Słownik etymologiczny języka polskiego/Indeks C

C


Gdy cz wyłącznie z k poszło (w nagłosie i z sk-), a ć z t, bywa c najrozmaitszego początku. Pomijam narzeczowe c zamiast cz (coło), choć nieraz i do języka pisemnego się wkradło, okaz t. zw. mazurzenia, spólnego językom północnym (nawet litewskim). W środku słów pochodzi c albo z kt (piec z *piekti, nocy = łac. noctis); albo z tj (świeca z *swiet-ja, por. świecić, światło; wrócę z *wort-ję, wrócić, zwrot); albo z k, odmieniającego się pod pewnemi warunkami (czasowemi) nie w cz (dziki - dzicz), lecz w c (dzicy; końcówka -ica obok -ik: grzesznica - grzesznik). W nagłosie c- powstało również z k- (cesarz z kaisar), ale tu wchodzi w grę i sk-, i postaci słowne chwieją się między cz- a c-, co jednak ze wspomnianem wyżej mazurzeniem nic nie ma spólnego; p. cudzy, czuć itd. Swojem ć, jak , ś itd., wyróżnia się polszczyzna od innych języków słowiańskich najdosadniej.


cackocafcajgcalcałtacałycałuncankacałycapcapacapnąćcapstrzykcarcebercebulacechcechaceckaćcedułacedzićcegłaceklarzcektaćcelcelbratcembrowaćcenacenarcensuscentnarcepceplikicepuchceraceregielecerkiewcertacertować sięcesarzcetercetnocetynacewacęgicętachciciachnąćciałociapaćciaraćciarkiciasnyciastociąćciągcichycieccieciorkaciele-pielecielęciemciemiecciemierzycaciemięciemnycienkicieńcierlicacierniecierpiećcierzeńcieszyćcieścieśćcieślacieśn(ina)cietrzewcięciwacięgacięgaturaciężkicigiędźciotkaciozkacisciskaćciuciaciułaćciupaciuraciurbaciwunciżaciżmaćkaćckliwycłoćmacmentarzcmokcnycocofaćcokołcóracuchcuchthauscucićcudcudzićcudzycugcugielcukiercułacumacupnąćcużcwałcwanycwelichćwiekćwierććwikćwikłaćwirkaćcybebacybuchcyccyfracygacygancygarkacygarocykaćcykadacykorjacymbałcymborycymbuleccymentcymercymescynacynadracyndelincynekcyngielcynozuracypelcypryscyrankacyrkcyrografcytcytaracytowaćcytrynacytwarcywilcyzelowaćcyziojan-cz (zaimek)-cz (partykuła)czabajeczabanczaczczadczaić sięczairczajczajkaczakoczałczambułczamar(k)aczambułczamletczapaczaplaczaprakczarczaraczarnyczartczasczaszaczataczauszcząbr-cząćczhaćczcićczczyCzechczechełczeczotkaczekaćczekanczekczeryczeladźczelnyczeluśćczepićczepiecczeredaczeremchaczerhaczerpaćczerstwyczerwczesaćcześćczeznąćczeżujaczępieć częstyczkaćczłapaćczłonCzłonki i części ciałaczłowiekczmielczmyrczobotyczochaćczokoladaczołdarczołgaćczółnoczołoczołznąć sięczopczosnekczteryczuczubczućczuhaczumakczupira(d)łoczuryłoczwarzyćczworobokczyczyhaćczynczynszczyrakczyrchlićczystyczytaćczyż