowanie Świętym,
 16. Abyście i wy poddani byli takowym, i każdemu pomagaiącemu i pracuiącemu.
 17. A cieszę się z przyiścia Stefana i Fortunata i Achaika; bo ci niedostatek wasz napełnili.
 18. Ochłodzili bowiem ducha mego i waszego; znaycież tedy takowe.
 19. Pozdrawiaią was zbory, które są w Azyi. Pozdrawiaią was wielce w Panu Akwilas i^[194] Pryscylla, ze zborem, który iest w domu ich.
 20. Pozdrawiaią was bracia wszyscy. Pozdrówcie iedni^[195] drugich w świętém pocałowaniu.
 21. Pozdrowienie ręką moią Pawłową.
 IV. 22. Ieźliże kto nie miłuie Pana Iezusa Chrystusa, niech będzie przeklęctwem, które zowią Maranata.
 23. Łaska Pana Iezusa Chrystusa niech będzie z wami.
 24. Miłość moia niech będzie z wami i wszystkimi w Chrystusie Iezusie. Amen.

Pierwszy list do Koryntów pisany był z miasta Filippis przez Stefana i Fortunata i Achaika i Tymoteusza.

1. Dzie. 13, 2.
2. Dzie. 18, 17.
3. Ian. 17, 17. 19. Dzie. 15, 9.
4. Rzym. 1, 7. Ef. 1, 1. Kol. 1, 22. 2 Tym. 1, 9.
5. r. 2, 19.
6. 1 Piotr. 1, 2.
7. Efez. 1, 15. 16. 2 Tess. 1, 3.
8. Koloss. 1, 9. 10. r. 2, 7.
9. Filip. 3, 20. Tyt. 2, 13.
10. 1 Tess. 3, 13. r. 5, 23.
11. Rzym. 3, 4. 1 Tess. 5, 24.
12. 1 Ian. 1, 3. 7.
13. Rzym. 15, 5.
14. 1 Kor. 3, 4.
15. Dzie. 18, 24.
16. Dzie. 18, 8.
17. 1 Kor. 16, 15.
18. 1 Kor. 2, 1. 4. 13. 2 Piotr. 1, 16.
19. Rzym. 1, 16.
20. Izai. 29, 14. Abdyasz. w. 8.
21. Izai. 33, 18.
22. Matt. 11, 25. Łuk. 10, 21.
23. Matt. 12, 38.
24. Rzym. 1, 16. Koloss. 2, 3.
25. Ian. 7, 48. r. 12, 42. Iak. 2, 5.
26. Koloss. 2, 3.
27. Ier. 23, 6. Rzym. 5, 9.
28. Ian. 17, 19.
29. Efez. 1, 7.
30. Ier. 9, 23. 2 Kor. 10, 17.
31. 1 Kor. 1, 17. 2 Piotr. 1, 16.
32. 1 Kor. 1, 17. r. 4, 19. 2 Kor. 11, 6. 1 Tess. 1, 5. 2 Piotr. 1, 16.
33. Iak. 3, 17.
34. 1 Kor. 15, 24.
35. Rzym. 16, 25.
36. Matt. 11, 25. Łuk. 10, 21.
37. Dzie. 3, 15.
38. Izai. 64, 4.
39. Matt. 13, 11. r. 16, 17.
40. Rzym. 8, 5.
41. Izai. 40, 13. Rzym. 11, 34.
42. Izai. 28, 9. Żyd. 5, 12. 13. 1 Piotr. 2, 2.
43. 1 Kor. 1, 11. Gal. 5, 20. Iak. 3, 14.
44. Dzie. 18, 24.
45. Dzie. 18, 24. r. 19, 1.
46. Ps. 62, 13. Matt. 16, 27. Rzym. 2, 6. r. 14, 12. Gal. 6, 5.
47. 2 Kor. 6, 1.
48. Efez. 2, 20.
49. Ps. 118, 22. Izai. 28, 16.
50. 1 Kor. 6, 19. 2 Kor. 6, 16. Żyd. 3, 6. 1 Piotr. 2, 5.
51. Iak. 1, 22.
52. Iob. 5, 13.
53. Ps. 94, 11.
54. Matt. 24, 45.
55. Iob. 9, 2. r. 25, 4.
56. Matt. 7, 1. Rzym. 2, 1.
57. Przyp. 3, 7. Rzym. 12, 13.
58. Ian. 3, 27.
59. Ps. 44, 23. Rzym. 8, 36. 2 Kor. 4, 11.
60. Dzie. 20, 34. 1 Tess. 2, 9.
61. Matt. 5, 44. Łuk. 23, 34.
62. Dzie. 18, 11. Gal. 4, 19. Filem. w. 10.
63. Fil. 3, 17. 1 Tess. 1, 6. 2 Tess. 3, 7.
64. Dzie. 18, 21. Żyd. 6, 3. Iakub. 4, 15.
65. 1 Kor. 2, 4.
66. 2 Kor. 10, 2. r. 13, 10.
67. 3 Moy. 18, 8. r. 20, 11. 5 Moy. 27, 20.
68. Kol. 2, 5.
69. 1 Tym. 1, 20.
70. Gal. 5, 9.
71. 2 Moy. 13, 7. 5 Moy. 16, 3.
72. Matt. 18, 17. 2 Tess. 3, 14.
73. Przyp. 20, 22. r. 24, 29. Matt. 5, 39. 40. Łuk. 6, 29. Rzym. 12, 19. 1 Tess. 5, 15. 1 Piotr. 3, 9.
74. 1 Tess. 4, 6.
75. Gal. 5, 19. Efez. 5, 5.
76. Tyt. 3, 3.
77. 1 Kor. 1, 2.
78. 1 Kor. 10, 23.
79. Dzie. 2, 32. Rzym. 8, 11.
80. Efez. 5, 30.
81. 1 Moy. 2, 24. Matt. 19, 5. Mark. 10, 8. Efez. 5, 31.
82. 1 Kor. 3, 16. 2 Kor. 6, 16. Żyd. 3, 6.
83. 1 Kor. 7, 23. 1 Piotr. 1, 18. 19.
84. 1 Piotr. 3, 7.
85. Dzie. 26, 29.
86. 1 Tym. 5, 14.
87. Mal. 2, 16. r. 19, 9. Mark. 10, 11. Łuk. 16, 18. Ef. 5, 31.
88. Gal. 5, 6.
89. Efez. 4, 1. Koloss. 1, 10. 1 Tess. 2, 12.
90. 1 Kor. 6, 20.
91. 1 Moy. 16, 17.
92. Iob. 7, 1. r. 9, 25. r. 14, 1. Ps. 103, 15.
93. Izai. 40, 6. 1 Piotr. 1, 24. 1 Ian. 2, 17. Iak. 1, 10. r. 4, 14.
94. 1 Tym. 5, 5.
95. Rzym. 7, 2.
96. 1 Tess. 4, 6.
97. 1 Kor. 10, 19.
98. 5 Moy. 4, 35. r. 32, 39. Mark. 12, 32.
99. 5 Moy. 6, 4. Efez. 4, 6.
100. Ian. 13, 13. 1 Kor. 12, 3.
101. 1 Kor. 10, 28. 29.
102. Gal. 5, 13.
103. Rzym. 14, 15.
104. Rzym. 14, 21.
105. Dzie. 22, 17. 1 Kor. 15, 8.
106. 1 Kor. 4, 15.
107.  Błąd w druku; powinno być – owocu.
108. 5 Moy. 25, 4. 1 Tym. 5, 18.
109. Rzym. 15, 27.
110. Dzie. 20, 33. 2 Kor. 11, 7. 8. r. 12, 13. 1 Tess. 2, 9.
111. 5 Moy. 18, 1.
112. Matt. 10, 10.
113. Rzym. 15, 1. Gal. 6, 1.
114. 2 Tym. 2, 4. 5.
115. 2 Tym. 4, 8. Iak. 1, 12.
116. 2 Moy. 13, 21. 4 Moy. 9, 18. 5 Moy. 1, 33. Ps. 78, 14. 105, 39.
117. 2 Moy. 14, 22.
118. 2 Moy. 16, 16.
119. 4 Moy. 20, 10. Ps. 78, 15.
120. 2 Moy. 17, 6.
121. 4 Moy. 14, 35. r. 26, 65.
122. 4 Moy. 11, 4. Ps. 106, 14.
123. 2 Moy. 32, 6.
124. 4 Moy. 25, 1. 4. 5. 6. 7.
125. 2 Moy. 32, 27.
126. 4 Moy. 21, 6. Ps. 106, 14.
127. 4 Moy. 14, 36.
128. 1 Moy. 1, 9. 1 Tess. 5, 24.
129. 1 Kor. 8, 4.
130. 5 Moy. 32, 17. Ps. 106, 37.
131. 1 Kor. 6, 12.
132. 2 Moy. 19, 5. 5 Moy. 10, 14. Ps. 24, 1. r. 50, 12.
133. 1 Kor. 8, 7.
134. Dzie. 27, 35. Rzym. 14, 6.
135. Koloss. 3, 17.
136. Rzym. 14, 13.
137. 1 Kor. 4, 16. Filip. 3, 17. 1 Tess. 1, 6. 2 Tess. 3, 9.
138. Efez. 5, 23.
139. 1 Moy. 1, 26. 27. r. 5, 1. r. 9, 6. Koloss. 3, 10.
140. 1 Moy. 2, 18.
141. 1 Ian. 2, 19.
142. Gal. 1, 12.
143. Matt. 26, 26. Mark. 14, 22. Łuk. 22, 19.
144. 2 Kor. 13, 5.
145. Mark. 9, 39.
146. Ian. 13, 13. 1 Kor. 8, 6. Filip. 2, 11.
147. Rzym. 12, 3.
148. Rzym. 12, 4. Efez. 4, 4.
149. Rzym. 12, 5.
150. Efez. 1, 23.
151. Efez. 4, 11.
152. Dzie. 15, 1.
153. Matt. 17, 20. r. 21, 21. Mark. 11, 23.
154. Przyp. 10, 12. 1 Piotr. 4, 8.
155. Filip. 2, 4. 21.
156. 2 Kor. 3, 18. r. 5, 7.
157. wiersz 26.
158. Efez. 4, 14.
159. Matt. 18, 3. 1 Piotr. 2, 1.
160. 5 Moy. 28, 49. Izai. 28, 11. Ier. 5, 15.
161. 1 Kor. 11, 18. 20.
162. Efez. 5, 22. Kol. 3, 18. 1 Tym. 2, 11. 12. Tyt. 2, 5. 1 Piotr. 3, 1.
163. 1 Moy. 3, 16.
164.  Błąd w druku; powinno być – IV.
165. Gal. 1, 11.
166. Rzym. 1, 16.
167. Ps. 22, 1. 2. Izai. 53, 5. 8. 9.
168. Ps. 16, 10. Ion. 2, 1.
169. Łuk. 24, 34.
170. Matt. 28, 16.
171. Ian. 20, 26.
172. Dzie. 9, 4. Efez. 3, 8. 1 Tym. 1, 13.
173. Efez. 3, 7.
174. 1 Kor. 6, 14.
175. Dzie. 26, 23. Koloss. 1, 18. Obiaw. 1, 5.
176. Rzym. 5, 12.
177. Rzym. 5, 17.
178. 1 Tess. 4, 16.
179. Ps. 110, 1. 2. Matt. 22, 44.
180. Ps. 8, 7. Matt. 28, 18. Żyd. 2, 8.
181. Izai. 22, 13. Łuk. 12, 19.
182. Ian. 12, 24.
183. 1 Moy. 2, 7.
184. 1 Tess. 4, 15.
185. Matt. 24, 31. 1 Tess. 4, 16.
186. Izai. 25, 8.
187. Oze. 13, 14.
188. Rzym. 7, 13.
189. 1 Ian. 5, 5.
190. Rzym. 12, 13.
191. Dzie. 18, 21. 1 Kor. 4, 19. Iakub. 4, 15.
192. Dzie. 14, 27.
193. 1 Kor. 1, 16.
194. 2 Tym. 4, 19.
195. Rzym. 16, 16. 2 Kor. 13, 12. 1 Tess. 5, 26. 1 Piotr. 5, 14.

List do Rzymian (całość)

List pierwszy Świętego Pawła Apostoła do Koryntów (całość) Biblia Gdańska

List wtóry Ś. Pawła Apostoła do Koryntów (całość)