Wikiźródła

M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/R (całość)

< M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
<<< Dane tekstu >>>
Autor Michał Arct
Tytuł M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
Wydawca Wydawnictwo M. Arcta
Data wyd. 1916
Druk Drukarnia M. Arcta
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne R – wykaz haseł
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
R

 R, 18-ta litera alfabetu; spółgłoska przedniojęzykowa, twarda, dźwięczna, płynna.

 R. przy stopniach ciepła lub zimna = podług termometru Réaumura.

 Rab, ros., niewolnik.

 Rabacja, łć., napad, rzeź, bunt; w szczególności rzeź galicyjska w r. 1846.

 Rabarbar — p. Rumbarbarum; roślina z rodziny rdestowatych, używana w celach leczniczych (fig.).

 Rabarbarowy, zrobiony z rabarbaru, zawierający rabarbar: wino r-e, pastylki r-e.

 Rabat, nm., ustępstwo od ceny towaru, przyznane przez sprzedającego kupującemu, opust.

 Rabata, nm., grządka kwiatowa, bramująca trawnik, obrzeżająca ścieżkę w ogrodzie; w lm., r-y, wyłogi na mundurach wojskowych koloru odmiennego.

 Rabatować, nm., dawać rabat.

 Rabatowy, nm., odnoszący ś. do rabatu: r-a sprzedaż = z ustępstwem rabatu na cel dobroczynny.

 Rabdomancja, gr., dosłow. wróżenie kijkiem; odgadywanie przy pomocy jakiegoś pręcika, gdzie są źródła, kopalnie, skarby.

 Rabi, hebr., nauczyciel, mistrz.

 Rabiać — p. Robić.

 Rabiasty, jarzębowaty, pstry.

 Rabież — p. Grabież.

 Rabin, hebr., urzędowy przedstawiciel gminy żydowskiej, uczony żydowski i kaznodzieja, kapłan żydowski (fig.).

 Rabinat, hebr., urząd rabina; dom urzędu rabinackiego.

 Rabinista, hebr., żyd, uznający nietylko Stary Testament, ale i Talmud za powagę w rzeczach wiary i prawa.

 Rabizna, ślady na twarzy po ospie naturalnej.

 Rabować, nm., łupić, grabić, zabierać, pozbawiać kogo mienia przemocą

 Rabownictwo, nm., skłonność do rabowania, do łupiestw.

 Rabulista, łć., krętacz prawny, matacz, tłumaczący przewrotnie prawo na swoją korzyść.

 Rabulistyka, Rabulizacja, łć., wykrętne tłumaczenie przepisów prawa; biegłość w wynajdywaniu kruczków prawnych i sposobów wykrętnego tłumaczenia prawa.

 Rabunek, nm., przywłaszczenie cudzej własności przemocą a. groźbą pozbawienia życia osoby rabowanej.

 Rabunkowy, nm., połączony z rabunkiem; r-e gospodarstwo = gospodarstwo, prowadzone bez oglądania ś. na przyszłość, połączone z lekkomyślnym niszczeniem samych źródeł dochodu, gospodarstwo ekstensywne.

 Rabusiostwo, nm., łupienie, plondrowanie, grabienie, kradzież, napady, rozbój.

 Rabuś, nm., człowiek, dopuszczający ś. rabunku, przywłaszczający sobie gwałtem cudze mienie, łupieżca, grabiciel, zbójca.

 Rabuśniczy, nm., odnoszący ś. do rabuśnika, rabuśnikowi właściwy.

 Rabuśnik — p. Rabuś.

 Raby, pstry, różnobarwny: pies r. = łaciaty; człowiek r. = ospowaty, piegowaty.

 Raca, wł. — p. Rakieta.

 Rachat, fr., (rasza) odkupienie towaru sprzedanego zwykle za cenę wyższą od tej. którą zapłacił pierwotnie kupujący.

 Rachatłakum, tat., pasta owocowa, krajana w tabliczki, rodzaj marmelady.

 Rachialgja, gr., ból w kręgosłupie.

 Rachityzm, gr., dziecięca choroba, objawiająca ś. tym, że kości, wskutek nieprawidłowego składu chemicznego, stają ś. miękkie i wyginają ś. nienormalnie, krzywica, angielska choroba.

 Rachmistrz, nm., urzędnik, prowadzący księgi dochodów i wydatków; ten, kto umie dobrze liczyć, biegły w arytmetyce; przen., człowiek oszczędny; człowiek, umiejący obliczyć następstwa swoich czynów, przedsiębiorstw i wogóle następstwa wypadków.

 Rachmistrzostwo, nm., umiejętność prowadzenia rachunków, buchalterja; zajęcie rachmistrza, polegające na prowadzeniu ksiąg rachunkowych; zbiór., rachmistrz z żoną.

 Rachmistrzowski, nm., odnoszący ś. do rachmistrza.

 Rachować, nm., liczyć, liczbami dochodzić, liczbami oznaczać; r. na co = oczekiwać czego, spodziewać ś. czegoś korzystnego; r. na kogo = oczekiwać kogo, ufać komu, polegać na kim; r. za... = poczytywać za (np. za zasługę, za winę); r. ś. z kim, z czym, mieć na pamięci następstwa postępowania swego względem kogo a. czego, mieć wzgląd na kogo, zastanawiać ś., obliczać ś. z kim, robić z kim rachunek, zdawać rachunek; r. ś. z sobą = rozstrząsać swoje postępowanie.

 Rachownica, nm. — p. Liczydło.

 Rachuba, nm., rachowanie, kalkulacja, liczenie; liczba, ilość, poczet; w lm., r-y, nadzieje, widoki: zawiodły mnie r-y.

 Rachunek, nm., rachowanie, działanie matematyczne za pomocą liczb; obrachunek z kim, czego, obrachunek wpływów i rozchodów, stanu majątkowego; sprawozdanie; r. sumienia = rozważanie swoich ujemnych postępków; otworzyć r. = dawać na kredyt i przyjmować wpłaty; zamknąć r. = przestać dawać na kredyt, nie dowierzać; zamknąć r-nki = obliczyć ostatecznie i wyprowadzić sumę tak strony dochodu jak i wydatku; r. bieżący = ciągłe przyjmowanie pieniędzy od jednej osoby, firmy, instytucji i wypłata ich tejże osobie lub na jej zlecenie; mieć z kim r-ki = mieć spór, pretensje do kogo.

 Rachunkowość, nm., umiejętność prowadzenia rachunków; prowadzenie rachunków, buchalterja.

 Rachunkowy, nm., dotyczący rachunków; księgi r-e = handlowe; człowiek r. = rachujący ś. z wydatkami, oszczędny.

 Racica, kopyto rozdwojone u zwierząt dwukopytnych czyli przeżuwających (fig.).

 Raciczka, zdr. od Racica.

 Racimora, gatunek materji jedwabnej dawniej używanej na ubranie.

 Racja, łć., rozumowana przyczyna, powód; dowód; słuszność; wyznaczona porcja żywności a. furażu; masz r-ę = słusznie mówisz; bez r-i = bez powodu; jest r.! = to prawda; ostatnia r. = ostateczny sposób; r. fizyka! = także mi powód!, także tłumaczenie!; r. stanu = przyczyny polityczne jakiego postanowienia rządowego.

 Racjonalista, łć., zwolennik racjonalizmu; tłumaczący sobie rozumowo wszystko.

 Racjonalistyczny, łć., rozumowy, opierający ś. tylko na rozumie.

 Racjonalizm, łc., odrzucanie Objawienia i wszelkich prawd religijnych, których rozum nie może pojąć, wiara wyrozumowana; w filozofji kierunek, dążący do poznania wszelkich prawd naukowych, źródeł i granic wiedzy, wyłącznie za pomocą rozumowania, a odrzucający doświadczenie (w przeciwstawieniu do empiryzmu).

 Racjonalny, łć., uzasadniony, wyrozumowany.

 Racjonał, łć., część uroczystego stroju biskupiego, spadająca na piersi i plecy, dziś nie używana, obecnie zastępuje ją paljusz; u Żydów: tablica z nazwiskami 12 pokoleń, używana przy sądzeniu.

 Racyk, gatunek karpia drobnołuskowego.

 Raczarnia, miejsce, gdzie hodują raki.

 Raczarz, handlarz raków; amator raków.

 Raczej, przyślą chętniej, lepiej, prędzej; bardziej, więcej, właściwiej, chyba.

 Raczek, mały rak; spiec r-a = zarumienić ś. ze wstydu, z zażenowania; chodzili r-iem = na czworakach, na bałyku; r-iem stać = stać, oparszy ś. na łokciach i kolanach.

 Raczę, młode raków.

 Raczkować, czołgać ś. na brzuchu, chodzić na czworakach, bałykować.

 Raczy — p. Rakowy.

 Raczyć, częstować, traktować, podejmować, ugaszczać kogo; r. co uczynić = być łaskawym, być uprzejmym, grzecznym co uczynić: racz pan i t. d. = ugrzeczniony, uniżony sposób prośby; r. ś., używać czego z rozkoszą, nie żałować sobie czego, używać w bród.

 Rad, chętny, ochotny, dobrowolny: r. to czynię = z ochotą; radbym = chciałbym, pragnąłbym, życzyłbym sobie; przyjazny, życzliwy, mile kogo a. co widzący, cieszący ś. z czego: r. jestem tej nowinie; zadowolony, kontent; r. jestem z tego, co mam; r. być komu u siebie = mile widzieć go u siebie, ugaszczać go, częstować, raczyć.

 Rad, Radium, łć., pierwiastek chemiczny o silnych własnościach radjoaktywnych.

 Rada, to, co ktoś komuś doradza, daje, jako wskazówkę postępowania, sposób wyjścia z trudnego położenia, z niebezpieczeństwa i t. p.; dawanie porady, radzenie, doradzanie, porada; prosić kogoś o r-ę, dać komuś r-ę, słuchać czyjejś r-y, iść za czyjąś r-ą, moja r. jest taka a taka = radzę to i to; uczynił to z mojej r-y, nie umieć sobie dać r-y = poradzić sobie, być bezradnym; dać r-ę czemu = podołać czemu, umieć co zrobić; niema innej r-y, tylko... = nic innego nie można zrobić, jak tylko...; r-y sobie dać nie mogę = tak mi ciężko na sercu, że miejsca sobie znaleźć nie mogę; r. w r-ę = po długich naradach; głowa do r-y, nie do parady = mądra głowa; ani do r-y, ani do zwady = do niczego; zgromadzenie osób, radzących o czym, radni panowie: zwołać r-ę, rozpuścić r-ę = należących do rady; r. państwa, r. stanu, r. nieustająca, r. ministrów, r. senatu; r. miejska = burmistrz z rajcami, r. wiejska mała = sołtys, ławnik i poradnik; r. wiejska wielka = wszyscy gospodarze; r. administracyjna, r. zarządzająca; r. familijna = opiekuńcza, dotycząca małoletnich a. bezwłasnowolnych; r. pedagogiczna, r. lekarska; panowie r. = radcy, senatorowie; miejsce obrad; posiedzenie rady; radca, członek rady.

 Radca, ten, który udziela rad, doradca; członek rady, pan radny; urząd tytularny w Rosji, w Niemczech: r. kolegjalny, rzeczywisty r., tajny r., r. stanu; grzeczny sposób, tytułowania urzędników.

 Radcostwo, Radcowstwo, Radzcostwo, urząd, zajęcie radcy; radca z żoną.

 Radczyni, kobieta, która radzi, doradczyni; żona radcy.

 Radełko, zdr. od Radło.

 Radjacja, łć., promieniowanie.

 Radjator, łć., piec w kształcie rury, złożonej jakby z ogniw, ogrzewany parą a. wodą gorącą (fig.).

 Radjoaktywny, łć., posiadający własności promieniotwórcze; r-e ciała = pierwiastki a. związki chemiczne, posiadające zdolność wydzielania światła bez widocznego ubytku swej masy.

 Radjoaktywność, łć., własność niektórych ciał wydzielania z siebie promieni świetlnych bez ubytku na wadze, promieniotwórczość.

 Radjofon, łć. — p. Fotofon.

 Radjofonja, łć., przesyłanie dźwięków za pomocą światła.

 Radjografja, łć., fotografowanie przedmiotów niewidzialnych za pomocą promieni Roentgena.

 Radjogram, łć., zdjęcie fotograficzne, otrzymane za pomocą radjografji; depesza, otrzymana za pomocą telegrafu Marconiego.

 Radjolarje, łć., mikroskopijne, drobne żyjątka, z typu pierwotniaków, posiadające szkielet krzemionkowy, złożony z igieł, rozchodzących ś. promienisto a. tworzących kulę kratkową (fig.).

 Radjolit, łć., skamieniała muszla kopalna zwierzęcia promienistego.

 Radjometr, łć., przyrządzik fizyczny w postaci lekkiego wiatraczka, z poczernionemi z jednej strony skrzydełkami, obracającego ś. pod wpływem promieni ciepła lub światła, całość mieści się w kuli szklanej z powietrzem rozrzedzonym (fig.).

 Radjoskopja, łć. — p. Radjografja.

 Radjotelegrafja, łć., telegrafja bez drutu.

 Radjoterapja, łć., leczenie za pomocą promieni Roentgena.

 Radius, łć., promień; r. vector = promień wodzący, odległość punktu ruchomego, zakreślającego linję krzywą (stałą lub zmienną) od punktu stałego, będącego ogniskiem tej krzywej.

 Radlanka, radlenie, oranie, orka; pole przeorane.

 Radlica u pługa, żelazo do radlenia ziemi, krój.

 Radlić, przeorywać w poprzek ziemię zaoraną pługiem, odwracać rolę zaoraną.

 Radlina, skiba, odkrajana radłem.

 Radło, narzędzie rolnicze do poprzecznego odwracania zaoranej ziemi, dla spulchnienia jej (fig.).

 Rad-nierad, chcąc nie chcąc, pomimo chęci, wbrew woli.

 Radny, należący do rady; dobrze radzący; umiejący sobie radzić, obrotny, przemyślny; dom r. = ratusz; pan r. = zasiadający w radzie; radca, członek rady.

 Rado, przyjemnie, radośnie; wesoło.

 Radosny, wzbudzający radość; pełen radości, wesoły, promieniejący radością.

 Radostka, zdr. od Radość; roślina z rodziny złożonych, słomiany kwiat, kocanki.

 Radość, wesoły, podniecony w dodatni sposób nastrój ducha, uciecha, uszczęśliwienie, wesele; wypadek radosny, dobra nowina, przyjemność, rozkosz.

 Radować, mile podniecać ducha, wzbudzać radość, napełniać radością, weselić, cieszyć; r. ś., cieszyć ś., weselić ś., być przepełnionym radością.

 Radykalista, Radykał, łć., zwolennik radykalizmu; człowiek krańcowych przekonań politycznych, rewolucjonista.

 Radykalizm, łć., sposób myślenia lub postępowania, dążący do bezwzględnego przeprowadzenia przyjętej zasady bez żadnych ustępstw; w polityce dążność do zasadniczych, gwałtownych zmian w ustroju społecznym, przekształcenia z gruntu istniejących urządzeń państwowych; krańcowość.

 Radykalny, łć., bezwględny, krańcowy; gruntowny, zasadniczy, sięgający do podstaw, do źródła.

 Radykał, łć., w mat.: pierwiastek, liczba, która, pomnożona przez siebie oznaczoną ilość razy, równa ś. liczbie danej czyli potędze; znak wyciągania pierwiastku V — , zbliżony postacią do rozwartej litery r — p. Radykalista.

 Radyska, nm., rodzaj rzodkiewki ogrodowej.

 Radzca — p. Radca.

 Radzić, o pewnej liczbie zgromadzonych osób: wspólnie omawiać jakąś sprawę dla powzięcia jakiej uchwały, przyczym każdy wypowiada swoje zdanie; obradować, naradzać ś.; troszczyć ś. o co, pamiętać o czym; opiekować się kim, pieczę nad nim rozciągać; rady dawać, rad udzielać komu, doradzać; r. komu, czemu, dać radę czemu, podołać czemu, umieć co zrobić, móc udźwignąć co; r. ś. kogo, pytać: kogo, prosić o radę, zasięgać czyjej rady.

 Radziecki, odnoszący ś. do radców; dotyczący rady; dom r. = dom obrad; pomieszkanie radcy.

 Radziectwo, urząd, godność radcy; konsulat, konsulostwo.

 Radziliszek, roślina z rodziny skalnicowatych.

 Radża, hind., monarcha hinduski w Indjach przedgangesowych, król, książę.

 Rafa, nm., skała podwodna; długa, wązka, piaszczysta lub kamienista ławica w morzu; r. a. arfa, kratka lub siatka druciana do przesiewania ziemi, żwiru, zboża (f.); narzędzie do czochrania lnu; drabina nad żłobem w stajni, za którą zakładają koniom siano.

 Rafcęgi, narzędzie żelazne, za pomocą którego bednarze naciągają obręcz na naczynie.

 Rafiasty, obfitujący w rafy.

 Rafinacja, fr. — p. Rafinowanie.

 Rafinada, fr., cukier zupełnie czysty, znajdujący ś. w handlu w kształcie głów.

 Rafinerja, fr., fabryka, w której chemicznie oczyszczają produkty naturalne lub sztuczne przetwory; oddział cukrowni, gdzie oczyszczają cukier.

 Rafinować, fr., dokonywać rafinacji, oczyszczać z domieszek.

 Rafinowanie, fr., oczyszczanie cukru z domieszek; wyszukana wymyślność, subtelność, wydelikacona wytworność; drobiazgowe obmyślanie czegoś.

 Rafinowany, fr., oczyszczony; przebiegły; wymyślny, wyszukany.

 Rafinoza, łć., cukier w melasie.

 Rafja, rodzaj palmy, której włókna ususzone służą do plecenia wyrobów koszykarskich (fig.).

 Rafla, nm., sieć rybacka w kształcie walca z obu końców otwarta; rodzaj grzebienia do obrywania główek lnu, dzierzglica.

 Rafować, nm., przesiewać przez rafę, czyli arfę.

 Rafreszyser, fr., przyrządzik do rozpylania płynu, rozpylacz.

 Raiciel, ten, co rai, stręczyciel.

 Raić, radzić, obradować, dyskutować; stręczyć, nastręczać, swatać.

 Raiffeisena spółki, rozpowszechnione w Niemczech spółki urządzające kasy pożyczkowo-wkładowe, kasy oszczędnościowe groszowe, wspólne zakupy produktów, sprzedaż wyrobów stowarzyszonych (od nazwiska założyciela Raiffeisena 1818 — 1888).

 Raik, zdr. od Raj.

 Raj, ogród rozkoszy, w którym Bóg osadził Adama i Ewę; r. a. r. ziemski = miejsce niezmiernie przyjemne, rozkoszne, wesołe; miejsce pobytu dusz sprawiedliwych po śmierci, niebo, królestwo niebieskie; ptasi r. = miejsce gęsto zadrzewione, gdzie chętnie przebywają ptaki; jest mi, jak w r-u = rozkosznie, przyjemnie, wygodnie; radaby dusza do r-u, ale grzechy nie puszczają = człowiek chciałby coś posiąść, ale nie ma możności, nie jest godzien.

 Raja, Rajasy, arab., niemahometańscy poddani w Turcji.

 Rajbor, nm., świder.

 Rajbować, nm., szorować, trzeć; tynkować.

 Rajca, członek rady miejskiej, radca.

 Rajcować, gadać dużo i rezolutnie, rezonować; rozmawiać z ożywieniem, rozprawiać.

 Rajek, starosta weselny, swat.

 Rajfur, nm., stręczyciel nierządu.

 Rajfurować, nm., stręczyć (o nierządzie).

 Rajgras, nm., rodzaj trawy, służącej do tworzenia trawników ogrodowych i obsiewania łąk, dającej wyborną paszę zieloną i suchą (fig.).

 Rajówka, roślina z rodziny imbierowatych.

 Rajsbret, nm., deska, na której przytwierdza ś. papier do rysowania

 Rajscajg, nm., zbiór narzędzi do wykonywania rysunków, umieszczony w puzderku z odpowiedniemi wgłębieniami; samo to puzderko.

 Rajsfeder, nm., obsadka do kredki rysunkowej.

 Rajski, odnoszący ś. do raju, taki jak w raju; miły, rozkoszny, zachwycający, uroczy; r-e drzewko = choinka na Boże Narodzenie; r-e drzewo = roślina z rodziny ślepodrzewu; r-e jabłko = gatunek jabłka; ptak r — p. Ptak.

 Rajszula, nm. — p. Rajtszula.

 Rajszyna, nm., cienka giętka linka z poprzeczką przy rajzbrecie.

 Rajtar, nm., żołnierz ciężkiej kawalerji, odziany w kirys.

 Rajtarja, nm., ciężka kawalerja.

 Rajtarka, nm., kurtka rajtarska.

 Rajtarstwo, nm., grabież, łupiestwo — p. Rajtarja.

 Rajtfrak, Rejtfrak, nm., frak do jazdy konnej.

 Rajtrok, nm., długi surdut, z tyłu rozcięty, do jazdy konnej.

 Rajtszula, nm., ujeżdżalnia, maneż; wielka, niezgrabna izba.

 Rajtuzy, nm., szerokie spodnie do jazdy konnej, hajdawery.

 Rajza, nm., wędrówka czeladzi rzemieślniczej.

 Rajzbret, nm. — p. Rajsbret.

 Rak, rodzaj skorupiaka jadalnego (fig.); przyrząd, przyczepiany do nóg, do chodzenia po lodzie, po śniegu, po stromych zboczach górskich; w lm., r-i, wiersze, które, czytane wspak, mają wprost odmienne znaczenie; jedna z konstelacji zodjakowych (fig.); zwrotnik r-a = przechodzący przez północną półkulę; nowotwór złośliwy, najczęściej śmierć sprowadzający; dziecko małe, bęben, fąfel: oj ty r-u zatracony! = oj, ty malcze, smarkaczu!; białe r-i — jaja kurze; będzie to, jak r. świśnie = na święty nigdy, na święty jury, kiedy będą w niebie dziury; czerwony, jak r. = karmazynowy; wie, gdzie r-i zimują = jest sprytny, przemyślny; iść na r-u, r-iem = iść tyłem, cofać ś., ustępować; na r-u jechać, wlec ś. = zbliżać ś. bardzo powoli, guzdrać ś., gramolić ś.; leźć r-iem a. raczkiem = czołgać ś. na czworakach, raczkować; cofać ś.; spiec r-a a. r-i = zarumienić ś. z wrażenia, wstydu, zażenowania ś., radości itp.; iść na r-i = próżnować z powodu niedopuszczenia do egzaminu.

 Rakarka, kobieta, sprzedająca raki; żona rakarza; hultajka, łajdaczka.

 Rakarz, człowiek, który łowi i sprzedaje raki; oprawca, kat, hycel; przen., łotr, wisielec, nicpoń, gałgan, łajdak.

 Rakieta, wł., rodzaj łopatki okrągławo-owalnej, złożonej z rączki i ramki z rozpiętą siatką ze sznura lub skręconych strun, służy do podbijania wolanta lub piłki w lawn-tennisie (fig.).

 Rakieta, Raca, wł., rurka metalowa a. tekturowa) napełniona ubitą mieszaniną prochu i węgla, zaopatrzona w pręt drewniany do nadawania kierunku, zapalona, szybko wznosi ś. w powietrze jako fajerwerk a. sygnał; służy też do oświetlania pozycji nieprzyjacielskich w nocy, do przesyłania lin ratunkowych statkom i t. p. (fig.); przen., r-y dowcipu = częste a niespodziewane zwroty w mowie a. w piśmie, olśniewające, zdumiewające dowcipem.

 Rakietnik, wł., artylerzysta, używany do puszczania rac.

 Rakowaty, z kształtu podobny do raka; mający wygląd (choroby) raka, chory na raka.

 Rakowianin, człowiek rodem z Rakowa; arjanin, socyajanin, nowochrzczeniec.

 Rakowy, odnoszący ś. do raka, właściwy rakowi, raczy; zrobiony! z raków: r-a zupa, r-e masło; r-e i oczy = dwa kamyki wapniste, formujące ś. w żołądku u raka przed; każdym linieniem; koloru raka.

 Rakuski, austrjacki.

 Rakuszanin, Austrjak; książę z i domu austrjackiego.

 Rakuszanka, Austrjaczka; księżniczka z domu austrjackiego.

 Raljować, fr., zebrać na nowo rozproszonych i sformować ich.

 Rama, obwódka, oprawa, osada różnego kształtu, w którą coś jest i wprawionego (fig.): r. do obrazu, r. okienna, r. do lustra; przen., zakres, kres, obwód, obszar, granica; r. u szmuklerza = na której rozpina ś. osnowa; r-y sukiennicze = na których rozpina ś. sukno; r. w prasie drukarskiej = służąca do ściskania i utrzymywania złożonych czcionek pod prasą; pas malowany prostokątny, obejmujący ścianę; wartoby go w r-y oprawie = żart., człowiek przystojny, ale niezdatny do niczego, malowana piękność.

 Ramadan, Ramazan, arab., miesiąc wielkiego postu u mahometan, dziewiąty w kalendarzu arabskim.

 Rambury, fr., gatunek dużych jabłek.

 Rameczka, mała rama.

 Ramiarz, rzemieślnik, wyrabiający ramy; oprawiający obrazy, lustra i t. p.

 Ramiączko, małe ramię, ramię u dziecka; część bielizny a. ubrania, przypadająca na ramię; szelka, przez ramię przechodząca u fartucha; w lm., r-a, przyrząd drewniany do rozwieszania ubrania, zwłaszcza męskiego, gdy ś. je wiesza w szafie (fig.).

 Ramienica, roślina z gromady wodorostów (fig.); w lm., nazwa roślin, stanowiących klasę wodorostów.

 Ramienionogi, gromada mięczaków.

 Ramienisty, mający ramiona; opatrzony szerokiemi ramionami, barczysty.

 Ramienny, odnoszący ś. do ramienia, barkowy.

 Ramię, staw, łączący łopatkę z barkiem, wraz z mięśniem go otaczającym (2 fig.); prawica, ręka, dłoń; odnoga, skrzydło, rozgałęzienie, boki; przen., opieka, władza, moc; protekcja; w geom., r. kąta, trójkąta = jedna z linji, składających je; w mechan., r. drąga = część drąga od punktu podparcia do punktu zawieszenia ciężaru; wzruszać na co r-onami = dziwić ś. z lekceważeniem, powątpiewać, zżymać ś.; iść z kim r. przy r-eniu = razem, wspólnie, do jednego celu; nosić płaszcz na dwu r-onach = być dwulicowym, obłudnym; mieć duszę na r-eniu = bać ś., lękać ś.; występować z czyjego r-enia = w czyim imieniu; na r. broń! = komenda wojskowa; lewe, prawe r. naprzód! = komenda, nakazująca marsz z zawróceniem na lewo, na prawo.

 Ramifikacja, łć., rozgałęzienie.

 Ramionko, zdr. od Ramię.

 Ramka, zdr. od Rama; tylko go w r-i oprawić = piękny, ale nieużyteczny.

 Ramkarz — p. Ramiarz.

 Ramol, Ramolcio, fr., człowiek przeżyty, niedołężny ze starości, o podupadłym zdrowiu, przytępionej sprawności umysłu.

 Ramota, gr., pismo urzędowe, dokument, dyplom, akt spisany; lichy utwór literacki; humoreska.

 Ramotka, gr., mały utwór humorystyczny, humoreska.

 Ramotkarz, gr., autor ramotek.

 Ramować, osadzać w ramę, rozpinać na ramach.

 Rampa, fr., poręcz, balustrada schodów; rząd lamp u brzegu sceny w teatrze; spadzistość, podjazd; pomost do ładowania towarów do wagonów i z wagonów (fig.).

 Ramponowany, fr., uszkodzony (towar).

 Ramsz, nm., rodzaj gry w karty, w której przegrywa ten, kto ma więcej oczek; reszta nieużyteczna; towary wysortowane.

 Ramtuch, nm., rodzaj szala kobiet wiejskich.

 Rana, przerwanie a. rozłączenie tkanek wskutek choroby lub urazu, skaleczenie, uszkodzenie, nacięcie.

 Rand, a. dosł. brzeg; terytorjum nadbrzeżne, szczególniej w Transwaalu, gdzie są kopalnie złota.

 Randewu, Rendez vous, Randeiks, Randka, fr., spotkanie, schadzka, zwłaszcza miłosna.

 Ranek, początek dnia, rano, poranek; r. życia = dzieciństwo, pierwsza młodość.

 Ranga, fr., stopień hierarchji urzędowej, godność, dostojność.

 Ranić, zadawać ranę, kaleczyć; przen., obrażać, razić, dotykać boleśnie, przykrość wielką sprawiać; r. ś., zadawać sobie ranę, kaleczyć ś.

 Raniec, nm., torba na rzeczy do noszenia na plecach, tornister.

 Raniuszek, ptak śpiewający, zębodzioby z rodziny sikor, remiesz, sikora mała, ogniczek, sosnówka (fig.).

 Raniuśko, Raniutko, Raniusieńko, przysł., bardzo rano, bardzo wcześnie.

 Ranka, niewielka rana, skaleczenie.

 Rankor, łć., uraza, żal do kogo; zmartwienie, frasunek; ochota, zapał.

 Rapliwy, łatwo dający ś. zranić, skaleczyć.

 Ranny, odnoszący ś. do rana, zdarzający ś. rano, poranny; wczesny, rychły; r. ptaszek = człowiek, który wstał wcześnie a. lubi rano wstawać; ten, który otrzymał ranę, raniony; rzecz., człowiek zraniony.

 Rano, przysł., zaraz po świcie, na początku dnia, przed południem, wcześnie, rychło, wczas: trzeba r. wstać, żeby go oszukać = mieć wielki spryt; kto r. wstaje, temu Pan Bóg daje = pracowitemu Bóg szczęści; rzecz., ranek, poranek, wczesna pora dnia, przedpołudnie.

 Rant, nm., wypustka, kant na brzegach odzieży, skraj; w intr., wystający brzeg okładki.

 Rantownica, nm., przyrząd do wycinania rantów, monet, medali i wyciskania na nich napisów, brzegownica.

 Ranunkuł, łć. — p. Jaskier.

 Ranwers, fr., klapa odwrócona u żakieta, wyłogi.

 Ranza, fr., pieśń wygrywana na trąbach przez pasterzy w Szwajcarji.

 Ranżerować, fr., porządkować, układać; wybrakowywać, przebierać, usuwać osobniki lub przedmioty nie mogące służyć dalej do danego celu.

 Ranżować, fr., ustawiać w szeregi.

 Rańtuch, nm., rodzaj długiej płachty, której kobiety wiejskie używają jako wierzchnie okrycie (fig.).

 Rap, ryba brzuchopłetwa, karpiowata, rapa, bielizna, bieleń (fig.).

 Rapa, nm., bystre miejsce w rzece; koń maści karej.

 Rapa, fr., tytuń tarty, tabaka francuska.

 Rapatrjować, fr., sprowadzić emigranta do ojczyzny z powrotem; r. ś., wrócić z emigracji do ojczyzny.

 Rapcie (-pci), łyka, pęta; paski i z taśmy a. sznurków do przywieszania szabli a. karabeli u boku.

 Rapeć, ręka, łapa, kopyto, racice.

 Rapir, Rapier, fr., długa, wązka, obosieczna szpada z koszem drucianym u rękojeści, używana do fechtunku (fig.).

 Raport, fr., sprawozdanie, doniesienie piśmienne, zwłaszcza składane przez podwładnych zwierzchnikom.

 Raporter, fr., oficer, składający raport w sądzie wojennym.

 Raportować, fr., donosić, zdawać sprawę.

 Rapować, fr., kłaść pierwszą warstwę tynku z mieszaniny piasku z rzadkim wapnem; trzeć tytuń na tabakę.

 Rappel, fr., odwołanie (za pomocą sygnału).

 Rapsod, gr., w staroż. Grecji wędrowny śpiewak pieśni epickich, zwłaszcza Homerowych; większy urywek poematu epicznego, fragment epopei; samoistny poemat, opiewający jaki doniosły fakt dziejowy.

 Rapsodja, łć., pieśń epiczna, śpiewana przez greckich rapsodów; rodzaj fantazji muzycznej w stylu szlachetnym, osnutej na motywach melodji ludowych, zazwyczaj ognistej i burzliwej.

 Rapsodomancja, gr., wróżba wyprowadzana z jakiego wiersza wybranego wypadkowo.

 Rapsodyczny, gr., urywkowy, nie powiązany w jedną całość.

 Rapt, łć., porwanie panny, uwiezienie.

 Raptawy, ospowaty, chropowaty.

 Raptem, łć., nagle, znienacka, naraz, niespodzianie, wszystkiego zaledwie.

 Raptowny, łć., nagły, niespodziewany, gwałtowny.

 Raptularz, łć., zeszyt lub księga do spisywania odręcznie zdarzeń, wypadków, wogóle rzeczy, które chcemy zapamiętać, zbiór tymczasowych notat, bruljon.

 Raptus a. Raptusiewicz, łć., człowiek gwałtowny, pory wozy; napad, wybryk.

 Raptusowy, łć., porywczy, gwałtowny.

 Rapunkuł, łć., roślina warzywna z rodziny dzwonkowatych, roszponka (fig.).

 Rapy, zwężenie koryta rzeki z powodu mielizn a. zwałów kamienistych.

 Raróg, ptak z rzędu sokołowatych, z rodziny sokołów (f.); cudak, dziwadło, dziwoląg; poglądać na kogo, jak na r-a, latać za kim, jak za r-iem = jak na dziwowisko, jak za dziwowiskiem.

 Rarytny, łć., rzadki, osobliwy, niezwykły, niepospolity; przedni, wyśmienity, wyborny.

 Rarytas, łć., rzadkość, osobliwość.

 Rasa, ukr., habit mniszy.

 Rasa, fr., ogół jednostek odróżniających się wspólnemi cechami od innych jednostek tegoż gatunku; fizycznie odmienne typy ludzi, różniące się między sobą kolorem skóry, budową czaszki, rodzajem i układem włosów, kształtem i położeniem oczu itp.; odmiana, plemię, pokolenie, gatunek.

 Raskolnik, ros., sekciarz, odstępujący od ścisłych zasad wyznania prawosławnego.

 Rasowiec, fr., człowiek a. zwierzę czystej rasy.

 Rasowy, fr., posiadający w pełni wszystkie przymioty swojej rasy; r-a łódź = wyścigowa.

 Raspaila kuracja = leczenie kamforą (od nazw. przyrodnika Francuza Raspaila 1794 — 1878).

 Raspuci, Hindusi, wierzący w przechodzenie dusz, w metempsychozę.

 Rastr, Rastral, Rastrum, łć., rodzaj pióra z blachy mosiężnej do kreślenia pięciolinji na papierze nutowym.

 Rastrować, łć., kreślić, drukować linje, rubryki.

 Raszka, ptak śpiewający z rodziny słowików, rudzik czerwono-gardlany (fig.).

 Raszpla, nm., pilnik, grubo nacinany w trójkąty, jakby zadziory.

 Raszplować, nm., raszplą piłować, trzeć.

 Raszplownia, część fabryki, przeznaczona do raszplowania.

 Rasztag, nm., dzień odpoczynku.

 Rata, łć., częściowa wypłata należności, długu, czynszu, w oznaczonych odstępach czasu.

 Ratafja, malajs., rodzaj słodkiego likieru owocowego, przyrządzanego ze spirytusu, soków owocowych i cukru.

 Rataj, kmieć, rolnik, oracz; cham, prostak; wolarz, parobek do wołów, furman; żart., więzienie w Ratuszu warszawskim.

 Ratka, jeden ze szczątkowych skrajnych palców u zwierząt przeżuwających, czyli dwukopytowych, umieszczony wysoko z boku kości śródręcza a. śródnoża.

 Ratler, ang., gatunek pinczera o gęstej, krótkiej, twardej sierści, małego wzrostu: gorliwie tępi szczury i myszy (fig.)

 Ratlerka, ang., suka ratlera.

 Ratman, nm., rajca, naczelnik wydziału w magistracie.

 Ratować, nm., dawać ratunek, wybawiać od czego, od wypadku, uwalniać z niebezpieczeństwa, przynosić pomoc w trudnym położeniu, wspierać, dopomagać, wspomagać; r. sytuację = nie dopuszczać do zupełnego upadku, do ruiny, do hańby, zapobiegać; r. ś., ratować siebie nawzajem, ratować siebie samego, radzić sobie w trudnym położeniu, w niebezpieczeństwie.

 Ratownictwo, nm., umiejętność niesienia pomocy w wypadkach nagłych; zbiór, zespół środków ratunkowych.

 Ratowniczy, nm., odnoszący ś. do ratowania, dotyczący ratownictwa.

 Ratownik, nm., człowiek, który ko^o ratuje, wybawca, zbawca; oficjalista w lekarskim pogotowiu ratunkowym.

 Ratunek, nm., pomoc okazana w wypadku nieszczęścia, ratowanie, wybawienie, zbawienie; rezerwa, odwód, sukurs; r. pieniężny = pomoc materjalna, zasiłek, zapomoga; środek ratowania, sposób ocalenia, rada; ani r-u, niema r-u = niema możności ocalenia; jedyny r. = jedyny sposób ocalenia; ostatni r. = ostatni sposób ocalenia.

 Ratunkowy, nm., odnoszący ś. do ratunku, niosący ratunek; Pogotowie r-e lekarskie = w miastach instytucja, niosąca pomoc lekarską w nagłych wypadkach; Pogotowie r-e dziecięce = instytucja, dająca opiekę zbłąkanym dzieciom w wielkich miastach; pas r. = pas korkowy, chroniący od zatonięcia; łódź r-a = przeznaczona do niesienia po mocy rozbitkom.

 Ratusz, nm., budowla zwykle ozdobna, w której mieści ś. zarząd miasta, magistrat; areszt, więzienie.

 Ratuszowy, nm., odnoszący ś. do ratusza.

 Ratyfikacja, łć., przyjęcie uznanie i zatwierdzenie umowy, układów, zwłaszcza między mocarstwami.

 Ratyfikować, łć., uznawać, zatwierdzać, przyznawać.

 Ratyna, fr., tkanina wełniana z włosem krótkim, fryzowanym.

 Ratyszcze, ukr., spisa, włócznia.

 Raubritter, nm., dosł. rycerz rozbójniczy: nazwa średniowiecznych rycerzy niemieckich, którzy ze swoich niedostępnych zamków na czele gromady żołdactwa wypadali i rabowali wędrownych kupców i podróżnych.

 Raubszyc, nm., kłusownik.

 Rausz, nm., podochocenie, podchmielenie.

 Raut, ang., większa zabawa wieczorna bez tańca, urozmaicona muzyką, śpiewem, deklamacją.

 Raut, nm., djament, szlifowany z jednej strony w ścianki, z drugiej płaski.

 Rautowy, ang., odnoszący ś. do rautu.

 Raważ, fr., spustoszenie, zniszczenie.

 Rawenala, roślina amerykańska z rodziny bananowatych; u osady jej liści zbiera się woda, która wytryska przy nakłóciu (f.).

 Rawka, gatunek skorupiaka.

 Raz, cios, cięcie, sztych, uderzenie; r-y plagi, bicie; w fechtunku: r. = uderzenie, pchnięcie, ukłócie szablą a. rapirem ze zranieniem; cios: r. śmiertelny = śmierć zadający; jeden, pojedyńczy wypadek, zdarzenie, okoliczność z pośrod wielu podobnych; dwa, trzy i t. d. r-y dziennie po łyżeczce od kawy = ordynacja lekarska na receptach; tym r-em, tą r-ą = w obecnym wypadku; za pierwszym r-em = gdy ś. coś pierwszy raz zdarzyło a. zdarzy; na drugi r. = kiedyindziej, przy innej okazji; wiele r-y = wielokrotnie; ani r-u = nigdy; pierwszy r., drugi r. i t. d.; od pierwszego r-u = od pierwszego widzenia, od pierwszego poznania ś.; odłożyć co na inny, na drugi r. = do innej sposobności; zły r. = nieszczęście, bieda, trudne położenie, opały; w najgorszym r-ie = przy najmniej sprzyjających okolicznościach; w najlepszym r-ie = przy najpomyślniejszych okolicznościach; w ostatecznym r-ie = jeśli nie można inaczej; w przeciwnym r-ie = jeśli ś. to nie spełni; w r-ie czego = na wypadek czego; w każdym r-ie = bądź co bądź, bądź jak bądź; w takim r-ie = jeśli tak rzeczy stoją, wobec tego; na jeden r. = nagle, raptem; od jednego r-u = odrazu; r. przy r-ie = nic nie opuszczając, dokładnie, starannie, uważnie; na jeden r. = odrazu; przysł jednokrotnie, w jednym wypadku, r. go widziałem, r. w tydzień, r. w rok, r. na dzień; r. za r-em, r. po r., r. w r. = nieustannie, wciąż; r. na zawsze = nieodwołalnie; od r-u: jednocześnie, odrazu, naraz; na r. = odrazu, w jednym czasie, raptem, naraz wtem, nagle; na r-ie = tymczasowo, tymczasem, z początku, w pierwszej chwili, pod ręką, na podorędziu, przy sposobności, przy okazji; z r-u = z początku, na początku, w pierwszej chwili; do r-u = odrazu, od jednego zamachu; r. = natychmiast, wnet, naraz, jednocześnie; jak r., w r., w sam r. = akurat, właśnie; czym r. = coraz, stopniowo; r. — r., r. —, drugi r. = już to — już to, to — to; r. = raz nareszcie, nakoniec; z r. = choćby raz, bodajby raz jeden; r. = po pierwsze, z pierwszego powodu, pod pierwszym względem; drugi r. = powtóre; r-em — p. Razem.

 Razem, przysł., jednocześnie, pospołu, naraz, wspólnie; śpiewać r. = chórem. iść r. = z kimś drugim, z innymi, gromadą, tłumnie.

 Razić, bić, uderzać, zadawać razy, ranę, ranić; sprawiać przykre wrażenie: r. słuch, oczy, wzrok, ucho; obrażać: r. przyzwoitość, poczucie piękna; rażony gromem, apopleksją = dotknięty, uderzony; rażący kolor = jaskrawy; rażące podobieństwo = uderzające; rażąca sprzeczność = bijąca w oczy.

 Razowiec, chleb, z mąki razowej wypieczony,

 Razowy, raz tylko będący, jednorazowy; r-a mąka = żytnia mąka gruba, szrotowa, t. j. raz mielona; chleb r. — p. Razowiec.

 Razówka, darniowanie.

 Razura, łć., golarnia.

 Razwraz, przysł., ciągle, coraz, bardzo często.

 Razzia (raci-a), arab., wyprawy łupieskie przeciw wrogom, lub dla ukarania nieposłusznych, połączone z rabunkiem i zniszczeniem; rąbanek, rzeź; obława na włóczęgów.

 Raźnia, roślina z rodziny szczeciowatych.

 Raźnie, Raźno, żywo, szybko, bystrze; wesoło, przyjemnie, chętnie, z otuchą w sercu.

 Raźny, bystry, szybki, rączy, żwawy; rzeźki, rzeźwy; ochoczy, ruchliwy, rzutki, chybki, zwinny.

 Rażący — p. Razić.

 Rąb, krawędź, obrąb, kant, brzeg.

 Rąbacz — p. Rębacz.

 Rąbać, dok. Rąbnąć; wyrąbywać, wycinać, ścinać; rozcinać, szczepać, łupać, płatać czymś ostrym; uderzać, bić, siekać, machać (kijem, pałaszem); gdzie drwa r-ią, tam wióry lecą = nic ś. nie da zrobić bez ofiar; r. komu prawdy wy powiadać prosto z mostu, bez ogródek, nie owijając w bawełnę; wymawiać źle, twardo; r. ś., być rąbanym; rąbać ś. nawzajem, bić ś. w pałasze, tłuc ś.

 Rąbalne (-ego), opłata umówiona za wyrobienie drzewa w lesie.

 Rąbalny, do rąbania służący.

 Rąbanica, siekiera.

 Rąbanina, uderzanie, sieczenie, bicie ś., kaleczenie, siekanina, rzeź.

 Rąbany, ten, którego zrąbano, porąbano: cukier r. = w kawałkach; rana r-a = zadana uderzeniem ostrego narzędzia.

 Rąbek, płótno cienkie, szata cienka, zasłona; chustka, chusteczka cienka; kraj, brzeg, krawędź, obrąbek, brzeg; uchylić r-a tajemnicy = odsłonić ją nieco.

 Rąbnąć — p. nied. Rąbać; przen., uderzyć, lunąć, palnąć, grzmotnąć; r. ś., przen., uderzyć ś., palnąć ś., wyrżnąć ś.; przewrócić ś., rymnąć ś., gruchnąć ś.; powiedzieć prawdę, dać napomnienie.

 Rąbny, mogący być rąbanym; r. las = któremu już co rok nie przybywa przyrostu, ale jeszcze jest zdrowy.

 Rącia, Rąsia, pieszcz. od Ręka.

 Rącz, w wyraż. oburącz = obydwiema rękami.

 Rączęta, pieszcz. ręce, rączki.

 Rączka, mała ręka, ręka u dziecka; przen., rękojeść; coś, co się ujmuje ręką dla oparcia, podparcia, kierowania; trzonek, klamka: obsadka do pióra stalowego; ani r-ą, ani nóżką = upił ś., nie może ś. ruszać; z r-i do r-i = płacąc gotówką, odbierać natychmiast rzecz nabytą.

 Rącznik, roślina z rodziny wilczomlecz owa tych, kleszczowina, konopie włoskie, ricinus (fig.).

 Rączo, przysł., szybko, bystrze, chyżo. żwawo, raźnie.

 Rączość, szybkość, bystrość, żwawość, zwinność.

 Rączy, prędki, szybki, żwawy, chyży, bystry, wartki, rzeźki, szparki; rzeczkoń rączy, biegun; r-ego zacina = ucieka, daje drapaka; trzeba z tym wsiadać na r-ego = trzeba ś. śpieszyć.

 Rączyca, owad dwuskrzydły krótkorogi.

 Rączyna, Rączynka, mała, drobna, miła, biedna, poczciwa, godna pożałowania rączka.

 Rądel — p. Rondel.

 Rb., skr., roku bieżącego; Rb., skr., rubli.

 Rdest, roślina z rodziny rdestowatych (fig.).

 Rdza, chropawa powłoka, tworząca ś. na niektórych metalach pod wpływem wilgoci i powietrza, złożona z tlenków, wodanów i węglanów danego metalu; rząd roślin z klasy grzybów właściwych podklasy podstawczaków: r. zbożowa (fig.).

 Rdzawić, pokrywać rdzą.

 Rdzawnik, roślina z rodzaju grzybów.

 Rdzawy, rdzą pokryty, zawierający rdzę, zardzewiały, koloru rdzy, rudawy, ryży.

 Rdzeniak, rodzaj raka (nowotworu) miękkiego.

 Rdzeniowaty, Rdzeniasty, obfitujący w rdzeń; podobny do rdzenia.

 Rdzeniowy, odnoszący ś. do rdzenia pacierzowego; podobny do rdzenia.

 Rdzenisty — p. Rdzeniasty.

 Rdzenny, mający w sobie rdzeń: r-e drzewo = zdrowe, jędrne, twarde, nie spróchniałe; właściwy, istotny, prawdziwy, istny: ludność r-a = tubylcza, miejscowa; r. Polak = prawdziwy, szczery, typowy.

 Rdzeń, miękisz roślinny, rodzaj tkanki komórkowatej, wypełniającej środek pnia drzewnego; r. pacierzowy — p. Mlecz pacierzowy; r. wrzodu, odcisku = najtwardsza środkowa jego część, korzeń, jądro; przen., rzecz główna, podstawowa, treść, istota rzeczy, kwintesencja, grunt.

 Rdzewiasty — p. Rdzawy.

 Rdzewieć, rdzą ś. pokrywać, rdzą zachodzić, śniedzieć; stara miłość nie r-je = nie starzeje ś., nie zapomina ś., nie przeżywa ś., nie wygasa w sercach.

 Rdzian, roślina z rodziny oliwowatych.

 Rdzowate, rośliny = rodzina grzybów właściwych.

 Rea, gr., ptak z rzędu reowatych, rodziny strusiów amerykańskich, struś amerykański, nandu (fig.).

 Reagient, Reaktyw, łć., odczynnik; środek, za pomocą którego można rozpoznać, czy w mieszaninie, poddanej badaniu, znajduje się ciało, którego poszukujemy.

 Reagować, łć., oddziaływać, działać odpornie, w przeciwnym kierunku otrzymywać wrażenie; w chem., wywoływać zmiany chemiczne, działać chemicznie.

 Reakcja, łć., oddziaływanie, działanie odporne, zwrot; w polityce: dążenie do przywrócenia poprzedniego stanu rzeczy, przeciwdziałanie postępowi w życiu społecznym, wstecznictwo; w chem.: proces, dający w rezultacie, wskutek wzajemnego oddziaływania na siebie ciał, nowy związek chemiczny; charakterystyczne działanie chemiczne związków, odczyn.

 Reakcjonista, łć., człowiek dążności wstecznych.

 Reakcyjny, łć., wsteczny, przeciwpostępowy; ruch r. = wywołany jakim pobudzeniem mechanicznym np. dotknięciem.

 Reaktyw — p. Reagient.

 Reaktywować, łć., dokonywać reakcji, działać odpornie.

 Realgar, ar., minerał, składający się z siarki i arszeniku, miękki, barwy różowo-czerwonawej, w proszku pomarańczowy, używany w pirotechnice i jako farba malarska (silna trucizna).

 Realista, łć., zwolennik realizmu; artysta a. pisarz, dążący do wywołania swemi dziełami złudzenia rzeczywistości; uczeń szkoły realnej.

 Realistyczny, dotyczący realizmu, pozytywny.

 Realizacja, łć., urzeczywistnienie; zmiana na gotowiznę, sprzedaż: odzyskanie należności.

 Realizm, łć., sposób myślenia, oparty wyłącznie na zmysłowym postrzeganiu i doświadczeniu, odrzucający ideje, ideały, zadowalający się rzeczywistością i stosujący się do niej; kierunek filozoficzny, uważający rzeczywistość świata za istotną i niezależną od naszych wrażeń; w filozofji scholastycznej: pogląd, że istnienie pojęć ogólnych jest rzeczywiste (przeciwieństwo: nominalizm); w literaturze i sztuce: dążenie do jak najwierniejszego naśladowania natury bez uwzględnienia idealnych, duchowych pierwiastków; przedmiotowość.

 Realizować, łć., spełniać, urzeczywistniać, wprowadzać w czyn; ściągać należności; sprzedawać, spieniężać, zamieniać na gotówkę; płacić dług.

 Realja (-ów), łć., nauki realne.

 Realność, łć., rzeczywistość; posiadłość, majątek nieruchomy, dom, grunt.

 Realny, łć., prawdziwy, zasadniczy, istotny; r-a wartość = wartość rzeczywista, prawdziwa, w przeciwstawieniu do nominalnej; r-a szkoła = zakład naukowy męski, w którym języki starożytne nie są wykładane, a uwzględniający głównie matematykę, nauki przyrodnicze, języki nowożytne i rysunki, jaku kształcące do praktycznych zawodów; r-e nauki a. realja = nauki, mające na celu i kształcenie w kierunku praktycznym; r-a unja — p. Unja.

 Reambulacja, łć., pomiary gruntów, sąsiadujących z sobą, w celu ustalenia granicy.

 Reasekuracja, łć., ubezpieczenie ś. towarzystwa asekuracyjnego w innych takichże towarzystwach przed możliwemi stratami, jakie ono z przedsiębiorstwa asekuracyjnego mogłoby ponieść.

 Reasumcja, łć., wznowienie, np. przez spadkobiercę procesu, przerwanego przez śmierć jednej ze stron; wznowienie posiedzeń, zawieszonych czasowo.

 Reasumować, łć., zebrać w jedną całość, powtórzyć w krótkości; wziąć jeszcze raz pod rozwagę (sprawę, proces).

 Reasumpcja, łć., rozważanie ponowne, zebranie czego w jedną całość; ponowne zatwierdzenie.

 Reasygnować, łć., przekazać.

 Reaumur’a, (Reomüra) termometr = termometr 80-stopniowy, tak nazwany od swego wynalazcy (1683—1757).

 Rebab, wł., Rebek, fr., dawne narzędzie muzyczne o 2—3 strunach (fig.).

 Rebelizant, łć., buntownik.

 Rebelizować, fr., burzyć ś., buntować ś., powstawać.

 Rebelja, łć., rokosz, bunt, powstanie.

 Rebucha, hebr., łapówka, kuban.

 Rebus, łć., zagadka obrazkowa, rodzaj łamigłówki, polegającej na przedstawieniu w szeregu obrazków, uzupełnionych cyframi, nutami, literami, sylabami, a nawet całemi wyrazami, jakiego zdania, sentencji, aforyzmu lub przysłowia.

 Recedować, łć., coś komu napowrót odstępować.

 Recenzent, łć., sprawozdawca, oceniający utwory literackie lub artystyczne, krytyk.

 Recenzja, łć., krótka krytyczna ocena utworu naukowego, literackiego, scenicznego, wykonania dzieła muzycznego i t. p., drukowana w czasopiśmie.

 Recenzyjka, łć., krótka ocena, mała recenzja.

 Recenzyjny, łć., odnoszący ś. do recenzji, stanowiący własność recenzenta; r. egzemplarz = nowość literacka (książka, broszura), którą wydawca posyła bezpłatnie redakcji czasopisma dla zrobienia o niej wzmianki w czasopiśmie, lub dla wydrukowania recenzji.

 Recepcja, łć., przyjęcie, przyjmowanie gości, interesantów.

 Recepcyjny, łć., przeznaczony do recepcji: salon r., dzień r., godziny r-e.

 Recepis, łć., pokwitowanie z odbioru.

 Recepta, łć., krótki przepis do przygotowania jakiej mieszaniny, w technicznym lub innym celu; piśmienne wskazówki lekarza, według których aptekarz przygotowuje lekarstwo.

 Receptor, łć., w biol. chwytniki, ogniwa boczne, idące z zarodzi; w chem., przyrząd destylacyjny, odbieralnik; w telefonach: słuchawka; w telegrafach: przyrząd do odbierania depesz.

 Receptura, łć., sztuka pisania i przyrządzania lekarstw.

 Reces, łć., ustęp w mowie, piśmie: odłożenie, odwłoka; w prawie: cofnięcie się, odstąpienie od procesu a. sporu, zrzeczenie ś. praw, pretensji, ułożenie ś. zgodne.

 Recesować, łć., odstępować, zrzekać ś.; czynić reces.

 Rechot, Rechotanie, głos żab; głośny śmiech chrapliwy.

 Rechotać, o żabach: wydawać głos, o ludziach: śmiać ś. głośno, pusto, bezmyślnie.

 Rechotka, żaba zielona.

 Rechtać, o dziku: wydawać głos właściwy temu zwierzęciu — p. Rechotać.

 Recital (risajtal), ang., koncert jednego tylko artysty na jednym instrumencie, np. r. fortepianowy.

 Recuch, Recuszka, ciasto drożdżowe, smażone na szmalcu.

 Recydywa, łć., powtórzenie ś. tej samej choroby, która tylko co ustąpiła pozornie lub rzeczywiście; powtórne zapadnięcie na tę samą chorobę podczas rekonwalescencji.

 Recydywista, łć., przestępca, powtórnie popełniający występek, za który poniósł karę.

 Recydywować, łć., dopuścić ś. czego powtórnie; wpadać w recydywę.

 Recypjent, łć., odbieracz, przyjmujący; w robotach chemicznych: naczynie do zbierania wytwarzających ś. gazów, pary i t. d., zbiornik, odbieralnik; dzwon szklany w machinie pneumatycznej, pod którym umieszcza ś. przedmioty, mające być wystawione na działanie próżni.

 Recypować, łć., przyjmować, odbierać.

 Recytando, Recytatiwe, wł., w operze ustęp napół deklamacyjny, napół muzyczny, właściwie śpiewne opowiadanie z towarzyszeniem muzyki.

 Recytować, łć., wygłaszać, wypowiadać z pamięci.

 Redagować, łć., wyrażać myśli piśmiennie, układać artykuł, pismo. utwór; kierować jakim wydawnictwem, pismem perjodycznym.

 Redakcja, łć., skład osób, należących do naczelnego kierunku i układu jakiego pisma, dzieła, wydawnictwa zbiorowego i t. p.; układ pisma, dzieła, pojedynczego ustępu; lokal, w którym układa ś. czasopismo a. dzieło zbiorowe.

 Redakcyjny, łć., dotyczący redakcji.

 Redaktor, łć., kierownik czasopisma lub dzieła zbiorowego.

 Redaktorka, łć., forma żeńska od Redaktor.

 Redaktorski, łć., dotyczący redaktora.

 Redempcja, łć., odkupienie np. z niewoli, z zastawu; odkupienie ludzkości od grzechu pierworodnego przez śmierć Chrystusa na krzyżu.

 Redempcyjny, łć., dotyczący posłannictwa redemptorystów.

 Redemptor, Redemptorysta, łć., zakonnik, wykupujący jeńców od pogan.

 Redemptoryści, łć., zakon, założony przez św. Alfonsa Liguori, mający na celu podnoszenie przez misje ludzi upadłych moralnie i umoralnienie ludu; u nas zwani Benonitami.

 Reden, najgrubszy pokład węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej.

 Redintegracja, łć., przywrócenie na nowo, odtworzenie całości z całości, ze szczętów.

 Redlówka, gatunek wódki.

 Redonacja, łć., ponowne oddanie.

 Redowa, czes., czeski taniec podobny do polki mazurki.

 Redresować, fr., poprawiać, sprostowywać; stawiać na nogi, wyprostowywać; karcić, gromić, łajać.

 Redublować, fr., podwajać.

 Redukcja, łć., sprowadzenie do stanu pierwotnego, podstawowego; zmniejszenie, ograniczenie, zniżenie; zamiana miar, wag, monet, ilości jednych na drugie: zamiana figury gieometrycznej na mniejszą, zmniejszenie proporcjonalne; w chemji i metalurgii: całkowite lub częściowe wydzielanie pierwiastków ze związków, zwłaszcza tlenu z tlenków metali; w chirurgji: nastawianie złamanych kości.

 Redukcyjny, łć., odnoszący ś. do redukcji.

 Redukować, łć., ograniczać, upraszczać, zmniejszać; w chemji: uwalniać od związku z innemi ciałami; odtleniać.

 Redukt, łć., w sporze granicznym prawdziwa lin ja graniczna.

 Reduktor, łć., wentyl, miarkujący ciśnienie pary.

 Reduplikacja, łć., zdwojenie, powtórzenie.

 Reduta, fr., okop obronny cztero- albo wieloboczny, zamknięty ze wszystkich stron (fig.); maskarada, bal maskowy, bal kostjumowy; masz, babo, r-ę! = a to mi ś. udało!, tam do licha!, dobryś!, a to los!

 Redutowy, fr., odnoszący ś. do reduty.

 Redyfy, tur., turecka obrona krajowa, powoływana do czynnej służby w czasie wojny dla wzmocnienia wojska linjowego.

 Redyngot (redęgot), fr., długi surdut czarny, zapinany na dwa rzędy guzików.

 Redyskonto, łć., odstępowanie drogą dyskonta weksli, przyjętych do zdyskontowania.

 Reel, fr., uczciwy, pewny, sumienny; rzeczywisty.

 Reelekcja, łć., obiór powtórny.

 Reeskontować, fr., odprzedać weksel zdyskontowany, dyskontując go nanowo.

 Refa, nm., opaska żelazna, obręcz, obrączka, pierścień; kółko żelazne płaskie, którym ś. ściąga kleszcze.

 Refakcja, łć., strącenie z należności z powodu uszkodzenia dostarczonych towarów; inaczej: fusti.

 Refekcja, łć., odżywianie się.

 Refektarz, Refektorjum, łć., sala jadalna w klasztorze, w seminarjach duchownych; miejsce zebrań i narad zakonnych (fig.).

 Refektarzyk, łć. zdr. od Refektarz; skrzynka ze śniadaniem myśliwskim na polowanie.

 Referat, łć., piśmienne sprawozdanie; piśmienne opracowanie jakiego interesu lub sprawy.

 Referencja, łć., świadectwo, rekomendacja, powołanie ś. na kogo; udzielenie wiadomości o kim.

 Referendarja, Referendarstwo, łć., urząd referendarza.

 Referendarjusz, łć., prawnik początkujący.

 Referendarstwo, łć. — p. Referendarja; referendarz z żoną.

 Referendarz, łć., w dawnej Polsce urzędnik, który odbierał wszelkie skargi i prośby na piśmie i zdawał z nich sprawę kanclerzowi, miał też prawo sądzić i wyrokować w niektórych sprawach; w Niemczech młody prawnik między pierwszym a drugim egzaminem państwowym.

 Referendum, łć., odrzucenie propozycji; prawo odwołania ś. do narodu.

 Referent, łć., opracowujący piśmiennie jaką sprawę: przedstawiający sprawę; urzędnik, odrabiający referaty.

 Referować, łć., układać, sporządzać referaty, odrabiać urzędowe papiery; r. przysięgę = odmówić przysięgi i żądać jej od strony przeciwnej.

 Refet, fr., gra nierozegrana.

 Refleks, łć., odblask; odbicie ś. światła, głosu; odruch nieświadomy.

 Refleksja, łć., zastanowienie, rozważanie, wzgląd; odbicie promieni światła, głosu.

 Refleksowy, łć., odruchowy, mimowolny; spowodowany odbiciem światła.

 Refleksyjny, łć., zastanawiający ś., rozważny.

 Reflektant, łć., przedsiębiorący starania, liczący na coś, na udanie ś., współubiegający ś. o proponowany interes, zajęcie, posadę.

 Reflektor, łć., wklęsłe zwierciadło, zwykle metalowe, w które zaopatruje ś. latarnie powozów, lokomotyw, sygnałów i t. p., aby skierować ich światło w jedną tylko stronę (fig.); teleskop zwierciadłowy, posiadający zwierciadło ruchome wklęsłe, zamiast soczewki przedmiotowej, dający obrazy przez odbicie (refleksję) promieni światła (fig.).

 Reflektować, łć., wziąć pod uwagę, mieć coś na celu; robić o co starania; zgadzać ś. na co; przywodzić kogo do rozwagi, do zastanowienia ś.; odbijać promienie światła; r. ś., orjentować ś.; spostrzegać błędność dotychczasowego postępowania i przedsiębrać zmianę.

 Reforma, łć., przeprowadzenie zmian na lepsze, wprowadzenie ulepszeń; przekształcenie na drodze legalnej jakich urządzeń, stosunków, instytucji społecznych; poprawa.

 Reformacja, łć., wielki ruch religijny w XVI w., spowodowany przez Lutra, który wystąpił przeciw dogmatom, instytucjom i obrzędom Kościoła katolickiego, skutkiem tego wytworzyły ś. odrębne od katolicyzmu wyznania chrześcijańskie.

 Reformacki, łć., tyczący ś. zakonników Reformatów, do nich należący.

 Reformat, łć., zakonnik reguły św. Franciszka.

 Reformator, łć., wprowadzający zmiany istniejących urządzeń (zwłaszcza kościelnych); wprowadzający ulepszenia, odnowiciel.

 Reformista, łć., zwolennik reform religijnych a. politycznych.

 Reformować, łć., poprawiać, przekształcać, ulepszać.

 Reformowany, łć., odnoszący ś. do reformy, do reformacji; r. ewangielik = wyznawca zasad Kalwina; r. kostjum = ubranie damskie, uwzględniające wymagania hygjeny (nie ściskające).

 Refrakcja, łć., załamanie ś. promieni światła, przechodzących kolejno przez dwa środki niejednakowej gęstości.

 Refraktor, łć., teleskop soczewkowy czyli luneta, oddająca obraz przez załamanie ś. (refrakcję) promieni światła (fig.).

 Refren, fr., wiersz, powtarzający ś. w każdej zwrotce, przy śpiew; przen. wyrażenie często powtarzane.

 Refreszyser fr. — p. Rozpylacz.

 Refrygierator, łć. — p. Oziębiacz, Oziębialnik.

 Refugjum, łć., ucieczka, schronienie, przytułek.

 Refutacja, łć., odparcie zarzutów, zbicie dowodów przeciwnika.

 Regal, Regalja, łć., prawem zastrzeżone przywileje monarsze; prawa najwyższe władzy państwa do niektórych dochodów; oznaki godności królewskiej (korona, berło itd.); gatunek przednich cygar,

 Regalista, łć., rojalista.

 Regalizować, łć., Regalować, fr., obdarowywać, ugaszczać, fetować.

 Regał, rodzaj półek na towary, na książki; w drukarni: półki z szufladami, w których przechowują ś. czcionki, linje i ozdoby; dawne małe organy, rząd piszczałek w organach, rejestr organowy.

 Regałowy, nm., arkusz, papier, gatunek największego tęgiego papieru klejonego w dobrym gatunku.

 Regat, wł., wązki krawat spuszczany na piersi.

 Regaty, wł., wyścigi wiosłowe na łodziach.

 Regicida, łć., królobójca.

 Regiel, góry niższe lesiste ciągnące ś. pasmem przed głównym grzbietem (fig.); strome wzniesienie między halami górskiemi.

 Regielacja, łć., przymarzanie.

 Regiencja, łć., zarząd państwem tymczasowy, ustanowiony z powodu małoletności, choroby, lub dłuższej nieobecności monarchy.

 Regieneracja, łć., odrodzenie, odnowienie; w fizjologji: odtworzenie ś. utraconej części ciała.

 Regienerator, łć., przestrzeń zamknięta, poddawana zmianom ciśnienia, w której gorąco, podtrzymywane za pomocą palących ś. brykiet, jest udzielane gazowi a. parze i powietrzu, wchodzącemu do ogniska, służy do przywrócenia parze a. gazowi wysokiej temperatury, zniżonej skutkiem wykonanej pracy.

 Regienerować się, łć., odradzać ś., odnawiać ś.

 Regienmantel, nm., dosł. płaszcz od deszczu, płaszcz obszerny, lekki, z szerokiemi rękawami pelerynowemi, osłona od kurzu; opończa, płaszcz gumowy, nieprzemakalny.

 Regiens, łć., przełożony zakładu naukowego duchownego; zarządzający kancelarją konsystorską; r. chori = dyrektor chóru.

 Regient, łć., panujący w zastępstwie monarchy w czasie jego małoletności, dłuższej choroby lub nieobecności; tymczasowy zawiadowca spraw państwa — p. Rejent, zarządzający, zawiadowca; dyrektor, naczelnik; r. kancelarji: aktuarjusz, pisarz sądowy, protonotarjusz; nazwa wielkiego brylantu ważącego około 137 karatów.

 Regiesta, łć., chronologicznie uporządkowany spis dokumentowi wraz z podaniem krótkiej treści miejsca przechowania, lub pisma a. dzieła, gdzie zostały przedrukowane.

 Regiestr, łć. — p. Rejestr.

 Regiestrator, łć., układający regiestry, spisywacz; r. kolegjalny w Rosji: najniższa ranga cywilna; czternastej klasy.

 Regiestratura, Registratura, łć., wykaz spraw karnych, jakie miał podsądny; kontrola papierów urzędowych, wchodzących do biura i, wychodzących z niego; oddział zarządu, gdzie się przechowują akta.

 Regiestrowiec, łć. — p. Rejestrowiec.

 Regiesty, łć. — p. Regiesta.

 Regiment, łć., rząd, władza, zwierzchnictwo; dowództwo, komenda; pułk jazdy lub piechoty.

 Regimentarstwo, łć., urząd regimentarza; regimentarz z żoną.

 Regimentarz, łć., w dawnej Polsce wódz, zastępujący hetmana, dowódca części wojska, komendant, wódz rycerstwa skonfederowanego.

 Regimentarzować, Regimentarzyć, łć., być regimentarzem.

 Registrator, łć. — p. Regiestrator.

 Regjon, łć., okrąg, okolica, kraina, pas, strefa; warstwa powietrza; sfera.

 Reglament, fr., regulamin, przepisy, urządzenie.

 Reglamentacja, łć., urządzenie; rozporządzenie; kontrola policyjno-lekarska nad prostytucją.

 Regnant, łć., panujący, monarcha.

 Regnikolarny, łć., dotyczący mieszkańcow państwa: r-a deputacja delegacja, wybierana ze strony Austrji i Węgier celom wydania wspólnych rozporządzeń, zarządzenia podatków i t. d.

 Regradacja, łć., zdegradowanie, odjęcie czci i praw.

 Regres, łć., cofanie ś.; możność poszukiwania na poręczycielu, żyrancie, wspólniku — zwrotu strat poniesionych.

 Regresja, łć., uwstecznienie; powtórzenie w mowie tego, co już w niej powiedziano, lecz w porządku odwrotnym, np. trzeba jeść aby żyć, a nie żyć, aby jeść.

 Regresywny, łć., wsteczny; r-a metoda = metoda uczenia rozczłonkowująca, rozwijająca. analityczna.

 Regulacja, łć., uporządkowanie, doprowadzenie do stanu pewnej prawidłowości, urządzenie, sprostowanie według pewnych prawideł; r. rzeki = zrobienie z niej drogi komunikacyjnej; obliczenie i zapłacenie należności, regulowanie wzajemne rachunków.

 Regulament, łć., zbiór przepisów wojskowych.

 Regulamin, łć., zbiór przepisów i rozporządzeń, według których jaka czynność lub szereg czynności ma ś. odbywać; zbiór przepisów, obowiązujących członków jakiej instytucji, zgromadzenia, zakładu; przyjęty lub przepisany plan postępowania.

 Regularność, zgodność, prawidłowość, kształtność, foremność; pilnowanie ś. godzin oznaczonych, punktualność; u kobiet: meustruacja, miesiączkowanie.

 Regularny, łć., zgodny z przepisami, zastosowany do prawideł; ujednostajniony, ujęty w przepisane ramy; prawidłowy, ścisły, pilnujący ś. czasu oznaczonego, punktualny; nie spóźniający ś.; kształtny, proporcjonalny; r-e wojsko — p. Linjowe wojsko; r-i kanonicy = rodzaj zakonu katolickiego.

 Regularyzacja, łć., uporządkowanie, uregulowanie.

 Regulator, łć., przyrząd, ujednostajniający ruch maszyny parowej, t. j. nie dający mu odstępować od oznaczonej z gory normalnej szybkości (fig.); bardzo dokładnie idący zegar wahadłowy stojący lub ścienny, nakręcający ś. raz nu tydzień a. rzadziej; mechanizm w pługu do nastawiania go przy głębszej lub płytszej orce; miarkownik, moderator.

 Regulatywa, łć., przepis, postanowienie, które wykonawcy ma służyć za wskazówkę.

 Regulować, łć., porządkować; r. interesy = kończyć je, załatwiać; r. rachunek = płacić, zaspokajać; r. stosunki = doprowadzać je do stanu należytego, zadowalającego; udokładniać, urządzać, ustawiać; poprawiać uprawę roli za pomocą głębokiego przekopania; r. zegarek = nastawiać zegarek na godzinę właściwą; poprawiać mechanizm zegarka, żeby ani ś. śpieszył, ani opóźniał; r. ś. = stosować ś. do czego, nakłaniać ś. do wymagań, do potrzeby.

 Regulówka, łć., w ogrodnictwie: spulchnienie ziemi za pomocą głębokiego przekopania jej w ten sposób, aby spodnia jej żyźniejsza część poszła na wierzch, a wierzchnia na spód.

 Reguła, łć., przepis, prawidło, zasada, porządek; regulamin, ustawa; r. zakonna = ustawa zakonna; r. trzech = w arytmetyce z trzech ilości wiadomych oznaczenie ilości nieznanej, proporcjonalnej do tamtych; r. trzech złożona = odnalezienie liczby proporcjonalnej do nieparzystej ilości danych liczb; r. fałszywego założenia = odmiana reguły trzech, tym się odznaczająca, że na miejsce jednej z niewiadomych podstawiamy liczbę mniej więcej dowolną, a następnie, stosownie do warunków zadania, otrzymany rezultat zwiększamy a. zmniejszamy proporcjonalnie; r. łańcuchowa = działanie arytmetyczne, polegające na połączeniu kilku zadań reguły trzech w jedno; r. mieszaniny = sposób odnalezienia wartości a. ceny mieszaniny kilku gatunków; r. procentów = sposób obliczania procentów.

 Regułka, łć., krótkie prawidło, osobliwie gramatyczne; mały ustęp zadany do czytania, do nauczenia ś. na pamięć.

 Regurgitacja, łć., odbijanie się, wymioty.

 Rehabilitacja, łć., uniewinnienie, przywrócenie do czci, do dobrej sławy; oczyszczenie z niesłusznych zarzutów.

 Rehabilitować, łć., przywrócić komu dobrą cześć i prawa; uniewinnić; r. ś., postarać ś. o rehabilitację; naprawiać sobie dobre imię, dobrą opinję; poprawić ś. z wad, które spowodowały utratę dobrej opinji.

 Reichsrat, nm., sejm ogólnopaństwowy w Austrji.

 Reichstag, nm., sejm niemiecki.

 Reimportacja, łć., wprowadzenie na nowo, powtórne.

 Reindukcja, łć., ponowne wprowadzenie w posiadanie usuniętego przemocą.

 Reinkarnacja, łć., kolejne wcielanie się duszy (teorja buddyzmu).

 Reinstalacja, łć., powtórne obsadzenie kogo na stanowisku.

 Reintegracja, łć., przywrócenie do posiadania.

 Reisender, nm., podróżujący, podróżny; reprezentant fabryki, handlu, objeżdżający kupców i przemysłowców dla otrzymania zamówień na artykuły i wyroby tych, dla których jeździ, komiwojażer.

 Rej, nm., szereg, łańcuch; przywódca, przewodnik; r. w wyrażeniach: r. prowadzić, r. wodzić = przodować, być na czele, przewodniczyć, dyrygować, kierować w tańcu, w zabawie, na zebraniach.

 Reja, nm., poprzeczny drąg u masztu, utrzymujący żagiel (fig.); suszarnia; stodoła; kopiec podłużny do kartofli lub warzyw.

 Rejd, hol., część morza, osłonięta od wiatrów, dostatecznie głęboka, gdzie okręty mogą bezpiecznie zarzucić kotwicę, przystań.

 Rejent, Regient, łć., urzędnik sądowy, spisujący umowy, kontrakty kupna i sprzedaży, testamenty i t. p., notarjusz; tymczasowy zawiadowca spraw państwa.

 Rejentalny, łć., notarjalny, urzędowny.

 Rejestr, łć., spis, lista, wykaz; wykaz treści, spis alfabetyczny, skorowidz, szereg, długi rząd a. ciąg czego; długi poczet osób; u człowieka różne gatunki głosu o rozmaitej skali; u koni: zagłębienia w zębach, po których poznaje ś. ich wiek; r. firmowy = wykaz firm handlowych, mających obowiązek protokółować przy właściwym sądzie swoje powstanie, zwinięcie i wszelkie zmiany; r-y u organów = zasuwy otworów w piszczałkach organowych, służące do zmiany głosów; r. w zamku = urządzenie sprężyn i zasów; z r-u = porządkiem, kolejno; jak z r-u = ściśle, akuratnie; nienaturalnie, przesadnie, wymuszenie; brać u kupca na r. = na kredyt, na rachunek.

 Rejestracja łć. handlowa = zapisanie i ujawnienie szczegółów, dotyczących osób handlujących i ich działalności.

 Rejestrować, łć., zapisywać do rejestru, porządkować.

 Rejestrowy, łć. — p. Regiestrowy.

 Rejestrzyk, zdr. od Rejestr.

 Rejon, fr., obwód w pewnym promieniu, pewna przestrzeń; r. forteczny = pas gruntu około stałych fortyfikacji, podlegający ograniczeniom pod względem budowania ś. na tym pasie.

 Rejterada, fr., odwrót, cofanie ś., ucieczka; ustęp, wychodek, wygódka.

 Rejterować, fr., cofać ś., uciekać.

 Rejtpejcz, nm., szpicruta do konnej jazdy.

 Rejunjon, fr., dosł. połączenie; większe towarzyskie zebranie w celu wspólnej zabawy, zwłaszcza w miejscu kuracyjnym.

 Rejwach, nm., tumult, zamieszanie, hałas, wrzawa.

 Rek, nm., drążek poziomy do gimnastykowania ś., oparty końcami na słupkach lub zawieszony niemi na sznurach (fig.).

 Rekapitulacja, łć., treściwe powtórzenie głównych punktów rzeczy, poprzednio wypowiedzianej; w rachunkach: zestawienie wyników z pojedyńczych działów.

 Rekapitulować, łć., powtarzać, zestawiać, streszczać.

 Rekcja, łć., w gram.: stosunek zależności jednych części mowy od drugich.

 Rekin, ryba morska chrząstkowata, żarłacz, ludojad (fig.).

 Reklama, fr., publiczne polecanie za pomocą ogłoszeń; zachwalanie przedmiotów handlu, wytworów sztuki i t. p. przez niezwykłe, rzucające ś. w oczy ogłoszenia, oryginalne afisze, prospekty, szyldy i inne sposoby zwrócenia uwagi i zainteresowania publiczności.

 Reklamacja, łć., zażalenie o naruszone prawo, upomnienie ś. o wyrządzoną krzywdę, zwłaszcza żądanie zwrotu rzeczy przypadkowo utraconych, nieprawnie zabranych, lub niedostarczonych; zażalenie o niedokładność w rachunkach, w dostawie; upominanie ś. przeciw jakiemu rozporządzeniu władzy.

 Reklamiarstwo, fr., przesadne reklamowanie ś.

 Reklamista, Reklamiarz, fr., ten, co reklamuje ś. przesadnie, stara ś. wszelkiemi sposobami zwrócić na siebie uwagę publiczności.

 Reklamować, łć., wymagać zwrotu, upominać ś.; zachwalać; r. ś., ogłaszać ś., polecać ś. w pismach.

 Reklinacja, łć., uchylanie ś. od czego; operacja oczna katarakty.

 Rekluzja, łć., zamknięcie w ścisłym więzieniu; odosobnienie od świata.

 Rekogitacja, łć., rozważanie, zastanowienie ś.

 Rekognicja, łć., w języku prawnym uznanie tożsamości osoby, rzeczy a. prawdziwości dokumentu; rozpoznanie.

 Rekognita, łć., poświadczenie o odebraniu wezwania a. wyroku.

 Rekognoscent, łć., poświadczający tożsamość osoby, rozpoznający, badający zaszłe zmiany, badający stan rzeczy.

 Rekognoskować, łć., przyznać tożsamość osoby lub rzeczy; śledzić; rozpoznawać, badać, zwłaszcza okolicę, miejscowość w celach wojskowych.

 Rekolekcje, łć., ćwiczenia duchowne, jako przygotowanie ś. do spowiedzi; rozpamiętywanie, rozmyślanie, rozbieranie wewnętrznego stanu duszy; pokuta za przekroczenie; przen., żart., odbywać r. = siedzieć w areszcie.

 Rekolektant, łć., ten, co odprawia rekolekcje.

 Rekomendacja, łć., zalecanie, polecanie kogo, pochlebne świadectwo.

 Rekomendacyjny, łć., polecający.

 Rekomendować, łć., polecać, zalecać, zachwalać (kogo); r. list = wysyłać go za pokwitowaniem pocztowym; r-ny list: polecony.

 Rekompensacja, Rekompensata, łć., wynagrodzenie strat, szkód, pretensji, przykrości; wyrównanie przewagi na korzyść jednej ze stron, odpowiednią korzyści drugiej strony, zrównoważenie ubytków i korzyści obu stron, odszkodowanie.

 Rekompensować, łć., dać odszkodowanie, wynagradzać.

 Rekoncyljacja, łć., ponowne połączenie; pojednanie kogo z kim; poświęcenie na nowo kościoła sprofanowanego.

 Rekonesans, fr., podjazd wojskowy, wysłany na zwiady dla rozpatrzenia stanowisk i sił nieprzyjacielskich.

 Rekonfederacja, łć., konfederacja przeciw innej konfederacji, przeciw konfederacji stronnictwa przeciwnego.

 Rekonfortować, łć., przywracać siły, pokrzepiać.

 Rekonstrukcja, łć., odbudowanie; wykonanie gruntownych, zmian w budynku, gruntowne przerobienie, przebudowanie; odtworzenie rysunku dawnych budowli widoków, z opisu, ze szczątków.

 Rekonstruować, łć., odbudowywać; napo wrót budować to, co przestało istnieć.

 Rekonstytucja, łć., odnowienie, odbudowa, przywrócenie.

 Rekonstytuować, łć., urządzić napowrót, odbudować, przywrócić, odnowić.

 Rekonsyljować, łć., naradzać ś.

 Rekontra, łć., w grze w taroka, w brydża: podwojenie stawki.

 Rekonwalescencja, łć., powolny powrót chorego do zdrowia, konwalescencja.

 Rekonwalescent, łć., chory, przychodzący zwolna do zdrowia, wyzdrowieniec, uzdrowieniec.

 Rekonwencja, łć., wzajemna skarga oskarżonego przeciw oskarżycielowi.

 Rekord, ang., wyścig na jak najdalszą metę dla udowodnienia umiejętności i wytrzymałości; najświetniejszy, otrzymywany dotąd rezultat w jakim sporcie, wyczyn; współubieganie ś. w grach.

 Rekordzista, ang., zwycięzca w rekordzie o co.

 Rekreacja, łć., zwolnienie od zajęć szkolnych, czas, przeznaczony na zabawę i wypoczynek po pracy, połączony z rozrywką.

 Rekredytywa, łć., odwołanie uwierzytelnienia, pismo odwołujące.

 Rekreować, łć., zabawiać kogo.

 Rekrudescencja, łć., pogorszenie choroby, otworzenie ś. rany.

 Rekrut, nm., żołnierz, świeżo zaciągnięty do wojska, nie obznajmiony jeszcze ze służbą czynną; przen., nowicjusz w jakimbądź zawodzie.

 Rekrutacja, łć., pobór wojskowy rekrutów.

 Rekrutować, fr., odbywać pobór żołnierzy do wojska, zaciągać do służby wojskowej; przen., dopełniać liczbę członków jakiego stowarzyszenia, zbierać zwolenników, uczestników; r. ś., tworzyć ś., pochodzić.

 Rekryminacja, łć., oskarżanie ś. wzajemne, składanie zarzucanej winy na kogo innego, zobopólne obrzucanie ś. wyrzutami.

 Rektanguł, łć., prostokąt.

 Rektometr, łć., przyrząd do mierzenia i składania tkanin.

 Rektor, łć., zwierzchnik, stojący na czele wyższego zakładu naukowego; r. magnificus = rektor uniwersytetu, wybierany z grona profesorów; r. magnificentissimus = r. honorowy, tytuł, dawany książęcym protektorom uniwersytetu.

 Rektorat, łć., urząd rektora; czas urzędowania rektora.

 Rektorstwo, rektor z żoną.

 Rektyfikacja, łć., sprostowanie,; wyjaśnienie; oczyszczanie spirytusu od fuzlów i nadmiaru wody! przez powtórną dystylację: w gieometrji; obliczenie długości łuku, zamiana krzywej na równie długą prostą.

 Rektyfikat, łć., produkt rektyfikacji.

 Rektyfikator, łć., aparat rektyfikacyjny.

 Rektyfikować, łć., prostować, doprowadzać do porządku; oczyszczać spirytus, wódkę od nieczystości i przymieszek; r. ś., oczyszczać ś. z zarzutów, usprawiedliwiać ś.

 Rekuperacja, łć., ponowne nabycie, odzyskanie.

 Rekuperować, łć., odbierać napowrót, odzyskiwać.

 Rekurent, łć., żalący ś., wnoszący skargę, proszący o pomoc.

 Rekurować, łć., robić zażalenie.

 Rekurs, łć., odwołanie ś. od wyroku niższej instancji do wyższej, od władzy niższej do wyższej; prawo poszukiwania należności wekslowej na indosancie wekslu.

 Rekuza, łć., odmowa, odprawa dana przez pannę starającemu ś. o jej rękę; odkosz; cofnięcie.

 Rekuzować, łć., odmawiać, dawać odmowę, odprawę, nie przychylić ś. do żądania.

 Rekwialny, łć., żałobny, zaduszny.

 Rekwirent, łć., badający, śledzący; urzędnik śledczy.

 Rekwirować, łć., wymagać, zażądać urzędownie.

 Rekwizycja, łć., żądanie jednej władzy od drugiej udzielenia pomocy lub poparcia; wezwanie od jednego sądu, aby inny coś załatwił; zażądanie od mieszkańców nieprzyjacielskiego kraju, aby dostarczyli wojsku środków żywności i potrzeb wojskowych.

 Rekwizycjonalny, łć., dotyczący rekwizycji.

 Rekwizytor, łć., dostarczający teatrowi urządzeń scenicznych; nadzorca, przełożony nad składem rekwizytów teatralnych.

 Rekwizytorjum, łć., oskarżenie, akt oskarżający, przemowa oskarżająca.

 Rekwizytornia, łć., skład rekwizytów teatralnych.

 Rekwizyty, łć., ogół przedmiotów potrzebnych do wykonania jakiej czynności, służących do jakiego celu; przedmioty potrzebne do wystawienia sztuki na scenie teatralnej (oprócz dekoracji i kostjumów).

 Rekwjem (requiem), łć., pierwsze słowo, od którego zaczyna ś. wstęp do Mszy żałobnej; śpiew i muzyka do Mszy żałobnej; r. zaśpiewać komu = pochować go.

 Relacja, zdanie sprawy; raport; stosunek, związek wzajemny osób lub rzeczy.

 Relacjonować, łć., zdawać sprawę, robić sprawozdanie, donosić.

 Relacyjny, łć., odnoszący ś. do relacji; r-y sąd = w dawnej Polsce: sąd, na którym król z senatorami zasiadał, a referendarz zdawał relację ze sprawy; r. sejmik = odbywany po sejmie, sejmik prowincjonalny, na którym poseł zdawał relację z tego, co zaszło na sejmie.

 Relaksacja, łć., rozprzężenie, ubezwładnienie tkanek; zwątlenie; zwolnienie, ulga.

 Relapsus, łć., recydywa; odszczepieństwo; popadający powtórnie (w herezję).

 Relata, łć., wieści; r. ref ero = powtarzam, co słyszałem (wyrażenie, używane dla zrzucenia z siebie odpowiedzialności za wiarogodność opowiadanych szczegółów).

 Relatować, łć., zdawać relację, wzmiankować, wspominać, przytaczać co.

 Relatywny, łć., będący w związku z czym, odnośny, względny.

 Relegacja, łć., usunięcie, wydalenie, zwłaszcza ucznia ze szkoły, studenta z uniwersytetu.

 Relegować, łć., wydalać, usuwać ucznia ze szkoły, wyganiać; banitować.

 Relewa, fr., wyciąg, spis, obrachowanie.

 Relewacja, łć., ulżenie, ułatwienie; uwolnienie.

 Relicytacja, łć., powtórna licytacja z powodu niedotrzymania warunków pierwszej licytacji.

 Religijność, łć., pobożność, bogobojność, chętne posłuszeństwo nakazom religji.

 Religijny, łć., tyczący ś. religji; przejęty religijnością, bogobojny, pobożny; przen., r-a cześć = uszanowanie jakby dla osoby świętej a. dla rzeczy świętej; walki r-ne = wyznaniowe.

 Religja, łć., wiara w Boga i cześć Mu oddawana oraz przywiązane do niej obrzędy; zasady wiary i moralności; wyznanie, Kościół; r. naturalna = wiara w Boga, wynikająca z pobudek serca i rozumu, nie oparta na dogmatach żadnego wyznania i głównie dążąca do osiągnięcia jak najwyższej moralności.

 Religjament, łć., spójnia, łącznik.

 Religjant, łć., zachowujący ściśle zasady religji i przepisy Kościoła.

 Religjantyzm, łć. — p. Bigoterja — p. Dewocja.

 Relikwat, łć., pozostałość, reszta (jakiej należności, długu).

 Relikwiarz, łć., skrzyneczka, puszka, zawierająca relikwje Świętych (fig.).

 Relikwiarzyk, łć., mały relikwiarz.

 Relikwje, łć., szczątki ciał Świętych oraz rzeczy, używanych przez Świętych; świętość; przen., droga sercu pamiątka.

 Reljef, fr., robota wypukła, płaskorzeźba; bryłowate odstawanie od tła przedmiotów w obrazie; przen., uwypuklanie ś. jakich cech wskutek zestawienia z przeciwnemi cechami, wskutek kontrastu.

 Relokacja, łć., poddzierżawienie lokalu; przedłużenie kontraktu dzierżawy.

 Rels, częściej w lm. r-y, ang. szyna kolei żelaznej.

 Reluicja, łć., odkupienie przez właściciela posiadłości, oddanej wierzycielom.

 Reluicyjny, łć., odnoszący ś. do reluicji; r-e prawo = prawo wykupu (zastawu).

 Remanacja, łć., odpływ zwrotny.

 Remanent, łć., pozostałość kasy; zapas w kapitale, w towarze lub zbożu; zaległość podatkowa.

 Remanifestować, łć., odpowiadać na manifest manifestem, protestować, zastrzegać ś.

 Remarka, fr., uwaga, notatka.

 Rembrantowskie oświetlenie = efekty światłocienia, odznaczające ś. silnemi kontrastami świateł i cieni.

 Rembursować, fr., pokryć, zaspokoić rachunek, zwrócić wyłożone pieniądze; zapłacić należność.

 Remedjum, łć., lekarstwo, lek, środek zaradczy; prawem dozwolony i brak na wadze (lub próbie) monet; złotych i srebrnych; tolerancja.

 Remessa, fr. — p. Rimessa.

 Remingtona maszyna, służąca do pisania za pomocą naciskania odpowiednich guziczków z literami.

 Reminiscencja, łć., wspomnienie; zapamiętane szczegóły odległych rzeczy, zdarzeń; w literat. i muz., ustępy, spotkane już gdzieindziej; bezwiedny plagjat wskutek oczytania i osłuchania.

 Remis fr., (remi), w grze w karty: równa liczba oczek (przegrana dla ponitera); zrzeczenie się gry przez partnera, gdy na niego kolej przyjdzie, z powodu złej karty; w grze w szachy, warcaby: part ja nierozegrana; dozwolone, przedłużenie terminu wypłaty; i zwolnienie z długu; odłożenie sprawy na inne posiedzenie.

 Remisa, łć., akt, spisany w sądzie pokoju, gdy strony nie chcą ś. pojednać i obierają drogę sądową.

 Remisja, łć., odłożenie sprawy na inne posiedzenie.

 Remisjer, fr., na giełdzie pośrednik, który zlecenia swoje powierza do wykonania agientowi urzędowemu; giełdziarz, zachęcający osoby prywatne do operacji giełdowych spekulacyjnych.

 Remisować karę, stawiać płatkę, gdy grający zrzeka ś. gry z powodu złej karty.

 Remispass, nm., pozwolenie piśmienne odebrania towarów, sprowadzanych z zagranicy.

 Remitenda, łć., w księgarstwie: książki wzięte w komis i odsyłane wydawcom napowrót, jako nie sprzedane.

 Remitent, łć., nabywca wekslu, posiadacz wekslu, osoba, której, lub na zlecenie której ma być zapłacona suma, na wekslu oznaczona, w czasie również na wekslu wskazanym.

 Remitować, łć., zwracać, odsyłać napowrót; posyłać weksel; opuszczać coś ze swego żądania (przy wekslach).

 Remiz, ptak śpiewający, z rodziny sikor, budujący misterne gniazda, jakby szyte (fig.).

 Remiza, fr., wozownia; parowoznia; powóz 4-osobowy do najęcia; zakład wynajmu karet i powozów.

 Remolada, fr., rodzaj sosu z jaj, musztardy, octu, oliwy i korzeni, sos tatarski.

 Remonita, łć., w procesie: wzajemna odpowiedź strony przeciwnej na uwagi strony drugiej.

 Remonstracja, łć., przeciwstawienie, przekładanie, perswazja.

 Remonstranci, łć., sekta religijna Kościoła ewangiel.-reformowanego, swobodniej wykładająca naukę o przeznaczeniu, założona w XVII wieku, arminjanie.

 Remonstrować, łć., czynić zarzuty; czyim twierdzeniom przeciwstawiać swoje odmienne twierdzenia, zbijać czyje wywody swojemi wywodami; przekładać, napominać.

 Remont, fr., zakupienie koni dla wojska w miejsce ubyłych; naprawa i utrzymanie drogi, budynku i t. p.; r-a, lm., konie zakupione dla wojska, nie wyćwiczone jeszcze w służbie wojskowej.

 Remontanty, fr., kwitnące powtórnie: róże, goździki, maliny, poziomki i t. d.

 Remontjer, fr., wybierający i kupujący konie dla konnicy.

 Remontoar, fr., zegarek nakręcany uszkiem (nie kluczykiem).

 Remontować, fr., zakwitnąć powtórnie tego samego roku.

 Remuneracja, łć., jednorazowe wynagrodzenie, zapłata; odszkodowanie.

 Remunerować, łć., wynagradzać odszodowanie, bonifikować, płacić.

 Ren, szwedz., zwierzę przeżuwające, pełnorogie, z rodziny jeleni, renifer (fig.).

 Rendant, fr., zawiadujący kasą, prowadzący rachunki i wypłaty, poborca, zawiadujący w biurze materjałami piśmiennemi i formularzami.

 Renegat, łć., zaprzaniec, odszczepieniec, odstępca od wiary, zwłaszcza chrześcijanin poturczony; odstępujący zasad politycznych stronnictwa, dla swoich widoków osobisty ch.

 Renesans, fr., odrodzenie; wielki zwrot w dziejach sztuki i piśmiennictwa w XV i XVI w., cechujący ś. rozbudzonym upodobaniem ku starożytności greckiej i rzymskiej.

 Renesansowy styl = dotyczący epoki renesansu, w architekturze styl odrodzenia, w szczegółach ornamentacyjnych wzorujący się na starożytnych wzorach, odznaczający ś. beczkowatemi sklepieniami i kopułami (fig. 1), oraz ornamentyką, obfitującą w maski, kwiaty, owoce itp. (fig. 2).

 Reneta, fr., ceniony gatunek jabłek.

 Rengloda, fr. — p. Renkloda.

 Renifer, łć. — p. Ren.

 Renitencja, łć., upór, uporczywość.

 Renitent, łć., stawiający opór, oporny, uparty.

 Renkloda, Rengloda, fr., gatunek śliwki; owoc tej śliwki, barwy zielonawo-żółtawej.

 Renoma, fr., dobre imię, dobra sława, dobra opinja; reputacja, wziętość, rozgłos.

 Renomista, łć., ubiegający się o sławę, o wziętość.

 Renomować się, łć., zachwalać swój towar, swój wynalazek.

 Renomowany, łć., z ustalonym dobrym imieniem, cieszący ś. uznaniem, chwalony, sławny, wzięty.

 Renons, fr., odmowa; w kartach: nieposiadanie wcale jakiego koloru; karty, które gracz odrzuca, kupując taljon.

 Renonsować, fr., wyrzekać ś., zrzekać ś. czego; w grze w karty zdawać kartę innego niewłaściwego koloru.

 Renowacja, łć., odnowienie; przy wekslach: przedłużenie.

 Renta, fr., w ekonomji politycznej ta część dochodu z produkcji, którą otrzymuje właściciel bogactw przyrody, użytkowanych przy produkcji; stały roczny dochód z majątku czy kapitału oddanego bezpowrotnie wzamian za ten dochód; r. gruntowa = czysty dochód z ziemi po potrąceniu procentu od kapitału włożonego i wynagrodzenia za pracę; r. państwowa = dług państwowy nieumarzalny, który zaciągając, państwo nie zobowiązuje się do zwrotu kapitału, lecz tylko do płacenia procentów,

 Rentgenolog, łć., uczony zajmujący ś. badaniem i działaniem promieni Roentgena.

 Rentgienowskie promienie — p. Roentgienowskie promienie.

 Rentjer, fr., kapitalista, utrzymujący ś. z procentów lub z renty.

 Rentodajny, przynoszący rentę.

 Rentować, fr., przynosić dochód, opłacać ś.

 Rentowność, fr., przynoszenie dochodu, zysk, opłacanie ś.

 Rentowny, fr., zyskowny, dający dochód, opłacający ś.

 Renuncjacja, łć., zrzeczenie ś. czego; zaniechanie; zrzeczenie ś. praw do następstwa tronu; zrzeczenie się przez członka rodziny panującej tych praw, jakie miał z tytułu owego pokrewieństwa, żeby uzyskać pozwolenie monarchy na małżeństwo z osobą niższego rodu.

 Renuncjować, łć., zrzekać ś., odstępować od czego, puszczać w niepamięć.

 Reński — p. Gulden; r-e wino, białe wino niemieckie z winnic nad rzeką Renem.

 Reobatometr, gr., przyrząd do mierzenia głębin morskich i do badania kierunku i siły prądów podmorskich.

 Reofor, gr., drut, będący przewodnikiem elektryczności w przyrządzie galwano-elektrycznym.

 Reokord, gr., drut do mierzenia oporu w przewodnikach prądów galwanicznych — p. Om.

 Reokupacja, łć., powtórne zajęcie np. kraju.

 Reokupować, łć., zająć na nowo.

 Reometr, gr., przyrząd do mierzenia siły prądu wody; do mierzenia siły prądu elektrycznego.

 Reomotor, łć., każde źródło prądu elektrycznego, np. element galwaniczny, dynamomaszyna itp.

 Reorganizacja, łć., urządzenie w inny sposób, przekształcanie.

 Reorganizator, łć., ten, który reorganizuje, reformator.

 Reorganizować, łć., dokonywać reorganizacji, urządzać inaczej niż było, przekształcać, reformować (jakie urządzenie społeczne, biurowe).

 Reostat, gr., przyrząd do zwiększania lub zmniejszania siły i napięcia prądu elektrycznego, do regulowania prądu, bez zamknięcia obwodu.

 Reotom, gr., przyrząd do szybkiego przerywania prądu galwanicznego.

 Reotropizm, gr., ruch rośliny, zbliżający ją a. jej część jaką do wody i wogóle do roztworów odżywczych.

 Reparacja, Reperacja, łć., naprawa, poprawienie.

 Reparować, Reperować, łć., naprawiać.

 Repartycja, łć., rozdział, rozłożenie w odpowiednim stosunku podatków, opłat, wydatków, wpływów, zysków.

 Repartycyjny, łć., odnoszący ś. do repartycji; podatek r. = wyznaczenie ogólnej ilości podatku, przypadającej na pewną prowincję, okrąg, gminę i t. p.

 Repatrjować, łć. — p. Repatrjować.

 Repentyment, łć., żal, skrucha.

 Reperacja, łć. — p. Reparacja.

 Reperkusja, łć., w muz, odbijanie ś. tonów w fortepianie i nowszych melodykonach; skupienie powtórzeń tematu przy końcu fugi.

 Reperować, łć. — p. Reparować.

 Repertorjum, łć., skorowidz, wykaz; księga do wpisywania interesów i aktów, które mają być sporządzone.

 Repertuar, fr., spis sztuk, przeznaczonych iio odegrania w teatrze; spis ról, do których odegrania lub odśpiewania artysta jest przygotowany.

 Repetent, łć., pomocnik profesora, powtarzający z uczniami przedmioty wykładane; w Galicji uczeń, zostający na drugi rok w tej samej klasie.

 Repetitorium, łć., lekcja, podczas której profesor każe słuchaczom powtarzać to, co im wyłożył; książka zawierająca w skróceniu wykłady szkolne.

 Repetjer, nm., zegarek kieszonkowy, bijący za pociśnięciem sprężyny.

 Repetjerowa broń = nazwa gatunków ręcznej broni palnej, nabijanej jednocześnie pewną liczbą nabojów (do 16 sztuk), które w danej chwili mogą być w szybkim tempie kolejno wystrzelane; inaczej: magazynka, magazynówka, broń magazynowa.

 Repetować, łć., powtarzać; żart., jeść z apetytem i obficie; w Galicji: pozostawać drugi rok w tej samej klasie szkoły.

 Repetycja, łć., powtórzenie, próba sztuki teatralnej, koncertu, baletu i t. p.

 Repetytor, łć., korepetytor.

 Repik, fr., w grze w karty, zw. rumel-pikieta, wszystkie ośm kart jednego koloru w ręku jednego gracza.

 Replantacja, łć., zębów = operacja dentystyczna, polegająca na wstawieniu zęba świeżo wyrwanego w jamę zębową napowrót, praktykowana w niektórych cierpieniach zębów.

 Replika, łć., odpowiedź powoda na obronę pozwanego; odpowiedź ustna a. piśmienna na zaczepkę, na zarzuty; w muz., powtórzenie melodji; w gwarze teatralnej: ostatnie słowa aktora, po których mówić ma aktor następujący.

 Replikować, łć., podawać replikę; odpowiedzieć na skargę; odpowiadać ustnie albo piśmiennie na zarzuty.

 Reponenda, łć., akta odłożone, oddane dla przechowania do regiestratury, do archiwum.

 Reponować, łć., odkładać do przechowania; w chirurgji złamane członki doprowadzać do pierwotnego ułożenia.

 Repopulacja, łć., zaludnienie ponowne; zwiększenie ś. liczby mieszkańców, szczególnie skutkiem zwiększenia ś. liczby urodzeń.

 Reporta, fr., w rachunkowości: przeniesienie sumy z jednej stronicy na drugą; bonifikacja za różnicę kursu i za procent przy zastawianiu u bankiera papierów wartościowych w oczekiwaniu na ich zwyżkę; sprawozdanie dziennikarskie.

 Reporter, ang., dziennikarz, zbierający wiadomości bieżące dla czasopisma.

 Reporterja, Reporterstwo, ang., zajęcie reportera; reporterzy.

 Repost, fr., w fechtunku; odcięcie.

 Repozycja, łć., składanie, deponowanie.

 Repozytorjum, łć., półki, szafa bez drzwi na księgi, na akta.

 Repozytura, łć., miejsce przechowania.

 Repozyty, łć., rzeczy, złożone do przechowania.

 Reprehensja, łć., nagana.

 Represalja, łć., przeciwdziałanie środkami gwałtownemi; środki gwałtowne, mające na celu odwet lub stłumienie, odparcie jakiego ruchu.

 Represja, łć., ucisk, bezwzględne stosowanie surowych środków odwetu, odpór, odparcie.

 Represyjny, Represywny, łć., odporny, obronny, przeszkadzający, hamujący, powściągający, odpierający, tłumiący, uciskający, r-a cenzura = cenzura, rozpatrująca utwory literackie przed ich wydaniem; r-e środki policyjno-administracyjne przymusowe, uciskające.

 Reprezentacja, łć., przedstawicielstwo, zastępstwo osoby prawnej lub zbiorowej; ogół przedstawicieli, występujących w imieniu jakiego stanu, jednym zawodem związanych osób, stowarzyszenia lub instytucji, której interesy reprezentują; wystawność, okazałość, wspaniałość, powierzchowność, imponujące wystawienie sztuki w teatrze.

 Reprezentacyjny, łć., odnoszący ś. do reprezentacji; r. rząd, system = rząd konstytucyjny, ustrój państwowy, dopuszczający naród i przez jego przedstawicieli do udziału w prawodawstwie i w rządzie; r-e koszty = wydatki, ponoszone dla okazałości, dla reprezentacji.

 Reprezentant, łć., przedstawiciel, zastępujący kogo.

 Reprezentować, łć., zastępować kogo, występować w zastępstwie czyim, działać w czyim imieniu; wystawiać sztukę teatralną.

 Reprobacja, łć., nie godzenie ś. na co, nieuznawanie, odrzucanie; nagana.

 Reprobować, łć., ganić, nie uznawać za dobre, potępiać, odrzucać.

 Reprobowany, łć., odrzucony przy egzaminie, nieprzyjęty.

 Reprodukcja, łć., odtwarzanie oryginału w licznych kopjach sposobem mechanicznym, zwłaszcza za pomocą prasy, także odbitka pisma, ryciny, obrazu; wznowienie sprawy; odtworzenie przedmiotu już nie istniejącego za pomocą rysunku; wznowienie sprawy; rozmnożenie, rozrodzenie.

 Reprodukować, łć., odtwarzać, robić reprodukcję; dostarczać nowych świadków lub dowody zbijające.

 Reproduktor, łć., rozpłodnik, stadnik.

 Repromisja, łć., wzajemne przyrzeczenie.

 Reprotestacja, łć., wzajemna protestacja.

 Reprymanda, fr., Reprymenda, łć., nagana, wymówka, bura.

 Reprymować, łć., tamować, hamować; powściągać, ukrócać; karcić.

 Repryza, fr., odebranie, zdobycie napowrót (okrętu); potrącenie na rachunek zaległości; wznowienie sprawy; podnoszenie ś. nizkiego kursu na giełdzie; w muz., powtórzenie jakiej części.

 Reptucha, worek z obrokiem, zawieszany koniowi u łba, worek z przeciągniętemi drążkami, zawieszany u dyszla i zawierający obrok.

 Reptylje, łć., płazy.

 Republika, łć., rzeczpospolita, państwo, rządzone przez przedstawicieli narodu.

 Republikanin, łć., obywatel republiki; zwolennik republikańskiej formy rządu.

 Republikanizm, łć., zasady i przekonania zgodne z formami rządu, właściwemi republikom.

 Republikański, Republikancki, łć., należący do republiki, właściwy republice, sprzyjający formie rządu, istniejącej w republikach.

 Repudium, łć., zniesienie, odmowa; odepchnięcie od siebie żony, aby z nią nie mieszkać.

 Repugnancja, łć., niechęć, odraza, wstręt.

 Repulsja, łć., odrzucenie, odbicie, odpychanie, wstręt.

 Reputacja, łć., dobre imię, dobra sława, opinja, poważanie.

 Reputowany, łć., mający reputację, rozgłośny, słynny.

 Resekcja, łć., wycięcie, wypiłowanie części chorej kości.

 Resekować, łć., wycinać, wypiłowywać.

 Resentyment, łć., uraza, niechęć, dąsy.

 Reskontować, wł., potrącać z rachunku.

 Reskrybować, łć., wydawać rozporządzenie; odpisać, odpowiedzieć.

 Reskrypt, łć., rozporządzenie wyższej władzy.

 Reskryptorjum, łć., księga z kopiami korespondencji, kopjarz, kopjał.

 Resor, fr., sprężyna, podpierająca pudło powozu, bryczki, wagonu i t. p. w celu zmniejszenia trzęsienia (fig.); poruszać ś., jak na r-ach = siedzieć niespokojnie, podskakiwać.

 Resorbcja, łć., wsysanie, pochłanianie,

 Resorowy, fr., odnoszący ś. do resorów, będący na resorach.

 Resort, łć., zakres władzy, działalności jakiego urzędu, instytucji.

 Respekt, łć., poszanowanie; poważanie, szacunek, wzgląd; nie zapełniony brzeg ilustracji, rycin, pism; być na r-cie, siedzieć na r-cie = stale bawić w czyim domu, mając tam utrzymanie bezpłatne ze względu na dawne zasługi własne a. swojej rodziny.

 Respektować, łć., być z respektem, mieć respekt, czcić, szanować; r. weksel = zapłacić weksel.

 Respektowy, łć., odnoszący ś. do respektu; r-wy dzień = dzień ulgi, w którym weksel nie może być protestowanym; r-wa panna = panna, siedząca u kogo na respekcie.

 Respektywe, łć., odnośnie, względnie.

 Bespicjent, łć., w Austrji najniższy stopień w służbie straży skarbowej państwowej, strażnik skarbowy.

 Respiracja, łć., oddychanie.

 Respiracyjny, łć., oddechowy.

 Respirator, łć., przyrząd w kształcie czółenka z czarnej gazy lub siatki jedwabnej, nakładany na usta, aby ochronić płuca od wdychania kurzu, złych wyziewów i mroźnego powietrza (fig.).

 Respiro, wł., w kupiectwie zezwolenie na zwłokę w wypłacie, przedłużenie terminu.

 Respondować, Responsować, łć., odpowiadać, odpisywać.

 Respons, odpowiedź, odpis.

 Responsorja, łć., w kościele: śpiewane odpowiedzi ludu lub chóru na śpiew kapłana.

 Respublika, łć. — p. Republika.

 Ressentyment, fr., uraza, żal.

 Restabilicja, łć., przywrócenie czci.

 Restancja, łć., zaległość, pozostałość dłużna.

 Restanty, łć., należności, o które ś. nie upominano; papiery publiczne wylosowane, a nie zrealizowane.

 Restauracja, łć., odbudowanie, odnowienie, naprawa, przywrócenie do poprzedniego stanu; w polityce: przywrócenie na tron wyrugowanej przez rewolucję dynastji, zwłaszcza powrót Burbonów na tron francuski po upadku Napoleona I i czas ich panowania; zakład jadłodajny, jadłodajnia.

 Restauracyjny, łć., odnoszący ś. do restauracji.

 Restaurator, łć., artysta, zajmujący ś. odnawianiem dzieł sztuki; właściciel jadłodajni.

 Restauratorka, łć., kobieta, restaurująca co, odnowicielka; właścicielka restauracji; żona restauratora.

 Restaurować; łć., odnawiać, naprawiać, odświeżać, wzmacniać, ulepszać.

 Restrykcja, łć., ograniczenie, zastrzeżenie; myśl wsteczna; chwilowe zawieszenie zobowiązań; wykręty, wybiegi.

 Restytucja, łć., oddanie, przywrócenie, zwrot rzeczy posiadanej nieprawnie; przywrócenie do poprzedniego stanu; odtworzenie, odrysowanie według pozostałych szczątków i opisu; w prawie: uzyskanie pozwolenia sądowego na przedsięwzięcie zaniedbanej w swoim czasie czynności procesowej.

 Restytuować, łć., przywracać do pierwotnego stanu, zwracać; oddawać prawemu właścicielowi.

 Restytutor, łć., ten, co restytuuje, przywraca.

 Resurs, fr., sposób ratowania ś., środek ratunku, ucieczka; środek pomocniczy materjalny, zasób.

 Resursa, fr., stowarzyszenie, mające na celu zabawę i posiadające własny lokal zwany także r-są.

 Resuscytować, łć., ponawiać, wznawiać, wzbudzać nanowo.

 Resygnować, łć., rozpieczętować.

 Reszka, strona monety, na której jest wybity wizerunek panującego i napis, lub sam tylko napis; orzeł, czy r., gra, polegająca na zgadywaniu, jak upadnie wyrzucona w górę moneta, czy reszka, czy też orłem, t. j. stroną herbu, do góry.

 Reszta, nm., pozostałość, ostatek, szczęt; remanent; w arytm., wypadek, otrzymany z odejmowania, inaczej: różnica; pieniądze drobniejsze, zwrócone z grubszej monety, po potrąceniu należności; do r-y = do ostatka, zupełnie, całkiem; z r-ą = w końcu, ostatecznie, wreszcie, niechaj.

 Resztka, pozostała część, pozostały kawałek czego.

 Resztować, nm., pozostawać jako reszta.

 Retaljacja, łć., odwet.

 Retaljacyjny, łć., odnoszący ś. do retaljacji; r-e cła — p. Cła retorsyjne.

 Retardacja, łć., opóźnienie, zwlekanie, ociąganie ś.

 Retenta, łć., niedobór, reszta długu, zaległość.

 Retentor, łć., przetrzymujący cudzą należność, dłużnik.

 Retiarius, łć., w starożytnym Rzymie gladjator walczący trójzębem przy pomocy sieci, którą starał ś. omotać przeciwnika, sieciarz (fig.).

 Retina, łć., siatkówka, splot nerwów na dnie oka, wrażliwych na działanie światła.

 Retirada, fr., ustęp, klozet.

 Retman, nm., sternik, starszy flisak, prowadzący statek, locman, wataga.

 Retmanić, nm., być retmanem, prowadzić statek.

 Retmanka, nm., zajęcie retmana; mała łódka dla retmana.

 Retmańczyk, Rotmańczyk, nm., pomocnik retmana, podmajstrzy flisacki.

 Retor, łć., mówca, krasomówca.

 Retorsja, łć., odwet prawny państwowy, gdy mocarstwo, ujmując ś. za swemi poddanemi, nękanemi przez inne mocarstwo, wydające dokuczliwe dla nich prawa i rozporządzenia, stosuje takież środki względem poddanych owego mocarstwa, żeby je skłonić do zmiany postępowania; r. celna a. cła retorsyjne = wysokie cła odwetowe, nakładane na produkty, sprowadzane z innego państwa, jako odwet za wysokie cła, nakładane przez owo państwo na produkty, wprowadzane do owego państwa, inaczej: retorsja celna = wojna celna.

 Retorta, fr., naczynie ze szkła trudno topliwego lub metalowe, w kształcie bani z długą zagiętą szyją, używane do dystylowania płynów i reakcji chemicznych, związanych z dystylacją (fig.).

 Retoryczny, łć., krasomówczy, stylowo pięknie ułożony, ozdobny, kwiecisty; zwrot r. = zwrot mowy, niezwykły sposób wyrażania ś., służący do ozdoby stylu.

 Retoryka, łć., nauka pięknego wypowiadania myśli; teorja wymowy; piękna wymowa, krasomówstwo; dawniej: wyższa klasa w! szkole, obejmująca w programie swoim wykład krasomówstwa.

 Retradować, łć., zwracać urzędownie rzeczy stradowane, wydawać zbiega w ręce władzy.

 Retradycja, łć., oddanie napowrót, zwrócenie.

 Retrakcja, łć., ściągnięcie się, skurczenie się.

 Retraktacja, łć., cofnięcie, odwołanie.

 Retraktować, łć., odwoływać, cofać.

 Retretowy żołd, r-a pensja = emerytura, płacona uwolnionemu ze służby wojskowej, w uznaniu jego zasług a. lat pracy służbowej.

 Retroakcja, łć., działanie wstecz.

 Retrocedować, łć., zwracać; ustępować coś z powrotem poprzedniemu właścicielowi.

 Retrocesja, łć., ustąpienie nabytej rzeczy. poprzedniemu właścicielowi, który skutkiem tego wchodzi napowrót w jej posiadanie.

 Retrodatować, łć., wstecz datować, położyć datę wcześniejszą.

 Retrofleksja, łć., pochylenie w tył, zgięcie ku tyłowi.

 Retrogradacja, łć., pozornie wsteczny ruch planety, cofanie ś.

 Retrospekcja, łć., rzut oka wstecz, w przeszłość.

 Retrospektywny, łć., spoglądający za siebie, wstecz; odnoszący ś. do przeszłości, rozważający omawiane poprzednio rzeczy, historyczny; r-a wystawa = wystawa okazów, pochodzących z różnych czasów, chronologicznie ułożonych, dająca obraz rozwoju sztuki a. przemysłu w kraju.

 Retrowersja, łć., przekład z przekładu na język oryginału (zwłaszcza dla wprawy przy nauce języków obcych).

 Returprowizja, łć., zwrot całkowity a. częściowy pobranej przez ajenta prowizji w razie zerwania umowy, zawartej za jego pośrednictwem.

 Retusz, fr., poprawka, zrobiona pędzlem a. ołówkiem na kliszy fotograficznej a. na odbitce; poprawka w obrazie tego, co ś. wytarło; poprawka rylcem na kliszy rytowniczej; poprawka rękopisu, zwłaszcza jego stylizacji.

 Retuszer, fr., wykończający i poprawiający nie dość wyraźne szczegóły na kliszy fotograficznej i odbitce.

 Retuszować, fr., wykończać, cieniować ręcznie fotograficzne zdjęcia tuszem lub farbami, przyciemniając miejsca zbyt jasne, uwydatniając szczegóły niedość wyraźnie odbite; odświeżać stare malowidła, zużyte klisze miedziorytnicze, drzeworytnicze i t. p., ostatecznie wykończać obraz; zlekka poprawiać rękopis, zwłaszcza pod względem stylizacji.

 Rety! Raty!, wykrz., wyrażający trwogę, przywoływanie na pomoc; gwałtu! dla Boga!

 Retycencja, łć., zatajenie, przemilczenie.

 Retykularny, łć., siatkowy.

 Retyna, łć., siatkówka oka.

 Retynit, łć., rodzaj żywicy kopalnej, znajdującej ś. w pokładach węgla brunatnego, minerał topliwy, palny; nazwa smołowca.

 Reumatyczny, gr., dotyczący reumatyzmu, gośćcowy.

 Reumatyk, gr., człowiek chory na reumatyzm.

 Reumatyzm, gr., zapalenie stawów i mięśni, objawiające ś. obrzmieniem i bólem miejsc dotkniętych, gościec.

 Reumometr, gr., narzędzie do mierzenia szybkości płynącej wody.

 Reunjon, fr. — p. Rejunjon.

 Rewakcynacja, łć., powtórne szczepienie ospy.

 Rewaluacja, łć., oszacowanie prawne.

 Rewanż, fr., odwet, odwzajemnienie, odpłata pięknym za nadobne; w grze w karty: druga partja, którą rozpoczynamy w celu powetowania przegranej lub dania przeciwnikowi sposobności odegrania ś.

 Rewanżować się, łć., odpłacać pięknym za nadobne, wywzajemniać ś., odpłacać ś.

 Rewelacja, łć., wykrycie, wyjawienie, objawienie.

 Rewelator, łć., objawiający, odkrywający (tajemnicę).

 Rewelować, łć., objawiać, wyznawać, zwierzać ś.

 Rewerber, fr., błyszcząca blacha metalowa przy lampie, wzmacniająca światło; latarnia uliczna z takiemiż blachami (fig.).

 Rewerencja, łć., uszanowanie, poważanie; okazanie czci.

 Rewerenda, łć., długa suknia księży, sutanna.

 Rewers, łć., dowód piśmienny na wypłaconą sumę, kwit.

 Rewersalja, łć., piśmienne zobowiązania książęce, zapewniające prawa i wolność poddanym.

 Rewersał, łć., książka, w której osoby, odbierające posyłki, zaświadczają piśmiennie, że je otrzymały.

 Rewersja, łć., odwrotnia; w retoryce: wyszukiwanie podobieństwa.

 Rewersyjny, łć., odnoszący ś. do rewersji; r-e prawo = prawo do uzyskania zwrotu spadku.

 Rewident, łć., urzędnik przeglądający, sprawdzający, rewidujący; tytuł wyższych urzędników rachunkowych; robiący rewizję arkuszy przed wydrukowaniem ich.

 Rewidować, łć., przeglądać, przerzucać, poszukując kogo a. czego; sprawdzać: robić rewizję.

 Rewindykacja, łć., odzyskanie napowrót; odebranie; domaganie ś. zwrotu własności.

 Rewindykować, łć., odbierać swoją własność, używając przynaglania, przymusu.

 Rewir, nm., okrąg, obwód, dzielnica, cyrkuł; dział; r. leśny = obszar, lasu należący do jednego właściciela i zostający pod nadzorem jednego leśniczego.

 Rewirowy, nm., urzędnik policyjny, czuwający nad porządkiem w swoim rewirze.

 Rewizja, łć., przeglądanie, sprawdzanie; zmiana układów, praw, ustaw; żądanie powtórnego przejrzenia wyroku sądowego z powodu nowych dowodów; przeszukiwanie, i przetrząsanie mieszkania przez powołane do tego władze; przeglądanie bagażu na komorze celnej przez odpowiedniego urzędnika w celu niedopuszczenia przemytnictwa; w druk.: ostatnia korekta.

 Rewizjonista, łć., członek stronnictwa, domagającego Ś. rewizji ustaw państwowych.

 Rewizor, łć., urzędnik sprawdzający, kontrolujący.

 Rewizyjny, łć., odnoszący s. do rewizji; r-a komisja = w towarzystwach akcyjnych, udziałowych i dobroczynnych: komisja, która co roku sprawdza zgodność ksiąg rachunkowych z rzeczywistością, oraz legalność dokonanych obrotów.

 Rewizyta, fr., wzajemna wizyta.

 Rewizytować, fr., oddawać nawzajem wizytę.

 Rewja, fr., przegląd wojska, połączony z ćwiczeniami; parada wojskowa.

 Rewokacja, łć., odwołanie, cofnięcie (słowa).

 Rewokować, łć., odwoływać zdania, które ś. dawniej wyrzekło, uznając je za błędne; odwoływać posła, delegata, wysłane wojsko.

 Rewolta, fr., bunt, rokosz, rozruchy.

 Rewoltować, fr., podburzać, buntować, wzniecać rokosz; wywoływać oburzenie, oburzać.

 Rewolucja, łć., gwałtowny przewrót w świecie fizycznym a w życiu narodu; gwałtowna zmiana systemu państwowego; powstanie; r. pałacowa = gwałtowne pozbawienie panującego rządów kraju, przeprowadzone w pałacu wskutek intrygi, bez zmiany formy rządu.

 Rewolucjonista, łć., człowiek, dążący do przewrotu politycznego w kraju.

 Rewolucjonizować, łć., podniecać do rewolucji, szerzyć zasady rewolucyjne.

 Rewolucyjny, łć., właściwy rewolucji, nacechowany dążnościami, które wywołują rewolucję; powstańczy; r. trybnnał = sąd, ustanowiony podczas Wielkiej Rewolucji we Francji, pociągający do odpowiedzialności wszystkich po dejrzanych o sprzyjanie władzy królewskiej czyli o niechęć do rewolucji; r. kalendarz = kalendarz, ustanowiony przez Wielką Rewolucję francuską, w którym zamiast tygodni były dekady, miesiące liczyły po 3 dekady. miesiące zaś nosiły specjalne miana.

 Rewolwer, ang., krótka ręczna broń palna kilkostrzałowa, z przyrządem, obracającym nabój do otworu w lufie (fig.).

 Rewolwerowiec, ang., czasopismo rewolwerowe; dziennikarz, pracujący w takim czasopiśmie.

 Rewolwerowy, ang., odnoszący ś. do rewolweru; r-e czasopismo = nazwa, dawana czasopismom, uprawiającym oszczerstwa, napaści i szantaże, rzucającym ś. na wszystkich.

 Rezalit, Ryzalit, wysunięcie części fasady ku frontowi jako ozdoba architektoniczna urozmaicająca linje budynku.

 Rezeda, łć., roślina ogrodowa z rodziny rezedowatych (fig.).

 Rezedowate, łć., rodzina roślin dwuliściennych.

 Rezedówka, łć., wódka rezedowa.

 Rezekcja, łć. — p. Resekcja.

 Rezerwa, łć., zapasowe oddziały wojska, pozostające w odwodzie; zapas, zachowany na chwilę zapotrzebowania; zachowanie ś. powściągliwe, nie wypowiadające ś., ostrożność, przezorność; w r-ie = w odwodzie, na wszelki wypadek, na czarną godzinę.

 Rezerwacja, łć., przestrzeganie; miejsca, obwody, obszary zapewnione przez rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej krajowcom czerwonoskórym.

 Rezerwata, łć., przewinienia, z których nie każdy spowiednik może rozgrzeszyć, lecz tylko ten, któremu zwierzchność duchowna dała władzę wyższą; wyłączenie niektórych spraw z programu uchwał sejmowych.

 Rezerwista, łć., żołnierz, należący do wojsk zapasowych.

 Rezerwoar, fr., zbiornik, ze wszystkich stron zamknięty, przeznaczony do tymczasowego przechowywania wody a. innych płynów; część lampy, zawierająca naftę, olej i t. p.

 Rezerwować, łć., zachować, zastrzegać; zawarować.

 Rezerwowy, łć., odnoszący ś. do rezerwy, zapasowy, odwodowy.

 Rezolucja, łć., postanowienie, uchwała; odpowiedź stanowcza; odwaga, śmiałość, junactwo; decyzja władzy, udzielona petentowi.

 Rezolut, łć., człowiek rezolutny, odważny.

 Rezolutny, łć., stanowczy, śmiały, odważny.

 Rezolwować, łć., rozwiązywać, decydować, rozstrzygać; w chem., rozpuszczać.

 Rezon, fr., pewność siebie, dobra mina, fantazja, śmiałość, animusz.

 Rezonancja, łć., rozbrzmiewanie.

 Rezonans, fr., oddźwięk; akustyczne odbicie dźwięku; odgłos; współdźwięk jakiego ciała nieruchomego; cienka deseczka u instrumentów strunowych, umieszczona pod strunami w celu wzmocnienia dźwięku.

 Rezonant, fr. — p. Rezoner.

 Rezonator, łć., część w niektórych fortepjanach i innych instrumentach muzycznych, zbudowana celem wzmocnienia dźwięków.

 Rezoner, fr., rozprawiający o czym w długich wywodach, roztrząsający z upodobaniem wady; w komedji charakterów: osoba, nie wpływająca czynnie na akcję, lecz w wyrozumowanych dysertacjach wypowiadająca poglądy autora, analizująca jego tezę.

 Rezonować, fr., rozumować, rozprawiać, dowodzić; mówić o czym w sposób ganiący; wtrącać ś. do rozmowy bez upoważnienia.

 Rezorbcja, Rezorpcja, łć., chłonienie, wessanie.

 Rezorbować, łć., wsysać, wchłaniać.

 Rezultant, łć., w mechanice: suma kilku sił, skierowanych na jeden punkt.

 Rezultat, łć., ostateczny wypadek, wynik; w r-cie = ostatecznie, koniec końców.

 Rezuń, Rezun, ukr., ten, co rznie ludzi, morderca, w szczególności zbuntowany chłop ukraiński, hajdamaka.

 Rezurekcja, łć., Zmartwychwstanie Pańskie; nabożeństwo, od którego rozpoczyna ś. uroczystość Zmartwychwstania.

 Rezurekcjonista, łć., członek zakonu Zmartwychwstańców; r-ści, w Anglji ludzie, zajmujący ś. wydobywaniem trupów dla celów anatomicznych.

 Rezurekcyjny, łć., odnoszący ś. do rezurekcji.

 Rezurektor, łć., wskrzesiciel.

 Rezydencja, łć., stolica, miejsce zamieszkania monarchy, panującego księcia, lub wyższego duchownego; wspaniała siedziba wielkopańska, dwór, pałac.

 Rezydencjalny, Rezydencjonalny, łć., będący rezydencją, służący na rezydencję.

 Rezydent, łć., polityczny pełnomocnik państwa przy obcym rządzie, niższej rangi, aniżeli poseł; tytuł gubernatora holenderskiego w Indjach Wschodnich; w dawnej Polsce senator, naznaczany przy królu dla udzielania swej rady w sprawach publicznych; krewny lub przyjaciel zamożniejszego człowieka, stale bawiący przy nim i na jego koszcie.

 Rezydentka, łć., biedna daleka krewna, bawiąca stale w bogatszym domu.

 Rezydentura, łć., urząd rezydenta, mieszkanie, pałac rezydenta.

 Rezydować, łć., stale mieszkać, przebywać.

 Rezygnacja, łć., pogodzenie ś. ze stanem rzeczy, którego nie można zmienić; stłumienie i porzucenie nadziei lub pragnienia, nie dającego ś. urzeczywistnić, poddanie ś. losowi; zrzeczenie ś. czego, ustąpienie.

 Rezygnować, łć., wyrzec ś. czego, odstąpić od jakiego żądania lub dążenia; zgodzić ś. mimo woli.

 Rezyko — p. Ryzyko.

 Rezyljacja, łć., odstąpienie od układów, zerwanie umowy.

 Rezystencja, łć., opór, odpór, odporność.

 Rezystować, łć., wytrzymywać, stawiać odpór.

 Reżenerator, fr. — p. Regienerator.

 Reżyser, fr., w teatrze: artysta, od którego zależy wybór i obsada sztuki, rozdanie ról, ich wykonanie, oraz wystawienie jej na scenie, z zachowaniem stylowych właściwości, charakteru sztuki i intencji autora.

 Reżyserja, fr., urząd reżysera; przygotowanie do wystawienia sztuki teatralnej.

 Reżyserka, fr., pokój, kancelarja reżysera teatru; zajęcie reżysera.

 Reżyserować, fr., przygotować sztukę do wystawienia na scenie.

 Rębacz, człowiek, zajmujący ś. rąbaniem drzewa, drwal; człowiek odważny i porywczy, często pojedynkujący ś. na szable, junak, rębajło, zawadjaka.

 Rębnia, wycinanie lasów, trzebież, wyrąb, poręba.

 Ręczniczek, mały ręcznik.

 Ręcznie, przysł., ręką, za pomocą ręki, bez użycia maszyny a. skomplikowanych przyrządów.

 Ręcznik, wązkie, długie płótno do ocierania ciała, zwłaszcza rąk i twarzy po umyciu.

 Ręczny, odnoszący ś. do ręki, należący do ręki; wykonany ręką, bez użycia maszyn a. skomplikowanych przyrządów: r. rysunek = nie techniczny, wykonany bez linji, ekierki, cyrkla itp.; praca r-a = fizyczna; robótka r-a = haft, dzierzganie, robota szydełkowa, na drutach i t. p.; piłka r-a = którą ś. piłuje, trzymając ją jedną ręką; młynek r. do kawy = obracany jedną ręką; granat r. = wyrzucany ręką przez artylerzystów.

 Ręczyciel, ten, który ręczy, poręczyciel.

 Ręczyć za kogo, za kim = brać na siebie odpowiedzialność za kogo, przyrzekać w jego imieniu, że co zrobi, dawać rękojmię, poręczać; r. za kim = podpisywać swoje nazwisko na jego rewersie, wekslu, jako poręczenie zapłaty.

 Ręczyniec, skorupiak dziesięcionogi, krótkoodwłokowy, kieszeniec (fig.); w lm., podrząd ptaków wróblowatych.

 Rędzina, grunt gliniasty urodzajny, ale trudny do uprawy.

 Rędzinny, o gruncie: tłusty, iłowaty, tęgi, gliniasty.

 Ręgort, nm., uzda nocna konia dla przywiązania deki.

 Ręka, górna kończyna u człowieka od łopatki do końca palców, a. ściślej: od końca palców do przedbarku (2 fig.): napiąstek z palcami, garść, przy garść: prawa r. = prawica, lewa r. = lewica; mieć, trzymać co w r-u = w rękach; być w trzecich, czwartych r-ach = u trzeciej, u czwartej osoby; prawa r. = prawa strona, lewa r. = lewa strona: pracować r-ą = fizycznie; prowadzić kogo pod r-ę, wziąć kogo pod r-ę, na r-ce, podać komu r-ę; wyciągać do kogo r-ce = witać go, prosić o co; przen., żebrać; nosić kogo na r-ach = piastować; przen., pieścić, okazywać wielką serdeczność, gościć z całą serdecznością; przyjąć co z pocałowaniem r-i = z uniżoną wdzięcznością; umywać od czego r-ce = zrzucać z siebie odpowiedzialność za co, nie chcieć brać w czym udziału; wznosić r-ce do Boga, do nieba = prosić a. dziękować za co w modlitwie; podnosić na kogo r-ę = targać ś. na jego życie, czynić na niego zamach, chcieć go uderzyć; opuszczać r-ce = oddawać ś. zniechęceniu; lepszy wróbel w r-u, niż sokół na sęku = lepsza korzyść mała, a pewna, niż wielka, a wątpliwa; z gołą r-ą = bez kija; z próżną r-ą, z próżnemi, gołemi r-ami = bez podarunku, bez pieniędzy, bez jałmużny; jakby r-ą odjął = mówi ś. o bólu, który nagle ustaje, o chorobie, która nagle znika; umrzeć na czyich r-ach; dać, wyliczyć komu na r-ę = dać gotówką; wkładać na kogo r-ce = poświęcać go, błogosławić go; za r-ce ś. brać = trzymać ś. razem, jednoczyć ś. we wspólnym działaniu; dawać na co r-ę = przyrzekać; oddać komu r-ę = wyjść za niego za mąż; przyrzekać komu swą r-ę = zaręczać ś. z nim; prosić pannę o r-ę = oświadczać ś.; starać ś. o r-ę panny = konkurować; r. r-ę myje, noga nogę wspiera = o wzajemnych usługach; podawać sobie r-ce = na znak zgody, przymierza, przyjaźni i t. p.; daj r-ę! = nie gniewaj ś.; do rąk oddać = wręczyć; do rąk własnych (na adresie listu, przesyłki) = do doręczenia adresatowi. nie zaś innej osobie; nie podawać komu r-i = uznawać go za człowieka niehonorowego, niegodnego; robota pali mu ś. w r-u = pracuje niezmiernie szybko, z zapałem; cudze r-ce lekkie ale nieużyteczne = wyręczając ś. kim, nic nie można należycie zrobić; na r-ce komu patrzeć = baczyć, żeby nie ukradł; ma smołę w r-u, ma długie r-ce = kradnie; posmarować komu r-ę = dać mu łapówkę; szczęście samo mu idzie, lezie w r-ce = dostaje mu ś. bez jego starania; dostawać coś do rąk = otrzymywać co; wpadło mi w r-ce = dostało ś.; mieć hojną r-ę = być hojnym w obdarzaniu; podawać sobie z r-i do r-i, z rąk do rąk = jeden drugiemu, koleją; mieć ciężką r-ę = mocno uderzać, bić boleśnie, być skąpym, nieuczynnym; mieć rozwiązane r-ce = móc robić, co ś. podoba, nie będąc do niczego zobowiązanym; kupować co z wolnej r-i = nie na licytacji; dać, dostać co ciepłą r-ą = przed śmiercią, bez testamentu; lecieć, przelewać ś. przez r-ce = padać, tracąc przytomność, z osłabienia; od r-i = na poczekaniu, natychmiast, bez zwłoki; mieć co pod r-ą = napodorędziu, tuż przy sobie; na r-ę = dogodnie, poręcznie, zgodnie z życzeniami, po myśli; nie na r-ę = niedogodnie, nie wczas; wyjść z czego obronną r-ą = bez szwanku, bez szkody; wyzwać na r-ę = na pojedynek bronią sieczną; moja, jego r. = pismo, charakter pisma; widać w tym jej r-ę = jej współudział, jej robotę; przyjąć kogo z otwartemi r-ami = gościnnie, serdecznie; jak r-ą machnął = w mgnieniu oka; mieć r-ce związane = nie móc postępować samodzielnie; przyłożyć do czego r-i = pracy, starania; to przyjdzie na moje r-ce = będę musiał to zrobić; wypuścić co z rąk = stracić lekkomyślnie; na swoją r-ę co robić = samodzielnie, na swój rachunek; w twoje r-ce! = przepijać do kogo; przy mnie r., jestem na r-u = w kartach: na mnie kolej zadawania karty; r.! = przy licytacji preferansowej: utrzymywanie się przy licytacji, nie podnosząc koloru, prawo, przysługujące tylko temu graczowi, który jest na ręku; moc, możność, potęga, siła, i przemoc, zwierzchność, władza, posiadanie; jarzmo: mieć co w swoich r-ach = zawładnąć czym; dostać kogo, co w swoje r-ce = zagarnąć, wziąć w niewolę, uczynić zależnym od siebie; wyrwać ś. z czyich rąk = odzyskać swobodę; to jest w twoich r-u = od ciebie zależy; mieć w r-u co = być czego pewnym; wziąć co w i swoje r-ce = pod swój zarząd; wpaść w czyje r-ce = znaleźć ś. w zupełnej od niego zależności; nie puszczać z rąk = korzystać; r. sprawiedliwości = wymiar sprawiedliwości; r. świecka = sądy świeckie, nie duchowne; osoba działająca; grać na fortepjanie na dwie r-ce, na cztery r-ce = w jedną, w dwie osoby; niech r. Boska broni! = Pan Bóg; dzieło rąk jego = jego dzieło; kupić co z pierwszej, z drugiej r-i = wprost od producenta, od pierwszej, od drugiej osoby; brak rąk do pracy = pracowników; przysyłać list na czyje r-ce = za czyim pośrednictwem; przepisywać co na dwie, na trzy r-ce = robić dwie, trzy kopje, przez dwie, trzy osoby; pomoc, wsparcie, jałmużna: podać komu r-ę = udzielić mu wsparcia, dopomóc pieniędzmi; patrzeć komu na r-ce = oczekiwać pomocy materjalnej od niego; przen., prawa r. = pomocnik, wyręczyciel, człowiek zaufany; jedna z czterech kończyn u małp.

 Rękaw, część ubrania a. bielizny, wkładana na rękę; nie wytrząsnąć tego z r-a = nie tak łatwo to zrobić; sypać czym, jak z r-a = w wielkiej ilości; sypią ś., jak z r-a = ciżbą, hurmem; nie da sobie r-a urwać = nie pozwoli ś. skrzywdzić, nie da ś. wiele prosić, przymuszać, namawiać; nie trzeba go za r. ciągnąć, żeby to zrobił = łatwo da ś. nakłonić; wąż gumowy, kiszka gumowa, rura np. u studni, u sikawki; w lm., r-y u kontusza = wyloty; r-y marsowe = zbroja.

 Rękawek, mały rękaw; część zbroi żelaznej, osłaniająca rękę od łokcia do dłoni.

 Rękawica, wielka rękawiczka; część zbroi, osłaniająca palce, dłoń i grzbiet ręki; rzucić komu r-ę = wyzwać go na pojedynek; podjąć r-ę = przyjąć wyzwanie na pojedynek; dać r-ę = wydać amnestję, ułaskawić.

 Rękawiczka, ubranie na dłoń, na grzbiet i na palce ręki, uszyte ze skóry, zamszu, a. sposobem pończoszniczym wyrobione z bawełny, wełny, jedwabiu i t. p.

 Rękawiczne, Porękawiczne (-ego), wynagrodzenie pieniężne, dawane przez nabywcę żonie sprzedawcy, zwłaszcza przy sprzedaży majątków ziemskich; wynagrodzenie pośrednika przy kupnie a. sprzedaży.

 Rękawicznictwo, wyrób rękawiczek, rzemiosło rękawicznicze, handel rękawiczkami.

 Rękawiczniczka, kobieta, trudniąca ś. wyrobem rękawiczek, żona rękawicznika.

 Rękawiczniczy, odnoszący ś. do rękawicznika; dotyczący rękawicznictwa.

 Rękawicznik, rzemieślnik, trudniący ś. wyrobem rękawiczek.

 Rękawka, obchód ludu krakowskiego w trzecie święto Wielkanocy na pamiątkę legendowego usypania kopca Wandy.

 Rękoczyn, zabieg leczniczy, dokonany ręką, operacja chirurgiczna; robota ręczna; wszystko, wykonane ręką; w lm., r-y, ćwiczenia, obroty wojskowe.

 Rękodajny, dający rękojmię, podaniem ręki obowiązany, wierny z powodu zobowiązania; zgodzony, najęty, wynajęty; sługa r. = człowiek wolny, służący drugiemu wolnemu, nie poddany; dworzanin r. = wierny, zaufany; zabezpieczony rękojmią, będący wynikiem zobowiązania.

 Rękodzielnia, zakład fabryczny, w którym wyrabia ś. towar ręcznie, nie maszynowo, warsztat rzemieślniczy.

 Rękodzielniany, fabryczny.

 Rękodzielnictwo, ręczny wyrób towarów.

 Rękodzielniczka, kobieta, pracująca ręcznie, rzemieślniczka.

 Rękodzielniczy, odnoszący ś. do rękodzielnika;dotyczący rękodzielnictwa.

 Rękodzielnik, człowiek, wyrabiający towary ręcznie, rzemieślnik.

 Rękodzielny, zrobiony ręcznie, nie maszynowo, rękodzielniczy; sztuczny, fabrykowany, manufakturny.

 Rękodzieło, rzecz, zrobiona rękami, wyrób rąk ludzkich; w lm., r-a, przemysł rękodzielniczy, manufaktura; wyroby artystyczne.

 Rękojemca, poręczyciel.

 Rękojeść, część narzędzia a. broni, za którą ś. ręką bierze a. trzyma, trzonek, rączka i t. p.

 Rękojmia, zapewnienie, zabezpieczenie, gwarancja.

 Rękopis, Rękopism, rzecz., dzieło ręką napisane, nie drukowane, manuskrypt.

 Rękopiśmienny, Rękopisowy, napisany ręką, odnoszący ś. do rękopismu.

 Rękoskrzydłe zwierzęta = nietoperze.

 Rękowieszczenie, wróżenie z ręki.

 Rękowódzca, przewodnik.

 Rias, hiszp., rodzaj zatoki, utworzonej skutkiem naporu wód morskich w ujściu rzeki.

 Ricinus, łć. — p. Rącznik.

 Riff, skała podmorska, sięgająca powierzchni morza.

 Rigolo papier = plaster, działający na skórę jak wezykatorja (od nazwiska wynalazcy).

 Rigoroso, wł., ściśle, dokładnie.

 Rigsdag, duńsk., sejm w Danji.

 Rimessa, wł., w kupiectwie weksel, przesłany w celu sprzedania go lub dla pokrycia należności w miejsce gotówki.

 Ring, nm., ulica naokoło śródmieścia, ulica obwodowa; rynek; stowarzyszenie producentów celem wyzysku, utrzymania cen itp.

 Riot, ang., (Rajot), bunt, rozruch, tumult.

 Riposta, wł., żywa i trafna odpowiedź; w fechtunku: odparowanie, odbicie ciosu.

 Risconto, wł., księga rachunków bieżących; wyrównanie rachunków.

 Risotto, Ryzoto, wł., potrawa z ryżu z serem tartym i sosem pomidorowym.

 Rizolity, gr., skamieniałości korzeni.

 R. m., skr., rodzaju męskiego.

 Roba, fr., strojna suknia damska.

 Robactwo: wszy, pchły, pluskwy i t. p.; zbior., robaki.

 Robaczek, mały robak; r. świętojański = biedronka, boża krówka; pieszcz., maleństwo, dziecko, kochanie, serce, duszka.

 Robaczkowaty, kształtem zbliżony do robaczka; wyrostek r. — p. Robaczkowy.

 Robaczkowy, odnoszący ś. do robaczka, podobny do robaczka; wyrostek r. = zakończenie ślepej kiszki w kształcie robaczka (fig.).

 Robaczla, roślina z rodziny złożonych.

 Robaczy, Robakowy, dotyczący robaka; mizerny, nędzny.

 Robaczywieć, stawać ś. robaczywym.

 Robaczywy, przepełniony robakami, toczony przez robaki.

 Robak, zwierzę o ciele wydłużonym, bocznie symetrycznym, złożonym z jednakowych obrączek, bez przysadek stawowatych, o otwierających ś. na zewnątrz rurkach parzystych, zwanych kanałami wodnemi, najczęściej jajorodne; przen., zmartwienie, frasunek, smutek, kłopot, wyrzut sumienia: r. sumienia gryzie; zalewać r-a = pić trunek dla zapomnienia o smutku; przen., małe dziecko, berbeć, maleństwo; pasorzyt, żyjący w jelitach ludzkich; często niesłusznie robakami nazywają różne owady, gąsienice pająki i inne drobne zwierzęta.

 Robakowaty, Robakokształtny, zbliżony kształtem do robaka.

 Robakożerca, żywiący ś. robakami, pożerający je.

 Rober, ang., dwie part je, wygrane przez jedną stronę w grze w wista, w winta, brydża i t. p.

 Robić, zajmować ś. jaką robotą, pracować nad czym, działać, czynić, wykonywać jakąś pracę, zwłaszcza fizyczną; r. czym, pracować za pomocą czego: r. głową = wykonywać pracę umysłową; r. rękami = ręcznie; r. kim, używać kogo, jako narzędzia pracy, wyręczać ś. nim w pracy; r. szablą, bagnetem, bronią = szermować; r. drogę = torować; r. w polu = uprawiać rolę; r. wiosłem = z natężeniem wiosłować; r. piersiami, bokami = z trudnością oddychać; r. koło czego, krzątać ś. koło czego, zajmować ś. czym; r. w czym = pracować w jakim przemyśle; r. bokami = nie móc podołać zobowiązaniom pieniężnym; r. koło kogo, pielęgnować go, obsługiwać; wyrabiać, wytwarzać, fabrykować, produkować, formować, sporządzać, przygotowywać: r. chleb, ciasto, r. pończochy, r. cukier, mydło; r. na drutach = dziać; r. płótno, sukno = tkać; r. pieniądze, majątek = oszczędzać pieniądze, bogacić ś.; r. przypuszczenie = przypuszczać; r. plany = układać je; r. projekty = projektować; r. przysługę komu = przysługiwać ś., r. komu zawód, kłopot = sprawiać; r. starania = podejmować; r. komu przyjemność = sprawiać; r. użytek = korzystać z czego; r. błędy = popełniać je, dopuszczać ś. ich; r. dobrze, źle = postępować dobrze lub źle; r. ulgę = przynosić; r. szkodę = wyrządzać; r. krok = stawiać go; r. postępy w naukach = korzystać z nauk; r. przygotowania, zapasy = szykować; r. różnicę = być niedogodnym; r. z muchy słonia = przesadzać; w Paryżu nie zrobią z owsa ryżu = z głupca nie zrobią uczonego; r. z kogo warjata, pijanego = przedstawiać go, jako warjata, pijanego, traktować go, jako takiego; r. uwagi = zwracać uwagę, strofować; r. propozycję = wnosić, przedkładać; robić sceny, awantury, brewerje, szykany, krzyki, hałasy, figle = wyprawiać; r. sobie żarty, ceremonje, grymasy, ceregiele = stroić; r. komu trudności = bróździć, przeszkadzać; r. zarzuty, wnioski = przedkładać je, występować z niemi; r. duże oczy = dziwić ś. bardzo; r. słodkie oczy do kogo, wdzięczyć ś., zalecać ś., mizdrzyć ś.; nic sobie z czego nie r. = nie wzruszać ś. czym, pozostawać wobec czego obojętnym, lekceważyć co; r. lekcje = uczyć ś. ich, przygotowywać je; r. tualetę = stroić ś.; r. kasę = ściągać licznych widzów, dawać znaczny dochód (o sztuce teatralnej); r. honory domu = podejmować gości w charakterze gospodarza; r. wizyty = składać je; r. znajomości = zawierać; r. wrażenie = wybierać; co tu r-isz? = skąd ś. tu wziąłeś?; co ta książka tu r-i = po co tu leży?, skąd ś. tu wzięła?; co r.? = jak postępować?, jak sobie poradzić?; nie wiedział (z radości, z rozpaczy), co r. = stracił głowę, przytomność; lekarstwo dobrze, źle r-i = skutkuje; co na tę chorobę r.? = jakich używać środków?; nie dał mu nic r. = nie pozwolił go krzywdzić; r. karty = tasować; o trunkach: fermentować, burzyć ś., musować; r. ś., powstawać przez robotę, być robionym; nieosob. r-i ś. = wyrabia ś., wytwarza ś., wykonywa ś.; dzieje ś., staje ś.: r. ś. ciemno, jasno, mdło, słabo.

 Robigrosz, mający za cel zbieranie grosza, robienie majątku, spekulant, łapigrosz, kutwa.

 Robinja, roślina z rodziny strąkowych, grochodrzew (fig.).

 Robinsonada, łć., opowiadanie o niezwykłych przygodach w podróży, wzorowane na powieści Defoe’go: Robinson Kruzoe; przesadne opowiadania żeglarzy; potajemna dłuższa wycieczka chłopca, chcącego naśladować Robinsona Kruzoe i podobnych mu bohaterów powieściowych, zakończona niefortunnie.

 Robiony, ten, którego zrobiono; nienaturalny, udany, sztuczny; przetworzony, niesurowy, przysposobiony staraniem ludzkim do użytku.

 Robociarz, robotnik, pracownik.

 Robocizna, to, co zrobione a. jest do zrobienia; praca mozolna; pańszczyzna ręczna; robota najemników, jako pewna wartość a. siła.

 Roboczy, odnoszący ś. do roboty; przeznaczony do roboty: dzień r.; pracujący: koń r., pszczoła r.; przen., wół r. = człowiek, pracujący ciężko dla cudzej korzyści; pracowity, pilny.

 Roboracja, łć., wzmocnienie, urzędowe potwierdzenie umowy prywatnej.

 Roborować, łć., urzędownie przyznać, zatwierdzić.

 Robota, robienie czego a. koło czego, pracowanie, praca, zwłaszcza fizyczna, zatrudnienie, zrobienie, wykonanie czego; r. staranna, dokładna, niedbała = byle jaka, lekka, ciężka; zajęcie: chodzić do r-y = do zajęcia; być bez r-y, szukać r-y = zajęcia, zarobku; wziąć ś. do r-y = zacząć pracować; zaniechać r-y = przestać pracować; przyjąć r-ę = podjąć ś. czego; odmówić r-y = nie chcieć ś. jej podjąć; r. pali mu ś. w ręku = pracuje szybko; nie mieć nic do r-y = nie mieć żadnego zatrudnienia; siedzieć nad r-ą = pracować; czy nie masz nic lepszego do r-y? = czyż nie możesz znaleźć sobie pożyteczniejszego zajęcia?; rózga, kij będzie w r-cie = groźba obicia; daremna r. = próżny trud; r. ciesielska, mularska, stolarska, ślusarska, betonowa i t. p. = praca około wykonania określonej ilości wyrobów, wchodzących w zakres tych rzemiosł i umiejętności; w lm., r-y gospodarskie, r-y w polu = około uprawy roli; r-y ziemne = przy kopaniu czego, robieniu nasypów, plantowaniu i t. p.; wykonanie, wytworzenie, wyrobienie czego: r. bielizny, ubrania i t. p.; sposób odrobienia czego, kształt, jakim rzecz jaka jest zrobiona: r. szydełkowa, r. na drutach, r. koronkowa; biała r. = wyrób bielizny; r-y, lekcja robót ręcznych, szycie, haftowanie i t. d. na pensji żeńskiej; rzecz zrobiona, okaz roboty, owoc, płód pracy, dzieło, wyrób, wytwór: r-y złotnicze, r-y kobiece, r. szmuklerskie, tkackie i t. p.; to jego r!. = on jest sprawcą tego, to jego sztuczka!; fermentacja, ferment.

 Robotka, mała, drobna robota; sprawka, sztuczka, psikus.

 Robotne (-ego), opłata, wnoszona przez tego, kto chciał ś. uwolnić od roboty, od pańszczyzny.

 Robotnica, kobieta-pracownica; pszczoła a. mrówka bezpłciowa, wykonywająca wszystkie prace w ulu, w mrowisku.

 Robotniczy, odnoszący ś. do robotnika.

 Robotnik, człowiek, wynajmujący ś. do pracy; wyrobnik, parobek; przen., człowiek pracujący, pracownik; działacz społeczny.

 Robotny — p. Roboczy; dobry a. zdolny do roboty, pilny, pracowity.

 Robótka, mała, drobna robota; r-ki kobiece: hafty, dziergania, r. szydełkowe, na drutach i t. p.

 Robron, Robront, Robroniec, fr., dawniej używana szeroka, sztywna, odstająca suknia kobieca.

 Roburyt, łć., materjał wybuchowy, silniejszy od dynamitu.

 Roch, fr., w szachach: wieża.

 Rochada, Rochować, fr., p. Roszada, Roszować.

 Rochmanić zwierza = obłaskawić go, oswajać.

 Roczek, zdr. od Rok; r. a. w lm. r-i, miesięczna a. kwartalna kadencja sądowa w mieście sądowym, sąd grodzki w dawnej Polsce.

 Roczne (-ego), należność roczna, pensja roczna.

 Roczniak, człowiek, mający rok życia; zwierzę roczne.

 Rocznica, minięcie roku, uroczystość, obchodzona w rok a. w pewną ilość lat po jakimś zdarzeniu pamiętnym, jubileusz, anniwersarz: pierwsza, druga, dziesiąta, setna r.

 Rocznie, przysł., przez rok, za rok; co rok, corocznie; na rok, w stosunku do roku.

 Rocznik, krótkie zapiski zdarzeń z dziejów Kościoła i państwa, układane przez duchownych w wiekach średnich, annale, annały; pismo perjodyczne, ukazujące ś. raz na rok.

 Rocznikarski, dotyczący rocznikarza a. rocznikarstwa.

 Rocznikarstwo, spisywanie roczników, praca rocznikarza; dział roczników w literaturze pewnego narodu a. pewnej epoki.

 Rocznikarz, autor rocznika, spisujący rocznik, annalista.

 Rocznorogi, mający rogi roczne, t. j. co rok opadające i odrastające.

 Roczny, odnoszący ś. do całego roku; zdarzający ś. corocznie, przypadający raz na rok, doroczny; trwający cały rok, całoroczny: kurs r.; żyjący, trwający rok: roślina r-a.

 Roczyć, wydawać wyrok, dekret, orzekać, stanowić.

 Rod, łć., metal, pierwiastek chemiczny, znajdujący ś. w rudach platynowych.

 Rodacki, w wyr.: po r-ku mówić = przekręcając umyślnie wyrazy.

 Rodactwo, stosunek wzajemny między rodakami, ziomkami.

 Rodaczka, forma ż. od Rodak.

 Rodak, człowiek, pochodzący z kraju w którym ś. urodził, należący do tegoż narodu; ziomek, współziemianin, współobywatel.

 Rodał, zwój pergaminowy, zawierający pięcioksiąg Mojżesza, napisany po hebrajsku.

 Rodanek, w chem., siarkocyjanek.

 Rodel, nm., saneczki dla alpinistów do zsuwania ś. ze śnieżnych wyniosłości.

 Rodela, Rondela, fr., tarcza drewniana, skórą powleczona.

 Rodnia, organ, w którym powstaje komórka jajowa u roślin bezkwiatowych (fig.).

 Rodnik, pochodzenie, rodowód, genealogja, papiery rodzinne.

 Rodniowce, rośliny bezkwiatowe, wytwarzające zarodniki w rodniach.

 Rodność, stosunek liczby nowonarodzonych do liczby ludności w tym samym okresie czasu.

 Rodny, odnoszący ś. do rodzenia, rodzajny: części r-e = narządy płciowe męskie i żeńskie; wrodzony, przyrodzony, z urodzenia pochodzący: znak r.; płodny, plenny, żyzny, urodzajny.

 Rododendron, gr., roślina egzotyczna z rodziny wrzosowa tych, różanecznik (f.).

 Rodografja, gr., opisanie róż.

 Rodomontada, łć., samochwalstwo, blaga, junakierja.

 Rodopis, Rodopisarz, historyk czyjego rodu, gienealogista.

 Rodopisarski, dotyczący opisu rodu a. rodów; gienealogiczny.

 Rodopisarstwo, praca rodopisarza; dział gienealogji w literaturze.

 Rodowity, pochodzący z jakiegoś roiu a. narodu po ojcu, po matce; czystej krwi; rdzenny, prawowity, istotny, prawdziwy, typowy: r. Polak, Francuz; wrodzony, język r. = ojczysty; przen., przyrodzony, właściwy, naturalny, typowy, charakterystyczny dla kogo.

 Rodowo, przysł., pod względem rodu.

 Rodowodowy, dotyczący pochodzenia, rodowodu; gienealogiczny.

 Rodowód, wyprowadzenie kolejne pochodzenia z rodu i członków tegoż rodu — p. Gienealogja.

 Rodowy, odnoszący ś. do rodu, rodzinny, familijny; dotyczący miejsca urodzenia; rzecz., członek rodu, familjant.

 Rodzaj, ród, plemię, gatunek: r. ludzki = ludzkość, człowieczeństwo; r. zwierzęcy; pokolenie, gieneracja; płeć: r. męski, r. żeński, niewieści; w klasyfikacji przyrodniczej: zbiór wszystkich gatunków, mających cechy do siebie zbliżone; coś przypominającego inną rzecz, coś podobnego do czegoś; coś w r-u powiernika = niby powiernik; w swoim r-u = z pewną właściwością, coś osobliwego; coś w tym r-u = coś podobnego do tego: coś w r-u krótkiej spódnicy = podobne do niej; sposób, tryb, styl, szkoła; r. klasyczny, romantyczny w literaturze — p. Klasyczny, Romantyczny; r-e prozy i poezji = typy utworów prozaicznych i poetyckich; r-e malarstwa, rzeźby = style; w gram., r. męski, żeński, nijaki = kategorje imion, w zależności od płci, którą wyrażają a. od końcówki.

 Rodzajnik, w gram., przedimek, oznaczający rodzaj gramatyczny rzeczownika.

 Rodzajny, żyzny, płodny, urodzajny; służący do rodzenia, rozpłodowy, rodny; części, narządy r-ne = narządy płciowe rozrodcze.

 Rodzajować, gram., odmieniać przez rodzaje; r. ś., rozradzać ś. w nowe rodzaje.

 Rodzajowy, odnoszący ś. do rodzaju; obraz r., scena r-a = przedstawiający sceny z życia codziennego, typy, obyczaje; obrazek r. w literaturze = opisowy, przedstawiający typy i obyczaje.

 Rodzenek, Rodzynek — p. Rozynek.

 Rodzenie, wydawanie płodu na świat, płodzenie, poród; r. ś., przychodzenie na świat.

 Rodzeństwo, dzieci jednego ojca i jednej matki.

 Rodzic, Rodziciel, ojciec w lm., r-ce = ojciec i matka; chrzestni r-e = ojciec i matka chrzestni.

 Rodzice — p. Rodzic.

 Rodzicielka, matka.

 Rodzicielski, dotyczący rodziców, odnoszący ś. do rodziców; stanowiący własność rodziców.

 Rodzicielstwo, charakter, rola rodziców, ojcostwo i macierzyństwo.

 Rodzicobójca, zabójca rodziców.

 Rodzicobójczyni, forma ż. od Rodzicobójca.

 Rodzicobójstwo, zabójstwo rodziców.

 Rodzić, o kobiecie, o samicy: wydawać na świat płód, potomstwo; dawać życie; być czyją matką: kto cię r-i? = kto są twoi rodzice, z jakiej rodziny jesteś?; płodzić, być ojcem czyim; wydawać owoc, przy nosić plony: rola r-i, drzewo r-i; r. ś., przychodzić na świat; być czyimś dziecięciem, mieć kogo za ojca a. matkę, wywodzić ś. od kogo, jako od rodziców; o owocach, o plonach: tworzyć ś., powstawać, wytwarzać ś.; wynikać z czego, jako z przyczyny, wypływać z czego, być sprowadzanym, spowodowanym, wywołanym przez co; zjawiać ś, pojawiać ś., ukazywać ś.; i wyłaniać ś., powodować, wywoływać, pociągać za sobą, być przyczyną czego, sprawiać, sprowadzać, nastręczać.

 Rodzimek, kruszec w stanie czystym, znajdowany w przyrodzie.

 Rodzimy, odnajdywany w naturze w stanie czystym, samorodny: złoto, srebro r-e; ojczysty, swojski, przyrodzony, naturalny, wrodzony; prawdziwy, miejscowy, krajowy.

 Rodzina, rodzice i dzieci; wszyscy krewni i powinowaci, razem wzięci, familja; Przenajświętsza r. = N. M. Panna, św. Józef i Jezus; plemię; dynastja, linja; miejsce urodzenia, strony rodzinne; zbiór rodzajów w klasyfikacji przyrodniczej, np. w zoologji r. psów; i w botanice r. roślin różowatych.

 Rodzinka, zdr. od rodzina.

 Rodzinny, odnoszący ś. do rodziny, familijny, domowy; ojczysty — p. Rodzimy.

 Rodzoniuteńki, Rodzoniusienki, najzupełniej rodzony; przen., podobniusieńki.

 Rodzony, urodzony, zrodzony, spłodzony; mający pewną wadę od urodzenia: ślepo r., głucho r.; mający z kim wspólnych oboje rodziców; brat r., siostra r-a; własny, nie przybrany: r. ojciec, r-a matka.

 Roentgena promienie a. promienie X = promienie dla oka niewidzialne, wysyłane przez tak zw. rurkę Crookes’a połączoną z biegunami odpowiedniego induktora, a mające własność przechodzenia przez niektóre ciała nieprzezroczyste (2 fig.).

 Roentgenizacja, poddawanie chorego obserwacji za pomocą promieni Roentgena.

 Rogacieć, stawać ś. rogatym a. rogowym; przen., hardzieć, rozzuchwalać ś.

 Rogacizna, bydło rogate.

 Rogacz, zwierzę, opatrzone wydatnemi rogami, szczególniej jeleń; mąż, zdradzany przez żonę.

 Rogaczka, roślina z gromady wątrobowców.

 Rogal, bułka a. ciastko w kształcie półksiężyca — p. Rogacz.

 Rogalica, roślina z rodziny traw, trawa smółkowa, zadziornik.

 Rogalik, mały rogal.

 Rogatka, barjera, szlaban, zagradzający wjazd dokąd: r-i miejskiemu wjazdu do miasta (fig.).

 Rogatkowe (-ego), opłata za przejazd rogatek miejskich, kopytkowe, myto rogatkowe.

 Rogatkowy, odnoszący ś. do rogatki: pobór r. = rogatkowe.

 Rogaty, mający rogi: bydlę r-e, księżyc r., mający wiele kątów, mający krawędzie, kanciasty: czapka r-a; przen., hardy, zuchwały, krnąbrny; r-a w nim dusza = trwała, nie chcąca opuścić ciała; jest twardej natury; a to istny djabeł r. = awanturnik, zawadjaka.

 Rogatywka, czapka z dnem kwadratowym, konfederatka (fig.).

 Rogoryjec, wnętrzak, żyjący w ciele ludzkim.

 Rogowacieć, stawać ś. rogowatym, nabierać własności rogu, twardnieć, jak róg; przen., stawać ś. twardym i przezroczystym.

 Rogowaty, podobny do rogu, złożony z materji rogowej.

 Rogowe (-ego), podatek od rogacizny; danina, składana przez kmieci dworowi od ilości bydła.

 Rogowiec, minerał z grupy kwarców; r. skórny = nowotwór rogowaty.

 Rogownik, człowiek, zajmujący ś. wyrobem różnych przedmiotów z rogu; muzykant, trąbiący na rogu, kornecista.

 Rogowszczyzna, danina, płacona przez chłopów za wypasanie rogacizny na pastwiskach dworskich.

 Rogowy, wyrobiony z rogu, odnoszący ś. do rogu; podatek r. — p. Rogowe; znajdujący ś. w rogu a. na rogu czego, narożny.

 Rogozina, Rogozie, sitowie.

 Rogozła, rodzaj roślin wodnych z rodziny rogozłowatych.

 Rogoża, roślina, zwana też manną wodną a. mielcem — p. Ożypałka; mata, plecionka, upleciona z łyka a. sitowia.

 Rogożnik, robiący rogoże.

 Rogożowate, rodzina roślin jednoliściennych; ożypałkowate, pałkowate.

 Rogówka, przezroczysta błona przednia oka; tabakierka, z rogu wyrobiona; część nogi konia pod kolanem; spódnica na fiszbinach, krynolina; chustka trójkątna, którą wieśniaczki noszą na głowie a. na szyi.

 Rogóżka, zdr. od Rogoża.

 Rohatyna, czesk., broń koląca: ostry grot na długim drzewcu, włócznia, (fig.).

 Rohatyniec, czesk., żołnierz, uzbrojony rohatyną; gatunek chrząszcza (fig.).

 Roić, marzyć, śnić, snuć w wyobraźni; układać sobie co w głowie, projektować, myśleć o czymś, czego ś. pragnie, układać plany na przyszłość, wyobrażać sobie coś, co będzie a. co jest zgoła niemożliwe, wmawiać w siebie co; r. ś. (o pszczołach), wylatywać z ula pod przewodem starej matki dla szukania sobie nowego siedliska; zbierać ś. gromadnie, kotłować ś., poruszać ś. w wielkiej kupie, w wielkim zbiorowisku, zbierać ś. tłumnie; marzyć ś., śnić ś., wić ś. po głowie, troić ś., chodzić po głowie, majaczyć ś.

 Roisty, obfity w roje; tłumny, rojny.

 Rojal, fr., gatunek pięknego papieru większego formatu.

 Rojalista, fr., zwolennnik monarchicznej formy rządu, stronnik dynastji królewskiej; stronnik nieograniczonej władzy królewskiej.

 Rojalistka, fr., forma ż. od Rojalista.

 Rojalistowski, Rojalistyczny, fr., właściwy rojalistom; należący do stronnictwa rojalistów.

 Rojalizm, fr., kierunek polityczny, dążący do monarchicznej formy rządu; przywiązanie do dynastji królewskiej.

 Rojenie, marzenie o czymś niedoścignionym, mrzonka, mara, urojenie, majak wyobraźni; r. ś. pszczół: powstawanie nowych rojów.

 Rojnica, Rojownica, przyrząd do zbierania i przenoszenia roju.

 Rojnik, roślina z rodziny gruboszowatych, skoczek (fig.).

 Rojno, Rojnie, przysł., gromadnie, tłumnie, jak mrowia, licznie.

 Rojny, odnoszący ś. do roju (pszczół, os); poruszający ś. szybko w wielkiej gromadzie, tłumny, gromadny.

 Rojowisko, tłumne i ruchliwe zbiorowisko, mrowie, gromada, kupa, chmara.

 Rojownik, roślina z rodziny wargowych (fig.).

 Rojst, Rojsło, lit., bagnisko, trzęsawisko, torfowisko.

 Rok, lmn. Lata, okres czasu, w ciągu którego ziemia przebiega naokoło słońca: r. cywilny a. kalendarzowy juljański = 365 dni, 6 godzin; gregorjański = 365 dni, 5godzin, 49 minut; r. cywilny zwyczajny = 365 dni; r. cywilny przestępny = 366 dni; r. gwiazdowy czyli syderyczny = 365 dni, 6 godzin, 9 minut i 10 sekund; r. od Narodzenia Chrystusa 1914, r-u Pańskiego = po Narodzeniu Chrystusa; r. temu = przed rokiem; za r. = po upływie roku; na przyszły r. = po roku; z r-u na r. = od jednego r-u do drugiego, ciągle; raz na r., raz do r-u; z laty = z wiekiem; po l-ach = po upływie znacznego czasu; przed l-y, dawnemi l-y = bardzo dawno; dojść do lat = do pełnoletności; do wieku podeszłego; człowiek w latach = w wieku podeszłym; człowiek w pewnych latach = już niemłody; r. szkolny = od początku września do końca czerwca; r. kalendarzowy = od 1 stycznia do 31 grudnia; r. kościelny = zaczynający ś. od pierwszej niedzieli adwentu; r. święty, r. łaski = kiedy ś. odbywa jubileusz kościelny, miłościwe lato, rok odpustowy; nowy r. = święto dnia 1 stycznia, pierwszy dzień roku kalendarzowego; w dawnym prawie polskim: termin sądowy; r. zawity = termin ostateczny; r. licowy = pozwanie przed sąd grodzki złodzieja, schwytanego na gorącym uczynku, z okazaniem przedmiotu winy; r. licowany = termin, wyznaczony, po obejrzeniu jakiej rzeczy przez woźnego sądowego; r. przepadły = chybiony termin; rozpisywać r. = wyznaczać termin; pomykać r-u = odkładać termin; w lmn., r-i, czas odprawowania sądów, kadencja sądowa, sprawa, rozstrzygana w sądzie; wielkie r-i = posiedzenie sądu sejmowego; r-i ziemskie, małe = kadencja sądu grodzkiego; r-i bartne = sprawy sądowe, rozstrzygane w sądach bartnych; pozew ustny, słowne wezwanie do sądu: r. nadworny = termin, ustnym pozwem wskazany, zwłaszcza do stawienia ś. do sądu królewskiego.

 Rokambuł, fr., rodzaj czosnku, szczypiorku, czosnek hiszpański; przen., przyprawa.

 Rokfor, fr., nazwa sera o ostrym smaku, wyrabianego w prowincji Languedoc we Francji.

 Rokicina, odmiana wierzby, nizka wierzba (fig.); gałąź długa i cienka z tego drzewa.

 Rokiet, fr., roślina z gromady mchów liściastych (fig.).

 Rokieta, łć., rodzaj komży, noszonej przez kanoników i prałatów (fig.).

 Rokita, rokicina; gałęzie rokity; djabeł, siedzący w krzaku rokitowym; zły duch, pokutujący w bagnach.

 Rokitniczka, ptak śpiewający z rodziny gajówek.

 Rokitnik, roślina z rodziny oliwnikowatych; szakłakowiec, bedłak.

 Rokoko, fr., w sztuce: nazwa stylu, odznaczającego ś. kapryśną wykrętnością linji, widocznym brakiem symetrji, obfitością ozdób w kształcie dziwacznie pogiętych muszelek, fantastycznych floresów, rozstrzępionych kwiatów, palm i splotów (2 fig.).

 Rokosz, węg., w dawnej Polsce powstanie szlachty przeciw królowi; bunt.

 Rokoszanin, uczestnik rokoszu, buntownik.

 Rokoszowy, odnoszący ś. do rokoszu.

 Rokoszówka, węg., odmiana gruszki.

 Rokować, z kim o co, wchodzić z nim w układy, umawiać ś., porozumiewać ś. co do czego, traktować; obiecywać sobie, cieszyć ś. nadzieją, tuszyć, wróżyć sobie; obiecywać, zapowiadać; pozwalać ś. spodziewać czego: r. wielkie nadzieje, dobre skutki; r. kogo, ustnie kogo pozywać, dawać mu rok, pożywiać go do sądu.

 Rokowanie, wróżba, przewidywanie: r. lekarskie = przewidywanie, jaki może być przebieg choroby, prognoza; w lm. układy, liniowa, pertraktacje.

 Rokrocznie, przysł., rok w rok, co rok, corocznie.

 Rokroczny, co rok zdarzający ś., coroczny.

 Rola, fr., w sztuce teatralnej wystąpienie i udział każdego aktora oddzielnie; wyciąg ze sztuki teatralnej, zawierający słowa i działanie której z osób, w niej występujących; przen., przybrany pozór, udany charakter; grać r-ę pana = udawać go, chcieć uchodzić za pana możnego; działalność, którą ktoś rozwija w danym wypadku; stanowisko, które zajmuje w danych okolicznościach; papier zwinięty w wałek; r. skór — 10 skór; r. sztokfiszów = 180 sztokfiszów.

 Rola, pole orne, grunt uprawny; przen., Boża r. = cmentarz.

 Rolada, fr. — p. Rulada.

 Roleta, fr., zasłona u okna, nawijana na wałek (fig.).

 Rolka, fr., zwój; kółko, zwykle mosiężne, umocowywane do nóżek jakiego sprzętu, ażeby na takich kółkach łatwiej było sprzęt przesunąć; papier, obicie (tapeta), zwinięte w wałek; mała rola w sztuce scenicznej.

 Rolnica, roślina z rodziny marzanowatych (fig.); r-e, a. rolówki = rodzina motyli, należąca do podrzędu nocnicówek; rodzaj, należący do tej rodziny (f.).

 Rolnictwo, umiejętność uprawiania roli, gospodarstwo rolne, agronomja.

 Rolniczek, biedny rolnik, chłopek, kmiotek.

 Rolniczka, żona rolnika.

 Rolniczo, przysł., jako rolnik, zwyczajem rolników, w charakterze rolnika.

 Rolniczy, odnoszący ś. do rolnika; zajmujący ś. rolnictwem; dotyczący rolnictwa; agronomiczny; ziemiański, obywatelski, szlachecki; kmiecy, chłopski.

 Rolnik, człowiek, zajmujący ś. fachowo a. praktycznie rolnictwem; właściciel większej a. mniejszej posiadłości ziemskiej: obywatel, ziemianin, szlachcic; kmieć, wieśniak, chłop.

 Rolny, dotyczący roli; odnoszący ś. do rolnictwa; właściwy rolnikowi: ziemiański; kmiecy.

 Rolować, nm., w rolkę zwijać, wałkować.

 Romaicki, nowogrecki.

 Romanca, wł., poemacik epiczny, na tle pieśni ludowej, zabarwiony liryzmem, zbliżony do ballady, ale od niej pogodniejszy i przejrzystszy w swej treści, zwykle ożywiony djalogiem; piosnka treści uczuciowej.

 Romancero, hiszp., zbiór romansów i pieśni ludowych, zwłaszcza staro-hiszpańskich.

 Romaneska, wł., stary taniec włoski z XVI w.

 Romanista, łć., znawca języka, literatury, prawa i starożytności rzymskich, także języka i literatury ludów t. zw. romańskich.

 Romanizm, łć., zamiłowanie klasycyzmu.

 Romanizować, łć., chcieć zamieniać na Rzymian.

 Romans, fr., powieść, utwór beletrystyczny, przedstawiający życie ludzkie w najrozmaitszych jego objawach, którego osnową bywa zwykle miłość dwojga ludzi; pieśń treści miłosnej; stosunek miłosny, miłość; w lm., zalecanie ś., amory, marzenia, rojenia; w muz., andante instrumentalne w stylu uczuciowym.

 Romansidło, fr., romans jako lichy, nędzny utwór literacki.

 Romansik, fr., krótki romans; miłość tajemna, miłostka.

 Romansista, fr. — p. Romansopisarz.

 Romansistka, fr. — p. Romansopisarka.

 Romansopisarka, fr., forma ż. od Romansopisarz.

 Romansopisarstwo, pisanie romansów, twórczość romansopisarza, dział romansów w piśmiennictwie pewnego narodu a. epoki, powieściopisarstwo, beletrystyka.

 Romansopisarz, Romansista, fr., twórca romansów, powieściopisarz, beletrysta.

 Romansować, fr., rozmawiać miłośnie, prowadzić miłostkę, mieć z kim miłosny stosunek.

 Romansowy, fr., skłonny do romansów, do miłostek, kochliwy.

 Romantyczka, fr., forma ż. od Romantyk; marzycielka, idealistka.

 Romantyczność, fr. — p. Romantyzm.

 Romantyczny, fr., nacechowany kierunkiem i duchem romantyzmu; przekraczający szranki codziennego życia, aby wejść w sferę uczucia, wyobraźni, fantastycznej nadprzyrodzoności, marzycielstwa; pełen poezji, uroczy, malowniczy; fantastyczny, wymarzony.

 Romantyk, fr., zwolennik romantyzmu, autor, tworzący pod wpływem uczucia i wyobraźni, nie krępujący ś. formami klasycznemi, piszący je na tle narodowym, wprowadzając do swych litworów świat nadprzyrodzony, marzyciel.

 Romantyzm, fr., kierunek literacki i duchowy z końca XVIII i początku XIX w., czerpiący tematy ze źródeł swojskich, narodowych, wyzwalający uczucie i wyobraźnię z ciasnych ram klasycyzmu, nad doskonałość i wykończenie formy stawiający wyżej świeżość myśli i treści; nastrój zbliżony do pojęć średniowiecznych rycersko marzycielskich; fantastyczność, malowniczość.

 Romański styl, w architekturze, zwłaszcza kościelnej: styl odznaczający ś. półkolistemi łukami, filarami złożonemi z kolumn wysokich i cienkich, kopułą ośmioboczną, ornamentacją przeważnie prostolinijną, przeplataną wyobrażeniami bajecznych zwierząt, potwornych twarzy ludzkich, niebywałych, kwiatów i liści. (2 fig.).

 Romańskie języki = języki, powstałe ze zmieszania ludowej łaciny z językami tuziemnemi na dawnych terytorjach rzymskich, dziś romańskich, a więc: francuski, włoski, hiszpański, portugalski, rumuński i t. d.

 Romańszczyzna, wszystko, co dotyczy ludów romańskich, ich życia fizycznego i duchowego (język, literatura, obyczaje, ubiory i t. p.).

 Romb, gr., równoległobok, mający wszystkie boki równe, 2 wewnętrzne kąty ostre, 2 — rozwarte, kwadrat ukośny (fig.).

 Romboedr, gr., bryła, ograniczona sześciu rombami, czyli kwadratami ukośnemi (fig.).

 Romboid, gr., równoległobok, czworokąt, którego boki przyległe nie są sobie równe i kąty nie są proste.

 Romboidalny, gr., mający kształt romboidu.

 Rombowy, gr., mający kształt romba.

 Romit, łć., materja wybuchowa, składająca ś. z azotanu, amonjaku, parafiny, naftaliny i chlorku wapna, delikatny żółty proszek, nie eksplodujący pod wpływem uderzenia i na powietrzu, ale wybuchający za pomocą eksplozji piorunianu rtęci.

 Romnowe, litew., nazwa każdego ze świętych miast litewskich, służących za siedzibę krewe-krewejty.

 Romot, Rumot, łoskot, hałas.

 Romotać, Rumotać, robić łoskot, romot, hałasować, łomotać.

 Rond, fr., koło, okrąg, zwłaszcza, jako figura taneczna — p. Ront.

 Rondel, fr., okrągła wieża, okrągły bastjon w fortyfikacjach; plac obmurowany w kształcie koła; kolisty trawnik a. kwietnik; naczynie kuchenne okrągłe, z rączką, zwykle miedziane, wewnątrz pobielane, do gotowania, smażenia (fig.).

 Rondela, fr., rodzaj kunsztownej zwrotki, używanej przez poetów średniowiecza, oraz najnowszych.

 Rondo, fr., pismo okrągłe, francuskie; koło w tańcu; miejsce koliste do zabawy; dolny brzeg kapelusza.

 Rondo, fr., rodzaj utworu poetyckiego, zwykle z 13 wierszy jedenastozgłoskowych i dwu części złożonego, o powtarzających ś. w ostatnim wierszu pierwszych kilku wyrazach pierwszego wiersza; śpiew i utwór muzyczny, w którym główny temat kilkakrotnie ś. powtarza, stanowi często zakończenie sonat i koncertów.

 Ronić, upuszczać co z siebie, utracać, tracić, gubić: r. rogi = zrzucać je, r. skórę = linieć, r. łzy = płakać, r. kwiaty, liście, zęby, włosy = tracić je; wydawać na świat, rodzić dziecko przed czasem.

 Ront, Rond, fr., patrol nocny, obchodzący straże i posterunki wojskowe dla sprawdzenia, czy wszystko jest w porządku.

 Ropa, wydzielina, pochodząca z wrzodu a. gnijącej rany, materja; smoła żydowska, ił gęsty, czarny; olej skalny, petroleum, nafta surowa, znajdowana w ziemi.

 Ropiasty, podobny do ropy; pełen ropy; zawierający w sobie ropę.

 Ropić, wywoływać, powodować ropienie; r. ś., wydzielać z siebie ropę, ropieć.

 Ropieć, w ropę ś. zmieniać, wydzielać z siebie ropę.

 Ropień, nagromadzenie ś. ropy w tkankach, wrzód.

 Ropniak, zebranie ś. ropy w jamie ciała, otok.

 Ropnica, zakażenie ropne krwi.

 Ropny, Ropowy, odnoszący ś. do ropy.

 Ropodajny, Roponośny, wydzielający z siebie ropę.

 Ropotok, obfity wypływ ropy.

 Ropownica, zapalenie ropne tkanki łącznej podskórnej.

 Ropucha, zwierzę kręgowe z gromady ziemnowodnych (f.), z rzędu bezogonowych czyli żab o skórze brodawkowatej; żart. pogardl., kobieta otyła, ciężka.

 Ropuszka, mała, młoda ropucha.

 Roratka, łć., świeca, dostawiana na ołtarzu podczas rorat.

 Roratny, Roratowy, łć., odnoszący ś. do rorat.

 Roraty, łć., pierwsza Msza, odprawiana przed wschodem słońca codzień w adwencie i zaczynająca ś. od słów: „Rorate coeli“ (spuśćcie rosę, niebiosa).

 Rosa, para, osiadająca w postaci drobnych kropelek w porze letniej wieczorem na roślinach i innych chłodnych przedmiotach; punkt r-y = temperatura, przy której skrapla ś. para; nim słońce wzejdzie, r. oczy wyje = nieprędko ś. doczekasz pociechy, poprawy losu!; czekać czego, jak r-y niebieskiej = z upragnieniem.

 Rosaty, podobny do rosy.

 Rosbif — p. Rostbef.

 Rosbratel — p. Rostbef.

 Roseola, łć., wysypka skórna czerwona, pojawiająca ś. przy tyfusie, syfilisie i innych.

 Rosiczka, roślina mięsożerna z rodziny rosiczkowatych (fig.).

 Rosiczkowate, rodzina roślin dwuliściennych.

 Rosić, wilżyć, moczyć rosą, wystawiać na działanie rosy, blechować na rosie: r. len; pokrapiać nakształt rosy; padać (o rosie, o drobnym deszczu); r. ś., moczyć ś. rosą.

 Rosisty, obfitujący w rosę, rośny, kroplisty.

 Rosły, wysoki, urodziwy, dorodny, tęgi.

 Rosnąć, Rość, większym ś. stawać przez rozwój organiczny, wzrastać, wyrastać, rozrastać ś.; wschodzić, kiełkować, rozwijać ś., wychodzić z ziemi i wzrastać do góry, pokazywać ś. z gruntu (o roślinach); przen., pochodzić, wypływać, wynikać, rodzić ś., tworzyć ś.; zaaklimatyzowawszy ś., przyjąwszy ś., żyć, przebywać gdzie; odradzać ś. w coraz to nowych pokoleniach; podnosić ś., wydymać ś. skutkiem fermentacji: ciasto r-ie; przen., pomnażać ś., powiększać ś. w liczbie, wzmagać ś., potęgować ś., nabierać mocy; dziecko r-ie jak na drożdżach = szybko, prawie w oczach; potrawa ta r-ie mi w ustach = nie mogę jej przełknąć; serce mi r-ie z radości = cieszę ś. bardzo.

 Rosocha, Rozsocha, drzewo, rozdzielające ś. widlasto; odnoga rogu u zwierzęcia; r-y pługowe = rękojeść widłowata u pługa; r. u świecznika = ramię.

 Rosochacieć, rosochato rosnąć, rozdzielać ś. na dwie odnogi.

 Rosochacz, rosochate drzewo; rodzaj rohatyny myśliwskiej; myśliwiec a. żołnierz, zbrojny w taką rosochę, rohatyniec.

 Rosochaty, rozdzielający ś. na dwie odnogi, widlasty, gałęzisty.

 Rosodajny, Rosonośny, spuszczający rosę na ziemię.

 Rosolio, wł., słodka wódka pachnąca.

 Rosołek, cienki rosół.

 Rosołowy, odnoszący ś. do rosołu; zdatny na rosół: mięso r-e = sztuka mięsa; solony, peklowany.

 Rosomak, zwierzę ssące drapieżne, z rodziny kun; w lm., futro z tych zwierząt (fig.).

 Rososna, roślina z rodziny owełkowatych.

 Rososzla, roślina z rodziny paprotników.

 Rosół, wywar z mięsa i jarzyn, służący za pokarm płynny: r. z wołowiny, cielęciny, kury; r. włoski = z dużą przymieszką jarzyn; mięso z r-u = sztuka mięsa; rusza ś., jak mucha w r-le = zwija ś., krząta ś. szybko; rozebrać ś., jak do r-u, a. do r-u = do naga; sos, podlewa, przyprawa; woda osolona, w której przechowują ś. marynaty; przen., dolegliwości, kłopoty, przykrości.

 Rospar, roślina z gromady paprotników.

 Rosplenica, roślina z rodziny traw.

 Rospława, rodzina z rodziny rospławowatych, wodniak.

 Rospławowate, rodzina roślin jednoliściennych.

 Rospłoch, roślina z gromady paprotników.

 Rospoka, gatunek małża.

 Rosprza, roślina z rodziny różowatych, śliworzech.

 Rostbef, Rostbif, ang., Rostbratel, nm., krzyżowa pieczeń wołowa z rożna, przyrządzona tak, że zachowuje barwę czerwoną.

 Rostek, odrostek, latorośl, kiełek.

 Rostnik, słód, jeszcze nie kiełkujący w słodowni.

 Rostoka, roślina z rodziny bukszpanowych.

 Rostoklan, roślina z rodziny otułkowatych.

 Rostra, łć., w starożytnym Rzymie: mównica publiczna.

 Rostruchan, Roztruchan, puhar zwężony pośrodku (fig.).

 Rostrucharstwo, nm., zajęcie rostrucharza.

 Rostrucharz, Rostucharz, nm., pogardl., ten, co końmi handluje; ten, co kupczy ludźmi.

 Rostrzyca, roślina z rodziny palm.

 Rosynant, duży koń chudy (od nazwy takiegoż konia Don Kiszota).

 Roszada, fr., w szachach: posunięcie, polegające na przysunięciu wieży do króla i przestawieniu króla za wieżę.

 Roszować, fr., w szachach: przysunąć wieżę do króla a jego przestawić za nią.

 Roszponka, Roszpunka, roślina z rodziny kozłkowatych (fig.).

 Rościan, roślina z rodziny ślazowatych.

 Rościciel, ten, co coś rości.

 Rościć, występować z czym zarozumiale; r. nadzieję = łudzić ś. nią, żywić ją; r. pretensje = występować z niemi, zanosić je.

 Rościęża, roślina z rodziny witułkowatych.

 Rość — p. Rosnąć.

 Rośl, rośnięcie, płodność, plon.

 Roślina, istota żyjąca organiczna, mająca korzenie w ziemi, wyrastająca z niej, czerpiąca pokarm z ziemi i powietrza i wydająca owoc, ale pozbawiona dowolnego ruchu i możności wyraźnego okazywania czucia; r. pasożytna = żyjąca na innych roślinach; r. jadalna = służąca innym za pożywienie; r. trująca = zawierająca soki a. owoce trujące.

 Rośliniarka, owad błonkoskrzydły, składający jajka w tkankach roślinnych.

 Rośliniarnia, cieplarnia, oranżerja; inspekt.

 Roślinka, mała, młoda roślina.

 Roślinność, wszystkie rośliny, rosnące w jakiej miejscowości.

 Roślinny, odnoszący ś. do rośliny, właściwy roślinie, wyrobiony z rośliny.

 Roślinonośny, wydający, rodzący rośliny.

 Roślinopiaz, istota pośrednia między rośliną a płazem.

 Roślinoznawstwo, znajomość świata roślinnego, botanika.

 Roślinożerca, istota, żywiąca ś. roślinami.

 Roślinożerny, Roślinożerczy, żywiący ś. roślinami.

 Rośniata, owad półpokrywy czerwcowaty.

 Rośny, pełen rosy, rosisty.

 Roświta, Rozświta, roślina z rodziny żabieńcowatych, łączeń (fig.).

 Rota, nm., oddział żołnierzy, ustawionych w szeregi, liczący około 100 ludzi; orszak, zgraja; formuła: r. przysięgi.

 Rotacja, łć., ruch obrotowy, wirowy jakiego ciała dokoła swej osi, krążenie koło osi; w gospodarstwie rolnym: cykl kolejnego następstwa siewu płodów na polach ornych, płodozmian.

 Rotacyjny, łć., obrotowy, będący zastosowaniem rotacji; r-a maszyna drukarska = prasa pośpieszna, która samodzielnie smaruje farbą cylinder z nawiniętym stereotypem, odbija druk na rozwijającym ś. z rulonu papierze, tnie papier na arkusze i składa je, dostarczając około 30000 egzemplarzy na godzinę (fig.); przyrząd do wzbudzania elektryczności za pomocą magnetyzmu; r-a piła = piła obrotowa w kształcie koła ub tarczy.

 Rotacyzm, gr., chrapliwe brzmienie głoski r; zjawianie ś. głoski r na miejsce innych.

 Rotang, malajs., trzcinopalma, rodzaj palmy o łodydze cienkiej (do 1 stopy średnicy), wysokości (do 4000 stóp), używa ś. do wyrobu powrozów, plecionek, krzeseł, lasek (tak zwanych trzcin hiszpańskich) i t. d., rośnie w Indostanie (fig.).

 Rotgiser, nm., ten, który robi odlewy z mosiądzu, mosiężnik.

 Rotgus, nm., spław cynku i miedzi.

 Rotka, nm., mała rota, niewielki oddziałek wojska.

 Rotman, nm. — p. Retman.

 Rotmańczuk, Rotmańczyk, Retmańczyk, nm., pomocnik retmana, dobijacz (do lądu).

 Rotmistrz, nm., dawniej dowódca roty; stopień oficera kawalerji lub służby taborowej, odpowiadający kapitanowi w piechocie, dowódca szwadronu.

 Rotmistrzostwo, nm., stopień, urząd rotmistrza; rotmistrz z żoną.

 Rotmistrzować, nm., być rotmistrzem, mieć stopień rotmistrza.

 Rotowy, nm., odnoszący ś. do roty; r. ogień = strzały jednocześnie dawane przez całe szeregi wojska, ogień szeregowy, plutonowy.

 Rotulacja, łć., uporządkowanie i zszywanie akt i dokumentów.

 Rotuł, łć., zwój, plik akt sądowych, opis treści tych akt.

 Rotuła, łć., mały poemat elegijny.

 Rotunda, łc., budynek okrągły, rodzaj dużej altany z kopułą (fig.); rodzaj płaszcza damskiego bez rękawów (fig.).

 Rowek, mały rów; brózda, karb, wyrznięcie w kształcie rowka, żłobek; przedział włosów na głowie.

 Rower, ang., machina do jazdy, koło, kołowiec, dwukołowiec, bicykl, w którym oba koła są równej wielkości, welocyped (fig.).

 Rowerzysta, ang., jeżdżący na rowerze, uprawiający sport rowerowy.

 Rowerzystka, ang., forma ż. od Rowerzysta.

 Rowisty, obfitujący w rowy.

 Rowkowany, Rowkowaty, mający na sobie rowek a. rowki, pokryty rowkami, żłobkowaty, karbowany; mający kształt rowka.

 Roxolania, łć., Ruś Czerwona.

 Roz-, Roze-, przyimek nierozdzielny, nadający czasownikom, z któremi ś. łączy, następujące znaczenia: 1) odłączanie cząstek od całości a. od zbiorowiska w różnych kierunkach: rozsypać, rozrzucać, rozchodzić ś., rozstawać się; 2) zastosowanie czynności do każdej cząsteczki przedmiotu osobno: rozpatrywać, rozważać, rozpytywać ś., rozsądzać; 3) wyczerpanie całości przez wybranie wszystkich cząstek kolejno: rozgrabić, roznieść, rozprzedać, rozdrapać; 4) uwolnienie przedmiotu a. osoby od czegoś, co ją krępowało, osłaniało: rozpakować, rozuzdać, rozpętać, rozzbroić; 5) kierunek czynności od środka na wszystkie strony: rozwijać, rozpościerać, rozkwitać, rozgłaszać, 6) czynność, posuniętą do nadmiernych granic, przesadę w czynności: rozbawić ś., rozhulać ś., rozbiegać ś., rozpić ś.

 Rozafiszować, rozgłosić przez afisze.

 Rozalja, fr., powtórzenie jakiego ustępu muzycznego w tonie wyższym lub niższym.

 Rozamorować, iron., rozkochać w sobie, pozyskać miłość, oczarować powabami; r. ś., zakochać ś.

 Rozanarchizować, stać ś. do zbytku anarchicznym.

 Rozanielić, przejąć anielską błogością, rozpromienić, jakby anioła, otoczyć światłością anielską, aureolą.

 Rozanilina, łć., związek zasadowy, z którego soli otrzymują ś. farby anilinowe; barwnik anilinowy koloru magenta.

 Rozawanturować się, zaawanturować ś. do zbytku, rozigrać ś. nadmiernie, rozochocić ś.

 Rozbabrać, Rozpaprać — p. nied. Rozbabrywać.

 Rozbabrywać, dok. Rozbabrać; rozgrzebywać babrząc, rozrzuciwszy wszystko, porzucać, rozmazywać, rozpaskudzać.

 Rozbaczać, rozważać, roztrząsać, rozsądzać; r. ś. = zastanawiać ś., orjentować ś.

 Rozbadać — p. nied. Rozbadywać.

 Rozbadywać, dok. Rozbadać; badać, badając, rozważać, roztrząsać, wypytywać, śledzić.

 Rozbajać, Rozbajdurzyć, rozpaplać, rozgadać, rozpleść; r. ś., rozgadać ś. aż do przesady.

 Rozbalować się, oddać ś. namiętnie balom, balowaniu.

 Rozbałamucić, zepsuć kogoś pochlebstwami, obietnicami, pobłażaniem; r. ś., zepsuć ś. przez dawanie ucha pochlebstwom, obietnicom czyimś, przez pobłażanie czyjeś, rozpróżniaczyć ś.

 Rozbałwaniać, dok. Rozbałwanić; wzdymać bałwany na czym; r. ś., wzdymać ś. bałwanami, rozbujać ś., wyjść na bałwana.

 Rozbandażować, rozwinąć z czego bandaż, uwolnić od bandaża.

 Rozbankietować, wyprawiać ciągle bankiety, chodzić po bankietach, rozhulać ś.

 Rozbańdurzyć, rozgadać ś.

 Rozbaraszkować się, rozbawić ś., rozigrać ś., rozfiglować ś.

 Rozbawiać, dok. Rozbawić; bawiąc rozweselać, rozochocać, roznamiętniać do zabaw; r. ś., rozweselać ś., zabawiać ś., rozochocać ś., oddawać ś. zapamiętale zabawom.

 Rozbazgrać, bazgrząc rozmazać, rozsmarować, rozlać; przen., malując, opisując coś, rozszerzyć ś. nadto; r. ś., przen., rozpisać ś., zacząć pisać dużo i rozwlekle.

 Rozbebeszać, rozrzucać.

 Rozbechtać, rozjątrzyć, podburzyć.

 Rozbeczyć się, rozpłakać ś.

 Rozbełgotać, rozpaplać, rozgadać.

 Rozbełtywać, dok. Rozbełtać; mieszać dwa płyny z sobą, wstrząsając je, kłócić płyn jaki, dołączywszy doń czego, mieszać coś w płynie przez bełtanie.

 Rozbestwiać, dok. Rozbestwić; wzbudzać w kim gniew, wściekłość; rozjątrzać rozjurzać, czynić podobnym do zwierzęcia przez opanowanie namiętnością, robić zuchwałym, wyuzdanym; r. ś., wpadać w gniew, we wściekłość, stawać ś. podobnym do zwierzęcia przez poddanie ś. namiętnościom; nabierać złych obyczajów; demoralizować ś.

 Rozbębniać, dok. Rozbębnić; rozgłaszać, rozgadywać; r. ś., roznosić ś., być rozgłaszanym.

 Rozbiał, roślina z rodziny okrętnicowatych, żelazne drzewo.

 Rozbicie, czynność rozbijania; rozbicie ś., zniszczenie, uszkodzenie wskutek wypadku, katastrofy: r. okrętu, pociągu; przen., klęska, katastrofa, strata majątku, bankructwo; r. ś., uderzenie ś. bolesne, potłuczenie ś., roztrzaskanie.

 Rozbić — p. nied. Rozbijać.

 Rozbiec — p. nied. Rozbiegać ś., Rozbiegiwać ś.

 Rozbieg, rozbieżenie ś., pierzchnięcie w różne strony, rozsypka, popłoch; wycieczka, ekskursja w różnych kierunkach; rozpęd, rozmach.

 Rozbiegać się, Rozbiegiwać się, dok. Rozbiec ś.; rozchodzić ś. szybko, rozpraszać ś., rozsypywać ś. w różne strony, uciekać, biec w różnych kierunkach; rozpędzać ś., brać rozpęd dla przekroczenia czego; dok., o koniach: rozbrykać ś., ponieść; przen., rozswawolić ś., rozuzdać ś., dać ś. unieść złym namiętnościom.

 Rozbiegany, ten, który rozbiegł ś., rozbrykał ś., poniósł: konie rozbiegane.

 Rozbiegnąć się — p. Rozbiec się.

 Rozbierać, dok. Rozebrać; rozkładać coś na cząstki składowe, rozczłonkowywać, ćwiartować, czynić analizę, rozkładać na pierwiastki: r. maszynę na części składowe; r. dom, budynek = burzyć; w druk., r. złożone szpalty, kolumny = rozsypywać czcionki po przegródkach kaszty; r. pieczeń, indyka, zająca, sarnę, rybę = dzielić na części, pokrajać, ćwiartować; rozkładać związek chemiczny na pierwiastki, z których powstał; r. trupa = czynić sekcję; r. zdanie gramatyczne = wskazać jego części główne i podrzędne; biorąc po cząstce, wszystko zabierać, nic nie zostawiać, zabierać wszystko, co było, rozchwytywać, rozdzierać, rozkradać, rozkupywać; zdejmować z kogo ubranie, rozdziewać; przen., brać pod rozwagę, pod namysł, rozważać, badać krytycznie; wódka go r-a = rozmarza; katar mię r-a = chodzi po kościach, ubezwładnia; ból, słabość r-a = dokucza; r. pulę nie rozegraną (w preferansie) = rozliczać przed ukończeniem gry; r. włosy = czesać je z przedziałem; r. ś., zdejmować z siebie ubranie, rozdziewać ś.

 Rozbieralnia, miejsce do rozbierania ś., szatnia, garderoba.

 Rozbieralny — p. Rozbierany.

 Rozbierany, dający ś. rozbierać na części: stół r., szafa r-a, łóżko r-e.

 Rozbieżny, dążący we wręcz przeciwnym kierunku, zupełnie inny, biegunowo różny od czegoś drugiego.

 Rozbijać, dok. Rozbić; rozdzielać na kawałki uderzeniem, roztrzaskiwać, tłuc na części; rozwalać, niszczyć; pobijać na głowę, rozgramiać, rozpraszać, rozpędzać; dzielić na części, rozdzielać; uderzając mieszać; przen., udaremniać, niweczyć, paraliżować; tłuc, uszkadzać przez uderzenie; być rozbójnikiem, grabić, rabować, rozbojem ś. trudnić; rozciągnąwszy przywieszać, przybijać, rozkrzyżowywać, rozpościerać wieszając; rozstawiać, ustawiać: r. namioty, r. obóz; rozszerzać, rozpychać to, co było ciasne, cienkie, wązkie: r. buty na kopycie, r. suknię przy prasowaniu; r. bank, pulę = wszystko wygrać, co było; r. ś., roztrzaskiwać ś., rozpadać ś. na części pod uderzeniem, rozlatywać ś. na kawałki; ucierpieć od katastrofy (o okręcie, o pociągu); rozpierzchać ś., rozbiegać ś. na różne strony: towarzystwo ś. r-iło = rozdzieliło na grupy; głosy ś. r-iły = rozstrzeliły (przy głosowaniu); do skutku nie dochodzić, pełznąć na niczym; uderzać ś., urażać ś. boleśnie, tłuc ś.; r. ś. o co, dobijać ś., domagać ś. czego gwałtownie; przen., szyku zadawać, paradować, zwracać na siebie uwagę wyzywającym zachowaniem ś, rozrzutnością i t. p., szastać ś., awanturować ś.

 Rozbijaka, awanturnik, zabijaka.

 Rozbiorca, ten, co rozbiera, analityk.

 Rozbiorczy, odnoszący ś. do rozbioru, mający udział w rozbieraniu, analityczny.

 Rozbiorowy, dotyczący rozbioru, analityczny; dotyczący rozbiorów (np. Polski), podziałowy.

 Rozbiór, rozbieranie, dzielenie na części, podział; r-y Polski = zabory jej krajów; w chem., dochodzenie pierwiastków składowych, rozkładanie na czynniki, analiza; r. chemiczny; w gram., ćwiczenia gramatyczne, polegające na oznaczaniu w pewnym urywku części mowy i form ich (r. gramatyczny a. etymologiczny), oraz część zdan (r. składniowy a. logiczny); rozdział, przedział włosów na głowie.

 Rozbiórka, rozbieranie, rozebranie: r. domu; r. czcionek = rozrzucanie czcionek ze szpalt, z kolumn po przedziałach kaszty.

 Rozbirbantować się, rozhulać ś.

 Rozbisurmanić, pozwolić komu na zbytnią swawolę, rozpuścić go, rozuzdać; r. ś., rozpuścić ś., rozswawolić ś., oddać ś. życiu rozwiązłemu.

 Rozbitek, człowiek pozostały z rozbitego okrętu; człowiek, który przeszedł życiowe katastrofy, który doznał rozbicia wszystkiego w życiu, który przeszedł wiele nieszczęść i został sam.

 Rozbity, połamany na cząstki, podruzgotany, uszkodzony; czujący ból we wszystkich członkach; który przeszedł nieszczęśliwe katastrofy, zawody i straty moralne.

 Rozbluzgać, rozpryskać, rozchlapać.

 Rozbłękitniać, Rozbłękicać, dok. Rozbłękitnić, Rozbłękicić; nadawać kolor błękitny; r. ś., nabierać koloru błękitnego, błękitnym ś. stawać; rozświetlać, rozlśniewać, rozanielać.

 Rozbłękitnieć, stać ś. błękitnym, nabrać barwy błękitnej.

 Rozbłysk, blask, rozchodzący ś. we wszystkich kierunkach.

 Rozbłyskać, Rozbłyskiwać, dok. Rozbłysnąć; r. ś., wydawać z siebie blask, rozpryskiwać ś. blaskiem.

 Rozbłyskawicony, rozjaśniony błyskawicami.

 Rozbłysły, Rozbłyśniony, ten, który rozbłysnął, rozświecony, rozpromieniony.

 Rozbłysnąć — p. nied. Rozbłyskać, Rozbłyskiwać.

 Rozbogacać się, dok. Rozbogacić ś.; wzbogacać ś. niezmiernie, stawać ś. bogatszym.

 Rozbogacieć, zbogacić ś.

 Rozbojny, dotyczący rozboju, rozbójniczy.

 Rozbolały, czujący wszędzie ból, odczuwający głęboko żal, smutek, nieszczęście, stratę.

 Rozboleć, nied. Rozbolewać; zacząć dotkliwie boleć; r. ś., doznać wielkiego bólu, zmartwić bardzo.

 Rozbość, rozbić nogami, wogóle: rozrzucić, spustoszyć, zniszczyć; rozbałamucić, rozdąć; czynić zuchwałym, rozzuchwalać.

 Rozbód, rozbodzenie, uderzanie rogami w różne strony.

 Rozbój, rozbicie, rozbijanie, grabież, rabunek, łupiestwo, napad zbójecki: r. morski = piraterja, korsarstwo; to r. na równej drodze: jawny, bezczelny wyzysk.

 Rozbójka, owad dwuskrzydly, krótkorogi, łowikowaty.

 Rozbójnicki — p. Rozbójniczy.

 Rozbójnictwo, rzemiosło rozbójnika, zbójectwo, bandytyzm.

 Rozbójniczka, kobieta, trudniąca ś. rozbojem, żona rozbójnika.

 Rozbójniczy, odnoszący ś. do rozbójnika, zbójecki, korsarski.

 Rozbójnik, człowiek trudniący rozbojem, zbójca, zbir, bandyta, opryszek; r. morski = korsarz, pirata.

 Rozbrajacz, ten, co rozbraja; przyrząd do wyładowywania butelki lejdejskiej (fig.).

 Rozbrajać, dok. Rozbroić; odbierać broń, czynić bezbronnym; r. wojsko rozpuszczać; łagodzić czyjś gniew, nienawiść dobrocią, pokorą, łagodnością itp.; r. ś., zdejmować z siebie zbroję; składać broń; łagodzić ś., uśmierzać ś. w gniewie, zawziętości itp.

 Rozbraniać, dok. Rozbronić; rozdzielać walczących, rozłączać bijących ś.

 Rozbrat, rozbratanie ś., rozstanie ś. z kim a. czym, rozłąka, pożegnanie, zerwanie z kim, z czym: wziąć r., uczynić r. z czym = pożegnać ś. z czym, porzucić co.

 Rozbratać, rozbrat czynić między kim a kim, poróżnić, rozłączyć kogo; r. ś. z kim, z czym, rozbrat uczynić, zerwać, rozstać ś. z kim, z czym, porzucić kogo, co.

 Rozbratel, nm., kotlet wołowy bity, smażony z cebulą.

 Rozbroić — p. nied. Rozbrajać.

 Rozbronić — p. nied. Rozbraniać.

 Rozbrykać się, rozbiegać ś., ponieść (o koniach); rozswawolić ś., rozhukać ś., rozpuścić ś., rozdokazywać ś. (o ludziach).

 Rozbrykany, który ś. rozbrykał, poniósł gwałtownie.

 Rozbryzgać — p. Rozbryzgiwać.

 Rozbryzgiwacz, pulweryzator, rozpylacz, refreszyser.

 Rozbryzgiwać, Rozbryzgać, dok. Rozbryznąć; bryzgając rozchlapywać, rozpylać płyn kropelkami, rozpryskiwać; r. ś., rozlatywać ś. drobnemi kropelkami, rozpryskiwać ś., rozpylać ś. (o płynie): przen., rozpraszać ś., rozchodzić ś.; rozpraszając ś. niknąć.

 Rozbryzgliwy, dający ś. bez trudu rozbryznąć.

 Rozbryznąć, Rozbryzgnąć — p. Rozbryzgiwać.

 Rozbrzask, brzask rozchodzący ś., rozświt.

 Rozbrząkać się, zacząć brząkać bez upamiętania.

 Rozbrzęczeć się, brzęczeć bez ustanku.

 Rozbrzęknąć, brzęknąwszy, rozgłosić, brzęczeniem rozejść ś., rozpowszechnić ś.

 Rozbrzmiały, który rozbrzmiał, rozgłośny.

 Rozbrzmieć — p. nied. Rozbrzmiewać.

 Rozbrzmiewać, dok. Rozbrzmieć; brzmieć głośno na wszystkie strony, brzmiąc, rozlegać ś. daleko, być głośnym, nabrzmiawszy rozszerzać ś.; rozdymać ś.

 Rozbuchać się, roztyć ś. nadmiernie, najeść ś. do przesytu; rozzuchwalić ś., rozpuścić ś.

 Rozbuczeć się, rozpłakać ś.

 Rozbudowywać, dok. Rozbudować; budując powiększać, rozszerzać; stawiać dużo budowli; r. ś., rozszerzać ś. przez budowanie, nadmiernie, bez potrzeby budować, namiętnie budować.

 Rozbudzać, dok. Rozbudzić; budzić ze snu, z drętwoty, z apatji; przen., podniecać, rozpalać, poruszać, jątrzyć; r. ś., budzić ś. ze snu, z odrętwienia, z bezczynności.

 Rozbujać (się), wprawić (ś.) w ruch wahadłowy, rozkołysać (ś.), rozhuśtać (ś.), rozpuścić (ś.), rozpasać (ś.), wyuzdać (ś.), rozzuchwalić (ś ); r. morze = wzburzyć, rozbałwanić, fale na nim podnieść.

 Rozbujały, Rozbujany, wzburzony, wzdęty, rozbałwaniony; przen., którego trudno uhamować, swawolny, rozhukany, rozszalały, rozpasany, zuchwały, wyuzdany.

 Rozburzyć, rozwalić, zwalić, zrujnować, rozrzucić, zniszczyć; rozhukać, rozkiełznać, rozpuścić, rozpasać; wzburzyć, podniecić, rozjątrzyć; r. ś., rozpasać ś., rozpuścić ś., rozhukać ś., rozbestwić ś.

 Rozbydlęcać, dok. Rozbydlęcić; czynić bydlęciem pod względem moralnym, rozbestwić, budzić w kim zwierzęce instynkty.

 Rozcałować się, zacząć wszystkich całować, wpaść w zapał całowania.

 Rozceckać (się), rozpieścić (ś.).

 Rozcharakteryzować (się), o aktorze: zdjąć z kogo (z siebie) przybraną dla sztuki charakteryzację.

 Rozchciwiać, dok. Rozchciwić; czynić niezmiernie chciwym; r. ś., stawać ś. niezmiernie chciwym, rozłakomiać ś.

 Rozchełstać (się), rozpiąć (ś.), rozmamrać (ś.), roztargać (ś.).

 Rozchełznać, dok. Rozchełznąć — p. Rozkiełznać.

 Rozchichotać się, zacząć ś. chichotać bez miary.

 Rozchimerować się, rozgrymasić ś., rozkaprysić ś.

 Rozchlapać — p. nied. Rozchlapywać; r. ś., rozpadać ś. (o deszczu).

 Rozchlapywać, dok. Rozchlapać; rozpryskiwać, roztryskiwać; r. ś., roztryskiwać ś., rozpryskiwać ś.; rozchodzić ś., luźnym ś. stawać, rozdeptywać ś. (o obuwiu).

 Rozchlastać, rozwalić, uderzając czymś ostrym, rozpłatać, rozciąć na części; r. ś., rozmamrać ś., rozchełstać ś.

 Rozchlebotać się, rozluźnić ś., rozklektać ś., obruszyć ś.

 Rozchlipać się, rozpłakać ś. na dobre.

 Rozchlustać, chlustając porozlewać, porozpryskiwać; chlustając, chlapiąc, wyczerpać wszystko

 Rozchłapać, Rozchłeptać, chlapiąc, pijąc głośno, wszystko wyczerpać.

 Rozchłeptać — p. Rozchłapać.

 Rozchmielić, zniewolić kogo do nadużycia trunku, spoić; r. ś., nadużyć trunku, spić ś.

 Rozchmurzać, Rozchmurzyć; chmury z czego rozpędzać, rozjaśniać, rozświetlać co, rozpogadzać; przen., rozsępiać, rozweselać zasmuconego, łagodzić zagniewanego; r. ś., uwalniać ś. od chmur, rozjaśniać ś., rozpogadzać ś.; przen., przestawać ś. smucić a. gniewać, rozweselać ś., dawać ś. udobruchać.

 Rozchodnik, roślina z rodziny gruboszowatych (fig.).

 Rozchodny, rochodzący ś., krzyżujący ś.

 Rozchodować, czynić wydatki.

 Rozchodowy, odnoszący ś. do rozchodu: kasa, suma r-a = na codzienne wydatki przeznaczona; księga r-a = do zapisywania wydatków; ustawy r-e = zmierzające ku ograniczeniu zbytku.

 Rozchodzić, rozszerzyć przez chodzenie, rozluźnić, rozdeptać; dzięki chodzeniu doprowadzić do normalnego stanu; rozproszyć przez chodzenie; r. ś., dok. Rozejść ś.; iść, odchodzić w różne strony, rozpraszać ś., rozbiegać ś.; rozdzielać ś., krzyżować ś. (o drogach, o ulicach); być wydawanym, iść na ekspensy, być trwonionym (o pieniądzach); rozstawać ś., rozłączać ś., żegnać ś. z kim; rozprzestrzeniać ś., rozszerzać ś. promieniami, kręgami (o świetle, o głosie i t. p.); niknąć (o urodzie, o chorobie); przen., pełznąć na niczym, nie przynosić spodziewanych korzyści, rozchwiewać ś., rozpadać ś.; rozszerzać ś. przez chodzenie, rozdeptać ś. (o obuwiu); przychodzić do siebie dzięki chodzeniu; rozochocać ś. do chodzenia, wpadać w zapał chodzenia, zapominając o znużeniu; przen., wogóle: nabierać chęci do czego, wpadać w zapał.

 Rozchodzisty, rozłożysty, rozpościerający ś.

 Rozchorować się, wpaść w chorobę.

 Rozchorzeć, rozchorować ś.

 Rozchód, sprzedaż, odbyt, spożycie, spotrzebowanie; r. pieniędzy = wydatek; r. w księgach rachunkowych: rubryka wydatków.

 Rozchrupać, rozgryźć.

 Rozchrustać — p. Rozchrupać.

 Rozchwalać, dok. Rozchwalić; chwalić powszechnie, rozsławiać przed wszystkiemi.

 Rozchwiać — p. Rozchwiewać.

 Rozchwiej, przestrzeń rozchwiana, wzburzona, sfalowana powierzchnia wodna.

 Rozchwierutać, rozkołysać.

 Rozchwiewać, dok. Rozchwiać; wyprowadzać coś z równowagi, nadawać czemuś ruch wahadłowy; przen., sprawiać, żeby nie przyszło do skutku, udaremniać, psuć, niszczyć, zrywać; r. ś., nabierać ruchu wahadłowego, zaczynać ś. kołysać; przen., pełznąć na niczym, nie dochodzić do skutku, rozpraszać ś., zrywać ś.

 Rozchwycić — p. nied. Rozchwytywać.

 Rozchwyt, rozchwytanie, rozchwytywanie.

 Rozchwytacz, rabuś, łupieżca, zbój.

 Rozchwytać — p. nied. Rozchwytywać.

 Rozchwytny, dający ś. rozchwytać, rozkraść.

 Rozchwytywać, dok. Rozchwytać, Rozchwycić; chwytając, roznosić w różne strony, porywać, rozłapywać, rozkradać: kupować co chętnie, rozkopywać.

 Rozchybotać — p. Rozbujać.

 Rozchylać, dok. Rozchylić; odchylać na obie strony, otwierać co; r. ś., rozginać ś., rozmykać ś.; rozkwitać, wywijać ś. z pączka.

 Rozchytrzać się, stawać ś. chytrym, chciwym.

 Rozciachać, rozrąbać, rozpłatać, rozćwiartować.

 Rozciapać, rozrąbać, rozciąć, rozedrzeć.

 Rozciąć — p. nied. Rozcinać.

 Rozciągać, dok. Rozciągnąć; wyciągając rozkładać, rozpościerać, rozprostowywać; rozszerzać przez ciągnięcie w różne strony, szerszym, większym czynić; wydłużać przez wyciąganie; rozstawiać, rozpuszczać; rozdziawiać, rozwierać, rozczapierzać; r. na kogo, na co swoją moc = brać kogo, co pod swoje panowanie; r. opiekę nad kim = opiekować ś; r. granice = powiększać; r. na kogo, na co prawo = stosować je do kogo, do czego; r. ś., być rozciąganym; rozkładać, rozwalać ś., przeciągać ś.; przez ciągnienie w różne strony rozszerzać ś, nabierać większych rozmiarów, rozluźniać ś., wydłużać ś. przez wyciąganie; dawać ś. rozciągać, być elastycznym; sięgać do jakiego miejsca, dochodzić dokąd; rozprzestrzeniać ś., rozchodzić ś., rozlegać ś.; r. ś., nad czym, mówić o czymś szeroko i długo, rozwodzić ś.

 Rozciągliwość, zdolność rozszerzania ś., elastyczność.

 Rozciągliwy, dający ś. rozciągać, elastyczny.

 Rozciągłość, rozległość, rozmiar; duży obszar, przestrzeń znaczna; rozwlekłość w mowie.

 Rozciągły, ten, którego rozciągnięto; który ś. rozciągnął; rozwlekły; zajmujący znaczną przestrzeń, obszerny, rozległy.

 Rozciągnąć — p. nied. Rozciągać: r. ś., przewrócić ś., jak długi.

 Rozciec się — p. nied. Rozciekać ś.

 Rozciecz, Rozciek, to, co rozcieka; ciało płynne, powstałe ze stopienia ś. stałego; tajanie śniegu i lodu, rozlew, roztop, odwilż, słota.

 Rozcieczny, powstały ze stopienia stałego, płynny, ciekły.

 Rozciek — p. Rozciecz; płyn, ciecz; r. ludzki = krew, która wyciekła z ciała.

 Rozciekać się, dok. Rozciec ś.; roztopić ś., roztajać, rozpuścić ś., rozpływać ś.

 Rozciekawiać, dok. Rozciekawić; wzbudzać w kim wielką ciekawość, niezmiernie zaciekawiać.

 Rozciekły — p. Rozcieczny.

 Rozciemniać (się), dok. Rozciemnić (ś.); robić (ś.) mniej ciemnym, rozjaśniać (ś.).

 Rozcieniać, dok. Rozcienić; czynić bardzo cienkim; rozcieńczać, rozrzedzać, rozprowadzać; rozświetlać, rozjaśniać, rozwidniać.

 Rozcieńczać, dok. Rozcieńczyć; o płynie: czynić rzadszym przez dodanie czegoś rzadszego, rozprowadzać, rozrzedzać, rozbierać wodą.

 Rozcieplać (się), dok. Rozcieplić (ś.); rozgrzewać (ś.), przejmować (ś.) ciepłem, ocieplać (ś.); r. ś., rozgrzewać ś.

 Rozcieracz, ten, który co rozciera; narzędzie do rozcierania czego, np. farb, lekarstw, kurant.

 Rozcierać, dok. Rozetrzeć; rozgniatać, rozciskać, rozdrabniać tarciem, miażdżyć; trzeć dla wyprowadzenia z odrętwienia, dla zmniejszenia bólu, pocierać; r. rękę, nogę, stłuczone miejsce.

 Rozcieranie, pocieranie, rozciskanie, rozgniatanie, nacieranie, masaż, frykcja.

 Rozcież, w wyrażeniu: na r., narozcież, na oścież, na ścieżaj = na całą szerokość otworu drzwiowego a. okiennego. Rozcięcie, czynność rozcinania, przecięcie, rozerznięcie, uszkodzenie ciała przez uderzenie czymś ostrym, rana cięta, cięcie; cięcie chirurgiczne, dysekcja.

 Rozcięg, roślina z rodziny lipowatych.

 Rozcięgno, błona ścięgnowa czyli ścięgaczowa; pęga.

 Rozciętodziobe, skupienie ptaków śpiewających, odznaczające ś. dziobem krótkim, szeroko rozciętym.

 Rozcinać, dok. Rozciąć; tnąc, rozdzielać, dzielić na części ostrym narzędziem, przecinać, ćwiartować, płatać; r. trudności, wątpliwości = rozwiązywać, decydować.

 Rozcinek, kowadło do rozcinania; odcinek.

 Rozciosać, rozłupać, rozrąbać, rozszczepać.

 Rozciskać, Rozcisnąć, rozrzucić, porozrzucać, porozmiotać; zburzyć, zniszczyć; rozszastać, roztrwonić.

 Rozcmuchać się, oprzytomnieć po śnie.

 Rozcwałować się, puścić ś. w cwał, cwałując rozpędzić ś.

 Rozcyrklować, rozmierzyć cyrklem.

 Rozczapierzać, dok. Rozczapierzyć; ręce, nogi roztwierać, rozstawiać, rozstoperczać, rozszerzać, rozkrzyżowywać, rozkraczać.

 Rozczarować — p. nied. Rozczarowywać.

 Rozczarowanie, a. r. ś., stan człowieka, który ś. rozczarował do czego, zwątpienie, zniechęcenie, utrata złudzeń, ostygnięcie w zapale.

 Rozczarowywać, dok. Rozczarować; zdejmować z kogo czar, urok, odczarowywać; przen., pozbawiać zapału, ochładzać kogo do kogo, do czego, zniechęcać, zrażać, nie pozwalać ś. łudzić; r. ś., uwalniać ś. od uroku; tracić zapał do kogo, do czego, ostygać; tracić złudzenia co do czego, zrażać ś., zniechęcać ś. do czego.

 Rozcząstkować, porozdzielać na cząstki.

 Rozczepek, roślina z gromady grzybów.

 Rozczepiać, dok. Rozczepić; wieszając rozpościerać, rozwieszać, rozpinać, rozpościerać, odczepiwszy rozdzielać; r. ś., odczepiwszy ś., rozłączać ś., rozdzielać ś.

 Rozczepierzać — p. Rozczapierzać.

 Rozczepka, kijek, drążek na końcu rozszczepany do zdejmowania owoców z drzew, do rzucania kamykiem.

 Rozczerwieniać, dok. Rozczerwienić; nadawać barwę czerwoną; r. ś., nabierać barwy czerwonej, czerwienić ś.; nabierać rumieńców, oblewać ś. rumieńcem.

 Rozczesywać, dok. Rozczesać; czesząc rozpuszczać włosy, rozprostowywać je, doprowadzać je do porządku, rozbierać, rozdzielać włosy.

 Rozczęstowywać, dok. Rozczęstować; częstując czym, wyczerpywać wszystko, rozdawać, rozszafowywać.

 Rozczłonkować — p. nied. Rozczłonkowywać.

 Rozczłonkowywać, dok. Rozczłonkować; dzielić, rozbierać na części, rozkładać na czynniki składowe, analizować; r. trupa — robić sekcję; r. ś., rozpadać ś. na członki, rozkładać ś. na czynniki składowe.

 Rozczmuchać — p. Rozcmuchać.

 Rozczochra, szkarłupień z gromady rozgwiazd.

 Rozczochrać (się), roztargać (ś.), rozkudłać (ś.).

 Rozczochraniec, mający włosy rozczochrane, roztargane.

 Rozczulać (się), dok. Rozczulić (ś.); rozrzewniać (ś.), wzruszać (ś.) do łez, roztkliwiać (ś.); mnie to nie r-a = nic mnie to nie obchodzi, jest mi obojętne; nie r-am ś. tym = nie dbam o to, wszystko mi to jedno.

 Rozczulenie, a. r. ś., stan osoby rozczulonej, wzruszenie, przejęcie ś., rozrzewnienie; czułość, tkliwość.

 Rozczyn, pewna ilość mąki, zarobiona z wodą i zakwaszona, służąca do obudzenia fermentacji w cieście, przeznaczonym na chleb; mąka zamieszana z drożdżami i z mlekiem.

 Rozczyniać, dok. Rozczynić; zaczyniać, robić rozczyn, rozrabiać, zarabiać; rozpuszczać, rozcieńczać, rozbierać, rozprowadzać, rozcieniać.

 Rozczynnik, Rozpuszczalnik, płyn, w którym rozpuszczono ciało stałe.

 Rozczytać się — p. nied. Rozczytywać ś.

 Rozczytywać się, dok. Rozczytać ś. w czym = odczytywać co pilnie i uważnie, czytając rozpatrywać ś. w czym; czytając zgłębiać co dla zupełnego przyswojenia sobie, dokładnego zrozumienia, wczytywać ś.; czytać co z zapałem, zaczytywać ś.

 Rozćwiartować — p. Rozćwiertować.

 Rozćwiekla, roślina z rodziny palm, palma kolczata.

 Rozćwiergotać się, Rozćwierkać się, zacząć ćwiergotać z zapałem.

 Rozćwiertowywać, Rozćwiartowywać, dok. Rozćwiertować, Rozćwiartować; dzielić na cztery części; rozrąbywać, rozcinać, rozrywać, płatać.

 Rozdać — p. nied. Rozdawać.

 Rozdajbieda, człowiek, który niewiele co ma, a pomimo to rozdaje.

 Rozdalać, dok. Rozdalić; rozprzestrzeniać w dal, rozciągać; rozdzielać.

 Rozdana (-ej), Rozdanie, rozdanie kart; gra po każdorazowym rozdaniu kart.

 Rozdarcie, czynność rozdzierania, przedarcie, rozszczepanie.

 Rozdarliwy, ulegający łatwo rozdarciu, kruchy, nietrwały, wiotki, słaby.

 Rozdarować — p. nied. Rozdarowywać.

 Rozdarowywać, dok. Rozdarować; darowując, wyczerpywać wszystko, co ś. posiada.

 Rozdawać, dok. Rozdać; dawać wszystko, co ś. posiada, dawać na wszystkie strony, dawać jednemu po drugim, darowywać; wyczerpywać przez dawanie, rozdarowywać, rozszafowywać; r. karty = dawać je kolejno grającym.

 Rozdawca, Rozdawacz, ten, co rozdaje, szafarz; płatnik.

 Rozdawczyni, forma ż. od Rozdawca.

 Rozdawnictwo, rozdawanie, rozdział, obdarzanie, obdzielanie; instytucja dobroczynna, udzielająca pomocy biednym przez rozdawanie zasiłków w naturze: r. odzieży, chleba i t. p.

 Rozdawniczy, odnoszący ś. do rozdawnictwa, rozdzielczy: komitet r. = rozdzielający ubogim żywność, odzież, węgiel i t. p.

 Rozdąć — p. Rozdymać.

 Rozdąsać (się), rozgniewać (ś.) na dobre.

 Rozdeklamować się, nied. Rozdeklamowywać ś.; wpaść w zapał deklamowania.

 Rozdelikacać (się), nied. Rozdelikacić (ś.); czynić zbyt delikatnym, wrażliwym, rozpieszczać.

 Rozdenerwować, rozdrażnić.

 Rozdepeszować, rozesłać, rozpowszechnie jaką wiadomość za pomocą depesz.

 Rozdepka, mięczak brzuchopełzy skrętowy, pływak, spławik.

 Rozdeptywać, dok. Rozdeptać; nogą a. nogami rozgniatać, tratować; depcąc roznosić; rozszerzać przez chodzenie, rozpychać, rozchlapywać.

 Rozdestnica, roślina z rodziny rdestowatych, gronodrzew.

 Rozdeszczyć się, o deszczu: rozpadać ś.

 Rozdęcie, czynność rozdymania; wzdęcie, rozszerzenie: r. płuc, żołądka, naczyń krwionośnych.

 Rozdętek, brzuchopełz płucodyszny.

 Rozdjamencić, sprawić aby co rozbłysnęło, jak djament.

 Rozdłubywać, dok. Rozdłubać; dłubiąc rozdzielać, rozdrapywać.

 Rozdłużać, dok. Rozdłużyć; przez rozciąganie czynić dłuższym, wyciągać wzdłuż.

 Rozdmuch, podmuch rozpraszajmy.

 Rozdmuchać — p. nied. Rozdmuchiwać.

 Rozdmuchiwać, dok. Rozdmuchać, Rozdmuchnąć; dmuchając rozniecać, dmuchając rozpraszać; podniecać, podburzać, podjudzać; nadawać zbyt wielką wagę czemu.

 Rozdmuchnąć — p. Rozdmuchać.

 Rozdnieć — p. Rozednieć.

 Rozdobruchać, wprawić w dobre usposobienie, ułagodzić, rozbroić; r. ś., ułagodzić ś.

 Rozdokazywać się, zacząć na dobre dokazywać, rozbrykać się, rozfiglować ś.

 Rozdół, wązka i głęboka dolina, jar, parów, wąwóz.

 Rozdrabiacz, ten, co rozdrabia; rodzaj młynka ręcznego: r. do makuchów, do kartofli i t. d). (fig.).

 Rozdrabiać, Rozdrabniać, dok. Rozdrobić, Rozdrobnić; tłocząc, uderzając, rozdzielać na drobne kawałki, kruszyć, drobić; przen., rozpraszać, rozdzielać; r. ś., rozpadać ś, dzielić ś. na drobne kawałki; przen., rozpraszać ś., rozdzielać ś.

 Rozdramatyzować, przeniknąć, przejąć dramatycznością, nadać charakter dramatyczny.

 Rozdrapywać, dok. Rozdrapać; drapiąc paznokciami, rozraniać; rozszarpywać, ćwiartować, rwać w kawały, rozrywać; rozchwytywać, rozkradać; rozkupywać chciwie.

 Rozdraźniać, Rozdrażniać, dok. Rozdraźnić, Rozdrażnić; rozjątrzać, podrażniać, poduszczać do gniewu, irytować, roznamiętniać, denerwować, podżegać, podjudzać, podniecać, pobudzać; r. ś., irytować ś., gniewać ś., wpadać w gniew.

 Rozdraźnienie, podrażnienie, zirytowanie, podniecenie, stan osoby rozdrażnionej; zniecierpliwienie, irytacja; niepokój nerwowy, denerwowanie ś.

 Rozdraźniony, podniecony, zirytowany, rozgniewany, zaniepokojony.

 Rozdraźny, dający ś. łatwo rozdrażnić, obraźliwy, drażliwy.

 Rozdrażniać — p. Rozdraźniać.

 Rozdręb, roślina australijska z rodziny mirtowatych, gałkodrzew, eukaliptus (fig.).

 Rozdrgać — p. Rozedrgać.

 Rozdrobić, Rozdrobnić — p. nied. Rozdrabiać.

 Rozdrobniały, rozdrobniony, podzielony na drobne cząstki.

 Rozdroże, miejsce krzyżowania ś. dróg, ulic, rozstaj, droga rozstajna; błędna droga, manowce; przen., wątpliwość, wahanie ś., niepewność: stać na r-u = nie wiedzieć, jak sobie postąpić, w którą stronę iść.

 Rozdrożny, rozstajny; błędny, mylny.

 Rozdrób, rozsypka, rozproszenie, rozpierzchnięcie ś.

 Rozdrukować, rozpowszechnić za pomocą druku.

 Rozdruzgotać, potłuc, rozbić na drobne kawałki.

 Rozdrzaźniać — p. Rozdrażniać.

 Rozdrzemać się, zacząć drzemać na dobre, rozespać ś.

 Rozduma, roślina z rodziny grzybieniowatych.

 Rozdumać się, oddać ś. dumaniu, rozmyślić ś.

 Rozdurzyć (się), rozmiłować (ś.), rozkochać (ś.) na zabój.

 Rozdusić, rozgnieść, rozcisnąć.

 Rozdwajać, dok. Rozdwoić; dzielić na dwoje, na połowy; rozszczepiać, rozwidlać, rozgałęziać; przen., różnić, rozróżniać, oddzielać jedno od drugiego; r. ś., dzielić ś. na połowy; rozwidlać ś, rozgałęziać ś.

 Rozdwoić — p. nied. Rozdwajać.

 Rozdwojenie, czynność rozdwajania; podział na dwie części, rozdzielenie; zwada, kłótnia; r. a. r. ś., rozdział, rozdzielenie ś.; r. drzewa = widły, rosocha; przen., r. umysłów = niezgoda, rozterka.

 Rozdygotać się, zacząć silnie drżeć, na dobre dygotać; rozgniewać ś.

 Rozdymać, dok. Rozdąć; dmąc rozszerzać, napełniać powietrzem, nadymać; dmąc rozniecać, rozpalać, rozdmuchiwać; dmąc rozpraszać, rozrzucać; r. instrument muzyczny = rozstrajać, psuć; rozpierać, rozsadzać, przepełniać: duma go r-a; nadawać czemu zbyt wielką wagę.

 Rozdyskursować się — p. Rozdyskutować ś.

 Rozdyskutować się, dyskutować z zapałem, obficie.

 Rozdysponować co a. czym = rozporządzić, rozrządzić.

 Rozdysputować się, zacząć prowadzić z zapałem dysputę.

 Rozdział, podział, podzielenie, rozdzielenie; rozdawanie, rozdawnictwo; różnica, rozróżnianie, rozgraniczanie; analiza, rozbiór; odłączenie ś., odszczepieństwo, odstrychnięcie ś. od czego, zaparcie ś. kogo, czego; rozdwojenie, niezgoda, rozterka, rozbrat, niesnaska; przedział we włosach; dział, część czego, zwłaszcza w książce.

 Rozdziawiać, dok. Rozdziawić; roztwierać szeroko: r. gębę, pysk, paszczę, r. oczy; nie śmieć gęby r. = nie śmieć odezwać ś., pary z ust puścić; r. na co gębę, pysk = dziwić ś. czemu, robić głupią minę na co; r. ś., roztwierać ś. szeroko; r. ś. na co; przen., pożądać cudzego z chciwością.

 Rozdziczeć się, stawać ś. dzikim.

 Rozdzielać, dok. Rozdzielić; dzielić, dzieląc rozkładać na części, dokonywać podziału; rozpoławiać, przedzielać, rozcinać; przegradzać, przedzielać, przeforsztowywać, robić przepierzenie, oddzielać przegrodą; dzieląc rozdawać, dzieląc rozbierać, dzieląc wyczerpywać zupełnie; oddzielać, odłączać; segregować; r. włosy = czesać ś. z przedziałem; r. psy, które ś. gryzą = rozimać; r. walczących, bijących ś. = rozbraniać, rozdzielać; r. małżeństwo = różnić je między sobą; r. ś., rozpadać ś. na części, rozkładać na składniki; dzielić pomiędzy siebie, obdzielać ś. czym; rozłączać ś., rozstawać ś., żegnać ś. z kim.

 Rozdzielca, który dzieli, rozdziela, który rozdaje.

 Rozdzielczy, tyczący ś. rozdzielania, rozdawniczy.

 Rozdzielić — p. nied. Rozdzielać.

 Rozdzielnie, przysł., nie razem, osobno, oddzielnie.

 Rozdzielnik, rozjemca, medjator; znak, ostrzegający, że dwie obok siebie stojące samogłoski należy wymówić każdą z osobna, nie zaś jako dyftongi.

 Rozdzielnopłatkowe rośliny = rośliny, których kwiaty mają koronę, utworzoną z oddzielnych, nie zrośniętych z sobą płatków, wolnopłatkowe.

 Rozdzielnopłciowe, Rozdzielnokwiatowe rośliny = mające kwiaty tylko pręcikowe, a. tylko słupkowe; zwierzęta r-e = mające cechy właściwe jednej tylko płci.

 Rozdzielny, dający ś. łatwo rozdzielić, podzielny; odnoszący ś. do podziału, rozdziału, graniczny; podzielony na części, rozdrobniony, pokawałkowany, oddzielny, odłączny od innych, rozłączny, nie wspólny.

 Rozdzieniec, roślina z rodziny rozdzieńcowatych, akant, cierniec, barszcz.

 Rozdzieńcowate, rodzina roślin dwuliściennych.

 Rozdzieracz, Rozdzierca, człowiek, który rozdziera; przen., r. kościoła = odstępca, apostata, heretyk, odszczepieniec, kacerz.

 Rozdzierać, dok. Rozedrzeć; drąc rozdzielać, drzeć na kawałki, rozszarpywać na sztuki, rozrywać na części, rozszczepiać; r. uszy = drażnić je mocnym krzykiem, nieprzyjemnemi dźwiękami; r. serce = sprawiać komu ból moralny; r. gardło, gębę, pysk = krzyczeć z całej siły; r. powietrze = pruć, przeszywać; r. oczy = otwierać je szeroko, patrzeć uważnie; r. ś., rozdzielać ś. darciem, drzeć ś. w kawałki, dostawać dziur na sobie, rozrywać ś., rozszczepiać ś.; przen., różnić ś., waśnić ś., wchodzić w nieporozumienie pomiędzy sobą, kłócić ś.; przecież ś. nie rozedrę = nie mogę dwu rzeczy naraz robić.

 Rozdzierający, ten, co rozdziera; przen., przeszywający, przenikliwy, przeraźliwy, wstrząsający, okropny; wzruszający do głębi serca.

 Rozdzierca — p. Rozdzieracz.

 Rozdziergać, Rozdzierzgać, dok. Rozdziergnąć, Rozdzierzgnąć; rozplątywać, rozwikływać, rozplatać, rozwiązywać; przen., r. węzeł dramatu, intrygę = rozwikływać, wyjaśniać, rozwiązywać.

 Rozdziergły, Rozdzierzgły, dający ś. rozdziergnąć.

 Rozdziewać (się), dok. Rozdziać (ś.); zdejmować z kogo (z siebie) ubranie, obnażać (ś.).

 Rozdziobać — p. nied. Rozdziobywać.

 Rozdziobywać, dok. Rozdziobać; dziobiąc rozszarpywać, roznosić.

 Rozdziorek, roślina z gromady mchów liściastych, rozporek.

 Rozdziwaczeć, stać ś. dziwakiem.

 Rozdziwić, Rozdziwować, zadziwić, zaciekawić; r. ś., nie móc wyjść z podziwu.

 Rozdzwaniać, dok. Rozdzwonić; wprawiać w ruch, aby dzwoniło, rozdźwięczać, dzwoniąc rozbrzmiewać; r. ś., dzwonić dużo, zanadto.

 Rozdźwięczać, dok. Rozdźwięczyć; zniewalać do dźwięczenia, dźwięk z czego wydobywać, rozdzwaniać; r. ś. — p. Rozdźwięczeć.

 Rozdźwięczeć, wydać dźwięki, odgłos, dźwięczeć silnie, długo, bezustanku.

 Rozdźwięk, dźwięk rozlegający ś., rozbrzmiewający, przez odbijanie ś. o jaką przeszkodę, rezonans, rozgłos; zespół dźwięków niezgodnych, dysharmonja; przen., niezgoda, nieporozumienie, kłótnia.

 Rozdźwiękać, dok. Rozdźwięknąć; rozbrzmiewać, rozlegać ś.

 Rozebrać — p. nied. Rozbierać.

 Rozećpać się, zacząć ćpać bez końca, jeść żarłocznie.

 Rozedma, rozdęcie powietrzem a. innym gazem jakiego organu w ciele ludzkim; odma: r. otrzewnej, brzuszna; r. płuc = duszność, dychawica` emfizema.

 Rozedniać (się), Rozedniewać (się), Rozdniewać (się), dok. Rozednić (ś.); rozwidniać (ś.), rozjaśniać (ś.), rozświecać (ś.)

 Rozedrgać, Rozdrgać, wprawić w drżenie, w ruch; r. ś., zacząć silnie drgać.

 Rozedrzeć — p. nied. Rozdzierać.

 Rozegnać — p. nied. Rozganiać.

 Rozegrać — p. nied. Rozgrywać.

 Rozegrana (-ej), gra rozstrzygnięta, ukończona.

 Rozegranie, rozgranie, ukończenie gry, rozegrana, rozstrzygnięcie; odbycie czego.

 Rozegrzmieć — p. Rozgrzmieć.

 Rozegzaltować (się), podniecić (Ś.) do wysokiego stopnia egzaltacji; zapalić (ś.), zapatrywać ś. na co przesadnie.

 Rozegzić się, rozigrać ś., rozswywolić ś.

 Rozejm, załatwienie, złagodzenie sporu, pojednanie, ugoda; zaprzestanie walki na krótki czas, zawieszenie broni.

 Rozejmować — p. Rozimać.

 Rozejmowy, odnoszący ś. do rozejmu.

 Rozejrzeć się — p. nied. Rozglądać ś.; r. ś. w czym = rozpatrzyć, rozważyć, przejrzeć, zapoznać ś.

 Rozejść ś. — p. nied. Rozchodzić ś.

 Rozelan, minerał z grupy feldspatów.

 Rozelśnić — p. Rozlśnić.

 Rozełkać się, rozpłakać ś.

 Rozełzawić — p. Rozłzawić.

 Rozemdleć, stać ś. mdłym, słabym, omdleć.

 Rozemdlewać (się), dok. Rozemdlić (ś.); robić (ś.) zupełnie mdłym, całkiem (ś.) osłabiać.

 Rozemglić — p. Rozmglić.

 Rozemknąć — p. nied. Rozmykać.

 Rozemleć — p. Rozmleć.

 Rozentuzjazmować, wzniecić zapał, wprawić w entuzjazm; r. ś. = przejąć ś. entuzjazmem.

 Rozepchać, Rozepchnąć — p. nied. Rozpychać.

 Rozeprzeć — p. nied. Rozpierać.

 Rozeprzeć, zepsuć ś. przez zagrzanie ś. w cieple i wilgoci, zwiednąć.

 Rozerwać — p. nied. Rozrywać.

 Rozerwalny, dający ś. rozerwać.

 Rozerwanie, czynność rozrywania, miejsce rozerwane; zerwanie, rozchwianie; zamieszanie, zamęt.

 Rozerwaniec, który jest przyczyną rozerwania, zamieszania, który rozerwał a. rozrywa.

 Rozerwany, którego rozerwano; roztargniony, roztrzepany; mający wiele spraw na głowie.

 Rozerwisko, otwór, dziura, szpara, przerwa, szczelina.

 Rozerznąć — p. nied. Rozrzynać.

 Rozeschły, Rozeschnięty, ten, co rozsechł.

 Rozeschnąć się — p. nied. Rozsychać ś.

 Rozesłać — p. nied. Rozsyłać.

 Rozesłać — p. nied. Rozścielać, Rozściełać.

 Rozesłanie, czynność rozsyłania, wysłanie do wielu osób a. w wiele miejsc; r. = uroczystość rozesłania apostołów, obchodzona dnia 15 lipca.

 Rozesłaniec, wysłaniec, poseł, posłaniec, zwiastun; apostoł; emisarjusz.

 Rozespać się — p. nied. Rozsypiać ś.

 Rozespany, ten, który ś. rozespał, senny, trudny do obudzenia, i ospały.

 Roześmiać się — p. Rozśmiać ś.

 Roześmiany, śmiejący ś. bez ustanku i bez powodu.

 Roześniać, dok. Roześnić; budzić śpiącego, rozbudzać, rozcmuchiwać; rozmarzać; r. ś., budzić ś. ze snu; rozmarzać ś.

 Rozeta, fr., ornament płaski lub wypukły w kształcie róży lub kwiatu rozwiniętego, złożony z listków w środku połączonych (f.); w architekturze: okno koliste z promienistym podziałem; kształt nadawany drogim kamieniom, a zwłaszcza djamentom (spód szlifowany płasko, a górna część w ścianki trójkątne), raut (fig.).

 Rozetkać, Rozetknąć — p. nied. Roztykać.

 Rozetrzeć — p. nied. Rozcierać.

 Rozewrzeć — p. nied. Rozwierać.

 Rozeznać — p. Rozeznawać.

 Rozeznanie, czynność rozeznawania; zdolność odróżniania prawdy od fałszu, rozpoznanie; rozgarnienie, rozsądek; roztropność, świadomość.

 Rozeznawać, dok. Rozeznać; rozróżniać jedno od drugiego, rozpoznawać, rozsądzać, rozstrzygać.

 Rozeznawca, ten, który rozeznaje, rozsądza, sędzia, rozjemca.

 Rozeznawczy, dopomagający do rozeznania, wyróżniający, ułatwiający rozróżnianie; dobrze znający ś. na czym, kompetentny, biegły.

 Rozeżreć się, stać ś. rozżartym, rozjuszyć ś., rozwściec ś., rozbestwić ś.; jeść dużo i łapczywie.

 Rozfalować — p. nied. Rozfalowywać.

 Rozfalowywać (się), dok. Rozfalować (ś.); wzdymać (ś.) falami, rozbałwaniać (ś.).

 Rozfałdować — p. nied. Rozfałdowywać.

 Rozfałdowywać (się), dok. Rozfałdować (ś.); rozprostowywać na czym (na sobie) fałdy, wygładzać (ś.); przen., usuwać zmarszczki z czego (z siebie).

 Rozfantazjować, rozwinąć co fantastycznie; r. ś., wpaść w zapał, fantazjować.

 Rozfarbić, ubarwić jaskrawo.

 Rozfasować się, roztyć ś.

 Rozfastrygować, rozpuścić, rozluźnić fastrygi.

 Rozfiglować się, rozdokazywać ś., rozswywolić ś., rozbawić ś.

 Rozfilozofować się, wpaść w manję filozofowania.

 Rozflancować, flancując porozsadzać.

 Rozflażyć się, o deszczu: rozpadać ś.; r-ło ś. = rozchlapało, zrobiła ś. flaga, słota, szaruga.

 Rozflirtować się, flirtować ze wszystkimi, zanadto flirtować.

 Rozfryzować się, o włosach, o piórach: roztargać ś. po ufryzowaniu.

 Rozfukać się, zacząć fukać nieustannie.

 Rozgadać — p. nied. Rozgadywać; r. ś., zacząć gadać bez umiarkowania, gadać dużo, rozpuścić gębę.

 Rozgadywać, dok. Rozgadać; rozpowiadać, rozgłaszać, wieść roznosić, paplać o czym wszędzie.

 Rozgalopować się, zacząć galopować z zapałem, rozpędzić ś.

 Rozgałęziać, dok. Rozgałęzić; powodować przyrost gałęzi; r. ś., nabywać nowych gałęzi, rozrastać ś. w gałęzie, rozkrzewiać ś.; przen., mieć liczne potomstwo, rozradzać ś., rozpleniać ś.

 Rozgałęzienie, gałęzie poboczne, odnogi; rozrost, wzrost; rozrost rodziny; linja poboczna.

 Rozgałęziony, którego rozgałęziono; mający rozgałęzienie; liczny, rozległy, obszerny: r-e stosunki.

 Rozganiać, dok. Rozgonić, Rozegnać; rozpędzać, rozpraszać.

 Rozgardjasz, hałas, rejwach, nieporządek, bezład, rwetes, zamęt, chaos, nieład.

 Rozgarnąć — p. nied. Rozgarniać.

 Rozgarniacz, przyrząd do rozgarniania, np. śniegu.

 Rozgarniać, dok. Rozgarnąć; rozejmować ręką, rozbierać; rozdzielać, rozsuwać, rozgrzebywać w obie strony.

 Rozgarnięcie, Rozgarnienie, rozjęcie ręką, rozdzielenie, rozsunięcie w obie strony; rozeznanie, świadomość, roztropność, rozwaga, rozsądek, pojętność, spryt.

 Rozgarnięty, Rozgarniony, pojętny, roztropny, rozumny, przytomny, sprytny, bystry.

 Rozgarniony, dający ś. rozgarniać; wyraźny, jawny, oczywisty — p. Rozgarnięty.

 Rozgartywać — p. Rozgarniać.

 Rozgatunkowywać, dok. Rozgatunkować; rozdzielać na gatunki, rozkładać według gatunków, klasyfikować.

 Rozgawędzić się, zacząć gawędzić bez opamiętania.

 Rozgaworzyć się, o dorosłych: zacząć na dobre gaworzyć, gawędzić, rozpaplać ś., rozgadać ś.; o niemowlętach: rozszczebiotać ś.

 Rozgdakać, rozgadać, rozpaplać, rozpleść; r. ś., o kurze: zacząć gdakać bez opamiętania; przen., rozgadać ś., rozkrzyczeć ś., rozpaplać ś.

 Rozgderać się, zacząć gderać bez końca.

 Rozgęścić się, stać ś. gęstym, rozrosnąć ś. gęsto.

 Rozgiąć — p. nied. Rozginać.

 Rozgibać, rozkołysać.

 Rozginać, dok. Rozgiąć; giąć na obie strony, rozsuwać, rozszerzać za pomocą gięcia; r. ś., wyginać ś. na obie strony; gnąc ś., rozszerzać ś.

 Rozgląd, rozglądanie ś., zastanawianie ś., namysł, rozważanie.

 Rozglądać się, dok. Rozejrzeć ś., Rozglądnąć ś., Rozględnąć ś.; patrzeć na wszystkie strony z uwagą; zapoznawać ś., oswajać ś.; obeznawać ś. z czym, rozpatrywać ś. w czym.

 Rozględzić się, zacząć ględzić dużo.

 Rozgładzać, dok. Rozgładzić; gładząc rozprostowywać, wygładzać.

 Rozgłaszać, dok. Rozgłosić; rozgadywać, rozpowiadać, paplać o czym, rozsiewać wieść o czym, gadając, rozpowszechniać; r. ś., stawać ś. głośnym, znanym powszechnie.

 Rozgłębiać, dok. Rozgłębić; pogłębiać; r. ś., zagłębiać ś.

 Rozgłos, rozchodzenie ś., rozleganie ś. głosu, rozdźwięk, rezonans, rozgłaszanie wieści, wieść, wiadomość powszechna; słynność, sława; bez r-u = pocichu, w tajemnicy, potajemnie.

 Rozgłosiciel, który rozgłasza, rozpowiada, rozgaduje.

 Rozgłosić — p. nied. Rozgłaszać.

 Rozgłośny, dający ś. rozgłaszać; rozlegający ś., rozbrzmiewający daleko, donośny; przen., słynny, sławny, osławiony, znakomity; znany powszechnie, popularny.

 Rozgmatwać, rozwiązać coś poplątanego, rozwikłać, rozsypłać; przen., zrozumieć myśl zawiłą; wyświetlić sobie, wyjaśnić trudność.

 Rozgmerać, gmerząc rozgrzebać, rozrzucić.

 Rozgnajać, dok. Rozgnoić; dodać gnoju, ażeby nim przeszło; doprowadzać coś do zgnicia; r. ś. gnić nawskroś, psuć ś.

 Rozgniatać, dok. Rozgnieść; gniotąc rozdzielać, miażdżyć; gniotąc miesić, zarabiać, zagniatać.

 Rozgnić a. r. ś., zgnić nawskroś, przegnić; r. ś. (o ranie, o wodzie), gnijąc, rozjątrzyć ś., zajść ropą jeszcze bardziej.

 Rozgnieść — p. nied. Rozgniatać.

 Rozgniewać, wprowadzić kogo w gniew, wyprowadzić z równowagi, rozzłościć, zirytować, rozjątrzyć, podrażnić; r. ś. wpaść w gniew, wybuchnąć gniewem, rozzłościć ś., rozsierdzić ś., stracić równowagą, panowanie nad sobą.

 Rozgnieździć, rozsiedlić szeroko; r. ś., rozszerzyć ś. pod względem rozmnożenia ś. i osiedlenia w wielu miejscach.

 Rozgnoić — p. nied. Rozgnajać.

 Rozgoń, rozgonienie, rozpędzenie, rozproszenie; posłać ludzi w r. = rozesłać w różne strony.

 Rozgonić — p. Rozegnać.

 Rozgonka — p. Rozgoń.

 Rozgorączkowanie, stan człowieka rozgorączkowanego, podniecenie, zbytnie ożywienie.

 Rozgorączkowywać, dok. Rozgorączkować; wzbudzać gorączkę, podniecać gorączkowo; denerwować, czynić niecierpliwym, niespokojnym; rozpalać, roznamiętniać, podżegać; r. ś., nabawiać ś. gorączki; denerwować ś., roznamiętniać ś., rozpalać ś.

 Rozgorgolić się, począć na dobre wywodzić trele żałosne; przen., począć długo szemrać, narzekać, użalać ś., skarżyć ś.

 Rozgoryczać, dok. Rozgoryczyć; narażać na bolesny zawód, gorzko rozczarowywać, martwić; r. ś. doznawać bolesnego zawodu, gorzko ś. rozczarowywać, tracić wiarę i nadzieję, martwić ś., trapić ś., frasować ś.

 Rozgoryczenie, stan osoby rozgoryczonej, gorycz serca, rozczarowanie, żal z powodu doznanego zawodu.

 Rozgorzałość, podniecenie, zapał.

 Rozgorzały, pełen zapału, podniecony, rozogniony, rozpłomieniony, roznamiętniony, zdenerwowany.

 Rozgorzeć, Rozgorzeć się, zacząć palić ś., rozpalić ś., rozpłomienić ś., zapłonąć, buchnąć płomieniem

 Rozgospodarować, Rozgospodarzyć — p. nied. Rozgospodarowywać; r. ś., wziąć ś. na dobre do go spodarstwa; rozgościć ś., roztasować ś., jak u siebie w domu; stracić majątek przez złe gospodarowanie.

 Rozgospodarowywać, dok. Rozgospodarować, Rozgospodarzyć; rozrządzać, rozporządzać czymś, jak swoim.

 Rozgoszczać, dok. Rozgościć; przyjmować kogo u siebie, dogadzając mu; stracić majątek przez ciągłe przyjmowanie gości; r. ś., rozgospodarowywać ś.; przenstanąć na mocnym gruncie, rozwiel1 możyć ś.

 Rozgotowywać (się), dok. Rozgotować (ś.); gotować (ś.) tak dłui go, aż ś. rozleci a. rozklei na papkę.

 Rozgowor — p. Rozhowor.

 Rozgórze, miejsce, gdzie góry przechodzą w równiny.

 Rozgrabiać, dok. Rozgrabić; grabiami rozdzielać, grabiąc rozsuwać w obie strony; przen., rozchwytywać, rozkradać, rozdrapywać.

 Rozgracować, gracując rozsunąć, wyrównać gracowaniem.

 Rozgradzać, dok. Rozgrodzić; rozbierać, rozrzucać płot, przegrodę, ogrodzenie; odgradzać, oddzielać przegrodą.

 Rozgramiać, dok. Rozgromić; rozpraszać, rozbijać, rozpędzać, gromić: r. nieprzyjaciół.

 Rozgraniczać, dok. Rozgraniczyć; przeprowadzić międzyczym a czym granicę, rozdzielać granicą, odgraniczać; rozróżniać, rozeznawać.

 Rozgranicze, granica, linja rozgraniczająca, linja graniczna.

 Rozgraniczenie, czynność rozgraniczenia; linia graniczna, granica, miedza.

 Rozgremplować, rozprostować, rozczesać zapomocą grempli.

 Rozgrodzenie, dokonana czynność rozgradzania; przegroda, forsztowanie, przepierzenie.

 Rozgrodzić — p. nied. Rozgradzać.

 Rozgrom, rozbicie, rozpędzenie, rozproszenie, rozgromienie, pogrom.

 Rozgromić — p. nied. Rozgramiać.

 Rozgromieniec, rozbitek z pogromu, niedobitek.

 Rozgrubieć, stać ś. grubym, roztyć ś.

 Rozgruchotać, rozbić w kawałki, roztrzaskać, zdruzgotać.

 Rozgrymasić się, zacząć zanadto grymasić, rozkaprysić ś.

 Rozgrywać, dok. Rozegrać; rozstrzygać za pomocą gry, przeprowadzać grę (w kartach); r. ś., zaczynać grać zapamiętale, namiętnie; r. ś. z kim o co = rozstrzygać swoją grę z kim; przen., zdarzać ś., wydarzać ś, odbywać ś., dokonywać ś.

 Rozgrywka, rozegranie czego, sposób rozegrania czego (zwłaszcza w kartach).

 Rozgryzać, dok. Rozgryźć; gryząc dzielić, rozłupywać, miażdżyć, kruszyć zębami.

 Rozgryźć — p. nied. Rozgryzać.

 Rozgrzać — p. nied. Rozgrzewać.

 Rozgrzebywać, dok. Rozgrzebać; grzebiąc, kopiąc, rozrzucać, rozkopywać; przewracać, przewalać; rozpoczynać robotę i porzucać ją nie skończoną.

 Rozgrzeszać, dok. Rozgrzeszyć; odpuszczać grzechy z tytułu kapłaństwa; okazywać ś. względem kogo pobłażliwym, wyrozumiałym; nie poczytywać komu za winę czego; r. ś., pozwalać sobie na co, dopuszczać ś. czegoś zdrożnego.

 Rozgrzeszalny, odnoszący ś. do rozgrzeszenia, rozgrzeszający.

 Rozgrzeszenie, darowanie winy, odpuszczenie grzechów; formuła odpuszczenia win, udzielana spowiadającemu ś. przez kapłana; absolucja; żart., odprawa.

 Rozgrzeszyć — p. nied. Rozgrzeszać.

 Rozgrzewać (się), Rozegrzewać (się), dok. Rozgrzać (ś.); przejmować (ś.) ciepłem, ogrzewać (ś.), rozpalać (ś.), roznamiętniać (ś).

 Rozgrzewający, ten, który rozgrzewa; o trunku: mocny, tęgi, upajający; r. okład = okład ze zmoczonego płótna pod ceratką.

 Rozgrzewka, rozgrzanie ś.

 Rozgrzęzły, przesiąknięty wodą, rozmokły, rozbity, błotnisty, bagnisty.

 Rozgrzęznąć, przesiąknąć wodą, rozkisnąć, zmienić ś. w błoto.

 Rozgrzmieć, Rozgrzmieć się — p. Rozgrzmiewać, zacząć ustawicznie grzmieć; rozejść ś. (o głosie donośnym).

 Rozgrzmiewać (się), Rozegrzmiewać (się), dok. Rozgrzmieć (ś.), Rozegrzmieć (ś.); rozlegać ś. głosem gromu.

 Rozgrzmocić, Rozgrzmotnąć, uderzeniem gwałtownym rozbić, zdruzgotać.

 Rozgwar, gwar, głośny, gwarna rozmowa, zgiełk, rozmowa, tartas, hałas.

 Rozgwarny, gwarny, głośny, hałaśliwy.

 Rozgwarzać się, dok. Rozgwarzyć ś.; ustawicznie gwarzyć.

 Rozgwazdać, rozbazgrać, rozklepać, rozmazać.

 Rozgwiazda, zwierzę z typu szkarłupni, morska gwiazda (f).

 Rozgwiaździć, roziskrzyć, rozświetlić gwiazdami.

 Rozgzić się, gzić ś. długo.

 Rozhajdamaczyć się, rozhukać ś., rozbisurmanić ś., rozswywolić ś. na dobre.

 Rozhałasować się, zacząć okropnie hałasować.

 Rozharcować się, zacząć harcować z zapałem.

 Rozhardzieć, stać ś. hardym, rozzuchwalić ś.

 Rozharmonizować, wzruszyć harmonją tonów.

 Rozhartować, pozbawić hartu: r. żelazo; przen., czynić mniej hartownym, zniewieściałym, delikatnym, rozdelikacić.

 Rozhasać się, rozbawić ś., tańczyć bez upamiętania.

 Rozhodować, rozmnożyć przez hodowanie.

 Rozhowor, Rozgowor, rozmowa, gawęda; umowa, układ.

 Rozhuczeć, rozbrzmieć, stać ś. głośnym; r. ś., huczeć ustawicznie; rozbestwić ś., rozpasać ś.

 Rozhuk, huk głośny, roznoszący ś. daleko.

 Rozhukać, wprawić w szał, we wściekłość, rozbestwić, rozjurzyć; r. ś., rozpuścić ś., rozpasać ś., rozbestwić ś., wpaść w szał, rozszaleć ś.

 Rozhukany, rozbrykany, rozkiełznany, nieukrócony, nieposkromiony; szalony, rozszalały, wściekły.

 Rozhulać, wciągnąć kogo w zabawę huczną, wprawić kogo w wesołość, rozweselić; r. ś., rozbawić ś., rozweselić ś., począć hulać na potęgę, oddać ś. hucznej zabawie, oddać ś. hulance.

 Rozhultaić (się), uczynić ś. hultajem, rozpuścić (ś.).

 Rozhuśtać (się), wprawić (ś.) w ruch wahadłowy, rozbujać (ś.).

 Rozigrać, sprawić żeby kto igrał, rozswawolić; r. ś., rozswawolić ś., rozochocić ś.; o morzu: wzburzyć ś., rozbałwanić ś.; o wietrze: począć dąć gwałtownie.

 Rozimać, Rozejmować, dok. Rozjąć; rozdzielać, rozbierać, rozkładać na części; rozbraniać walczących, rozbijać; przen., łagodzić spór, jednać, godzić; r. ś., rozdzielać ś., rozkładać ś.; rozchylać ś., roztwierać ś.; rozstrzygać ś.

 Rozindyczyć, Rozjędyczyć, rozgniewać drażniąc; rozjuszyć jak indyka, zirytować; r. ś., rozczerwienić ś. od gniewu, rozjurzyć ś., jak indyk, rozzłościć ś., rozwścieczyć ś.

 Rozindywidualizować, nadać czemu cechy osobnicze; r. ś., nabrać cech osobniczych, sobie tylko właściwych.

 Rozirytować — p. Rozjątrzyć.

 Roziskrzać (się), dok. Roziskrzyć (ś.); rozpalać (ś.), rozżarzać (ś.) tak, że poczną sypać ś. iskry.

 Rozjadać, dok. Rozjeść; rozgryzać, roztaczać, trawić; rozrywając, rozdzierając na części, zjadać, pożerać wszystko; przen., r. kogo; wzbudzać w kim gniew, rozwścieczać, rozjątrzać, rozjuszać; r. ś., jeść dużo, rozłakomiać ś.; rozjuszać ś., rozzłoszezać ś.

 Rozjadły, bardzo rozgniewany, zapalony w gniewie, zacietrzewiony w gniewie; rozjątrzony, rozjuszony, zaciekły.

 Rozjadowić (się), rozwścieczyć (ś.), rozsrożyć (ś.), rozzłościć (ś.).

 Rozjarzyć (się), rozpalić, rozżarzyć.

 Rozjaskrawić, jaskrawym czynić; r. ś., jaskrawym ś. stawać.

 Rozjaśniać, dok. Rozjaśnić; jasnym, jaśniejszym czynić, rozwidniać; przen., rozpogadzać, czynić pogodnym, rozchmurzać; objaśniać, czynić jasnym, rozświetlać; r. ś., rozwidniać ś., rozpogadzać ś.; stawać ś. wesołym, pogodnym, rozweselać ś., nabierać humoru; stawać ś. jasnym, zrozumiałym, oczywistym; wyświetlać ś.

 Rozjaśnieć, rozjaśniać ś.

 Rozjaśnienie, rozwidnienie, rozświetlenie, wyjaśnienie, uwaga, objaśnienie.

 Rozjazd, rozjeżdżanie ś. w różne strony; podjazd, oddział wysłany na wywiady; sieć na kuropatwy, płachta; miejsce, gdzie przecinają ś. szyny kolejowe, pozwalając pociągom przechodzić z jednej linji na drugą, krzyżownica.

 Rozjąć — p. nied. Rozimać.

 Rozjątrzać, dok. Rozjątrzyć; rozgnajać, doprowadzać do tego, żeby ś. co ropiło, jątrzyło; przen., jątrzyć, denerwować, drażnić, rozjuszać, gniewać, irytować; r. s. o wrzodzie, ranie i t. p.: rozgnajać ś., jątrzyć ś., nabierać ropą; przen., stawać ś. gniewnym, drażliwym, rozdrażniać ś., irytować ś., wpadać w gniew, w pasję, rozwścieczać ś.

 Rozjątrzenie, rozdrażnienie, irytacja, gniew, wściekłość, pasja; zaostrzenie ś. choroby; powstanie zapalenia ropnego.

 Rozjechać — p. nied. Rozjeżdżać; r. kogo = przejechać go, jadąc na kogo wpaść, jadąc nieostrożnie skaleczyć a. zabić kogo.

 Rozjedniać, dok. Rozjednoczyć; rozłączać coś złączonego; r. ś., rozdzielać ś.

 Rozjednoczyć — p. Rozjednić.

 Rozjednywać, dok. Rozjednać; godzić, jednać zwaśnionych.

 Rozjemca, który rozpędza, rozsuwa; który rozejmuje spór, jednacz, pojednawca, pośrednik, arbiter, medjator.

 Rozjemczy, jednawczy, polubowny, pojednawczy.

 Rozjemny, Rozjętny, dający ś. rozjąć, rozdzielić, pogodzić, pojednać.

 Rozjemstwo, zadanie rozjemcy, jednanie, godzenie; sąd polubowny, medjatorstwo; rozeznawanie, rozróżnianie: r. prawdy od fałszu.

 Rozjeść się — p. nied. Rozjadać ś.

 Rozjezdne (-ego), chwila rozstania ś., chwila odjazdu.

 Rozjeździć — p. nied. Rozjeżdżać; r. ś., zasmakować w jeździe, ciągle jeździć.

 Rozjeżdżać, dok. Rozjechać; jadąc, tratować kogo, co, miażdżyć, gnieść kołami wozu a. kopytami końskiemi; przen., przecinać, rozcinać, robiąc długą szramę: r. koń mu łeb pałaszem; r. ś., jechać w różne strony, rozstawać ś., jadąc każdy gdzieindziej; r. dok. Rozjeździć; psuć przez częstą jazdę; r. drogę, bruk, bryczkę, powóz; r. ś. rozluźniać ś., dezelować ś.; r. ś., o nogach = stawiać je szeroko, stąpać niepewno, chwiać ś. na nogach.

 Rozjęczeć się, jęczeć okropnie, skarżyć ś. żałośnie.

 Rozjęk, jęk przeciągły.

 Rozjuczać, dok. Rozjuczyć; zdejmować z kogo, z czego juki, paki.

 Rozjudzać, dok. Rozjudzić; judząc roznamiętniać, rozdrażniać, podniecać, i Rozjurzać, dok. Rozjurzyć; podniecać w kim popęd płciowy, roznamiętniać, rozbestwiać; r. ś., roznamiętniać ś., rozbestwiać ś.

 Rozjuszać, dok. Rozjuszyć; rozjątrzać, wprawiać w gniew szalony, we wściekłość; r. ś., wpadać w gniew szalony, wściekać ś.

 Rozkal, wiosenne topnienie lodów i śniegów, roztopy.

 Rozkalkulować, rozliczyć, rozważyć, rozrachować, obliczyć, roztrząsnąć w myśli.

 Rozkantonować, rozkwaterować po kantonach.

 Rozkapać się, zacząć ustawicznie kapać, padać.

 Rozkaprysić się, stać ś. nieznośnie kapryśnym, rozgrymasić ś.

 Rozkapturzać, dok. Rozkapturzyć; zdejmować kaptur z kogo; wydalać z zakonu, robić mnicha osobą świecką; r. ś., zrzucać kaptur; wychodzić z zakonu, zrzucać suknię mniszą.

 Rozkarbować, podzielić na części równe, robiąc karby; wygładzić fałdy, zmarszczki, rozmarszczyć; porozcinać, porozbijać, poranić.

 Rozkaresować się, zacząć ustawicznie ś. karesować.

 Rozkarmiać, dok. Rozkarmić; dawać dużo jeść, napychać jedzeniem, tuczyć gorliwie.

 Rozkarnawałować się, oddać ś. karnawałowaniu bez opamiętania.

 Rozkategoryzować, porozkładać, rozdzielić, poukładać według kategorji.

 Rozkawałkowywać, dok. Rozkawałkować; dzielić, krajać, ciąć na kawałki; r. ś., dzielić ś., rozpadać ś. na kawałki, na cząstki.

 Rozkaz, wydanie polecenia podwładnemu, podkomendnemu, wogóle komuś, kto obowiązany jest słuchać a. musi słuchać, bo jest słabszy; przykaz, nakaz, ordynans; pismo, wyrażające czyjąś wolę, orędzie; posłannictwo, misja; słuchać r-u = być posłusznym; wypełniać r. = robić to, co rozkazane; służyć pod czyimś r-em = pod czyją władzą, zwierzchnictwem, pod czyją komendą w wojsku; mieć pod swojemi r-ami = pod swoją komendą; wedle r-u = odpowiedź służbowa podkomendnego zwierzchnikowi, wydającemu rozkazy; r. dzienny = pismo dowódcy do podkomendnych, zawierające polecenie, które w ciągu dnia należy wykonać; aż do dalszych r-ów = póki nie będą wydane nowe rozporządzenia; mieć co na swoje r-y, na każdy r. = na zawołanie, do rozporządzenia w każdej chwili.

 Rozkazać — p. Rozkazywać.

 Rozkazanie, rozkaz.

 Rozkazodawca, wydający rozkazy.

 Rozkazodawczyni, forma ż. od Rozkazodawca.

 Rozkazujący, ten, co rozkazuje; tryb r. = wyrażający rozkaz, polecenie, prośbę; dumny, stanowczy, ostry, wyniosły, nakazujący, nie znoszący oporu: ton, giest r., postawa r-a.

 Rozkazywać, dok. Rozkazać; wydawać rozkaz, polecenie, polecać, zalecać, nakazywać, przykazywać, rozporządzać, wydawać rozporządzenie; rozporządzać ś., rządzić ś., robić, co ś. podoba, burmistrzować; dowodzić, być dowódcą, władcą, zwierzchnikiem, panować, rządzić, zawiadywać, władać; r. sobie = panować nad sobą.

 Rozkaźnik, rozkaz, nakaz; w gram., tryb rozkazujący słowa.

 Rozkąsić, Rozkąsać — p. nied. Rozkąsywać.

 Rozkąsywać, dok. Rozkąsić, Rozkąsać; rozgryzać, rozcinać, miażdżyć zębami.

 Rozkichać się, kichać często, raz po raz.

 Rozkiełznać, Rozkiełzać, Rozchełzać, Rozkiełznąć, Rozchełznąć, zdjąć z czego kiełzno, uzdę, munsztuk, rozuzdać; przen., popuścić cugli, rozuzdać, rozpasać, rozpuścić, rozzuchwalić; r. ś., zrzucić z siebie kiełzno, uzdę; przen., rozuzdać ś, rozpuścić ś., rozpasać ś, rozzuchwalić ś.

 Rozkiełznanie, zuchwałość, rozpasanie, rozpusta, swawola, zbytek, wyuzdanie.

 Rozkipieć, zacząć bardzo kipieć.

 Rozkisać, dok. Rozkisić, Rozkisnąć; doprowadzać coś do tego, by rozkisło; r. ś., zakwaszać; r. ś., kwaśnym ś. stawać, zakwaszać ś., ukwaszać ś., fermentować; przen., stawać ś. leniwym, rozlazłym, ociężałym; (o drodze): przechodzić wodą, przemieniać ś. w błoto.

 Rozkisieć, Rozkisnąć — p. Rozkisić ś.

 Rozkisły, sfermentowany, zakwaszony, ukwaszony; zbyt powolny, ociężały, rozlazły; rozmiękły: r-a droga, aleja.

 Rozkisnąć — p. Rozkisić.

 Rozkiwać, rozbujać, rozhuśtać, rozkołysać; r. ś., rozchwiać ś., rozkołysać ś., rozruszać ś.; przen., zostać połechotanym.

 Rozklamrować, rozpiąć z klamry.

 Rozklapać, uderzeniem rozpłaszczyć, rozchlapać.

 Rozklask, oklask rozlegający ś.

 Rozklaskać się, roznamiętnić ś. do dawania oklasków.

 Rozklasyfikować, Rozklasować, rozdzielić, rozłożyć na klasy, na kategorje, rozsegregować, uporządkować.

 Rozkląć, rozwiązać coś związanego; zdjąć klątwę, urok, zaklęcie.

 Rozklecać, dok. Rozklecić; coś skleconego rozbierać na części; rozdzielać niewłaściwie jaką całość.

 Rozklejać, dok. Rozkleić; coś sklejonego rozejmować, rozdzielać, rozlepiać; nie dopuszczać, by ś. coś dokonało, ułożyło, skojarzyło, udaremniać, rozchwiewać: r. małżeństwo, układy; r. ś., rozchodzić ś., rozpadać, rozlepiać ś. w miejscu, gdzie było sklejone; w klej ś. zmieniać = rozgotowywać ś.; przen., nie dochodzić do skutku, rozchodzić ś., rozchwiewać ś.

 Rozklekotać, Rozklektać, rozstroić, roztrajkotać, rozbębnić: r. instrument muzyczny, zepsuć go, r. wóz, powóz = zepsuć go przez ciągłą jazdę, zwłaszcza po złych drogach; zdenerwować kogo przez ciągłe gadanie mu czego: r. komu głowę; r. ś., klekotać zapamiętale, rozgadać ś., rozpaplać ś., roztrajkotać ś., rozpuścić gębę, język.

 Rozklektać — p. Rozklekotać.

 Rozklepać — p. nied., Rozklepywać.

 Rozklepywać, dok. Rozklepać; bijąc młotem, klepiąc, rozciągać, rozbijać, płaszczyć, rozszerzać, rozdeptywać przez chodzenie: r. obuwie; rozstrajać instrument muzyczny, rozklekotać; r. ś., o obuwiu: rozszerzać ś., rozdeptywać ś. przez noszenie.

 Rozklęczeć się, chętnie i nieustannie klęczeć.

 Rozkluć, Rozkluwać, klując, dziobem uderzając rozbić, porozbijać, rozdziobać; rozchwytać, pozjadać dziobiąc.

 Rozkład, rozkładanie, rozłożenie, rozbiór na części, na pierwiastki składowe, analiza chemiczna; psucie ś., gnicie, rozpadanie ś. tkanek; porządek, według którego coś rozłożono, ułożono, urządzono, zbudowano: r. pokojów w domu, w mieszkaniu, r. jazdy pociągów, parowców; r. nauk, zajęć szkolnych, uniwersyteckich = plan; r. utworu literackiego, naukowego = plan, kompozycja; r. moralny = upadek moralności, demoralizacja; w myśl., mieć na r-dzie = przypadać na kogo pod względem ilości ubitej zwierzyny.

 Rozkładacz, Rozłożyciel, człowiek, który rozkłada a. rozłożył.

 Rozkładać, dok. Rozłożyć; rozwijać, rozpościerać, rozciągać coś zwiniętego, złożonego; kłaść wiele rzeczy jedną obok drugiej, tak iż wiele miejsca zajmują, rozstawiać, rozmieszczać, układać porządnie, systematycznie; otwierać, rozsuwać: r. ręce, nogi, r. książkę, cyrkiel; r. mapę = rozpościerać ją, rozdzielać na części składowe, na pierwiastki, dokonywać analizy, rozbierać: r. związek chemiczny; r. wypłatę na raty; r. obóz = rozbijać; r. ogień, ognisko = rozpalać; r. ś., być rozkładanym; rozkładać samego siebie, rozciągać ś., rozwalać ś., zwalać ś., rozpościerać ś., rozpierać ś.; dawać ś. rozbierać na części, być rozbieranym; rozmieszczać ś., rozkwaterowywać ś., roztasowywać ś., stawać obozem; dzielić ś. na pierwiastki, na części składowe; psuć ś. przez rozkład chemiczny, gnić, fermentować.

 Rozkładny, Rozkładalny, dający ś. rozkładać, składany, rozbierany; dający ś. rozłożyć, złożony z różnych części, z różnych pierwiastków.

 Rozkładowy, odnoszący ś. do rozkładu: proces r. = rozkład chemiczny jakiego ciała.

 Rozkłamać, mówić nieprawdę, roznosić kłamstwo.

 Rozkłębiać się, dok. Rozkłębić ś.; wysnuwać ś., rozchodzić ś. kłębami.

 Rozkłopotać, Rozkłopocić, nabawić kogo kłopotów, sprawić mu kłopot.

 Rozkłosić się, Rozkłosować się, rozwinąć ś., rozrosnąć ś. w kłosy, wykłosić ś.

 Rozkłócić, o płynie: rozbełtać, rozmieszać.

 Rozkłóć, Rozkłuć, kłuciem, rozbić, przebić nawskroś; rozłupać, rozszczepić.

 Rozkneblować, uwolnić od knebla, wyjąć knebel z ust.

 Rozkochać, rozbudzić w kim miłość ku sobie, rozmiłować; r. ś., zapłonąć, zapałać miłością ku komu, pokochać kogo; r. ś. w czym, polubić co, zasmakować w czym, roznamiętnić ś. do czego, upodobać sobie w czym a. co.

 Rozkochany, zakochany, rozmiłowany, pałający miłością, rozamorowany.

 Rozkogucić się, rozzłościć ś., rozcietrzewić ś., rozindyczyć ś.

 Rozkokietować, zacząć kokietować z upodobaniem.

 Rozkokosić się, stać ś. pysznym, zdumnieć, przybrać nadętą minę; rozgadać ś., dąsać ś., rozcietrzewić ś.

 Rozkolebać — p. Rozkołysać.

 Rozkolec, brzuchopełz przodoskrzelny (fig.).

 Rozkolonizować, kraj a. posiadłość jaką rozdzielić na kolonje, rozparcelować.

 Rozkolportować, kolportując rozpowszechnić.

 Rozkołatać, kołacząc rozbić, roztrajkotać, rozklekotać, roztrząść: r. wóz, r. fortepian = grając na nim dużo, zepsuć go; r. komu głowę = zająć ją zbytecznemi interesami; r. ś., rozbić ś., roztrząść ś., rozklekotać ś.

 Rozkołysać (się), wprowadzić (ś.) w ruch kołyszący, rozchwiać (ś), rozbujać (ś.), rozhuśtać (ś.), wyobraźnia r-na = wybujała, rozmarzona, rozegzaltowana.

 Rozkomenderować, komenderując rozesłać.

 Rozkompletować, rozdzielić na komplety.

 Rozkonarzyć się, rozrość ś. w konary, rozgałęzić ś., rozkrzewić ś.

 Rozkop, miejsce rozkopane, rów, przekop.

 Rozkopa, dół graniczny zamiast kopca, kopiec rozkopany.

 Rozkopać — p. nied. Rozkopywać.

 Rozkopalisko, miejsce rozkopane dla poszukiwań archeologicznych.

 Rozkopczyć co, usypać na czym wiele kopców, okryć kopcami.

 Rozkopertować, wyjąć z koperty, odkopertować; żart., r. ś. = zdjąć z siebie palto, rozebrać ś.

 Rozkopywać, dok. Rozkopać; rozrzucać, rozbierać kopiąc; oddzielać rowem, przekopem, przekopywać; rozszerzać kopiąc, oczyszczać z miału; sypiąc znosić co: r. kopiec, wał.

 Rozkorkować, otworzyć z korka. wyjąć korek z czego.

 Rozkoronować, rozebrać kogo z korony, strącić z kogo koronę.

 Rozkorzeniać się, dok. Rozkorzenić ś.; rozpuszczać korzenie, rozkrzewiać ś, zakorzeniać ś., rozrastać ś. korzeniami; przen., rozpleniać ś, rozpowszechniać ś., rozpościerać ś., rozkrzewiać ś.

 Rozkosz, przyjemność, podniesiona do najwyższego poziomu, radość niewypowiedziana, lubość, uciecha, upojenie ś. czym, najwyższe zadowolenie; delicja.

 Rozkosznica, kobieta, oddająca ś. rozkoszom, kobieta rozkoszna, zbytnica, kochanka, rozpustnica.

 Rozkosznie, Rozkoszno, przysł niezmiernie przyjemnie, niewypowiedzianie lubo.

 Rozkosznik, Rozkoszniś, człowiek, żyjący w rozkoszach, oddany rozkoszom; delikacik, pieszczoszek, sybaryta; lubieżnik, rozpustnik, zmysłowiec.

 Rozkosznisia, zdr. od Rozkosznica; kobieta miła, przyjemna, pieszczocha, zbytnica wesoła.

 Rozkoszny, sprawiający rozkosz, niezmiernie miły, niewypowiedzianie luby, uroczy; pocieszny, ucieszny, zabawny, przemiły, wesoły; oddany rozkoszom, żyjący w rozkoszach, lubieżny, rozpustny, zniewieściały; smaczny, smakowity, apetyczny.

 Rozkoszować kogo = sprawić komu rozkosz; rozkoszą przejmować, napawać, delektować; r. ś., zażywać rozkoszy, doznawać wskutek czego rozkoszy, znajdować w czym rozkosz, lubować ś. czym.

 Rozkosztować, o pewnej liczbie osób: kosztując, zjeść wszystko częściami; r. ś., znaleźć smak, zasmakować w czym; wydać wiele pieniędzy.

 Rozkować, Rozkuć — p. nied. Rozkowywać, Rozkuwać.

 Rozkowywać, Rozkuwać, dok. Rozkować, Rozkuć; zdejmować z kogo, z czego okucie: r. więźnia = uwalniać od kajdan, r. konia = zdejmować z niego podkowy, r. wóz = zdejmować z niego obręcze; r. czyje okowy = uwalniać z więzienia, z niewoli; kując rozszerzać, rozklepywać młotem, rozpłaszczać kuciem.

 Rozkraczać (się), dok. Rozkraczyć (ś.), Rozkroczyć (ś.); rozstawiać czyje (swoje) nogi, trzymać je rozstawione; rozkładać (ś.), rozszerzać (ś.), rozwierać (ś.).

 Rozkraczysty, szeroko rozkraczony.

 Rozkradać, dok, Rozkraść; kradnąc rozchwytywać, rozszarpywać, rozgrabiać, rozdrapywać.

 Rozkrajać — p. nied. Rozkrawać.

 Rozkrakać się, zacząć krakać bez opamiętania.

 Rozkraplacz, przyrząd do rozpryskiwania nawozu płynnego (fig.); rozpylacz, refreszyser.

 Rozkraplać (się), dok. Rozkropić (się); rozpryskiwać (ś.) kroplami; rozpływać ś. na krople.

 Rozkraść — p. nied. Rozkradać.

 Rozkrawać, dok. Rozkroić, Rozkrajać; krając dzielić na części, na kawałki, przecinać, przerzynać, rozrzynać; r. ś., dzielić ś., rozpadać ś. na części, na kawałki.

 Rozkręcać, dok. Rozkręcić; odkręcać, rozprostowywać to, co było skręcone, rozwijać, rozplatać; r. ś., odkręcać ś., rozprostowywać ś., rozwijać ś.

 Rozkrępować, rozwiązać, rozkuć, rozpętać.

 Rozkręt, rysunek, złożony z linji rozkręcających ś., zakrętas; w lm., esy floresy.

 Rozkrochmalać się, dok. Rozkrochmalić ś.; o bieliźnie: tracić sztywność, wiotkim, miękkim ś. stawać, mięknąć; o ludziach: pozbywać ś. sztywności, stawać ś. swobodniejszym, serdeczniejszym.

 Rozkroczyć — p. Rozkraczyć.

 Rozkroić — p. Rozkrajać.

 Rozkroplić — p. nied. Rozkraplać.

 Rozkruszać (się), dok. Rozkruszyć (ś.); pokruszyć (ś.), rozbijać (ś.) na odrobiny, rozdrabniać (ś.) na okruszyny, zamieniać (ś.) na proch, rozsypywać (ś.).

 Rozkruszalny, dający ś. rozkruszyć, sypki, kruchy.

 Rozkrwawiać, dok. Rozkrwawić; do krwi kaleczyć, rozdrapywać; przen., dotykać boleśnie, rozdzierać, przeszywać, rozrywać; r. ś., zaczynać krwawić obficie; r. serce = zakrwawiać, zasmucać.

 Rozkrwian, roślina z rodziny marzanowatych.

 Rozkryć — p. nied. Rozkrywać.

 Rozkrygować (się), rozkrępować (ś.), rozwinąć (ś.), rozsznurować (ś.), rozebrać ś. z ciasnych sukien, z okryć.

 Rozkrysztalać, dok. Rozkrysztalić; roziskrzać kryształami.

 Rozkrywać (się), dok. Rozkryć (ś.); zdejmować z kogo, z czego (z siebie) pokrycie, odsłaniać (ś.), obnażać (ś.).

 Rozkrzaczyć się, rozrosnąć ś. krzaczasto, rozkrzewić ś.

 Rozkrzepla, roślina z rodziny gruboszowatych.

 Rozkrzesać, krzesząc rozbić, wzniecić.

 Rozkrzewiać, dok. Rozkrzewić; pobudzać do rozrastania ś., rozgałęziania ś.; rozradzać, rozpładzać, rozpleniać, rozmnażać; przen., rozpowszechniać, rozszerzać wieści, nauki, głosić; r. ś., rozrastać ś. krzewiasto; rozmnażać ś., rozpleniać ś., rozpładzać ś.; przen., rozpowszechniać ś., szerzyć ś.

 Rozkrzewisty, rozrosły, rozgałęziony.

 Rozkrzyczeć, pobudzić kogo do krzyku; rozgłosić, roztrąbić, rozpaplać, roznieść wiadomość o czym, rozgłosić na wszystkie strony krzykiem; r. ś., zacząć krzyczeć w niebogłosy, rozpłakać ś. w głos.

 Rozkrzykiwać — p. dok. Rozkrzyczeć.

 Rozkrzyżować, złożyć co na krzyż, rozłożyć w obie strony: r. ręce; r. ś., rozciągnąć ś., jak długi, z rozłożonemi rękami i nogami.

 Rozkształcać, dok. Rozkształcić, Rozkształtować; nadawać komu, czemu (sobie) pewien kształt, uwydatniać ten kształt, wykształcać (ś.).

 Rozkształcić, Rozkształtować —p. nied. Rozkształcać.

 Rozkuć — p. Rozkować.

 Rozkudłać (się), Rozkudlić (się), rozczochrać (ś.), roztargać (ś.).

 Rozkudłaniec, Rozczochraniec, człowiek, mający rozczochrane włosy.

 Rozkuglować się, pokazywać wciąż sztuki kuglarskie; rozdokazywać ś., rozbawić ś., rozfiglować ś.

 Rozkulbaczać, dok. Rozkulbaczyć; zdejmować kulbakę, rozsiodływać: r. konia.

 Rozkup, rozkupienie, rozkupywanie.

 Rozkupić — p. nied. Rozkupywać.

 Rozkupować, Rozkupywać, dok. Rozkupić; o wielu kupujących: chciwie, szybko wykupywać, kupując rozchwytywać, rozbierać; jeden przed drugim ubiegać ś. o kupienie.

 Rozkurcz, rozwarcie ś., rozwolnienie ś. kurczowe, rozkurczenie ś.

 Rozkurczać, dok. Rozkurczyć; rozciągać, rozprostowywać to, co było skurczone; r. ś., rozciągać ś., odprostowywać ś; rozprzestrzeniać ś., rozszerzać ś., rozpościerać ś.

 Rozkurz, pył z mąki.

 Rozkurzać (się), dok. Rozkurzyć (ś.); rozpraszać (ś.), obracać (ś.) w kurz, rozpylać (ś.); rozmiatać pył, rozwiewać.

 Rozkurzyny — p. Rozkurz.

 Rozkutać, rozwinąć z opatulenia, rozebrać ze zwierzchniego odzienia.

 Rozkuwać — p. Rozkować.

 Rozkwaczyć (się), roztrzepać (ś.) na podobieństwo kwacza.

 Rozkwaszać, dok. Rozkwasić; rozmakać, rozpuszczać, przepajać wodą, zamieniać w błoto: r. drogę; rozcinać, rozbijać, ranić: r. nos, głowę.

 Rozkwaterowywać (się), dok. Rozkwaterować (ś.); rozmieszczać (ś.) na kwaterach, na mieszkaniu, rozstasowywać ś.

 Rozkwefić, zdjąć z kogo kwef.

 Rozkwękać, zacząć ustawicznie kwękać.

 Rozkwiczeć się, Rozkwikać się, zacząć przeraźliwie kwiczeć.

 Rozkwiecać, dok. Rozkwiecić; pobudzać do kwitnienia, kwiatami obsypywać; r. ś., zakwitać, rozkwitać, kwiatami okrywać ś., ukwiecać ś.

 Rozkwilić się, zacząć kwilić żałośnie; przen., rozczulić ś., rozrzewnić ś, rozpłakać ś.

 Rozkwit, rozkwitanie, kwitnięcie; pełnia rozwoju, najwyższy stopień powodzenia, dobrobytu; r. nauk, sztuk = wysoki ich stopień, rozwój.

 Rozkwitać, dok. Rozkwitnąć; w kwiat ś. rozwijać; kwiatami ś. okrywać, obsypywać, zakwitać; przen., rozpowszechniać ś., rozrastać ś., rozwijać ś., rozkrzewiać ś., rozszerzać ś.

 Rozkwitły, Rozkwitnięty, który rozkwitł, kwitnący; przen., rozwinięty, dojrzały, będący w pełni sił żywotnych

 Rozkwitnąć — p. nied. Rozkwitać.

 Rozlać — p. nied. Rozlewać.

 Rozlakować, rozpieczętować co zapieczętowanego lakiem, złamać na czym pieczęć lakową.

 Rozlamentować się, lamentować bez końca, ciągle narzekać.

 Rozlampartować się, rozpuścić ś., rozhulać ś., rozłobuzować ś.

 Rozlan, roślina z rodziny osoczynowatych.

 Rozlany, który rozlano, rozpierzchły, nieodgraniczony, nie umiejscowiony; wygląd r. = pełny, jak obrzmiały.

 Rozlatać się, rozbiegać ś. bez opamiętania — p. Rozlatywać ś.

 Rozlatywać się, Rozlatać się, dok. Rozlecieć ś.; o ptakach, o owadach: lecieć w różne strony, lecąc rozpraszać ś., rozbiegać ś., pierzchać; rozpadać ś., rozbijać ś., iść w rozsypkę, rozpryskiwać ś., drzeć ś. na kawałki.

 Rozlazły, miękki, nieścisły, niejędrny; bardzo powolny, ślamazarny, mazgajowaty, niezdarny, ciemięgowaty: człowiek r. = nieporadny, niedorajda, mazgaj, ciemięga, niezdara.

 Rozlec się — p. nied. Rozlegać ś.

 Rozleciały, ten, który ś. rozleciał, rozpadł na części, rozsypał; podarty, poszarpany w kawałki.

 Rozlecieć się — p. nied. Rozlatywać ś.

 Rozlegać się, dok. Rozlec ś.; rozkładać ś., rozszerzać ś., rozprzestrzeniać ś., sięgać aż dokąd, rozciągać ś.; o głosie: rozbrzmiewać, rozchodzić ś.

 Rozlegle, przysł., daleko, szeroko.

 Rozlegliwy, daleko rozlegający ś., donośny.

 Rozległość, rozciągłość, objętość, przestrzeń, obszar; wielki obszar, wielka przestrzeń, przestronność.

 Rozległy, sięgający daleko, rozciągły, obszerny, przestronny.

 Rozlenić się, Rozleniwić się, Rozleniwieć się, stracić chęć do pracy, stać ś. leniwym, rozleżeć ś., zgnuśnieć, rozpróżniaczyć ś.

 Rozleniwiały, ten, który.ś. stał leniwym, rozpróżniaczony.

 Rozleniwić się, Rozleniwieć się — p. Rozlenić ś.

 Rozlepiacz, człowiek, który co rozlepia.

 Rozlepiać, przylepiać co w wielu miejscach — p. Rozklejać.

 Rozletniać się, ocieplać ś., ubierać ś. w letnie ubranie.

 Rozlew, rozlewanie z większego naczynia do mniejszych; r. rzeki, morza = wylew, przybór, powódź; woda szeroko rozlana, przestrzeń wodna, obszar wód; r. krwi = rzeź, mord.

 Rozlewacz, Rozlewca, człowiek, który rozlewa.

 Rozlewać, dok. Rozlać; wylewać, przelewać; lać z większego naczynia do mniejszych, lejąc, wybrać, wyszafować wszystko; występować z brzegów, zalewać okolice, przybierać; r. krew = popełniać mordy, zabójstwa; lej, rozlej! = pijacki okrzyk na bankietach, sama pijatyka; rozszerzać, rozpościerać, roztaczać; o ranie: zajmować większą przestrzeń, bardziej ropnieć; r. ś., być rozlewanym, wylewać ś., przelewać ś.; przen., rozszerzać ś., rozpościerać ś., rozchodzić ś.

 Rozlewalnia, Rozlewnia, oddział w dystylarni, w browarze i t. p., gdzie rozlewają płyn do butelek.

 Rozlewisko, miejsce, zalane wodą podczas rozlewu.

 Rozlewność, własność rozlewania ś., płynność, potoczystość.

 Rozlewny, dający ś. rozlać, płynny, ciekły: styl r. = nie dający obrazów plastycznych, lecz nastroje, impresyjny.

 Rozleźć — p. Rozłazić ś.

 Rozleżały, rozpróżniaczony, rozleniwiały, gnuśny, ospały.

 Rozleżeć się, leżąc długo w łóżku, rozleniwieć, przez długie leżenie rozpróżniaczyć ś.; przywyknąć do życia leniwego, zgnuśnieć.

 Rozliczać, dok. Rozliczyć; liczyć, obliczać; licząc rozdzielać; r. ś. z kim = rachować ś. z nim, kończyć z nim porachunek, płacić, co mu ś. należy.

 Rozlicznie, przysł., w różny sposób, różnorodnie, rozmaicie.

 Rozliczność, różnorodność, wielorakość, rozmaitość.

 Rozliczny, wieloraki, różnorodny, rozmaity; mnogi, liczny.

 Rozlist, roślina z rodziny mirtowatych.

 Rozliściać się, dok. Rozliścić ś.; przyodziewać ś. w liście, dostawać liści, rozrastać ś. w liście.

 Rozlitować się, uczuć litość, wzruszyć ś., rozczulić ś.

 Rozlizać, liżąc jeden po drugim, rozmazać, wszystko wylizać; nie bądź za słodki, bo cię r-żą, nie bądź za gorzki, bo cię rozgryzą = w stosunkach z ludźmi i zarówno zbytnia uległość, jak i przesadna srogość jednakowo są szkodliwe.

 Rozlokowywać (się), dok. Rozlokować (ś.); umieszczać (ś.) po różnych miejscach, rozmieszczać; r. ś. = usadawiać ś., rozmieścić ś., rozgościć ś.

 Rozlosowywać, dok. Rozlosować; dokonywać losowania, za pomocą losowania rozdzielać co między siebie, dawać temu, komu co przypadnie losem.

 Rozlot, rozlatywanie ś. w różne strony, rozpierzchnięcie ś., rozsypka.

 Rozlotny, taki, co może ś. rozlatać, rozlatujący ś.

 Rozlśnić się, Rozelśnić się, nied. Rozelśniać ś.; lśniącym ś. stać, rozświecić ś., rozbłysnąć.

 Rozlubować się, polubić co, rozmiłować ś. w czym, upodobać sobie co, poczuć pociąg do czego, zasmakować w czym.

 Rozludniać, dok. Roziudnić; pomnażać ludność, wzrost ludności wywoływać.

 Rozlutowywać, dok. Rozlutować; rozpuszczać napowrót lutowanie; r. ś., rozluźniać ś., rozpadać ś. w miejscu zlutowania.

 Rozluzowywać, Rozluźniać, dok. Rozluzować, Rozluźnić; czynić luźniejszym, mniej ścisłym, mniej spoistym, obluzowawszy rozpuszczać, rozwalniać to, co ściska, uciska; przen., rozprzęgać, psuć, demoralizować; r. ś., stawać ś. luźniejszym, mniej spoistym, rozchodzić ś. przez obluzowywanie ś.; przen., rozprzęgać ś., demoralizować ś.

 Rozluźniać, Rozluźnić — p. Rozluzowywać.

 Rozłabędzić, śpiewem pięknym przepełnić, usposobić do śpiewu marzycielskiego, rozśpiewać, rozpieśnić.

 Rozłachmanić się, zdjąć z siebie łachmany.

 Rozładowywać, dok. Rozładować, wyładowywać, rozpakowywać.

 Rozłajdaczać, dok. Rozłajdaczyć; robić z kogo łajdaka, zejść z drogi uczciwej; r. ś., wychodzić na łajdaka, rozpuścić ś.

 Rozłakocić (się), rozbałamucić (ś.) na łakociach.

 Rozłakomić, uczynić łakomym, obudzać w kim chciwość, łakomstwo, apetyt w kim wzbudzać; r. ś., stać ś. łakomym, chciwym, nabrać na co apetytu, pragnąć czego chciwie, rozchciwić ś.

 Rozłam, rozdwojenie, niezgoda, rozterka, nieporozumienie; podzielenie ś. na dwa stronnictwa wskutek nieporozumienia, różnicy poglądów i t. p., dysharmonja.

 Rozłamać — p. nied. Rozłamywać.

 Rozłamek, ułamek, ułomek, odłamek, odruzg, okruch, szczątek.

 Rozłamywać (się), dok. Rozłamać (ś.); łamiąc (ś.), dzielić (ś.) na dwie a. więcej części.

 Rozłaniać się, dok. Rozłonić ś.; rodzić ś., zjawiać ś., ukazywać ś., rozwijać ś., wyłaniać ś.

 Rozłapać, rozchwytać, rozdrapać, rozszarpać.

 Rozłaskotać, bardzo łaskotać, łaskocząc rozdrażnić.

 Rozłazić się, dok. Rozleźć ś.; łażąc rozchodzić ś. w różne strony; rozlatać ś., drzeć ś., rozpadać ś. na kawałki, dostawać dziur,

 Rozłączać (się), dok. Rozłączyć (ś.); rozwodzić (ś.), rozdzielać (ś.), rozseparowywać, odosobniać (ś.), zrywać z kim, odchodzić wzajemnie od siebie, rozchodzić ś.

 Rozłącznie, przysł., oddzielnie, nie razem, nie łącznie.

 Rozłącznik, kreska, dzieląca wyraz na części, na sylaby, znak przeniesienia części wyrazu do następnego wiersza.

 Rozłączny, dający ś. rozłączyć, rozdzielony, rozerwalny, rozdzielny, podzielny.

 Rozłączyć — p. nied. Rozłączać.

 Rozłąka, rozdział, rozstanie ś., rozejście ś., pożegnanie ś.

 Rozłobuzować się, stać ś. łobuzem, rozpuścić ś., rozwisusować ś., rozdokazywać ś., rozbisurmanić ś.

 Rozłoga — p. Rozłóg.

 Rozłom, złamanie na dwie albo więcej części, rozłamanie, odłam, szczątek, ułamek, odruzg; przen., rozbitek, niedobitek — p. Rozłam.

 Rozłomek, zdr. od Rozłom.

 Rozłomność, skłonność do rozłamania ś., kruchość.

 Rozłomny, dający ś. rozłamać, kruchy.

 Rozłotrować się, stać ś. łotrem, łotrować ś. bez opamiętania.

 Rozłożyciel, Rozkładacz, człowiek, który co rozłożył a. rozkłada.

 Rozłożyć — p. nied. Rozkładać.

 Rozłożysty, szeroko rozpostarty, obejmujący znaczną przestrzeń, obszerny, szeroki, rozległy; o drzewie: gałęzisty, rosochaty.

 Rozłóg, Rozłoga, obszar, przestrzeń; otwarte pole, niwa, błonie; roślina z rodziny gruboszowatych, pępownica, pępownik; pęd nadziemny, ścielący ś. po ziemi i zakrzewiający ś. wierzchołkiem, aby utworzyć nowy osobnik (fig.); wąs u truskawek, u poziomek.

 Rozłup, roślina z rodziny baldaszkowatych, koper morski.

 Rozłupać — p. Rozłupywać.

 Rozłupka, jedna z cząstek, na które pęka rozłupnia (fig.).

 Rozłupnia, owoc, którego sucha obowocnia pęka po dojrzeniu wzdłuż przegródek na części, zwane rozłupkami.

 Rozłupywacz, człowiek, który co rozłupuje; narzędzie do rozłupywania.

 Rozłupywać, dok. Rozłupać, Rozłupić; łupinę rozbijać, rozgryzać; łupiąc rozdzielać na części, rozcinać, rozrąbywać wzdłuż; r. ś., pękać wzdłuż, rozszczepiać ś.

 Rozłzawić (się), Rozełzawić (się), rozrzewnić (ś.) do łez.

 Rozmach, rozpęd, zamach.

 Rozmachać, Rozmachnąć — p. nied. Rozmachiwać.

 Rozmachiwać, dok. Rozmachać, Rozmachnąć; wprowadzać w ruch, machać czym dla nadania mu rozpędu; przen., ożywiać kogoś, pobudzać do działalności, do wesołości, dodawać energji; r. ś., nabierać energji, wesołości, rozpędzać ś., zaczynać szybciej pracować, działać, iść i t. p.

 Rozmachliwy, wykonywany z rozmachem, zamaszysty, mający rozmach.

 Rozmachnąć — p. nied. Rozmachiwać; r. ś., zamachnąć ś. ręką, zamierzyć ś.

 Rozmaczać, dok. Rozmoczyć; zanurzać w płynie, moczyć, rozmiękczać w płynie, rozpuszczać za pomocą moczenia.

 Rozmagać (się) — dok. Rozmóc (ś.); wzmacniać (ś.), potęgować (ś.), zbogacać (ś.).

 Rozmaicać, czynić rozmaitym, urozmaicać; r. ś., stawać ś. rozmaitym, urozmaicać ś., wydawać ś. pstrym.

 Rozmaicie, przysł., w różny sposób, różnym sposobem, różnie, wielorako, rozlicznie, i tak i owak.

 Rozmaitość, różnorodność, rozliczność, różność; różnica; w lm., r-i, rzeczy rozliczne, razem wzięte, zbiór rozmaitych przedmiotów; r-i literackie = dzieło lub dzieła lub oddział w książce, w piśmie, mieszczący artykuły różnej treści, przygodnej, bieżącej i t. p.; teatr r-i = przeznaczony dla dramatów, komedji i wodewilów; r-i u rzeźnika = kawałki różnych wędlin, razem zmieszane.

 Rozmaity, rozliczny, różny; niejednostajny. różnorodny; złożony z przedmiotów albo cech różnych, niepodobnych do siebie, złożony z różnych odcieni.

 Rozmajaczyć się, majaczyć na dobre; przybrać wyraźne kontury, kształty.

 Rozmakać, dok. Rozmoknąć; nasiąkać wilgocią, wodą, stawać ś. miękkim, przepoiwszy ś. jakim płynem.

 Rozmalować, malując rozprowadzić farbą, pędzlem; r. ś., roznamiętnić ś. do malowania

 Rozmamać, Rozmamrać, odsłonić ciało, porozpinawszy na sobie ubranie; r. ś., mieć na sobie porozpinane, potargane ubranie, być ubranym niedbale.

 Rozmamrotać się, ustawicznie mamrotać.

 Rozmarniać, dok. Rozmarnić; robić całkiem marnym.

 Rozmarnować, strwonić, roztrwonić, przemarnować, przepuścić, przehulać.

 Rozmarszczać, dok. Rozmarszczyć; zmarszczki wygładzać, rozpuszczać fałdy, rozfałdowywać; r. ś., rozchmurzać ś., rozweselać ś., łagodnieć.

 Rozmarudzić się, marudzić ustawicznie, rozgrymasić ś.

 Rozmaryn, łć., roślina z rodziny wargowatych (fig.).

 Rozmarynka, łć., odmiana jabłoni.

 Rozmarynowiec, łć., roślina z rodziny oliwnikowatych (fig.).

 Rozmarynowy, łć., należący do rozmarynu; zrobiony z rozmarynu a. z rozmarynem.

 Rozmarzać (rozmar-zać), dok. Rozmarznąć (rozmarznąć); odtajać, roztapiać ś., puszczać.

 Rozmarzać, dok. Rozmarzyć; wprawiać w marzenie, wprowadzać w stan rozmarzenia, pobudzać do marzeń; ubezwładniać, odurzać, upajać; r. ś., oddawać ś. marzeniom, poczynać marzyć, roić; stawać ś. sennym, drzemiącym.

 Rozmar-znąć — p. Rozmar-zać.

 Rozmarznięty, ten, który rozmarzł.

 Rozmarzyć — nied. Rozmarzać.

 Rozmawiać, prowadzić rozmowę, mówić, rozprawiać, gawędzić, gadać, konwersować z kim; porozumiewać ś. z kim: r. na migi; r. listownie = korespondować; r. z sobą samym = mówić do siebie samego; nie r-am z nim = gniewam ś. z nim; r. ś., dok. Rozmówić ś.; z kim, porozumiewać ś. z nim w jakiej sprawie, traktować; nie darowywać komu swej krzywdy, rozprawiać ś. z kim, obiecywać mu zemstę, grozić mu: poczekaj! rozmówimy ś.

 Rozmazać — p. nied. Rozmazywać.

 Rozmazany, płaczący o byle co, płaczliwy; beksa, mazgaj.

 Rozmazgaić się, rozpłakać ś., roztkliwić ś., rozrzewnić ś., nie móc ś. utulić w płaczu.

 Rozmazywać, dok. Rozmazać; coś gęstego rozprowadzać na powierzchni jakiej, rozsmarowywać, rozcierać; przen., rozgłaszać, rozpowszechniać;rozwałkowywać, długim i nudnym czynić; pobudzać do płaczu; r. ś., zaczynać w najlepsze płakać.

 Rozmącać, dok. Rozmącić; mącąc rozpuszczać, rozbijać w płynie; r. płyn = przez wstrząsanie czynić go mętnym, mącić, rozbełtywać.

 Rozmdlewać się — p. Rozemdlewać ś.

 Rozmęt, zamęt, rozgardjasz, zamieszanie; sposób robienia żelaza miękkim, aby ś. nie łamało.

 Rozmglić, Rozemglić, ukazać z poza mgieł, rozświecić, rozpogodzić, rozweselić; r. ś., rozwiać ś. w mgłę, rozpłynąć ś., rozproszyć ś.

 Rozmiar, rozmierzanie, pomiar; wielkość przedmiotu, wymiar w jednym z trzech kierunków, jego długość, szerokość i grubość a. głębokość.

 Rozmiarkować, rozważyć, zgłębić należycie, ustalić, ustanowić, uregulować.

 Rozmiatać, dok. Rozmieść; rozsuwać miotłą, odmiatać w tę i w ową stronę, miotąc rozrzucać; r., dok. Rozmiotać, Rozmieść; rozrzucać, rozpędzać, rozwiewać, rozpraszać; r. ś., rozpraszać ś.

 Rozmiażdżać, dok. Rozmiażdżyć; rozgniatać, miażdżyć, rozdeptywać.

 Rozmiąć, miąć rozgnieść, zmiętosić.

 Rozmieniacz, ten, co rozmienia: r. pieniędzy = wekslarz.

 Rozmieniać, dok. Rozmienić; wymieniać, zamieniać; r. pieniądze = wymieniać większe monety na drobniejsze, na bilon, krajowe na obce lub odwrotnie.

 Rozmierca, Rozmierzacz, człowiek, który rozmierza, mierniczy, gieometra.

 Rozmierzchać się, rozwidniać, rozjaśniać ś.

 Rozmierzać, dok. Rozmierzyć; mierzyć starannie we wszystkich kierunkach, odmierzać, wymierzać, dokonywać pomiarów; mierząc rozdzielać na małe kawałki.

 Rozmiesić, miesząc rozrobić, rozgnieść.

 Rozmieszać, mieszając rozmącić, rozbełtać; mieszając, połączyć z sobą różne substancje.

 Rozmieszczać, dok. Rozmieścić; wyznaczać każdemu swoje miejsce, rozstawiać, ustawiać, układać, lokować po różnych miejscach; r. ś., umieszczać ś. każdy gdzieindziej, zabierać każdy inne miejsce, rozlokowywać ś.

 Rozmieść — p. nied. Rozmiatać.

 Rozmięk, rozmięknienie, zmięknienie.

 Rozmiękać, dok. Rozmięknąć; stać ś. miękkim, nasiąknąwszy wilgocią, rozmakać, przechodzić wilgocią, płynem, przepajać ś.

 Rozmiękczać, dok. Rozmiękczyć; czynić miękkim, rozmakać, przepajać wilgocią, płynem; przen., wzruszać, rozczulać.

 Rozmiękczenie, czynność rozmiękczania, rozmięknienie, zmięknienie: r. mózgu = choroba mózgowa; wzruszenie, rozczulenie.

 Rozmiękczyć — p. nied. Rozmiękczać.

 Rozmiękły, ten, który rozmiękł, stał ś. miękkim.

 Rozmięknąć — p. nied. Rozmiękać.

 Rozmigotać się, migotać dużo i silnie, rozlśnić ś.

 Rozmijać się, dok. Rozminąć ś.; przejeżdżać, przechodzić jeden obok drugiego, dążąc w przeciwne strony; dążąc po różnych drogach, nie spotykać ś.; r. ś. z prawdą = kłamać.

 Rozmilać, dok. Rozmilić; czynić bardzo miłym; napawać, napełniać rozkoszą.

 Rozmiłosna, roślina z rodziny trudziczkowatych.

 Rozmiłowywać, dok. Rozmiłować; r. kogo w sobie, rozkochiwać kogo w sobie, wzbudzać w kim miłość ku sobie, głowę komu zawracać; r. kogo w czym, budzić, wzbudzać, wzniecać w kim miłość ku czemu, uczyć kogoś kochać co; r. ś. w kim, w czym, zakochiwać ś., rozkochiwać ś. w kim, w czym.

 Rozminąć się — p. nied. Rozmijać ś.

 Rozmiotać — p. nied. Rozmiatać; r. ś., zacząć ś. złościć, rozsierdzić ś., rozgniewać ś.

 Rozmleć, mieląc rozetrzeć, rozdrobnić.

 Rozmładzać, dok. Rozmłodzić; czynić młodszym, odmładzać, odradzać.

 Rozmnażać, dok. Rozmnożyć; powiększać liczbę, czynić liczniejszym; rozradzać, rozpleniać; przen., rozkrzewiać, rozszerzać, rozpowszechniać; r. ś., rosnąć w liczbę, liczniejszym ś. stawać; mnożyć ś., rozpleniać ś., rozradzać ś.

 Rozmnażanie, powiększanie liczby, pomnażanie; r. ś., powiększanie ś. w liczbie; wydawanie potomstwa, rozplenianie ś., rozradzanie ś.

 Rozmnożca, Rozmnożyciel, ten, który rozmnaża co, hodowca; propagator, krzewiciel.

 Rozmnoźny, Rozmnożysty, dający ś. rozmnożyć, rozmażający ś. łatwo, mnożny, plenny, płodny.

 Rozmoczyć — p. nied. Rozmaczać.

 Rozmodlić się, nied. Rozmodlać ś.; pogrążyć, zatopić ś. całkiem w modlitwie, wpaść w zapał modlitewny.

 Rozmokły, przesiąkły wilgocią, płynem, przemokły, rozkisły; przen., zbyt powolny, ospały, mazgajowaty.

 Rozmoknąć — p. nied. Rozmakać.

 Rozmotać, zmotane odmotać; rozwikłać, rozplątać, odwinąć, rozwinąć.

 Rozmowa, ustna wymiana myśli, rozmawianie, rozprawa ustna, pogadanka, gawęda, konwersacja; utwór pisany w formie rozmowy dwu a. więcej osób, djalog; r-y, r-ówki, podręcznik do nauki języka obcego, ułożony w formie pytań i odpowiedzi, dotyczących życia codziennego.

 Rozmownica, Rozmównica, Rozmownia, pokój do rozmawiania z osobami obcemi, parlatorjum w klasztorach żeńskich.

 Rozmownie, przysł., za pomocą rozmowy; wymownie, gadatliwie.

 Rozmowność, skłonność do rozmawiania, gadatliwość, gadulstwo.

 Rozmowny, Rozmowny, polegający na rozmowie, chętny do rozmowy, lubiący rozmawiać, gadatliwy.

 Rozmóc — p. nied. Rozmagać.

 Rozmówca, Rozmównik, osoba rozmawiająca, biorąca udział w rozmowie, w djalogu; interlokutor.

 Rozmówić — p. nied. Rozmawiać.

 Rozmówki — p. Rozmowa.

 Rozmównica — p. Rozmownica.

 Rozmówny — p. Rozmowny.

 Rozmrażać, dok. Rozmrozić; rozpuszczać coś zamarzłego przez ogrzewanie.

 Rozmroczyć, rozproszyć mrok, rozpędzić ciemność; rozwidnić, rozświetlić; r. ś., rozwidnieć; wyjaśnić ś., wypogodzić czoło; przen., rozweselić ’ś., przestać być posępnym, ponurym.

 Rozmrozić — p. nied. Rozmrażać.

 Rozmrużyć, nawpół roztworzyć.

 Rozmuzykalnić się, oddać ś. z zapałem muzyce, grać dużo na jakim instrumencie.

 Rozmyć — p. nied. Rozmywać.

 Rozmydlać, dok. Rozmydlić; rozrabiać z mydłem.

 Rozmykać, dok. Rozemknąć, otwierać.

 Rozmysł, namyślanie ś., namysł; rozwaga, rozważacie; postanowienie, powzięte po namyśle, zamiar; zrobić co z r-m = z premedytacją, rozmyślnie.

 Rozmyślać, dok. Rozmyślić; rozważać co w myśli, rozbierać w myśli, roztrząsać; zastanawiać ś., przemyśliwać, medytować.

 Rozmyślanie, rozważanie czego, zastanawianie ś. nad czym, myśli, nasuwające ś. przy rozważaniu czego, deliberacja, medytacja; dzieło pobożne a. filozoficzne, poświęcone rozważaniu jakich myśli podniosłych.

 Rozmyślić — p. nied. Rozmyślać; r. ś., powziąć postanowienie; namyślić ś., zdecydować ś., odmienić zdanie, namyśliwszy ś.

 Rozmyślnie, przysł., z rozmysłem, umyślnie, nie przypadkiem, z rozwagą, naprzód sobie ułożywszy.

 Rozmyślność, umyślność, nieprzypadkowość; baczność, rozwaga, zastanowienie.

 Rozmyślny, z rozmysłem zrobiony; umyślny, nie przypadkowy, naprzód obmyślony.

 Roznająć — p. nied. Roznajmować.

 Roznajmować, dok. Roznająć; odnajmować co wielu osobom.

 Roznamiętniać, dok. Roznamiętnić; wzbudzić w kim namiętność ku komu, ku czemu, budzić w kim chucie, podniecać namiętnie, r. ś., dawać ś. unosić namiętności, chuciom, rozdrażniać ś., podniecać ś., rozpalać ś. namiętnie.

 Roznamiętnienie, żądza, namiętność, chuć; zapalczywość, podniecenie.

 Roznarowić, uczynić narowistym, rozpuścić, rozzuchwalić.

 Roznegliżować (się), rozebrać (ś.) do negliżu.

 Roznerwować (się), rozdrażnić i (ś.) nerwowo, zdenerwować (ś.j.

 Roznerwowanie, zdenerwowanie, podniecenie nerwowe.

 Rozniecać, dok. Rozniecić; zapalać, wzniecać, rozpalać: r. ogień; wszczynać, wywoływać: r. wojnę, rewolucję; przen., podniecać, podbechtywać, podjudzać.

 Rozniemagać się, dok. Rozniemóc ś.; zapadać w chorobę, rozchorowywać ś.

 Rozniemóc się — p. nied. Rozniemagać ś.

 Roznieść — p. nied. Roznosić.

 Roznosiciel, ten, który co roznosi; r. gazet; r. listów, listonosz = bryftregier; r. książek = kolporter; r. nowin, plotek = plotkarz; r. cywilizacji, oświaty = krzewiciel.

 Roznosić, dok. Roznieść; podzieliwszy na części, na sztuki, nosić co a. wiele w różne miejsca, rozpraszać; r. wieść, pogłoskę, plotkę = rozpowszechniać, rozgłaszać, rozsiewać; rozbijać, rozpędzać, rozgramiać, rozrzucać, rozwalać; nosząc dawać wszystkim z kolei, rozdawać, częstować; o koniach: ponosić; r-i mnie = nie mogę dać sobie rady; r. ś., rozpowszechniać ś., rozsiewać ś.

 Roznośny, przeznaczony do roznoszenia, dający ś. roznosić; handel r. = sprzedaż towarów, roznoszonych po domach, po targach, jarmarkach itp.; donośny, huczny.

 Roznóżka, rodzaj wymoczka; odnóżka.

 Roznygusować się, rozpróżniaczyć ś., rozleniwić ś.

 Rozobłóczyć się, zdjąć z siebie ubranie, rozebrać ś.

 Rozobozować się, rozłożyć ś. obozem, rozbić obóz.

 Rozochocić, wprawić kogo w dobry humor, podniecić, rozruszać, ożywić, rozweselić; r. ś., nabrać dobrego humoru, rozbawić ś., rozweselić ś.; nabrać ochoty do czego.

 Rozogniać, dok. Rozognić; wywoływać stan zapalny; zaogniać, rozgorączkowywać; przen., budzić w kim namiętność, zapał, podniecać, roznamiętniać; r. ś., zaogniać ś., przechodzić w stan zapalny; przen., roznamiętniać, wpadać w zapał, podniecać ś.

 Rozognienie, stan zapalny, zaognienie, zajątrzenie.

 Rozogólniać, uogólniać; rozpowszechniać.

 Rozokolić (się), rozpostrzeć (ś.) naokoł.

 Rozolbrzymieć, dostawać olbrzymich rozmiarów; rozrosnąć ś. olbrzymio, wyolbrzymieć.

 Rozolinka, łć., odmiana cytryny.

 Rozora, brózda.

 Rozorywać, dok. Rozorać; orząc pługiem, rozbijać ziemię, rozsuwać ziemię, rozdzielać, brózdą przedzielać; przen., rozcinać, płatać, chłostać; fałdować, pokrywać brózdami, zmarszczkami; niszczyć, rujnować, pustoszyć.

 Rozosobniać, dok. Rozosobnić; czynić co osobnym, oddzielać, odłączać, odosobniać, wyodrębniać; r. ś., stawać ś. osobnym, oddzielać ś, odosobniać ś.

 Rozosobnienie, uczynienie osobnym, oddzielenie, wyodrębnienie, odłączenie; stan tego, co jest oddzielone; rozłąka, rozstanie, samotność, rozdźwięk, rozstrój, niesnaska.

 Rozpacz, utrata wszelkiej nadziei, desperacja, zwątpienie; smutek głęboki, żal nieutulony; doprowadza to mnie do r-y = do pasji, do niewytrzymania, do wściekłości.

 Rozpaczać, oddawać ś. rozpaczy, wpadać w rozpacz, w zwątpienie, tracić nadzieję, desperować, wątpić; r. ś., dok. Rozpaczyć ś., pacząc ś., krzywić ś. na zewnątrz, rozchodzić ś.

 Rozpaczliwie, Rozpacznie, przysł., rozpaczając, w przystępie rozpaczy, boleśnie, okropnie, nieszczęśliwie.

 Rozpaczliwy, Rozpaczny, wiodący do rozpaczy, napełniający rozpaczą, beznadziejny, bez wyjścia, okropny: r. stan chorego = niebezpieczny, bardzo zły; desperacki: krok r. samobójcy, znamionujący rozpacz; przeraźliwy, rozdzierający: krzyk r.

 Rozpacznie, Rozpaczno, przysł. — p. Rozpaczliwie.

 Rozpaczny — p. Rozpaczliwy.

 Rozpadać się, zacząć bezustannie padać; r. ś., dok. Rozpaść ś., pękać, rozlatywać ś. na kawałki, rozdzielać ś. na części; rozpaczać, unosić ś. nad czym, rozpływać ś.

 Rozpadlina, szczelina w ziemi z rozpadnięcia ś. gruntu, rysa, pęknięcie, otchłań.

 Rozpadlisty, Rozpadzisty, pełen rozpadlin, popękany, porysowany.

 Rozpadły, który ś. rozpadł, pęknięty, popękany.

 Rozpajać, dok. Rozpoić; przyzwyczajać do pijaństwa, rozpijać.

 Rozpakować — p. nied. Rozpakowywać.

 Rozpakowywać, dok. Rozpakować; rozwijać z opakowania, wyjmować z paki, odpakowywać; wyładowywać; r. ś., wyjmować swoje rzeczy z pak, z kufra, z kosza; rozwijać swoje paki z opakowania; rozkładać ś., rozgospodarowywać ś.; rozpychać pakując.

 Rozpalać, dok. Rozpalić; rozniecać ogień, zapalać (w piecu); rozgrzewać do wysokiej temperatury, rozżarzać; przen., zagrzewać, podniecać, budzić zapał, chucie, roznamiętniać, rozjurzać, rozbestwiać; r. ś., zapalać ś., zacząć ś. palić, rozniecać ś. (o ogniu); rozgrzewać ś. do wysokiej temperatury, rozżarzać ś.; przen., podniecać ś., wpadać w zapał, dawać ś. unosić namiętnościom, roznamiętniać ś., rozjurzać ś., rozbestwiać ś.

 Rozpał — p. Rozpałka.

 Rozpałać, rozpalić ś., rozpłomienić ś., rozgorzeć; wpaść w zapał, roznamiętnić ś. do czego.

 Rozpałka, Rozpał, rozniecanie, rozpalenie ognia; paliwo, służące do rozniecania ognia, podpałka, np.: hubka, chróst, suche drzewo, słoma i t. p.

 Rozpamiętać — nied. Rozpamiętywać.

 Rozpamiętywać, dok. Rozpamiętać; przywodzić co na pamięć, rozmyślać o czym, rozważać, roztrząsać co w pamięci, zastanawiać ś. nad czym głęboko; wspominać o czym, przypominać sobie co.

 Rozpanoszyć się, chcieć udawać pana, chcieć być gdzie panem, chcieć rządzić; rozzuchwalić ś., stać ś. pysznym; zagarnąć co pod swoje rządy.

 Rozpaplać, rozgadać, rozgłosić co gadaniem, rozbajać; r. ś. zacząć paplać bez końca, rozgadać ś., roztrajkotać ś.

 Rozpaprać, rozbabrać, rozgrzebać; zacząć jakąś robotę i, rozrzuciwszy ją, nie ukończyć; rozmoczyć.

 Rozpar, skwar, spieka, spiekota, upał, war; wyziew, para, parowanie; gaz.

 Rozparać — p. Rozpruwać.

 Rozparcelowywać, dok. Rozparcelować; dzielić na parcele, na działki, rozkolonizować.

 Rozparcie, czynność rozpierania.

 Rozparomiar, gazometr.

 Rozparować, parując rozejść ś.

 Rozparty, który się rozpiera, rozpierający ś. szeroko na siedzeniu.

 Rozparzać (się), dok. Rozparzyć (ś.); rozgrzewać (ś.) mocno na wilgotno, rozgotowywać (ś.) w gorącej wodzie, rozprażać (ś.), obgotowywać (ś.); r. ś., przyzwyczajać ś. do zbytniego gorąca, do zbyt ciepłej odzieży i t. p., rozpalać ś.

 Rozpasać — p. nied. Rozpasywać.

 Rozpasać (się), dok. Rozpaść (ś.); karmić (ś.) obficie, roztuszać (ś.).

 Rozpasanie, zdjęcie pasa; r. obyczajów = wyuzdanie, rozwiązłość, rozpusta.

 Rozpasaniec, ten, co ś. rozpasał; szaleniec, hulaka, rozpustnik, wszetecznik.

 Rozpasany, który zdjął z siebie pas; rozpuszczony, rozzuchwalony, wyuzdany, rozpustny, rozwiązły.

 Rozpasjonować się, nabrać do czego skłonności, chcieć co koniecznie posiąść; rozzłościć ś., wpaść w złość, w pasję, we wściekłość, rozwścieczyć ś., unieść ś., roznamiętnić ś.

 Rozpaskudzić, uczynić paskudnym; rozjątrzyć, rozognić: r. ranę; nie ukończywszy jakiej roboty, porzucić ją rozrzuconą, zepsuć ją, rozpaprać; przen., rozpieścić, zdemoralizować, rozpuścić; r. ś., paskudnym ś. stać; rozjątrzyć ś., rozognić ś.; przen., puścić ś. na złą drogę, nabrać złych przymiotów; rozpuścić ś., rozpasać ś., zdemoralizować ś.

 Rozpasywać (się), dok. Rozpasać (ś.); zdejmować pas z kogo (z siebie), odpasy wać przen., wprowadzać (wchodzić) na złą drogę, rozpuszczać (ś.); r-ł ś. = rozjuszył ś.

 Rozpaść — p. nied. Rozpadać — p. nied. Rozpasać.

 Rozpatrywać, dok. Rozpatrzyć; przypatrywać ś. czemu pilnie, oglądać co bacznie, rozglądać ś. w czym; r. ś. w czym, przypatrywać ś. czemu uważnie, rozglądać ś. dookoła, orjentować ś.; roztrząsać, uważać, badać co starannie.

 Rozpatrzyć — p. nied. Rozpatrywać.

 Rozpeckać, rozbabrać, rozpaprać, rozpaskudzić.

 Rozpełzać się, dok. Rozpełznąć ś.; rozłazić ś. w różne strony; drzeć ś., rozdzierać ś., pękać (o tkaninie).

 Rozpełznięcie się, dokonana czynność rozpełzania ś.; rozprzężenie, osłabienie muskułów, wiążących członki.

 Rozperlać (się), dok. Rozperlić (ś); rozsypywać (ś.) kształtem pereł, rozpryskiwać ś.

 Rozperorować się, zacząć perorować długo i namiętnie.

 Rozpestlin, roślina z rodziny nanerczowatych, śliwiec.

 Rozpęczniały, który rozpęczniał, napęczniały.

 Rozpęcznieć, wydąć ś. przez wciąganie wilgoci, wzdąć ś., nabrzmieć.

 Rozpęczyć, uczynić rozpęczniałym; wzdąć.

 Rozpęd, rozpędzenie ś., zapęd, impet, rozmach; w r-dzie = w zapale; wstrzymać ś. w r-dzie = zaprzestać coś robić z zapałem.

 Rozpędnik, koło rozpędowe, koło zamachowe w maszynie, wielkie, ciężkie koło, w prowadzające swym obrotem w ruch całą maszynę (fig.).

 Rozpędowy, odnoszący ś. do rozpędu, nadający rozpęd: koło r-e, poskramiacz r. = regulator umieszczony przy kole rozpędowym maszyny parowej.

 Rozpędzać, dok. Rozpędzić; rozpraszać, rozganiać, zmuszać do rozbiegnięcia ś., do bezładnej ucieczki; zmuszać do szybkiego biegu, puszczać pędem, w cwał: r. konia, pociąg kolei żelaznej, łódź; r. chorobę, wrzód = nie dopuszczać do uformowania ś., przerywać w zarodku; r. ś., puszczać ś. pędem, brać rozpęd dla przeskoczenia czego; zaczynać coś robić z zapałem, z werwą.

 Rozpękać (się), dok. Rozpęknąć (ś.); rozpadać ś. z trzaskiem, pękać, rozrywać ś. gwałtownie; bogdajeś ś. rozpękł!, niech ś. rozpęknę!, bogdajem ś. rozpękł! = przekleństwa, zaklęcia.

 Rozpękły, Rozpęknięty, który rozpękł.

 Rozpęknąć — p. nied. Rozpękać.

 Rozpęknięcie, rozpadnięcie, rozpadlina, szczelina, szpara.

 Rozpętać — p. nied. Rozpętywać.

 Rozpętlać, rozwiązywać pętle, węzły, rozsupływać.

 Rozpętywać, dok. Rozpętać; uwalniać z pęt, z więzów, rozwikływać, rozwiązywać, rozmotywać; r. ś., rozwiązywać ś., uwalniać Ś. z pęt; przen., rozpasywać (ś.), rozpuszczać (ś).

 Rozpian, roślina z rodziny krwawnicowatych.

 Rozpiąć — p. nied. Rozpinać.

 Rozpić — p. nied. Rozpijać.

 Rozpiec — p. nied. Rozpiekać.

 Rozpieczętowywać, dok. Rozpieczętować; zdejmować z czego pieczęć, łamać na czymś pieczęć, odpieozętowywać; r. ś., otwierać ś. z pieczęci.

 Rozpiekać (się), dok. Rozpiec (ś.); dobrze wypiekać (ś.);rozżarzać (ś.), rozpalać (ś.), rozprażać (ś.).

 Rozpienić, uczynić śpiewnym, zamienić w śpiew, nadać melodyjność; rozbić na pianę, wzburzyć, okryć pianą.

 Rozpierać, dok. Rozeprzeć; otwierać, rozszerzać pchając, rozsuwać, rozpychać; przepełniać, rozdymać; radość, duma r-a; r. ś., rozwalać ś., rozkładać ś., zabierać sobą wiele miejsca; rozkraczać ś., pysznić ś., być dumnym.

 Rozpierścieniać się, dok. Rozpierścienić ś.; rozkręcać ś., rozwijać ś. pierścieniami = kręgami.

 Rozpierzać, dok. Rozpierzyć; rozpościerać co w kształcie piór.

 Rozpierzchać się, dok. Rozpierzchnąć ś.; rozpraszać ś., rozbiegać ś., uciekać w różne strony; rozsypywać ś., rozchodzić ś. po różnych miejscach.

 Rozpierzchły, Rozpierzchnięty, Rozpierzchniony, który ś. rozpierzchnął; rozsiany, rozproszony, rozsypany.

 Rozpierzchnąć się — p. nied. Rozpierzchać ś.

 Rozpieszczać, dok. Rozpieścić; zbytnio, zanadto pieścić, psuć pieszczotami, robić niewieściuchem, rozdelikacać; zbytnio pobłażać, rozbałamucać; r. ś., stawać ś. niewieściuchem, rozdelikacać ś., rozmiękczać ś.; rozpuszczać ś., kaprysić skutkiem czyjego pobłażania.

 Rozpieszczeniec, delikatniś, gagatek, pieszczoszek, niewieściuch, piecuch.

 Rozpieścić — p. nied. Rozpieszczać.

 Rozpieśniać (się), dok. Rozpieśnić (ś.), przepełniać (ś.) pieśnią; rozwijać (ś.) w pieśń.

 Rozpięcie, czynność rozpinania; r. a. rozpiętość mostu = odległość między jedną podporą a drugą.

 Rozpiętość, rozpięcie; kształt czegoś, co jest rozpięte.

 Rozpijać, dok. Rozpić; przyzwyczajać do pijaństwa nałogowego; r. ś., stawać ś. pijakiem nałogowym, upijać ś.

 Rozpiłowywać, dok. Rozpiłować; piłą, pilnikiem przecinać na części; pilnikiem na proch rozcierać.

 Rozpinać, dok. Rozpiąć; rozpościerać, rozciągać, rozszerzać, rozstawiać, przybijać coś rozciągniętego; odpinać to, co było spięte, zapięte; r. ś., rozpościerać ś., rozciągać ś.; odpinać na sobie ubranie, odpinać ś.

 Rozpiorunować, Rozpiorunić, rozbić piorunem, rozgromiać; r. ś. rozlec ś. piorunem, rozgrzmieć.

 Rozpis, rozpisanie, rozpisanie ś.

 Rozpisywać, dok. Rozpisać; przepisywać pewną ilość razy, kopjować wielokrotnie, robić pewną ilość odpisów; napisawszy, rozsyłać w różne miejsca, różnym osobom: r. listy; zarządzać, zalecać okólnikiem: r. pospolite ruszenie; rozkładać, rozdzielać, rozdysponowywać rozporządzeniem piśmiennem: r. podatki, kontrybucję; r. ś., zapalać ś. do pisania, zaczynać długo i rozwlekle pisać; szeroko co opisywać.

 Rozpity, ten, który się rozpił, stał ś. nałogowym pijakiem, opojem.

 Rozplantować, o roślinach: rozflancować, rozsadzić: wyrównać, zniwelować: r. grunt, wał, kopiec.

 Rozplatać, dok. Rozpleść; splecionego co rozwijać, rozkręcać; przen., rozgadywać, rozgłaszać paplaniem, rozpuszczać wieść o czym.

 Rozpląsać się, zacząć na dobre pląsać, roztańczyć ś.

 Rozplątywać, dok. Rozplątać; rozwikływać, rozsypływać, wyrównywać coś, co było splątane; przen., rozjaśniać, wyjaśniać, rozświetlać, rozstrzygać.

 Rozpleciny, obrzęd rozplatania warkoczy pannie młodej przed ślubem.

 Rozplecisty, dający ś. rozpleść, rozwikłać.

 Rozplem, rozpłód, rozmnożenie (ś.), rozplemienie (ś.).

 Rozplemiać się, dok. Rozplemić (ś.); rozpładzać (ś.), rozkrzewiać (ś.), rozpleniać (ś.), rozradzać (ś ) rozmnażać (ś.).

 Rozplemieniać — p. Rozplemiać.

 Rozpleniać — p. Rozplemiać; rozradzać ś., rozmnażać ś., rozszerzać ś.

 Rozpleść — p. nied. Rozplatać.

 Rozpluchotać się, zacząć ustawicznie pluchotać.

 Rozpłacać, dok. Rozpłacić; wypłacić każdemu, co mu ś. należy; r. ś, płacić wszystkie należności.

 Rozpładzać (się), Rozpładniać (się), dok. Rozpłodzić (ś.), Rozpłodnić (ś.) — p. Rozplemiać (ś.).

 Rozpłakać, wywołać płacz; r. ś., zacząć rzewnie płakać.

 Rozpłaszać, dok. Rozpłoszyć; rzuciwszy popłoch, rozpędzać; rozgramiać.

 Rozpłaszczać, dok. Rozpłaszczyć; czynić płaskim i szerszym, rozklepywać, rozprasowywać; przygniatać; przen. rozciągać, rozwalać, rozpościerać na płask; r. ś., płaskim i szerszym ś. stawać; rozciągać ś. na płask.

 Rozpłaszczka, roślina z klasy widłaków (f.).

 Rozpłata, wypłata, dokonana wielu osobom; częściowa wypłata należności, wypłata ratami, spłata.

 Rozpłatać, rozciąć na dwie lub więcej części rozćwiertować, rozchlastać, rozsiekać, skaleczyć.

 Rozpławiać, dok. Rozpławić; rozpuszczać (ś.), roztapiać (ś.), rozmiękczać (ś.) w płynach; rozcieńczać (ś.); przen., rozpływać (ś.).

 Rozpławny, dający ś. roztopić; rozpuszczalny; rozpuszczony, roztopiony; przen., nalany, nabrzękły, napuchnięty.

 Rozpłodek, rozpłodzenie, rozpłodzenie ś.; potomstwo.

 Rozpłodnić — p. nied. Rozpładniać.

 Rozpłodnik, stadnik, reproduktor, np. ogier, buhaj knur; przen., rozsadnik, źródło.

 Rozpłodowy, Rozpłodny, odnoszący ś. do rozpłodu, zdolny do rozpłodu: buhaj, ogier r.

 Rozpłodziciel, ten, który rozpłodził a. rozpładza.

 Rozpłodzić — p. nied. Rozpładzać.

 Rozpłomieniać, dok. Rozpłomienić; rozpalać płomieniem; przen., przenikać zapałem, zagrzewać do czynu, roznamiętniać, podżegać; r. ś., zapalać ś. płomieniem, rozżarzać ś., wybuchać płomieniem, rozjaśniać ś., rozbłyskiwać ś.; przen., unosić ś. zapałem, zapalać ś., roznamiętniać ś.

 Rozpłomienieć — p. Rozpłomienić ś.

 Rozpłomienienie, rozpalenie ś. płomieniem; zapał, namiętność.

 Rozpłonąć, zająć ś. płomieniem, zapalić ś.; wybuchnąć płomieniem, rozgorzeć, unieść ś. zapałem, namiętnością.

 Rozpłonica, roślina z rodziny trędownikowatych.

 Rozpłonić — p. Rozpłomienić.

 Rozpłoszyć — p. nied. Rozpłaszać.

 Rozpłód, Rozpłodek, rozpładzanie, rozmnożenie; płód, przychówek, owoc; potomstwo; ród, plemię; zawiązek, początek, źródło.

 Rozpłókać, płócząc rozpuścić, rozmyć.

 Rozpłyń, ciało stałe, zamienione w płyn; płyn, ciecz.

 Rozpłynąć się — p. nied. Rozpływać ś.

 Rozpłynny, zdolny do rozpływania ś., rozpływający ś.

 Rozpływ, rozpłynięcie; rozdział koryta rzeki na dwa ramiona.

 Rozpływać się, dok. Rozpłynąć ś.; płynąć każdy w inną stronę, płynąc oddalać ś. jeden od drugiego, rozpraszać ś., rozstawać ś.; o płynach: rozlewać ś. na wszystkie strony, rozchodzić ś.; o ciele stałym, pogrążonym w cieczy; rozpuszczać ś.; roztwierać ś.; ze stanu stałego przechodzić w ciekły, topnieć, roztapiać ś.; rozmiękać, roztajać: masło r-a ś. na patelni, gruszka r-a ś. w ustach; przen., być przejętym miłym, rozkosznym uczuciem, rozkoszować ś., unosić ś. w zachwycie, rozrzewniać ś.: r. ś. w rozkoszy, w radości, r. ś. nad kim w pochwałach = chwalić bez umiarkowania; r. ś. we łzach = gorzko płakać; rozgłaszać ś., rozpowszechniać ś.

 Rozpoczynać, dok. Rozpocząć; dawać początek czemu, zaczynać co, napoczynać; r. ś., brać początek, poczynać ś., zaczynać ś., następować, dziać ś.

 Rozpoetyzować, rozbudzić w kim zapał poetycki, natchnienie poetyckie; r. ś., pisać dużo poezji, odczuwać poetycznie, rozmarzać ś.

 Rozpogadzać, dok. Rozpogodzić; czynić pogodnym, wypogadzać, rozchmurzać; przen., rozweselać; r. ś., wypogadzać ś., stawać ś. pogodnym, rozchmurzać ś., rozjaśniać ś.; r-a ś. = nastaje pogoda; przen., rozweselać ś., przestawać być posępnym.

 Rozpoić — p. nied. Rozpajać.

 Rozpoka, rodzaj małży skamieniałej.

 Rozpolitykować (się), roznamiętnić kogo (ś.) do politykowania.

 Rozpolować się, roznamiętnić ś. do polowania.

 Rozpoławiać, dok. Rozpołowić; dzielić na połowy, rozdwajać; dzielić na części, rozszczepiać; zmniejszać o połowę, czynić dwa razy mniejszym; r. ś., rozpadać ś. na połowy, rozdwajać ś.; stawać ś. dwa razy mniejszym.

 Rozpołowić, p. nied. Rozpoławiać.

 Rozpołożenie, rozwaga, ład w myślach, roztropność.

 Rozpołudnić się, wejść w chwilę południową.

 Rozpominać, dok. Rozpomnieć; rozpamiętywać, rozważać; wspominać, przypominać.

 Rozpona, obicie, baldachim, pawilon.

 Rozponka a. Roszponka, roślina z rodziny dzwonkowatych.

 Rozpoprężać, dok. Rozpoprężyć; rozbierać z popręgu, zdejmować popręg, rozciągać, wyprężać.

 Rozpora, krokiew poprzeczna, w środku umieszczona w wiązaniu dachowym, podobna do poziomego przekreślenia litery A; kawał belki, wbity między dwie inne a. między dwie ściany dla ich wsparcia; poprzeczka.

 Rozporek, w sukni, w ubraniu: kawałek sukni umyślnie niezeszyty dla łatwiejszego wdziewania; rozprucie.

 Rozpornica, belka rozporowa.

 Rozporny, dający ś. rozpruć, podzielić; dający ś. rozeprzeć.

 Rozporządzać, dok. Rozporządzić; wyznaczać porządek, w jakim ma ś. co dokonywać; zarządzać, wydawać dyspozycję, zalecać, polecać, rozkazywać; rozdzielać co między kogo; mieć co na swe usługi, na zawołanie, do swojej dyspozycji; r. ś., wydawać samoistnie bez porozumienia ś. z nikim, polecenia, rozkazy; rządzić ś., rozrządzać, robić wszystko po swojemu, burmistrzować, postępować, jak u siebie.

 Rozporządzalny, ten, którym można rozporządzać, będący do czyjej dyspozycji.

 Rozporządzenie, rozkład, porządek, układ, rozkaz, postanowienie, dyspozycja, przepis; papier, akt, zawierający jakiś rozkaz.

 Rozporządziciel, Rozporządzacz, człowiek, który rozporządził a. rozporządza.

 Rozporządzicielstwo, rola, zadanie, władza rozporządziciela.

 Rozporządzić — p. nied. Rozporządzać.

 Rozposażać, dok. Rozposażyć; dawać posag każdemu kolejno, wyposażać przychodzić z pomocą pieniężną każdemu z osobna; marnować, trwonić; rozdawać; r. ś., rozgospodarowywać ś., rozporządzać ś., roztasowywać ś.

 Rozposiąść, zająć miejsca na siedzeniach, rozsiąść ś., rozsadowić ś.

 Rozpostarcie, czynność rozpościerania, rozesłanie, rozciągnięcie czego na czym; rozwój, rozrost, wzrost, rozprzestrzenienie, rozszerzanie, spotęgowanie ś.

 Rozpostrzeć — p. nied. Rozpościerać.

 Rozpościerać, dok. Rozpostrzeć; rozciągać, rozściełać, rozkładać, roztaczać, rozwijać, rozpinać, rozbijać, rozstawiać: r. ręce = rozkrzyżowywać; rozszerzać, szerzyć, rozprzestrzeniać: r. nad czym swoje chorągwie, proporce = brać co pod swoje panowanie; przen., r. co, wykładać coś długo i szeroko, rozwodzić, rozszerzać ś. nad czymś; r. ś., rozciągać ś., rozkładać ś., rozwijać ś., słać ś.; sięgać aż czego, ciągnąć ś. aż dokąd; rozpowszechniać ś., rozchodzić ś., rozrastać ś.; rozgospodarowywać ś., roztasowywać ś., rozporządzać ś., długo i szeroko o czym mówić, rozwodzić ś. nad czym.

 Rozpotężniać (się), dok. Rozpotężnić (ś.); robić (ś.) niezmiernie potężnym, potęgować (ś.).

 Rozpotrzebować, wydać na różne potrzeby.

 Rozpowiadać, dok. Rozpowiedzieć; mówić o czym wszystkim; rozgłaszać, rozgadywać co; opowiadać ze wszystkiemi szczegółami, wyjaśniać dokładnie.

 Rozpowić — p. nied. Rozpowijać.

 Rozpowiedzieć — p. nied. Rozpowiadać.

 Rozpowijać (się), dok. Rozpowić (ś.), Kozpowinąć (ś.); rozwijać (ś.) zpowijaków, rozwijać (ś.) umysłowo.

 Rozpowszechniacz, krzewiciel, głosiciel.

 Rozpowszechniać, dok. Rozpowszechnić; czynić powszechnym, rozkrzewiać, krzewić, głosić, apostołować, popularyzować.

 Rozpoznać — p. nied. Rozpoznawać.

 Rozpoznanie, poznawanie, badanie, roztrząsanie, określenie choroby, djagnoza.

 Rozpoznawać, dok. Rozpoznać; rozeznawać, rozróżniać; poznawać wszechstronnie i gruntownie; rozważać, roztrząsać, badać pilnie; badając określać; przypominać sobie coś dawniej znanego; r. ś. obeznawać ś., obznajmiać ś. z czym.

 Rozpoznawalny, dający ś. rozpoznawać, służący do rozpoznania.

 Rozpoznawczy, dotyczący rozpoznania; djagnostyczny.

 Rozpożyczać, dok. Rozpożyczyć; pożyczać wielu osobom, pożyczać wszystko, co ś. posiada.

 Rozpór, Rozporek, szpara: r. w sukni kobiecej, r. w spodniach, rozdzielenie, rozszczepienie, podział.

 Rozprasowywać, dok. Rozprasować; prasowaniem rozprostować, wygładzać.

 Rozpraszać, dok. Rozproszyć; rozrzucać, rozcinać, rozsypywać, rozwiewać; roznosić, rozszerzać: r. nowiny, plotki; rozrywać, rozweselać: r. złe myśli, smutek; rozdrabniać, rozbijać, rozdzielać na części: r. wojsko na poszczególne oddziały; trwonić, wydawać, wydatkować; rozpędzać, rozganiać, rozbijać: r. nieprzyjaciela; r. ś., rozsypywać ś., iść w rozsypkę, rozbiegać ś., rozlatywać ś., rozpierzchać ś.; rozdrabniać ś., dzielić ś. na małe cząstki; r. ś. w rozmowie = nie trzymać ś. przedmiotu, odchodzić od niego, nie być ścisłym; o duszy, o umyśle: doznawać roztargnienia, rozrywać ś.; być unoszonym w różne strony; trwonić ś., marnować ś.

 Rozprawa, rozmowa, rozstrzygająca coś, debaty, obrada, roztrząsanie, rozbieranie jakiej sprawy wspólnie z kim, załatwienie jakiego sporu: r. sądowa = załatwienie sprawy jakiej na drodze sądowej; r. wojenna = wojna, bitwa; r. honorowa = pojedynek; utwór piśmienniczy, którego treścią jest dowiedzenie słuszności a. niesłuszności jakiej myśli za pomocą rozumowania, traktat naukowy.

 Rozprawczy, odnoszący ś. do rozprawy.

 Rozprawiać, dok. Rozprawić; mówić o czymś długo, wymownie, rozmawiać o czymś z ożywieniem, rozpowiadać co, rozwodzić ś. nad czym, rezonować, opowiadać żywo, gawędzić o czym; urządzać, rozporządzać, uporządkowywać; r. ś. z kim = koóczyć spór, załatwiać kłótnię; obliczać ś., rachować ś.; mścić ś. nad kim, odpłacać komu swoją krzywdę; r. ś. przed sądem = usprawiedliwiać ś., uniewinniać ś., tłomaczyć ś.

 Rozprawka, mała rozprawa, mały traktat o czymś, ćwiczenie piśmienne.

 Rozprawny, lubiący rozprawiać, wymowny, gadatliwy; niedługo ś. namyślający, bystry, rezolutny; tyczący ś. rozprawiania; człowiek r. = gaduła, papla.

 Rozprażać, prażąc ususzać; ugotować na wpół; rozgrzewać, rozżarzać.

 Rozprężać, dok. Rozprężyć; prężąc powiększać objętość; rozszerzać, rozciągać, wyciągać; rozpychać; wydymać, wyprężać; r. ś., przez prężenie ś. zwiększać swą objętość; rozszerzać ś., rozdymać ś., rozciągać ś.

 Rozprężliwy, łatwo ś. rozprężający, prężny, elastyczny.

 Rozpromieniać, dok. Rozpromienić; sprawiać, aby co rozbłyskiwało promieniami, ozdabiać promieniami, czynić promieniejącym; otaczać jasnością; przen., przepełniać radością, szczęściem; r. ś. promieniami, rozbłyskiwać, otaczać ś. jasnością; przen., okazywać radość, szczęście na twarzy, cieszyć ś., rozradowywać ś.

 Rozprostowywać, dok. Rozprostować; czynić co nanowo prostym, odprostowywać, wyprostowywać, naprostowywać; r. ś., stawać ś. prostym, wyprostowywać ś., odprostowywać ś.

 Rozproszenie, czynność rozpraszania; popłoch, porażka, rozgrom; roztargnienie, roztrzepanie, nieład w myślach.

 Rozproszeniec, żołnierz, który uszedł z porażki, niedobitek.

 Rozproszka, rozproszenie, rozsypka.

 Rozproszkować, rozetrzeć, roztłuc, utrzeć, utłuc na proszek.

 Rozproszyciel, człowiek, który co rozproszył a. rozprasza.

 Rozproszyć — p. nied. Rozpraszać.

 Rozprościć — p. Rozprostować.

 Rozprowadzać, dok. Rozprowadzić; prowadzić w różne strony, odprowadzać w różne miejsca; rozwodzić, roznosić, rozmazywać, rozsmarowywać: r. maść na plastrze, farbę na płótnie; rozcieńczać, rozwadniać, rozczyniać; rozluzowywać, rozluźniać, rozwodzić.

 Rozpróć, Rozpruć — p. nied. Rozprówać, Rozpruwać.

 Rozprószać — p. Rozpraszać.

 Rozprówacz, Rozpruwacz, człowiek, który rozprówa (rozpruwa), rozcina, rozrzyna.

 Rozprówać, Rozpruwać, dok. Rozpróć, Rozpruć; rzecz zeszytą rozcinać, rozrywać po szwach, rozcinać nici, któremi co było zeszyte; przen., rozrzynać, rozcinać, płatać; r. ś., rozdzierać ś. na szwie, próć ś., rozchodzić ś. w miejscu, gdzie było zeszyte.

 Rozpróżniaczać (się), dok. Rozpróżniaczyć (ś.); robić kogo (ś.) próżniakiem, rozleniwiać (ś.).

 Rozpróżnować się, bardzo próżnować, długo próżnować, przyzwyczaić ś. do lenistwa, odwyknąć od pracy, zleniwieć.

 Rozpruć — p. Rozpróć.

 Rozpryskać — p. nied. Rozpryskiwać; pryskając, wybrać, wyszafować wszystko, co było.

 Rozpryskiwacz, przyrząd do rozpryskiwania płynów, rozpylacz, pulweryzator.

 Rozpryskiwać, dok. Rozpryskać, Rozprysnąć; pryskając rozchlapywać, rozbryzgiwać, rozrzucać kroplami, roztrzaskiwać, rozrywać, rozbijać na kawałki, druzgotać; r. ś., rozlatywać ś. kroplami, rozbryzgiwać ś., rozchlapywać ś.; rozlatywać ś. w kawałki, roztrzaskiwać ś., rozbijać ś., druzgotać ś.; rozbiegać ś., rozlatywać ś. w różne strony, pierzchać bezładnie w różnych kierunkach.

 Rozprysnąć — p. nied. Rozpryskiwać.

 Rozprząc — p. nied. Rozprzęgać.

 Rozprząść — p. nied. Rozprzędzać, Rozprzędać.

 Rozprząż, rozprzężenie (ś).

 Rozprzedawać, dok. Rozprzedać; przedawać wszystko częściami wielu osobom, wyprzedając.

 Rozprzedaż, przedaż cząstkowa, cząstkami; wyprzedaż całkowita, zupełna wielu osobom rozmaitych sprzętów, np. z powodu wyjazdu a. resztek towarów z powodu zwinięcia interesu, końca sezonu itp.

 Rozprzestrzeniać, dok. Rozprzestrzenić; czynić co przestronniejszym. szerszym, rozleglejszym; rozszerzać, rozciągać, rozpościerać, rozwijać; przen., krzewić, apostołować, szerzyć, rozpowszechniać; r. ś., stawać ś. szerszym, rozleglejszym, powiększać ś. w swych rozmiarach, rozszerzać ś., rozpościerać ś.

 Rozprzędzać, Rozprzędać, dok. Rozprząść; rozkręcać, rozsnuwać coś, co było sprzędzonego, skręconego.

 Rozprzęgać, dok. Rozprząc; odprzęgać, wyprzęgać, wykładać z zaprzęgu; odprzągłszy, odprowadzać w różne strony; rozdzielać, rozłączać, rozrywać; przen., rozwodzić, rozluźniać, psuć, rozwalniać; niweczyć, niszczyć; demoralizować, r. ś., być wyprzęganym, uwalniać ś. z zaprzęgu; rozdzielać ś., rozłączać ś., rozstawać ś.; rozwalniać ś., rozluźniać ś., rozstrajać ś., demoralizować ś.

 Rozprzężenie, czynność rozprzęgania; rozwolnienie, rozluźnienie obyczajów, demoralizacja; rozstrój, bezład, dezorganizacja, chaos.

 Rozprzężny, odnoszący ś. do rozprzężenia.

 Rozpublikować, publikując rozpowszechnić, rozgłosić.

 Rozpuchać, dok. Rozpuchnąć; nabrzmiewać silnie, puchnąć.

 Rozpuk, pęknięcie; śmiać ś. aż do r-u = śmiać ś. głośno i dużo, pękać ze śmiechu.

 Rozpuklina, rozpadlina, otwór podłużny, szpara, szczelina; ruptura, przepuklina.

 Rozpuknąć, Rozpuknąć się, pęknąć, popękać, rozpaść ś. na części, rozleźć ś., rozlecieć ś.

 Rozpulchniacz, który rozpulchnia; przyrząd do rozpulchniania gruntu.

 Rozpulchniać, dok. Rozpulchnić; czynić pulchnym, pulchniejszym, pulchnić; rozdelikacać, pieścić; rozruszać.

 Rozpust, roztwór; ujście, upust; opłata, uiszczana przez rozwodzących ś. małżonków.

 Rozpusta, swawola, nadużycie wolności, psoty, zbytki, wybryki; rozwolnienie obyczajów, rozwiązłość, nierząd, demoralizacja, wyuzdanie, sprosność, wszeteczeństwo, rozpasanie.

 Rozpustnica, kobieta rozpustna, kobieta złych obyczajów.

 Rozpustnik, człowiek swawolny, swawolnik, figlarz, psotnik, trzpiot; człowiek zepsuty, zdemoralizowany, wszetecznik, oddający ś. rozpuście, rozpasaniec, nierządnik.

 Rozpustność, rozpusta.

 Rozpustny, zbytny, swawolny, figlarny, psotny; rozwiązły, nierządny, wszeteczny, wyuzdany, zdemoralizowany, demoralizujący.

 Rozpuszczać, dok. Rozpuścić; puszczać w różne strony, pozwalać odejść, rozsyłać, odprawiać; popędzać do szybkiego biegu, rozpędzać, puszczać w cwał; uwalniać, zwalniać: r. chłopców ze szkoły; ze stanu stałego zmieniać w ciekły, roztapiać; topnieć, tajać, rozmaczać; rozprowadzać, rozcieńczać, rozczyniać, rozwadniać, rozprowadzać; rozszerzać, rozwijać, rozciągać; rozluzowywać, rozwiązywać, rozluźniać, rozsznurowywać, popuszczać związane, ściśnięte, czynić przestronniejszym, szerszym; rozprostowywać, rozpościerać, roztaczać na wszystkie strony, wypuszczać, wysyłać; puszczać wolno; r. komu wodze = dawać mu zbyt wielką swobodę; r. wieść, wiadomość, pogłoskę, plotkę = rozpowszechniać, rozszerzać; r. kogo = demoralizować go, dając mu zbyt wielką swobodę, rozpasywać, rozpustnym czynić; r. ś., rozwijać ś., roztaczać ś., rozchylać ś., rozkręcać ś.; rozpustnym ś. stawać, rozpasywać ś., demoralizować ś. przez zbytnią swobodę; roztapiać ś., tajać, topnieć; o kwiatach, o pączkach liściowych: rozkwitać, rozwijać ś.; r. ś. na co, w co, oddawać ś. czemu bez opamiętania, używać czego bez umiarkowania; rozpuścił ś., jak dziadowski bicz = rozbisurmanił ś., rozswawolił ś., stał ś. krnąbrnym.

 Rozpuszczalnik, płyn, użyty do rozpuszczenia w nim jakiego ciała stałego, rozczynnik.

 Rozpuszczalność, zdolność rozpuszczania ś. w cieczy.

 Rozpuszczalny, rozpuszczający ś. w czym z łatwością.

 Rozpuścić — p. nied. Rozpuszczać.

 Rozpychać, dok. Rozepchać; pchając rozszerzać, rozprzestrzeniać przez wpychanie czego w co; karmić usilnie, odkarmiać nadmiernie; rozdymać, odymać; przen., czynić próżnym, zarozumiałym, nadymać; roztrącać, popychać w tę i ową stronę, chcąc ś. dostać gdzie; r. ś., przez pchanie szerszym ś. stawać, rozszerzać ś.; jeść nadmiernie, opychać ś., przejadać ś.; roztrącając innych na prawo i na lewo, torować sobie drogę w tłumie; popychać ś., odpychać ś. wzajemnie.

 Rozpylacz, przyrząd do rozdmuchiwania proszków; przyrząd do rozpylania płynów, pulweryzator, refreszyser.

 Rozpylać, dok. Rozpylić; rozścierać na miałki proszek; rozdmuchiwać płyn.

 Rozpyszniać się, stawać ś. pysznym, dumnym, nadętym.

 Rozpytać — p. nied. Rozpytywać.

 Rozpytlować, przez pytel przepuścić, przepytlować wszystko; przen., rozgadać, rozpaplać.

 Rozpytywać się, dok. Rozpytać ś.; zapytując wielu, dowiadywać ś. o czym dokładnie, wywiadywać ś., wypytywać ś.

 Rozrabiać, dok. Rozrobić; rozczyniać, rozpuszczać, rozcieńczać, rozwadniać, rozbełtywać; powiększać pracą, rozprzestrzeniać, rozszerzać; rozwijać, wzmagać, potęgować; robiąc, doprowadzać do pożądanego stanu, obrabiać; r. ziemię = uprawiać, karczować; odrabiać coś zrobionego, niszczyć; różnie przerabiać, nadawać różne kształty; r. ś., powracać do poprzedniego kształtu; odrabiać ś.

 Rozrabować, rabując rozchwytać, rozkraść, rozgrabić.

 Rozrachować — p. nied. Rozrachowywać.

 Rozrachowywać, dok. Rozrachować; rozliczać dokładnie, wyrachowywać, obrachowywać szczegółowo; rozważać, roztrząsać pilnie, wszechstronnie; r. ś. z kim = kończyć z nim rachunki, rozliczać ś., płacić ostatecznie, co ś. komu należy.

 Rozrachunek, obliczenie, obrachunek, rachowanie ś. z kim, porachunek, ostateczne załatwienie rachunku.

 Rozraczyć się, stać ś. hojnym, gościnnym.

 Rozrada, klasa, kategorja, podział.

 Rozradowanie, radość, uciecha, wesele.

 Rozradowywać, dok. Rozradować; napawać kogo radością, przejmować szczęściem, radować, cieszyć, sprawiać radość komu; r. ś., napawać ś. nadzieją, przejmować ś. szczęściem, radość czuć w sercu, weselić ś.

 Rozradykalizować (się), zrobić (ś.), nawskroś radykalnym.

 Rozradzać (się), dok. Rozrodzić (ś ); rozmnażać (ś.), rozpleniać (ś.), rozpładzać (ś.), rozkrzewiać (ś.).

 Rozramieniać się, dok. Rozramienić ś.; rozrastać ś. w ramiona, w odnogi, rozgałęziać ś., rozkrzewiać ś.

 Rozraniać, dok. Rozranić; kaleczyć, rozkrwawiać, ciężko ranić, roztwierać ranę.

 Rozrapiać, dok. Rozropić; wywoływać ropienie, rozjątrzać; r. ś., zachodzić ropą, wydawać z siebie ropę.

 Rozrastać się, dok. Rozrosnąć ś., Rozrość ś.; rosnąc powiększać ś., rozszerzać ś.; urastać, nabierać ciała, tuszy; przen., rozwijać ś., wzrastać, pomnażać ś., rozkrzewiać ś., dochodzić do znacznych rozmiarów, powiększać ś.

 Rozrazić — p. nied. Rozrażać.

 Rozrażać, dok. Rozrazić; tłuc, rozbijać; jątrzyć, rozraniać; r. ś., rozbijać ś., rozdzielać ś.; rozpadać ś., rozszczepiać ś., rozjątrzać ś.

 Rozrąbywać, dok. Rozrąbać; na części rąbać, przerąbywać, rozcinać; płatać, ćwiartować.

 Rozreklamowywać, dok. Rozreklamować; rozgłaszać, czynić powszechnie wiadomym, wszędzie znanym za pomocą reklam.

 Rozrobić — p. nied. Rozrabiać.

 Rozrodczy, odnoszący ś. do rozradzania ś.; pomagający rozradzaniu ś.: organy r-e = płciowe.

 Rozrodek, potomstwo, ród, plemię; w bot., komórka zarodnikowa.

 Rozrodność, plenność.

 Rozrodny, mający wiele potomstwa, rozrodzony, rozgałęziony, rozkrzewiony.

 Rozrodzenie, czynność rozradzania; ród rozrodzony, potomstwo; drzewo genealogiczne, rodowód.

 Rozrodziciel, przodek rodu.

 Rozrodzić — p. nied. Rozradzać.

 Rozroić się, rojąc ś. rozlecieć; rozmnożyć ś., rozplenić ś., rozpłodzić ś.

 Rozromansowywać (się), dok. Rozromansować (ś.); roznamiętniać (ś.) do czytania romansów, pobudzać kogo (ś.) do miłostek, bałamucić kogo (ś.).

 Rozropić — p. nied. Rozrapiać.

 Rozrosły, wysoki i pleczysty, dorodny, tęgi, rosły; bujny, rozwinięty; o drzewie: szeroko gałęźmi sięgający, rozkrzewiony.

 Rozrosnąć się, Rozrość się — p. nied. Rozrastać ś.

 Rozrost, powiększanie ś., rozrastanie ś., rozgałęzienie ś., rozkrzewianie ś.; stan tego, co ś. rozrosło; rozrosłość, rozmnożenie ś., rozpłodzenie ś.

 Rozrość się — p. Rozrosnąć ś.

 Rozrośl, odrostek, odnoga, gałąź; to, co powstaje z rozwinięcia ś. czego.

 Rozrośnięty — p. Rozrosły.

 Rozrożek, gatunek chrząszcza.

 Rozrożyć się, rozgałęzić ś., rozkrzewić ś., rozdzielić ś.

 Rozrób, rozrobienie ś.

 Rozrództwo, płodzenie, rozplenianie, rozpładzanie.

 Rozrównywać, dok. Rozrównać; wyrównywać, wygładzając a. odrzucając części wystające; r. ś., wyrównywać ś., wygładzać ś.; być różnym od innych, odróżniać ś. od pozostałych.

 Rozróża, roślina z rodziny trędownikowatych.

 Rozróżniać, dok. Rozróżnić; odkrywać różnicę, cechy, różniące co od czego, rozpoznawać z pośrod innych, odróżniać, wyróżniać; waśnić, kłócić, rozłączać; r. ś., waśnić ś., kłócić ś., odstrychać jeden od drugiego z powodu różnicy zdań.

 Rozróżnienie, rozpoznanie, odróżnianie, czynność rozróżniania; niezgoda, rozterka, nieporozumienie. waśń.

 Rozruch, niepokój, hałas, tartas, zgiełk, zamęt, zamieszanie, rozgardjasz; awantura, burda; zaburzenie, powstanie, bunt, rewolucja.

 Rozruchać, rozruszać.

 Rozrumieniać, dok. Rozrumienić; czynić rumianym, rozczerwieniać; r. ś., rumianym ś. stawać, rozczerwieniać ś.

 Rozruszać, Rozruchać, wprawiać w ruch; rozkołysać, rozmachać, rozchwiać; przen., ożywić, rozochocić, rozweselić; r. ś., rozochocić ś., ożywić ś., wyjść ze stanu apatji, nabrać śmiałości.

 Rozruszek, niewielki rozruch.

 Rozryczeć się, bezustannie ryczeć; zacząć płakać rzewnie, głośno, rozbeczeć ś.

 Rozryć, ryjąc rozkopać, pobrózdować; rozwalić, rozburzyć, zniszczyć.

 Rozryglować, odjąć rygle, odsunąć rygle; odemknąć coś zaryglowanego, odryglować.

 Rozryw, miejsce, gdzie było coś rozerwane, przerwa, rozpadlina.

 Rozrywacz, który co rozrywa.

 Rozrywać, dok. Rozerwać; rwąc, dzielić co gwałtownie na części, rozszarpywać, rozdzierać, targać, rozsadzać: r. szyki, hufce, szeregi nieprzyjacielskie = rozpędzać, rozbijać, zmuszać do ucieczki, rozpraszać; r. swoje siły, wojsko = dzielić na małe oddziałki, rozstrzeliwać; r. małżeństwo, r. zamiar żenienia ś., wyjścia za mąż = przeszkadzać do dojścia do skutku; r. układy = udaremniać, zrywać je, rozchwiewać, w niwecz obracać; r. walczących, bijących ś. = rozdzielać, rozbraniać; r. sejm, sejmik = zrywać je przez zastosowanie prawa veto; r. zgodnych = rożnić, waśnić; r. żal, smutek, czarne myśli = odsuwać je od siebie, rozweselać; r. węzeł przyjaźni = przestawać być czyimś przyjacielem; r. kogo, rozweselać, zabawiać, rozrywki komu dostarczać; jest rozrywany = wszędzie go proszą, jest wzięty, popularny; rozerwany na myślach = roztargniony; r. między siebie = rozdrapywać, rozchwytywać, rozkradać; r. ś., rozrywać siebie samego; być rozrywanym, rozsadzanym, rozszarpywanym, rozlatywać ś., pękać; używać rozrywki, zajmować sobie myśl w sposób przyjemny, zabawiać ś., weselić ś.

 Rozrywka, zabawa, uciecha, rozerwanie umysłu.

 Rozrządzać, dok. Rozrządzić; urządzać, rozporządzać, zarządzać, wprowadzać w czym pewien porządek, regulować; r. kim, czym, postanawiać o kim, o czym, postanawiać co względem kogo, czego.

 Rozrzednąć, Rozrzednieć, stać ś. rzadszym.

 Rozrzedzać, dok. Rozrzedzić; czynić rzadszym, przerzedzać; rozcieńczać, rozwadniać: r. ś., rzadszym ś. stawać, tracić na gęstości, rozcieńczać ś.

 Rozrzewniać (się), dok. Rozrzewnić (ś.); do łez poruszać (ś.), wzruszać (ś.), rozczulać (ś.), roztkliwiać (ś.).

 Rozrzewnienie, wzruszenie, czułość, rzewność, rozczulenie.

 Rozrzeźwieć, nabrać rzewności, orzeźwiać.

 Rozrzucać, dok. Rozrzucić; rzucając w rożne strony, rozpraszać, rozmiatać, rzucać bezładnie po rożnych miejscach: r. papiery, rzeczy, książki i t. p.; domki rozrzucone po dolinie = niesymetrycznie pobudowane; włosy rozrzucone = roztargane; rozpowszechniać, rozprzestrzeniać przez podrzucanie: r. odezwy, proklamacje; trwonić, marnować, szastać, rozdawać hojnie, wydawać bez rachunku: r. pieniądze; znosić, rozwalać coś wzniesionego, usypanego, burzyć, rozbijać: r. mur, kopiec, stóg, budynek; r. ś., rozpraszać ś., rozlatywać ś., rozbiegać ś., rozchodzić ś. w rożne strony; awanturować ś., hulać, szastać pieniędzmi. rozbijać ś., stawiać ś.

 Rozrzucony, roztargniony; nieuważny, postrzelony.

 Rozrzut, rozrzucanie.

 Rozrzutnica, kobieta rozrzutna, marnotrawna.

 Rozrzutnik, człowiek rozrzutny, marnotrawca, utracjusz, hulaka.

 Rozrzutność, marnotrawstwo.

 Rozrzutny, nieumiarkowany w wydatkach, marnotrawny, utratny.

 Rozrzynać, dok. Rozerznąć; rozcinać na części, krajać, przerzynać, rozpiłowywać, płatać, ćwiartować.

 Rozsaczać, dok. Rozsaczyć; rozsadzać, rozstawiać w pewnej od-1 ległości jednych od drugich.

 Rozsada, rośliny młodo, gęsto rosnące, przeznaczone do rozsadzenia, flance, zwłaszcza ogrodowizn, np. kapusty.

 Rozsadczy, odnoszący ś. do rozsadzania.

 Rozsadka, latorośl, gałązka odcięta z oczkami, którą zasadza ś. w ziemię dla rozkrzewienia rośliny.

 Rozsadnik, młoda roślina, przeznaczona do rozsadzania; grunt, na którym ś. sieje rozsadę; przen., krzewiciel, głosiciel, apostoł, propagator; gniazdo, źródło, siedlisko, miejsce, skąd ś. coś rozchodzi, rozpowszechnia.

 Rozsadowić, usadowić inaczej w rożnych miejscach; r. ś., usadowić ś. wygodnie, rozsiąść ś.; rozpostrzeć ś., rozłożyć ś., roztasować ś.

 Rozsadzać, dok. Rozsadzić; tu i owdzie sadzić w pewnej odległości jedno od drugiego, sadząc, oddalać jedno od drugiego, rozłączać, rozdzielać; o roślinach: sadzić, flancować, sadzić rzadziej; sadowić w rożnych miejscach daleko jednego od drugiego; usadzać, rozmieszczać, rozlokowywać, rozstawiać; rozpinać, rozciągać, rozwieszać, rozpościerać; rozrywać za pomocą wybuchu, wysadzać w powietrze, wywoływać pęknięcie, rozdymać; rozsadzone konie = rozstawne; w drukarstwie: rozsadzone pismo = rozspacjowane; r. ś., siadać w rożnych miejscach, w pewnej odległości jeden od drugiego, sadowić ś. w rożnych miejscach; pękać, rozrywać ś., dostawać szczelin.

 Rozsadziciel, Rozsadzca, człowiek, który rozsadził a. rozsadza.

 Rozsadzić — p. nied. Rozsadzać.

 Rozsapać się, ustawicznie i silnie sapać, zasapać ś.; przen., rozzłościć ś., rozgniewać ś., rozindyczyć ś., zirytować ś.

 Rozsączyć się, sącząc ś. rozlać ś.

 Rozsąd, rozeznanie, rozsądzenie, rozstrzygnienie jakiej sprawy, wyrok, sąd, osądzenie.

 Rozsądek, zdrowy rozum, zmysł praktyczny, rozwaga, zastanowienie.

 Rozsądkowy, odnoszący ś. do rozsądku.

 Rozsądnie, przysł., rozważnie, roztropnie, rozumnie.

 Rozsądnieć, stawać ś. rozsądnym, rozsądniejszym.

 Rozsądny, nacechowany rozsądkiem, pełen rozsądku, roztropny, rozważny, baczny, mający zmysł praktyczny.

 Rozsądzać, dok. Rozsądzić; rozstrzygać sądownie, wydawać wyrok w jakiej sprawie, rozeznawać rozsądkiem; sądzić, rozstrzygać, rozważać; godzić zwaśnionych, różniących ś. w zdaniu i t. p.; ja was r-dzę = zrobię sąd między wami, kto z was ma rację.

 Rozsegregować, rozłożyć według gatunków, rozgatunkować, rozsortować.

 Rozsentymentalizować się, rozczulić ś., stać ś. zbyt sentymentalnym.

 Rozseparować, rozdzielić, rozłączyć.

 Rozserdecznić się, roztkliwić ś., rozrzewnić ś., wzruszyć ś. serdecznie.

 Rozsępiać, dok. Rozsępić czoło = rozmarszczać, wypogadzać, rozchmurzać; r. kogo, rozweselać, wprawiać w dobry humor; r. ś., wypogadzać, rozchmurzać swe czoło, przestawać ś. smucić, gniewać; łagodnieć, nabierać humoru.

 Rozsiać — p. nied. Rozsiewać.

 Rozsiad, roślina z rodziny krwawnicowatych, bebłek; roślina z rodziny liljowatych, zimowit.

 Rozsiadać się, dok. Rozsiąść ś.; siadać szeroko, wygodnie, rozpierać ś., rozwalać ś., rozkładać ś.; siadać w różnych miejscach, siadając oddalać ś. jeden od drugiego, zajmować miejsca dalsze, odleglejsze; rozsadowiać ś., rozmieszczać ś., rozlokowywać ś., osiadać; pękać, rozrywać ś., rozlatywać ś., rozłazić ś.

 Rozsiadły, który ś. rozsiadł; krzaczasty, rozgałęziony, rozkrzewiony; rozmieszczony, osiadły w różnych miejscach.

 Rozsiany, posiany; rozmieszczony, rozpościerający ś., występujący w różnych miejscach.

 Rozsiatkowany, rozgałęziony nakształt sieci.

 Rozsiąść się — p. nied. Rozsiadać ś.

 Rozsieczny, dający ś. rozsiekać, przeznaczony do rozsiekania.

 Rozsiedlać, dok. Rozsiedlić; osiedlać, osadzać po różnych miejscach; r. osadę = rozmieszczać przez osiedlanie; r. ś., osiadać, zamieszkiwać, obierać sobie siedlisko po różnych miejscach.

 Rozsiedlić się — p. nied. Rozsiedlać ś.

 Rozsiedlina, rozpadlina, szpara, pęknięcie.

 Rozsiedzieć się, zasiedzieć ś. długo, niechętnie ruszać ś. z miejsca.

 Rozsiekać, Rozsiec — p. nied. Rozsiekiwać.

 Rozsiekiwać, dok. Rozsiekać, Rozsiec; siekać w sztuki, ciąć na kawałki, rozrąbywać, płatać, rozcinać; zadawać ciężkie rany: r. szablą, szablami, siekierą.

 Rozsiepać, rozciąć, rozsiec, porozcinać, sprawić rzeź.

 Rozsierdzić (się), rozgniewać (ś.), rozjątrzyć (ś.), zirytować (ś.), rozjuszyć (ś.).

 Rozsierdzony, Rozsierdziony, rozgniewany, rozzłoszczony, zirytowany.

 Rozsieść się — p. Rozsiąść ś.

 Rozsiewacz, Rozsiewca, człowiek, który rozsiewa, siewca; przyrząd do rozsiewania nawozu; przen., propagator, krzewiciel, apostoł.

 Rozsiewać, dok. Rozsiać; siejąc, rozsypywać, rozrzucać, tu i owdzie siać, rozpraszać; rozrzucać bezładnie, marnotrawić, trwonić: r. pieniądze = wydawać je nadmiernie na niepotrzebne rzeczy; umieszczać w rożnych miejscach: kwiaty rozsiane po łące, domki rozsiane po pagórkach = tu i owdzie rozmieszczone; los rozsiewa ludzi po świecie; rozpuszczać, rozgłaszać, rozpowszechniać: r. wiadomości, plotki; krzewić, rozszerzać, propagować, rozpowszechniać: r. nauki, cywilizację; r. ś., rozbiegać ś, rozpraszać ś., rozsypywać ś.

 Rozsiewca — p. Rozsiewacz.

 Rozsiodływać, dok. Rozsiodłać; zdejmować z czego siodło, uwalniać od siodła, rozkulbaczać.

 Rozskakiwać, robić rożne skoki, wyskakiwać; r. ś., dok. Rozskoczyć ś.; odskakiwać od siebie, pierzchać w rożne strony, rozbiegać ś.; rozstępować ś., rozdzielać ś., rozrywać ś.

 Rozsklepiać, dok. Rozsklepić; roz: bierać ze sklepienia, rozbierać sklepienie; przen., rozdrażniać, rozjątrzać co zasklepionego, np. ranę.

 Rozskoczyć się — p. nied. Rozskakiwać ś.

 Rozskok, w gimn., stojąc w pozycji ze złożonemi nogami, zrobienie skoku z rozstawieniem nóg.

 Rozskrobywać, dok. Rozskrobać; skrobaniem rozdzielać; rozdrapywać, rozdłubywać; skrobiąc rozjątrzać, rozdrażniać: r. wrzód, strupek.

 Rozskrzydlić się, rozpostrzeć skrzydła; unosić ś. myślą, duchem jakby na skrzydłach.

 Rozsladzać, dok. Rozsłodzić; dodawać do czego słodyczy, czynić słodkim, słodzić; przen., uprzyjemniać, mówić słodkie słowa, rozmarzać, zachwycać.

 Rozsławiać, dok. Rozsławić, rozgłaszać, roznosić czyją sławę; r. ś., stawać ś. sławnym, wsławiać ś. szeroko; rozgłaszać ś., rozpowszechniać ś., rozszerzać ś., roznosić ś.

 Rozsłocić się, rozilażyć ś., rozdeszczyć ś.

 Rozsłodzić — p. nied. Rozsładzać.

 Rozsłoneczniać (się), dok. Rozsłonecznić (ś.); rozpromieniać (ś.) światłem słonecznym; przepełniać (ś.) słonecznością; rozpromieniać (ś.) szczęściem.

 Rozsłuchać się — p. nied. Rozsłuchiwać się.

 Rozsłuchiwać, dok. Rozsłuchać; rozpoznawać, rozeznawać słuchem; roztrząsać, rozważać słuchając, przesłuchując; r. ś., nasłuchiwać dla przewiedzenia ś. o czym, słuchając, orjentować ś.

 Rozsmakowywać, dok. Rozsmakować; rozpoznawać co smakiem, przekonywać ś. o smaku czego, dochodzić smaku czego; r. ś. w czym, zasmakowywać w czym, nabierać upodobania do czego, zacząć gustować w czym.

 Rozsmarowywać, dok. Rozsmarować; cieniutką warstwą czego pokrywać co, smarując rozprowadzać po czym, rozmazywać.

 Rozsmętnić — p. nied. Rozsmętniwać.

 Rozsmętniwać, dok. Rozsmętnić; czynić smętnym; r. ś., smętnym ś. stawać.

 Rozsmyrgać, rozrzucić, rozciskać w rożne strony.

 Rozsnowa, osnowa rozciągnięta, rozsnowanie; rozwinięcie, wykład; rozwiązanie: r. dramatu, powieści; dalsze rozsnucie wątku: w dziele naukowym, w utworze literackim.

 Rozsnować — p. Rozsnuwać.

 Rozsnuwać, dok. Rozsnuć; rozprzestrzeniać osnowę, snuć, rozciągając nici w pewnym kierunku; przen., rozwijać szczegółowo jaką myśl, prowadzić dalej jaki wątek; rozwiązywać, rozsupływać, rozwikływać; r. ś., rozwijać ś.

 Rozsortowywać, dok. Rozsortować; rozgatunkowywać.

 Rozspacjować, w drukarstwie: rozstawić czcionki, wkładając między nie spacje.

 Rozspazmować się, zacząć okropnie i długo spazmować.

 Rozspekulować się, wdać ś. w rożne spekulacje, zacząć spekulować z zapałem.

 Rozspołeczniać, dok. Rozspołecznić; propagować, rozszerzać pewne ideje społeczne; wprowadzać różnice, niezgody pod względem społecznym.

 Rozsrebrniać (się), Rozsrebrzać (się), dok. Rozsrebrnić (ś.), Rozsrebrzyć (ś.); oblewać (ś.), rozświecać (ś.) srebrnym blaskiem.

 Rozsrożały, rozsrożony.

 Rozsrożeć — p. Rozsrożyć ś.

 Rozsrożyć, srogim uczynić, rozpalić gniewem, rozjątrzyć, rozzłościć, zirytować, rozsierdzić; r. ś., roznamiętnić ś., rozgniewać ś., srogim ś. stać, wybuchnąć gniewem, rozsierdzić ś., zirytować ś., rozwścieczyć ś.

 Rozstać się — p. nied. Rozstawać ś.

 Rozstaj, miejsce rozejścia ś. dróg, przecięcie, skrzyżowanie ś. dróg, rozdroże; w lm., rozstajne drogi; przen., chwila niepewności w życiu, kiedy ś. nie wie, jak dalej żyć, jak postępować.

 Rozstajny, rozdzielający ś., rozchodzący ś. w różne strony, krzyżujący ś.: r-e drogi = drogi krzyżujące ś.; być na r-ych drogach, na rozstaju = nie wiedzieć, co wybrać, jak dalej postępować.

 Rozstanie, a. r. ś., rozejść ś., rozłąka, pożegnanie.

 Rozstawać się, dok. Rozstać ś.; rozstępować ś., pękać, rozsiadać, rozchodzić ś.; nasiąknąwszy płynem, miększym ś. stawać; rozpuszczać ś., rozmiękać; r. ś., z kim, z czym, rozłączać ś., rozdzielać ś., żegnać ś., rozchodzić ś., zrywać z sobą.

 Rozstawiać, dok. Rozstawić; umieszczać w różnych miejscach w postawie stojącej, stawiać po różnych miejscach, umieszczać w pewnej odległości jedno od drugiego, ustawiać w pewnym porządku; rozpościerać, rozszerzać, rozciągać; r. ś., być rozstawianym; umieszczać ś., ustawiać ś. w pewnej odległości jeden od drugiego w postawie stojącej; r. nogi = rozkraczać; r. ręce = rozciągać, rozsuwać, rozczapierzać.

 Rozstawić — p. nied. Rozstawiać.

 Rozstawny, łatwy do rozstawienia, dający ś. rozstawić, rozstawiany, rozsuwany; rozstawiony w rożnych miejscach: r-e konie = konie zapasowe, gotowe do przeprzężenia po rożnych stacjach pocztowych dla pośpiechu w podroży; r. druk = rozpacjowany, dyssolut.

 Rozstąpić się — p. Rozstępować ś.

 Rozstękać się, zacząć ustawicznie i długo stękać.

 Rozstęp, przestrzeń próżna między jednym a drugim, odstęp, luka, przerwa, przedział.

 Rozstępować się, dok. Rozstąpić ś.; usuwać ś. w jedną i drugą stronę, odstępować, rozchodzić ś. na strony, pozostawiając w środku miejsce wolne; rozdzielać ś., rozsuwać ś.; przen., otwierać ś., rozpękać ś., rozsiadać ś.; rozstąp ś., ziemio = nie można kogoś a. czegoś nigdzie znaleźć, przepadło bez śladu, jakby ś. zapadło pod ziemię.

 Rozstoperczyć, rozczapierzyć, rozstawić, rozkraczyć.

 Rozstrajać, dok. Rozstroić; coś nastrojonego odstrajać, mieszać porządek tonów, robić niemożliwym do grania; r. instrument muzyczny; przen., denerwować, rozdrażniać, wyprowadzać z równowagi; r. ś., odstrajać ś., fałszywym ś. stawać (o istrumencie muzycznym); denerwować ś., rozdrażniać ś.

 Rozstraszać, dok. Rozstraszyć; strasząc rozpędzać, rozganiać postrachem.

 Roztroić — p. nied. Rozstrajać.

 Rozstrojenie, dokonana czynność rozstrajania; rozstrój, rozdrażnienie, niepokój nerwowy: rozkład, chaos, niezgoda, zamęt.

 Rozstrój — p. Rozstrojenie.

 Rozstrychać (się), dok. Rozstrychnąć (ś.); rozdzielać (ś.), rozłączać (ś.), rozdwajać (ś.), rozpraszać (ś.); waśnić (ś.), różnić (ś.).

 Rozstrychnięcie (się), Rozstrychnienie (się), rozerwanie, rozprężenie, niezgoda, waśń, rozłam, dysharmonja.

 Rozstrzelać — p. nied. Rozstrzeliwać.

 Rozstrzelać, dok. Rozstrzelić; wykonać nad kim karę śmierci przez zabicie go strzałami z broni palnej; roztrzaskiwać co z broni palnej, rozbijać, roznosić strzałami, rozsadzać, rozrywać; rozpędzać, rozpraszać, rozganiać; rozrzucać na wszystkie strony, rozsiewać. rozsypywać; rozdwajać, rozdzielać; r. druk = rozdzielać litery szerszemi spacjami; r. ś., rozlatywać ś., rozpraszać ś., rozbiegać ś., rozpierzchać ś.; rozchodzić ś. w różne strony; nie zgadzać ś., różnić ś.

 Rozstrzeliwać, dok. Rozstrzelać; zabijać, tracić kogo z broni palnej.

 Rozstrzelony, ten, którego rozstrzelono; roztargniony, nieuważny, roztrzepany; druk r. = rozstawny, rozspacjowany.

 Rozstrzępiać (się), dok. Rozstrzępić (ś.); rozdzielać (ś.), rozrywać (ś.) na strzępy, rozszczepiać (ś.).

 Rozstrzyc — p. nied. Rozstrzygać.

 Rozstrzygać, dok. Rozstrzygnąć; strzygąc rozcinać; decydować, rozsądzać; wyjaśniać, rozwiązywać kwestję, załatwiać spór; r. ś., być rozstrzyganym, rozsądzonym, rozwiązywać ś., wyjaśniać ś.

 Rozstrzygający, ten, który rozstrzyga; stanowczy, ostateczny, decydujący, niecofniony.

 Rozstrzygnąć — p. Rozstrzyc.

 Rozsuć, rozsypać, rozproszyć; rozłożyć, rozpostrzeć; r. ś., rozsypać ś., rozproszyć ś.; rozsuła ś. o kobiecie: została matką, zległa.

 Rozsunąć — p. nied. Rozsuwać.

 Rozsupłać, rozplątać z supła, rozwikłać, rozwiązać.

 Rozsuszyć, susząc rozsadzić, wysuszyć tak, iż zacznie pękać.

 Rozsuwać, dok. Rozsunąć; usuwać w obie strony, robiąc w środku otwór, przejście, rozdzielać przez suwanie; suwając oddalać; rozkładać, rozciągać; r. ś., odsuwać ś., w różne strony, rozstępować ś.; przen., rozdzielać ś.. rozpraszać ś.. rozlatywać ś.

 Rozsuwalny, dający ś. rozsuwać, rozsuwany, rozkładany.

 Rozswatać, przeszkodzić projektowanemu małżeństwu, rozchwiać je.

 Rozswawolić, rozpuścić, rozpasać; r. ś., rozdokazywać ś., rozzbytkować ś., rozpuścić ś., rozbrykać ś.

 Rozsworować, Rozsforować, puścić psy ze swory, rozwiązywać, rozpuścić ze smyczy; r. ś., rozpuścić ś., rozpasać ś., rozswawolić ś.

 Rozsycać, dok. Rozsycić; rozprowadzać, rozrabiać, robić pitnym: r. miód.

 Rozsychać się, dok. Rozeschnąć ś.; wyschnąwszy, pękać.

 Rozsyczeć się, zacząć gwałtownie syczeć.

 Rozsygnalizować, dać do wiadomości, rozpowszechnić za pomocą sygnałów.

 Rozsyłać, dok. Rozesłać; posyłać w różne strony, wysyłać, wyprawiać w różnych kierunkach.

 Rozsyp — p. Rozsypka.

 Rozsypać — p. nied. Rozsypywać.

 Rozsypaniec — p. Rozproszeniec.

 Rozsypiać się, dok. Rozespać ś.; usypiać na dobre, pogrążać ś. w głębokim śnie, długo spać.

 Rozsypisko, ruiny, gruzy, zwaliska.

 Rozsypka, Rozsyp, rozsypanie ś. rozproszenie ś.

 Rozsypny, dający ś. rozsypać, sypki, miałki, kruchy.

 Rozsypucha, odmiana sypkiego piaskowca.

 Rozsypywać, dok. Rozsypać; sypiąc rozpraszać, rozrzucać, rozsiewać; rozkruszać miałko, rozcierać na proch; burzyć, niszczyć, walić; rozpędzać, rozganiać, rozpraszać; marnotrawić, trwonić; targać, łamać; r. ś., sypiąc ś., rozpraszać ś., rozlatywać ś.; rozpadać ś., rozkruszać ś., przen., rozpierzchać ś., rozbiegać ś., iść w rozsypkę; o kobiecie: zostać matką, urodzić dziecko, zlec.

 Rozszafować, rozporządzić, rozrządzić; hojnie rozdać, roztrwonić, zmarnotrawić.

 Rozszalały, który wpadł w szaleństwo, we wściekłość, niepohamowany, rozhukany, rozpasany, rozwścieczony.

 Rozszaleć, wpaść w gniew, we wściekłość, w szaleństwo, rozwściec ś., rozpasać ś., stracić panowanie nad sobą; r. ś., rozkochać ś. do szaleństwa w kim.

 Rozszarpaniec, rozbitek; tułacz.

 Rozszarpnąć — p. Rozszarpać.

 Rozszarpywać, dok. Rozszarpać, Rozszarpnąć; szarpnąwszy, pociągnąwszy gwałtownie, rozdzierać na części, rozrywać.

 Rozszastać, roztrwonić, zmarnotrawić; przepuścić, przehulać; r. ś., zacząć szastać bez umiarkowania; rozproszyć ś. przez szastanie, zmarnować ś.

 Rozszczebiotać, rozgłosić szczebiocząc; r. ś., szczebiotać wciąż, rozgadać ś., rozpaplać ś.

 Rozszczególniać, dok. Rozszczególnić; bardzo szczegółowo objaśniać, rozjaśniać, tłumaczyć, rozwijać, wyświetlać.

 Rozszczegółowić, rozdzielić, na szczegóły.

 Rozszczekać, szczekając rozgłosić; rozgadać, rozpaplać; r. ś., zapamiętać ś. w szczekaniu; przen., zacząć gadać bez końca, zacietrzewić ś. w gadaniu.

 Rozszczep, Rozszczepek, rozszczepienie, miejsce rozszczepione, rysa, rozpadlina.

 Rozszczepać, Rozszczepić — p. nied. Rozszczepiać.

 Rozszczepca, człowiek, który rozszczepia; krzewiciel, propagator, apostoł.

 Rozszczepek — p. Rozszczep.

 Rozszczepiać, Rozszczepywać, dok. Rozszczepić, Rozszczepać; rozcinać, szczepiąc rozłupywać, rozcinać, rozrzynać wzdłuż; roztwierać, rozszerzać, rozdymać; r. ś., rozłupywać ś. wzdłuż, rozdwajać ś., rozdzielać przez całą długość; przen., rozchodzić ś., rozdzielać ś., rozstrychać ś., rozprzestrzeniać ś., rozpowszechniać ś.

 Rozszczepić — p. nied. Rozszczepiać; szczepiąc rozpowszechnić: r. drzewa owocowe; rozkrzewić, rozpowszechnić, rozszerzyć.

 Rozszczepienie, dokonana czynność rozszczepiania; miejsce rozszczepione, pęknięcie, rysa, rozpadlina, szpara; przen., rozdwojenie ś., rozdział, rozbrat, roztrychnięcie ś, niezgoda; r. promienia słonecznego rozłożenie ś. barwy.

 Rozszczepny, łupiący ś., łupliwy.

 Rozszczepywać — p. Rozszczepiać.

 Rozszczęśliwiać, dok. Rozszczęśliwić; czynić szczęśliwym, uszczęśliwiać; rozradowywać; r. ś., czynić ś. szczęśliwym, rozpromieniać ś. szczęściem.

 Rozszczypać, dok. Rozszczypnąć; szczypiąc rozdzielić — p. Rozszczepać.

 Rozszeptać, rozgadać szeptem; r. ś., dużo szeptać, nieustannie szeptać, rozlec ś. szeptem.

 Rozszeregować, rozstawić w szeregi.

 Rozszerzacz, człowiek, który rozszerza; krzewiciel, apostoł, propagator; przyrząd do wiercenia studzien artezyjskich.

 Rozszerzać, dok. Rozszerzyć; czynić szerszym, poszerzać; rozprzestrzeniać, powiększać, czynić obszerniejszym, luźniejszym, rozpuszczać; podwyższać, panoszyć, potęgować; powiększać, opowiadając przesadzać, rozdymać w opowieści: r. słowami; krzewić, rozpowszechniać, rozprzestrzeniać, apostołować, propagować; rozkładać, rozwijać, rozpościerać, rozpinać, roztasowywać; rozkraczać, rozstawiać; r. ś., być rozszerzanym, poszerzać ś., szerszym stawać; rozprzestrzeniać ś.; powiększać ś., rozmnażać ś., rozdymać ś.; rozwodzić ś. nad czym szeroko.

 Rozszerzalność, własność ciał rozszerzania ś. pod wpływem ciepla.

 Rozszerzalny, mogący ś. rozszerzać, rozprężliwy, elastyczny.

 Rozszerzka, łącznik, mufa, rozszerznica, zworka do rur, cewa rozszerzna.

 Rozszerzyciel — p. Rozszerzacz.

 Rozszerzyć — p. nied. Rozszerzać.

 Rozszlochać się, rozpłakać ś. na: dobre, rzewnie szlochać.

 Rozsznurować, zdjąć sznur z czego, rozwolnić sznury, rozpuścić co zesznurowanego; r. ś., rozluźnić na sobie sznurówkę.

 Rozszpilić, wyjąć szpilki, rozpiąć; r. ś., rozpiąć ś.

 Rozszuflować, rozrzucić, rozwiać szuflą.

 Rozszukać się, wziąć ś. gorliwie do szukania.

 Rozszumieć się, szumieć nieustannie.

 Rozszyć — p. nied. Rozszywać.

 Rozszykować (się), uszykować (ś.), rozłożyć (ś.) porządnie, rozstawić (ś.) w szyku, rozrządzić (ś.).

 Rozszywać się, próć ś., rozwodzić ś. w miejscu szwu, rozrywać ś.

 Rozścielać, Rozściełać, dok. Rozesłać; rozpościerać, ścieląc co na czym, rozkładać.

 Rozścieże, rozdroże, miejsce, gdzie ś. drogi krzyżują.

 Rozślizać, dok. Rozśliznąć; ślizkim się stawać, butwieć, śluzem zachodzić; rozślizło ś. = po mrozie nastała lekka odwilż i gołoledź.

 Rozślizgać się, ślizgać ś. dużo i długo.

 Rozśliznąć — p. nied. Rozślizać.

 Rozślubić, rozdzielić to, co ś. złączyło wzajemnym ślubem, rozwieść małżeństwo.

 Rozśmiać się, Roześmiać się, zaśmiać ś., wybuchnąć, parsknąć śmiechem, zacząć ś. śmiać.

 Rozśmieszać, dok. Rozśmieszyć; sprawiać, żeby ś. kto roześmiał, śmiech wywoływać u kogo, pobudzać do śmiechu, rozweselać aż do śmiechu.

 Rozśnieżać się, dok. Rozśnieżyć ś.; o śniegu: zaczynać na dobre padać; nabierać śnieżnej białości.

 Rozśnieżyć się p. nied. Rozśnieżać ś.

 Rozśpiewać, zapalać kogo do śpiewania; rozgadać, rozpaplać; r. ś., rozochocić ś. do śpiewania, dużo naraz śpiewać.

 Rozśrubować, Rozszrubować, rozkręcić ze śruby; wyjąć z czego śruby.

 Rozświata, rozchodzące ś. światło, odblask, połysk, łuna; brzask, świt, jutrzenka.

 Rozświdrować, świdrem przewiercić na wskroś; rozszerzyć, rozepchać świdrem.

 Rozświecać, dok. Rozświecić; zapalać światło, rozniecać ogień dla oświetlenia, rozwidniać, rozjaśniać; r. komu, przyświecać, świecić, przeprowadzać ze światłem; czynić jasnym, światłym, oświetlać, rozjaśniać; przywracać wzrok ślepemu; r-ę ja mu gwiazdy w południe = dam mu ś. we znaki!, poczuje on!, pozna mnie!; r. ś., zaczynać ś. palić, rozjaśniać ś., rozbłyskać ś., rozpłomieniać ś., rozelśniewać ś.

 Rozświergotać się, Rozświegotać się, ustawicznie świergotać.

 Rozświetlać, dok. Rozświetlić — p. Rozświecać; czynić oświeceńszym, rozszerzać oświatę; r. ś., stawać ś. światlejszym, oświeceńszym — p. Rozświecać ś.

 Rozświetnić, uczynić świetniejszym, uświetnić; r. ś., świetniejszym ś. stać, dodawać blasku, poloru.

 Rozświetnieć, stać ś. świetnym, jaśniejszym, słynniejszym, odznaczyć ś.

 Rozświetnienie, czynność rozświetniania, świetność, chwała, blask.

 Rozświeżać, dok. Rośzwieżyć; odświeżać, czynić świeższym, orzeźwiać.

 Rozświętować się, ciągle świętować, nic nie robić.

 Rozświt, jutrzenka, świt, brzask.

 Rozświta — p. Roświta.

 Rozświtać (się), dok. Rozświtnąć (ś.); zaczynać świtać, rozwidniać ś., dnieć; zaczynać jaśnieć, błyszczeć, rozelśniewać ś.

 Rozświtowate, Roświtowate, rodzina roślin jednoliściennych.

 Roztaborować się, rozłożyć ś. taborem.

 Roztaczać, dok. Roztoczyć; rozpuszczać coś zwiniętego, rozkręcać, rozwijać tocząc; rozpościerać, rozkładać, rozszerzać, rozciągać, rozstawiać, rozpinać; r. opiekę = opiekować ś., troszczyć ś.; okazywać, wystawiać co na pokaz, występować okazale: r. swe wdzięki, bogactwo, przepych i t. p.: gryźć, przegryzać, gryząc, tocząc, niszczyć, rozjadać na części (o robakach); tocząc, rozlewać; r. ś., tocząc ś., rozlewać ś., rozpływać ś.; rozpościerać ś., rozwijać ś. rozkładać ś., rozciągać ś., rozstawiać ś., rozczapierzać ś.; okazywać ś. w całej pełni, w całej okazałości.

 Roztajać, Roztajeć, rozmarznąć, przejść ze stanu stałego w ciekły wskutek działania ciepła; rozpuścić ś., roztopnieć; roztajało = nastała odwilż.

 Roztajemniczać, dok. Roztajemniczyć; czynić, aby coś przestało być tajemniczym, odkrywać tajemnicę, rozświetlać.

 Roztańcować się, Roztańczyć się, tańcować dużo i z zapałem.

 Roztańczyć się — p. Roztańcować ś.

 Roztapiać (się), dok. Roztopić (ś.); rozpuszczać (ś.), topiąc (ś.), rozpławiać (ś.).

 Roztargać, Roztargnąć, pociągnąwszy gwałtownie, rozedrzeć, rozszarpać, rozerwać, zniweczyć; rozkudłać, rozczochrać: r. włosy; przen., zniweczyć, naruszać, zerwać, unicestwić: r. związek przyjaźni; przen., r. kogo, sprawić mu roztargnienie, rozproszyć jego myśli, uwagę; r. ś., rozczochrać ś., rozkudłać ś.; rozerwać ś., rozproszyć swoje myśli, zająć ś. czym innym.

 Roztargnienie, rozdwojenie, rozproszenie, niezgoda, waśń, niesnaski; nieuwaga, roztrzepanie, dystrakcja.

 Roztargnięcie się, Roztargnienie się, przyjemność, rozrywka.

 Roztargniony, nieuważny, roztrzepany; zajęty czym innym, nie myślący o tym, co ma robić, rozstrzelony.

 Roztasować, na tasach kramarskich rozłożyć; rozmieścić w pewnym porządku, rozlokować, rozłożyć; r. karty = zmieszać, przemieszać, skartować; r. ś., rozłożyć ś. ze swoim kramikiem, rozmieścić na nim towary; przen., rozkwaterować ś., rozgościć ś., stanąć obozem, rozlokować ś.

 Rozteatrować się, coraz bywać w teatrze.

 Roztelegrafować, rozpowszechnić za pomocą telegrafu, rozesłać na wszystkie strony jaką wiadomość telegrafem.

 Roztelepać, roztrząść, rozkołatać, rozluźnić, roztrajkotać.

 Rozterać — p. Roztyrać.

 Rozterka, Rozterk, niezgoda, niesnaski, waśń, poróżnienie, swada, nieporozumienie; r. wewnętrzna = niepewność, wahanie ś., wątpliwość.

 Rozterkliwy, niezgodny, kłótliwy.

 Roztęcz, rozbłysk tęczowy.

 Roztęczać (się), dok. Roztęczyć (ś.); rozpinać (ś.), roztaczać (ś.), rozpościerać (ś.) nakształt tęczy.

 Roztęczować (się), rozłożyć (ś.) na kolory tęczy, rozpromienić (ś.).

 Roztęskniać, dok. Roztęskrnć; przenikać tęsknotą; r. ś., oddać ś. tęsknocie.

 Roztętniać, dok. Roztętnić; rozbudzać tętno czego, dać ś. słyszeć jako tętent.

 Roztężyć, wytężyć, rozprężyć.

 Roztkliwiać (się), dok. Roztkliwić (ś.); przejmować (ś.) tkliwością, rozczulać (ś.), rozrzewniać (ś.).  Roztleć — p. nied. Roztlewać.

 Roztlewać, dok. Roztleć; rozżarzać ś., tlejąc rozpalać ś.; zaogniać ś., ożywiać ś., stawać ś. ostrzejszym, gorętszym: spór ś. roztlewa

 Roztlić, Rozetlić, rozżarzyć tak, iż zaczyna tleć, rozpalić.

 Roztłaczać, dok. Roztłoczyć; rozgniatać, tłocząc rozbijać, miażdżyć, tratować, deptać.

 Roztłaczarka, przyrząd do rozpychania rur w maszynach parowych (fig.).

 Roztłómaczać, dok. Roztłómaczyć, wykładać wszechstronnie, wyjaśniać; r. ś., tłómaczyć ś. dokładnie.

 Roztłuc — p. nied. Roztłukać, Roztłukiwać.

 Roztłukać, Roztłukiwać, dok. Roztłuc; rozbijać, tłukąc rozdrabniać, rozkruszać, tłuc na drobne kawałki.

 Roztocz, roztoczenie, rozpływ, rozpłynięcie ś., rozlew, rzecz roztoczona, powierzchnia rozlana; powódź, wylew; gatunek pająka (2 fig).

 Roztoczyć — p. nied. Roztaczać.

 Roztoczysty, szeroko roztoczony, rozlany, rozłożysty.

 Roztok, roztopy wiosenne, rozlew wód.

 Roztoka, potok górski; dolina, wyżłobiona przez potok (fig.).

 Roztop, roztopienie ś., roztajanie, wiosenny rozlew wód; powódź; materjał, ułatwiający topienie, np. rudy a. kruszcu.

 Roztoperczać — p. Rozczapierzać.

 Roztopić — p. nied. Roztapiać.

 Roztopniały, ten, który stopniał, roztopił ś.; rozpuszczony.

 Roztopnieć, topniejąc rozpuścić ś., roztajać, stopnieć.

 Roztopny, możliwy do stopienia, topnisty, rozpuszczalny; rozkisły, grzązki, rozlany, topki.

 Roztracać, dok. Roztrącić; marnować, marnotrawić, trwonić, przepuszczać, zatracać, zagładzać, wyniszczać.

 Roztrajkotać, Rozklekotać, rozluźnić; rozpaplać.

 Roztratować, rozdeptać, rozjechać, rozmiażdżyć, zgnieść pod nogami, pod kołami pojazdu itp.

 Roztrąbić — p. nied. Roztrębywać.

 Roztrącać, dok. Roztrącić; trącając, uderzając rozbijać; walić, rozwalać, rozsadzać, druzgotać, gruchotać, w gruzy obracać; idąc, jadąc odtrącać, odsuwać na bok, przepychać ś. wśród tłumu; r. ś., trąciwszy ś., uderzywszy ś., rozbijać ś., druzgotać ś., rozwalać ś., gruchotać ś., w gruzy ś. obracać.

 Roztrefiać, dok. Roztrefić; rozpuszczać włosy, warkocze, kwasty.

 Roztrębywać, dok. Roztrąbić; rozgłaszać, rozpowszechniać, roznosić, szerzyć: r. wiadomość, pogłoskę, plotkę; r. ś., rozgłaszać ś., szerzyć ś.

 Roztroczyć, rozwiązać, rozsznurować z troków; r. ś., rozebrać ś.

 Roztroić (się), rozdzielić (ś.) na troje.

 Roztropnie, przysł., rozumnie, rozważnie, rozsądnie, przezornie.

 Roztropność, rozwaga, baczność, rozsądek, rozum praktyczny, przytomność umysłu, rozgarnięcie.

 Roztropny, rozsądny, rozgarnięty, rozumny, przezorny, baczny, rozważny.

 Roztruchan — p. Rostruchan.

 Roztrucharz, nm. — p. Rostrucharz.

 Roztrwaniać, dok. Roztrwonić; marnować, marnotrawić, przepuszczać lekkomyślnie.

 Roztrwoniciel, marnotrawca, hulaka, rozrzutnik.

 Roztrwonić, p. nied. Roztrwaniać.

 Roztrysk, roztryśnięcie ś., rozbryźnięcie ś.

 Roztryskać się, Roztryskiwać się, dok. Roztrysnąć ś.; rozlatywać ś. kroplami, rozpryskiwać ś. drobnemi cząstkami; przen., rozdzielać ś., rozszczepiać ś., rozdwajać ś.

 Roztrysnąć się — p. nied. Roztryskać ś.

 Roztrzask, zdruzgotanie; roztrzaśnięcie ś., iść w r-i = iść w rozsypkę, rozproszyć ś., rozprysnąć ś.

 Roztrzaskać — p. Roztrzaskiwać.

 Roztrzaskiwać, dok. Roztrzasnąć, Roztrzaskać; trzasnąwszy rozbijać, druzgotać, tłuc w kawałki z trzaskiem.

 Roztrząsać, dok. Roztrząsnąć; potrząsając rozrzucać, rozmiatać, rozsiewać; trząsnąwszy rozpuszczać, roztrzepywać; rozbijać, rozklekotywać, psuć, roznosić, roztrajkotać; przen., r. pogłoskę, wiadomość, plotkę = roznosić, rozpowszechniać; rozważać, rozpatrywać, badać pilnie, wszechstronnie; krytykować; r. komu sumienie = wytykać mu grzechy; chyba cię ze złości roztrzęsę = ubiję; r. ś., być roztrząsanym, rozpraszać ś.. rozsiewać ś.; trzęsąc ś., rozpadać ś. na kawałki, rozbijać ś., rozklekotywać ś., rozchodzić ś.

 Roztrząsywać — p. Roztrząsać.

 Roztrząść — p. nied. Roztrząsać.

 Roztrząśnięcie, Roztrząśnienie, dokonana czynność roztrząsania; zastanowienie, rozwaga, rozbiór, krytyka, ocena.

 Roztrzebiać, dok. Roztrzebić; grunt z pod lasu przysposabiać do użytku, karczować; trzebiąc, wycinając drzewa, rozszerzać jaką przestrzeń.

 Roztrzepać, p. nied. Roztrzepywać.

 Roztrzepanica, kobieta roztrzepana, roztargniona.

 Roztrzepanie, czynność roztrzepywania; roztargnienie, nieuwaga, nierozwaga, płochość, trzpiotostwo.

 Roztrzepaniec, człowiek roztrzepany, roztargniony, postrzeleniec, trzpiot, pustak, sowizdrzał; mleko zsiadłe, rozbite na rzadko.

 Roztrzepany, roztargniony, postrzelony, nieuważny; trzpiotowaty, lekkomyślny, płochy.

 Roztrzepiotać, trzepiotać bez umiarkowania.

 Roztrzepotać się, trzepotać ś. nieustannie.

 Roztrzepywać, dok. Roztrzepać; trzasnąwszy, trzepnąwszy, rozwijać, rozprostowywać; rozbijać trzepiąc, ubijać, rozklepywać: r. białko na pianę; r. włosy = wichrzyć, czochrać, kudłać; r. ś., rozwijać ś. przez trzaśnięcie, trzepnięcie, rozprostowywać ś.; wystrzępiać ś.; rozgadać ś., rozpaplać ś. na dobre.

 Roztrzeźwiać, dok. Roztrzeźwić; czynić nietrzeźwego trzeźwym, przywracać trzeźwość, wytrzeźwiać; ożywiać, czynić rzeźkim, orzeźwiać; r. ś., powracać do trzeźwości, odzyskiwać przytomność, wytrzeźwiać ś.

 Roztrzeźwieć, roztrzeźwić ś.

 Roztrzęsywać — p. Roztrząsywać.

 Roztrzpiotać się, rozswawolić ś., nie uważać, nie zachowywać ś. należycie.

 Roztucznieć, Roztuczyć się, roztyć ś., popełnieć.

 Roztuczyć, utuczyć, zanadto utuczyć.

 Roztulać, dok. Roztulić; roztwierać coś stulonego, rozchylać; odmykać, rozwijać delikatnie i ostrożnie.

 Roztulać się, rozproszyć ś. na tułaczkę.

 Rozturkotać się, turkotać nieustannie.

 Roztwarcie, roztworzenie, otworzenie, odemknięcie.

 Roztwarty, otwarty, otworzony.

 Roztwarzacz — p. Roztworzyciel.

 Roztwarzać, dok. Roztworzyć; otwierać, rozwierać; rozcieńczać, rozprowadzać, rozwadniać, rozrzedzać; rozpuszczać ciało stałe w jakim płynie; wyprowadzać na jaw; r. ś., rozlewać ś., ukazywać ś.

 Roztwarzalny, rozpuszczalny.

 Roztwierać, dok. Roztworzyć; otwierać, odmykać, rozwierać, rozchylać, roztulać, rozdziawiać; r. ś., otwierać ś., być roztwieranym, ukazywać ś.

 Roztworzyciel, Roztwarzacz, człowiek, który roztwarza, rozpuszcza.

 Roztworzyć — p. nied. Roztwierać — p. nied. Roztwarzać.

 Roztworzysty, dający ś. łatwo otworzyć; otwarty na wszystkie strony.

 Roztwór, płyn, w którym rozpuszczono jakieś ciało stałe; roztworzenie, otwór; rozterka, niezgoda, rozłam.

 Roztyć, roztuczyć; r. ś., utyć, nabrać wielkiej tuszy.

 Roztykać, dok. Rozetkać; rozciągać, rozpinać za pomocą kołków; oznaczać kołkami, wytykać, rozstawiać; w różnych miejscach zatykać, rozpychać: r. brzuch; dawać co różnym osobom, wtykając im w ręce; r. ś., najadać ś. nadmiernie, opychać ś.

 Roztyłość, otyłość, wielka tusza.

 Roztyły, tłusty, otyły, opasły.

 Roztyrać (się), Rozterać (się), rozproszyć (ś.) w poniewierce.

 Rozucztować się, oddać ś. nadmiernemu ucztowaniu, traceniu czasu na ucztowanie, rozhulać ś.

 Rozum, władza i zdolność wydawania sądu i wnioskowania, władza umysłowa, umysł, pojmowanie, myśl, inteligiencja; rozum praktyczny, rozsądek, rozwaga, roztropność, zastanowienie, spryt; zmyślność, dowcip, instynkt u zwierząt; zdanie, mniemanie, przekonanie, sposób patrzenia na rzeczy; fortel, wybieg; trzeba ś. wziąć na r. a. wziąć to na r. = zastanowić ś. dobrze, rozważyć dokładnie; umieć rzeczy brać na r. = rozważać wszechstronnie i spokojnie; odchodzić od r-u = tracić zmysły, szaleć, warjować, rozpaczać; przemawiać komu do r-u = tłumaczyć, wykładać jasno, zrozumiale; człowiek niespełna r-u = warjat, szaleniec, narwaniec; prosty, zdrowy, chłopski r. uczy, sam r. dyktuje = sama logika rzeczy, nie wymagająca bacznego zastanowienia wielkiej inteligiencji; u kobiety włos długi, a r. krótki = mówiło ś. niegdyś o niższości umysłowej kobiet; to przechodzi r. ludzki, r. człowieczy = to rzecz nie do wiary; stracić r. = zgłupieć, oszaleć; mądry, jakby całego świata r-y pojadł, połknął = przemądrzały, zarozumiały o swym rozumie; nauczę cię r-u! = popamiętasz mię!, dam ci ś. we znaki!; miejże r.! = bądź rozsądny!, zastanów ś.!; miałbyś r., gdybyś to zrobił = dobrzebyś, rozumniebyś uczynił; jak na mój r., żeby to na mój r., na mój głupi r. = według mego zdania; pójść, skoczyć po r. do głowy = zastanowiwszy ś., wymyślić co; co głowa, to r. = każdy ma swoje zdanie.

 Rozumeczek, zdrob. od Rozum; spryt, przebiegłość.

 Rozumek, niewielki rozum, praktyczny rozum; spryt, przebiegłość.

 Rozumieć, pojmować, oceniać znaczenie czego, mieć pojęcie o czym, zdawać sobie sprawę z czego; wnikać w co, wchodzić w co, w czyje położenie, współczuć komu; r. kogo, odgadywać czyjeś myśli, uczucia, jego stan duchowy, stawiać ś. w jego położeniu, wchodzić w jego intencje; mniemać, uważać, być pewnego zdania, utrzymywać, twierdzić; r. kogo, co za kogo, za co = brać, poczytywać za kogo, za co; r. po francusku, po angielsku = władać temi językami; rozumiem. że... = zgadzam ś. nato, że...; gadaj mi zaraz! rozumiesz? = musisz powiedzieć; teraz już rozumiem! = przenikam dokładnie, odgaduję; co przez to rozumiesz? = co chcesz powiedzieć?; rozumiem ciebie = wiem, czego chcesz, co chcesz powiedzieć; r. wiele o sobie = być zarozumiałym; r. ś., rozumieć jeden drugiego wzajemnie, być we wzajemnym porozumieniu; r. ś. na czym, znać ś. na czym, być biegłym w czym, być z czym obeznanym, umieć obchodzić ś.` z czym, umieć co zrobić; r. ś. za kogo, za co, mieć ś., uważać ś. za, kogo. za co; być rozumianym, zrozumiałym; ma ś. r., rozumie ś., przysł., oczywiście, naturalnie, bez wątpienia.

 Rozumienie, pojmowanie, pojęcie; mniemanie, opinja, sąd, zdanie; tłómaczenie, wykład, znaczenie; według mego r-a według mego przekonania, jak mnie ś. zdaje.

 Rozumnie, przysł., rozsądnie, rozważnie, mądrze.

 Rozumnieć, rozumniejszym się stawać, przychodzić do rozumu, nabierać rozumu.

 Rozumność, rozum, mądrość.

 Rozumny, odnoszący ś. do rozumu, rozumowy; obdarzony rozumem, mądry, rozsądny, rozważny, roztropny; trafny, logiczny, rozsądny, zgodny z rozumem; kto tu z tego będzie r. = zorjentuje ś. w tym, dojdzie ładu.

 Rozumować, dowodzić rozumowo, wywodzić, rozważać logicznie, objaśniać, tłumaczyć.

 Rozumowanie, czynienie wywodów logicznych, wnioskowanie; sposób dowodzenia, całokształt dowodzenia.

 Rozumowany, opierający ś. na rozumowaniu.

 Rozumowo, przysł., drogą rozumu, przez rozumowanie, logicznie.

 Rozumowy, dotyczący rozumu, oparty na rozumie, racjonalny.

 Rozurwisować się, zostać urwisem, rozpuścić ś., przestać być człowiekiem porządnym.

 Rozuzdać, zdjąć uzdę, uwolnić z uzdy, rozkiełznać, rozchełznać; rozpuścić, rozpasać, rozzuchwalić; r. ś., pozbyć ś. uzdy, wyuzdać ś., rozkiełznać ś.; rozpasać ś., rozzuchwalić ś., rozpuścić ś.

 Rozwachlarzyć, rozpostrzeć.

 Rozwadniać, dok. Rozwodnić; rozcieńczać, rozprowadzać, rozbierać wodą; przen., czynić jałowym, czczym, marnym; r. ś., przechodzić wodą, nabierać w siebie wody.

 Rozwaga, władza duszy, dzięki której oceniamy ludzi i rzeczy, a także własne postępowanie przyszłe, zastanowienie, refleksja, rozmysł, namysł.

 Rozwahać, wprowadzać w ruch wahadłowy, rozkołysać, rozbujać.

 Rozwalać, dok. Rozwalić; burzyć, rujnować, walić, rozrzucać, rozbijać; niszczyć, niweczyć; rozłupywać, rozszczepiać, płatać, rozcinać, rozrąbywać; rozdziawiać, roztwierać szeroko, rozwierać; rozstawiać, rozkładać szeroko, rozciągać, rozsnuwać; rozchwiewać, udaremniać; r. ś., rozpadać ś. w gruzy, rozsypywać ś., walić ś., rujnować ś., rozkładać ś., rozciągać ś., kłaść ś. niedbale a. siadać nieprzyzwoicie.

 Rozwalina, Rozwaliny, gruzy, ruiny, zwaliska; otwór w murze, przestrzelony kulami armatniemi; bresza, wyłom.

 Rozwalisko — p. Rozwalina.

 Rozwalniać, dok. Rozwolnić; luźniejszym, wolniejszym czynić, rozluźniać, rozpuszczać; r. żołądek = przeczyszczać; r. obyczaje = rozpasywać, rozluźniać, szerzyć nieobyczajność, rozwiązłość; r. hart duszy = rozmiękczać, osłabiać; r. ś., stawać ś. wolniejszym, luźniejszym, rozluźniać ś., rozpuszczać ś.; słabnąć, mięknąć; ulegać rozkładowi moralnemu.

 Rozwałęsać się, oddać ś. wałęsaniu ś. ustawicznemu.

 Rozwałkoniać się, dok. Rozwałkonić ś.; stawać ś. wałkoniem, leniem, nic nie robić, rozpróżniaczać ś., rozleniwiać ś., odwykać od pracy.

 Rozwałkowywać, dok. Rozwałkować; wałkując rozpłaszczać, rozszerzać; przen., mówić o czym rozwlekle, rozgadywać ś. o czym; ciągnąć coś długo, nadawać czemu rozgłos.

 Rozwarcholić się, rozpasać ś. w warcholstwie.

 Rozwarcie, otworzenie.

 Rozwarstwować, rozdzielić na warstwy, rozgatunkować.

 Rozwarty, roztworzony; kąt r. = większy od prostego (fig.).

 Rozwarzać, dok. Rozwarzyć; mocno gotować, warzyć; rozgotowywać; przen., rozmiękczać, rozczulać, rozrzewniać, wzruszać.

 Rozważać, dok. Rozważyć; ważąc dzielić na części, na mniejsze porcje; podważywszy, otwierać, rozwierać: brać pod uwagę, pod rozbiór, rozmyślać, roztrząsać, rozbierać, kalkulować.

 Rozważnie, przysł., z rozwagą, rozstropnie, bacznie, rozumnie.

 Rozważny, z rozwagą działający, ostrożny, baczny, oględny, rozumny, roztropny.

 Rozważyć — p. nied. Rozważać.

 Rozwątlać, dok. Rozwątlić; osłabiać, rozluźniać.

 Rozweselać, dok. Rozweselić; pobudzać do wesołości, rozradowywłać, rozbawiać, wprawiać w dobry humor; rozrywać; gaz r-ający = bezwodnik podazotowy, używany do znieczulania przy lekkich operacjach; r. ś., wpadać w wesołość, nabierać humoru.

 Rozwiać, Rozwionąć — p. nied. Rozwiewać.

 Rozwiad, rozwiedzenie ś., rozpytanie ś., wywiad.

 Rozwiadywać się, dok. Rozwiedzieć ś.; rozpytywać ś. o co, badać co dokładnie, pytając ś. wielu.

 Rozwiązać — p. nied. Rozwiązywać.

 Rozwiązalny, dający ś. rozwiązać.

 Rozwiązanie, czynność rozwiązywania; w matem., niewiadoma wielkość a. działanie, odpowiadające na pytanie, zawarte w zadaniu, a pozostające w związku z podanemi w nim wiadomemi, odpowiedź; przen., wogóle odpowiedź na jakieś zagadnienie, rozstrzygnięcie: r. zagadki, rebusa, logogryfa, szarady i t. p.; r. trudności = znalezienie sposobu wyjścia z nich; r. wątpliwości = wyjaśnienie; r. umowy = zgodzenie ś. na to, aby przestała obowiązywać; w muzyce: akord lub interwał czysty, wzięty po dysonansie; poród, połóg.

 Rozwiązka, rozwiązanie, rozstrzygnięcie; klucz do zrozumienia.

 Rozwiązłość, Rozwięzłość, rozpusta, nierząd, rozpasanie, wyuzdanie.

 Rozwiązły, Rozwięzły, rozpustny, wyuzdany, nierządny, niemoralny, rozkiełznany, rozpasany.

 Rozwiązywać, dok. Rozwiązać; coś związanego odwiązywać, rozpakowywać, rozsupływać węzeł; rozluźniać, uwalniać, rozpuszczać kogo, co, dawać folgę, popuszczać cugli komu, czemu; rozstrzygać zagadnienie, dawać trafną odpowiedź na zawarte w nim pytanie, odgadywać: r. zadanie matematyczne, zagadkę, rebus, szaradę i t. p.; r. komu ręce = zwalniać go z zobowiązania, przywracać mu swobodę postępowania; r. matkę z płodu = okazywać jej pomoc przy porodzie, odbierać dziecko; r. z grzechów = rozgrzeszać; r. zebranie, zgromadzenie = zamykać obrady, nie pozwalać obiadować; r. związek, towarzystwo = zamykać; r. ś., odwiązywać ś., rozplatać ś., rozwikływać ś.; rozstrzygać ś., odgadywać ś.; rozprzęgać ś.; o zebraniu, o związku, o towarzystwie, o posiedzeniu: przestawać radzić, przestawać ś. zbierać, przestawać istnieć; o kobiecie, o samicy: płód wydawać, rodzić; język mu ś. r-ał = przemówił, zaczął mówić; co ś. z tego na przyszłość rozwiąże = co z tego wyniknie; r. ś. z ciałem = umierać.

 Rozwichrzyć, jakby tchnieniem wiatru rozwiać, wiejąc rozpędzić, rozproszyć; zwichrzyć, wprowadzić zamieszkę, zamieszać; roztargać. rozczochrać; r. ś., rozlecieć ś., rozproszyć ś. od powiewu; roztargać ś., rozczochrać ś.

 Rozwić — p. Rozwinąć.

 Rozwidlać się, dok. Rozwidlić ś.; rozdzielać ś. w kształcie wideł, rozgałęziać ś.

 Rozwidlenie się, rozdzielenie ś. na odnogi, rozgałęzienie ś.; miejsce rozwidlenia ś., widły, bifurkacja.

 Rozwidniać, dok. Rozwidnić; widnym czynić, rozjaśniać, rozświetlać r. ś., widnym ś. stawać, rozjaśniać ś., rozświetlać ś., dnieć.

 Rozwidnieć — p. Rozwidnić ś.

 Rozwidnokrężyć, rozszerzyć do granic widnokręgu.

 Rozwiedzieć się, wypytać ś., dowiedzieć ś., wywiedzieć ś.

 Rozwiej, coś rozwianego w przestrzeń.

 Rozwiejny, rozwiewający ś.

 Rozwielitka — p. Dafnia.

 Rozwielmożniać, dok. Rozwielmożyć, Rozwielmożnić; wielmożnym czynić, wzmagać, dochodzić do potęgi; r. ś., wielmożnym ś. stawać, wzmagać ś., potężnieć, rozpanoszać ś.

 Rozwielmożnieć — p. Rozwielmożnić ś.

 Rozwielokrotniać, dok. Rozwielokrotnić; rozmnażać, rozpowszechniać w większej ilości.

 Rozwieńczać, dok. Rozwieńczyć; rozciągać w wieńce; r. ś., układać ś. w wieńce; rozbierać ś. z wieńca.

 Rozwieracz, w ciele: muskuł rozwierający — p. Rozwieradło.

 Rozwierać (się), dok. Rozewrzeć (ś.); roztwierać (ś, ), otwierać (ś.), rozmykać (ś.), rozszerzać (ś.), rozdzierać (ś.), rozwodzić (ś.), rozpadać (ś.), rozsuwać (ś.).

 Rozwieradło, Rozwieracz, narzędzie do rozwierania.

 Rozwiercić, wiercąc rozetrzeć; wiercąc rozszerzyć, rozerwać.

 Rozwiertnik, przyrząd do rozwiercania dziur, rajbor.

 Rozwieszać, dok. Rozwiesić; wieszać w pewnym porządku, w pewnej odległości jedno od drugiego; wieszając, rozpościerać.

 Rozwieść — p. nied. Rozwodzić.

 Rozwietrzać, na wiatr wystawiać, aby przewiał; o wietrze: zacząć wiać; r. ś., rozwiewać ś. z powiewem wiatru.

 Rozwiewać, dok. Rozwiać; rozpraszać tchnieniem, roznosić powiewem, rozdmuchiwać; przen., rozchwiewać, unicestwiać, udaremniać, nie pozwalać urzeczywistnić ś.; r. ś., rozlatywać ś., rozpraszać ś. z wiatrem; przen., rozchwiewać ś., kończyć ś. na niczym, nie dochodzić do skutku, pełznąć na niczym.

 Rozwiewność, zdolność do rozwiewania ś., lekkość, przejrzystość, znikomość.

 Rozwiewny, dający ś. rozwiać, lekki, eteryczny, delikatny.

 Rozwieźć — p. nied. Rozwozić.

 Rozwięzłość — p. Rozwiązłość.

 Rozwięzły — p. Rozwiązły.

 Rozwięź, rozprzężenie, rozstrój.

 Rozwięźle — p. Rozwiąźle.

 Rozwijać, dok. Rozwinąć, Rozwić; odwijać coś zwiniętego, rozpuszczać, odwijać, odkręcać, rozkręcać, rozplatać; rozpościerać, rozszerzać, roztaczać, rozpinać: r. chorągiew, żagiel; rozpoczynać, wszczynać; krzewić, rozpowszechniać, rozprzestrzeniać, rozgłaszać; wprowadzać w działanie, używać, stosować, wykazywać, wprowadzać w grę, pokazywać w całej okazałości: r. całą energję, ożywioną działalność, całą swą umiejętność; rozradzać, rozkrzewiać, rozchylać, otwierać: r. pączki; ćwiczyć, doskonalić, potęgować, kształcić, doprowadzać do stanu pomyślnego; wykładać, przedstawiać w całej rozciągłości, przedstawiać obszernie i szczegółowo; r. ś., rozwijać siebie; odwijać ś., rozkręcać ś., rozprostowywać ś.; rozpraszać ś., rozchodzić ś., rozlatywać ś., rozbiegać ś.; wykształcać ś., wywijać ś. z pączka, z zarodka, rozkrzewiać ś., rozrastać ś., rozgałęziać ś., rozradzać ś.; wzmagać ś., potęgować ś:, doskonalić ś., kształcić ś., dojrzewać, wyrabiać ś.; dochodzić do stanu pomyślności, zwiększać swój zakres, prosperować; o wojsku: rozstawiać ś., ustawiać ś. w szyku; przedstawiać ś., ukazywać ś. w całej okazałości.

 Rozwijalnia, oddział przędzalni jedwabiu, gdzie rozwijają kokony.

 Rozwijalny, dający ś. rozwinąć.

 Rozwikłać — p. nied. Rozwikływać.

 Rozwikłanie, przysł., sposobem rozwikłanym.

 Rozwikływać, dok. Rozwikłać; rozplatać coś zwikłanego, rozmotywać, rozwijać, rozkręcać; przen., wyjaśniać, rozwiązywać, rozświetlać, wyświetlać, rozstrzygać jakąś trudność; r. ś., rozplątywać ś.; przen., rozstrzygać ś., wyjaśniać ś., rozświetlać ś.

 Rozwilżać, dok. Rozwilżyć; rozmiękczać wilgocią, rozmakać zwilżywszy, czynić miększym.

 Rozwinąć — p. nied. Rozwijać.

 Rozwionąć — p. Rozwiać.

 Rozwiośnić się, Rozwiośnieć, przybrać wygląd wiosny; — przen., przeniknąć błogością wiosenną.

 Rozwisać, dok. Rozwisnąć; wisząc rozpościerać ś.

 Rozwisusować się, rozłobuzować ś., rozlampartować ś., rozhultaić ś.

 Rozwlec — p. nied. Rozwlekać.

 Rozwlekać, dok. Rozwlec; wlokąc w różne strony, roznosić, rozciągać, rozrzucać, w różne kąty zawlekać; wlokąc rozdzielać, rozłączać, rozpraszać; coś nawleczonego rozsuwać, wyjmować, wysuwać; przen., rozwlekle o czymś mówić a. pisać, rozwałkowywać, rozciągać, rozwodzić ś. nad czymś; r. ś., rozciągać ś., rozszerzać ś., rozsiadać ś., rozchodzić ś., rozpościerać ś., rozsnuwać ś.

 Rozwlekle, przysł., długo i nudnie, zbyt obszernie, zbyt szczegółowo: mówić r.

 Rozwlekłość, zbytnia rozciągłość, przewlekłość: duży obszar, znaczna przestrzeń, rozległość.

 Rozwlekły, Rozwleczony, którego rozwlekli, rozciągnięty; rozciągły, szeroki, obszerny, rozległy; rozrosły, dorodny, wielki; przewlekły; r-a wymowa = jakby śpiewająca; zbyt obszerny, rozciągły; długi, długo ś. ciągnący, nudny: styl r., r-a opowieść; druk r. = rozstawiony, rozstrzelony.

 Rozwłodek, roślina z rodziny węgłoszowatych.

 Rozwłoka, zwłoka, mitręga.

 Rozwłóczny, dający ś. rozwłóczyć; choroba r-a = zakaźna, zaraźliwa, epidemiczna.

 Rozwłóczony, porozwlekany, porozciągany; rozwałęsany.

 Rozwłóczyć — p. Rozwlekać; r. ś., włóczyć ś. ciągle, rozwałęsać ś.

 Rozwłóknić się, rozdzielić ś. na włókna.

 Rozwodniać, Rozwodnić — p. Rozwadniać.

 Rozwodnica, rozwódka.

 Rozwodnienie, czynność rozwadniania; r. krwi = wodnistość krwi, wodnica.

 Rozwodnik, mężczyzna rozwiedziony, nie żyjący z żoną.

 Rozwodny, rozłączny, rozdzielny, rozwiedziony, żyjący w rozwodzie.

 Rozwodziciel, człowiek, który rozwodzi.

 Rozwodzić, dok. Rozwieść; rozprowadzać, prowadzić, wieść każde w inną stronę; odwiódłszy, wprowadzać w ruch bujający, kołyszący, wahadłowy; rozszerzać, rozciągać, rozluźniać, rozprzestrzeniać, rozwlekać, rozpościerać; rozczapierzać, rozkrzewiać, rozpuszczać, rozwijać; rozwierać, roztwierać, rozmykać; rozbraniać, rozbrajać walczących, bijących ś.; r. małżonków = rozdzielać małżeństwo, rozseparowywrać męża z żoną; r. skargę, mowę = wywodzić, wypowiadać, wygłaszać; r. myśli, koncepty = rozwijać, wykładać; r. ś., rozłączać ś., rozdzielać ś., rozstawiać ś., rozchodzić ś., podawać ś. do rozwodu, brać rozwód; rozłazić ś., rozluźniać ś., rozchodzić ś., mniej spójnym ś. stawać; szerzyć ś., rozszerzać ś. rozciągać ś., roztaczać ś., rozkładać ś., rozpościerać ś.; rozkrzewiać ś., rozrastać ś., rozgałęziać ś.; mówić o czym długo, rozwlekle, szczegółowo zastanawiać ś. nad czym, rozwałkowywać, rozwlekać jaką rzecz.

 Rozwojowy, odnoszący ś. do rozwoju.

 Rozwojować się, zacząć zapalczywie wojować.

 Rozwolniały, ten, który rozwolniał, stał ś. wolniejszym; język r., rozpuszczony, nadto swobodny.

 Rozwolnić — p. nied. Rozwalniać.

 Rozwolnieć, stać ś. wolniejszym; zwolnieć, złagodnieć.

 Rozwolnienie, czynność rozwalniania; r. żołądka = przeczyszczenie, biegunka; lekarstwo na r. = czyszczące, przeczyszczające; dać, wziąć na r., mieć r.; r. obyczajów = rozwiązłość, zepsucie, wyuzdanie; r. tkanek = zwiotczenie, zwątlenie.

 Rozwolniony, ten, którego rozwolniono, uwolniony; chory na rozwolnienie żołądka; zwątlony, zwiotczały.

 Rozwoływać, dok. Rozwołać; wołając rozgłaszać; przenikać krzykiem.

 Rozwoniać, dok. Rozwonić; przejmować wonią, rozpraszać zapach.

 Rozwonieć, przeniknąć ś. wonią, rozejść ś. wonią.

 Rozwora, drąg, umieszczony u spodu woza, rozszczepiony z przodu, łączący przodek z zadnim śródosiem i służący do skracania lub podłużania wozu (fig.); jeden z kawałków drzewa, wtłoczonych między inne dla ich rozparcia, na sposób szczebli w drabinie; przen., kobieta wielka, niezgrabna, klępa.

 Rozwoziciel, człowiek, który rozwozi.

 Rozwozić, dok. Rozwieźć; wozić co częściowo w różne miejsca.

 Rozwozowy, służący do rozwozu, rozwożony; handel r. = prowadzony sposobem rozwożenia towarów częściowo.

 Rozwoźca — p. Rozwoziciel.

 Rozwoźny, który rozwożą, mogący być rozwożonym.

 Rozwód, rozwiedzenie, rozłączenie, rozsunięcie, rozgałęzienie; rozłączenie małżeństwa, unieważnienie ślubu; rozprawa, wywód słowny, wyłuszczenie, rozbiór jakiej sprawy.

 Rozwódka, kobieta rozwiedziona.

 Rozwój, wzrost, rozrost, rozwijanie ś., dojrzewanie, dochodzenie do najwyższego napięcia sił organicznych w istocie żywej, rozwinięcie; doskonalenie ś. pod jakimkolwiek względem, przybieranie coraz to wyższych, doskonalszych form, postęp, ewolucja, powolne, ale stałe wzmaganie ś., potęgowanie ś., urastanie, zwiększa nie ś.

 Rozwór, otwór, dziura, rozpadlina, szpara, szczelina.

 Rozwórka, przyrząd chirurgiczny do rozwierania, rozwieradło, rozwleracz.

 Rozwóz, Rozwózka, rozwożenie, rozwiezienie.

 Rozwrzeszczeć, rozgłosić, rozkrzyczeć; r. komu głowę = odurzyć, skotłować wrzaskiem; r. ś., ustawicznie wrzeszczeć.

 Rozwstrętnić się, nabrać wstrętu, przejąć ś. wstrętem.

 Rozwściekać się, dok. Rozwściec ś.; wybuchać wściekłością, wpadać w gniew szalony, roznamiętniać ś., rozbestwiać ś.

 Rozwścieklać, dok. Rozwścieklić; doprowadzać do wściekłości, rozwścieczać; r. ś., wybuchać wściekłością, rozwścieczać ś.

 Rozwyć się, ustawicznie wyć.

 Rozwydrzały, Rozwydrzony, rozzuchwalony, rozbestwiony, rozpasany; chciwy na co.

 Rozwydrzeć, Rozwydrzyć się, rozzuchwalić ś., rozbisurmanić ś., na wszystko sobie pozwalać; być na co chciwym.

 Rozynek, Rodzynek, Rozenek, Rodzenek, Rozynka, nm., winna jagoda suszona.

 Rozynkowy, nm., odnoszący ś. do rozynka; zrobiony z rozynków.

 Rozzbytkować się, nadmiernie zbytkować, rozdokazywać ś., rozswywolić ś.

 Rozzieleniać, dok. Rozzielenić; nadawać barwę zieloną, zazieleniać; r. ś., nabierać barwę zieloną, zazieleniać ś.: przen., zakwitać, rozpogadzać ś., rozweselać ś.

 Rozzielenieć, zazielenić ś.

 Rozziew, rozwieranie, rozsuwanie, rozdziawianie, rozwarcie; w gram., zbieg dwu samogłosek.

 Rozziewać się, ustawicznie ziewać.

 Rozzłacać (się), dok. Rozzłocić (ś.); rozlśniewać (ś.) złocistemi blaskami, rozpromieniać (ś.).

 Rozzłościć, doprowadzić do złości, rozgniewać, zirytować, rozjątrzyć; r. ś., wpaść w złość, rozgniewać ś., rozsierdzić ś., zirytować ś.

 Rozzuchwalać się, dok. Rozzuchwalić ś.; ośmielać ś. aż do zuchwalstwa, stawać ś. zuchwałym, hardym; rozhukiwać ś., rozwydrzać ś. uzuchwalać ś. nadmiernie.

 Rozzuchwalony, zbyt śmiały, `hardy. rozwydrzony, natarczywy.

 Rozzuwać (się), dok. Rozzuć (ś.); rozbierać (ś.) z obuwia, zdejmować z kogo (z siebie) obuwie.

 Rozzwierzęcać, dok. Rozzwierzęcić; doprowadzać do stanu zwierzęcości, rozbestwiać; r. ś., dochodzić do zwierzęcości, rozbestwiać ś.

 Rozżagwić się, rozgorzeć na, kształt żagwi.

 Rozżalać, dok. Rozżalić; rozrzewniać, rozczulać, wzruszać, martwić, rozgoryczać; r. ś., przejmować ś. żalem, boleścią, roztkliwiać ś.

 Rozżalować się, żałować czego bardzo, biadać nad czym — p. Rozżalić ś.

 Rozżarcie, zajadle, zaciekle.

 Rozżarty, dający ś. unosić namiętnościom, zażarty, zajadły, zaciekły, rozjuszony, zacietrzewiony, zapamiętały.

 Rozżarzać, dok. Rozżarzyć; rozniecać ogień, rozpalać; r. ś., rozpalać ś., rozniecać ś.; przen., roznamiętniać ś., rozogniać ś., rozżegać ś., podniecać ś., rozjurzać ś.

 Rozżarzę, żar, blask, bijący od płomienia.

 Rozżegać (się), dok. Rozżec (ś.); rozpalać (ś.), rozżarzać (ś.).

 Rozżenić się, o małżeństwie: rozwieść ś.

 Rozżuwać, dok. Rozżuć; żując rozmiażdżać.

 Rozżywić się, ożywić ś., rozruszać ś.

 Różaniec, bot. — p. Różanecznik.

 Rożek, mały róg; trąbka do grania, zwłaszcza z rogu: r. słuchowy = przyrząd, ułatwiający słyszenie osobom o przytępionym słuchu (fig.); przedmiot kształtu rożka; rogalik z ciasta; korniszon; brzeżek, skraj, krawędź; przen., przyprawić mężowi różki = zdradzić go, sprzeniewierzyć mu ś.

 Rożen, przyrząd kucharski w kształcie drążka żelaznego, zaostrzonego w jednym końcu, a w drugim opatrzonego rękojeścią, do obracania na nim nad ogniem nadzianego nań pieczystego, drobiu, zwierzyny, ciasta (fig.); żart., szpada, rapir.

 Rożenek, mały rożen; szpadka; patyczki, gałązki, na których suszą owoce: śliwki na r-ach.

 Rożeniec, roślina z rodziny gruboszowatych, różowy korzeń; ptak kaczkowaty z rodziny kaczek (fig.).

 Rożkowaty, Rożkowaty, mający kształt rożka.

 Rożnielica, roślina z rodziny czerpatkowatych (fig.).

 Rożnowaty, mający kształt rożna.

 Ród, urodzenie, przyjście na świat, rodzenie, poród; pochodzenie: r-em Polak, r-em z Warszawy; szereg pokoleń, pochodzących od jednego przodka; dom, linja, dynastja: r. Piastów; plemię, rodzaj, rasa, gatunek: r. ludzki = ludzkość, człowieczeństwo; dobrego r-u = dobrej rasy; pokolenie, gieneracja; rodzina, familja; być skąd r-em = z jakiego kraju; być wysokiego r-u = mieć przodków książąt, hrabiów i t. p. a. znacznych dygnitarzy państwowych.

 Róg, wyrostek kostny na głowie u niektórych zwierząt, najczęściej w kształcie gałęzi, mniej lub więcej rozkrzewionych (2 fig.); trąbka do grania z wydrążonego rogu (fig.); puhar, wyrobiony z rogu; naczynie z rogu do przechowywania prochu (fig.); przyrząd, wyrobiony z rogu, do wkładania i zdejmowania obuwia, chłopak; kant, kąt, węgieł domu, narożnik, zbieg dwóch linji, odgraniczających jaką płaszczyznę, zbieg dwu ulic; kant między dwiema ścianami, kant; odnoga, ramię; naskórek zgrubiały, np. na kopycie, na skorupie u żółwia i t. p.; r. u ślimaka = wyrostek długi, z umieszczonym na końcu organem wzroku; r. Amonowy, albo Amona = twór w jamie bocznej mózgu; w gieol., r. Amona — p. Amonit; r-i księżyca = księżyc w jednej z kwadr; r-i komu przypinać, przyprawiać = bałamucić mu żonę, zdradzać męża (o żonie); ciemny, jak tabaka w r-u = nic nie wie, nic nie umie; zapędzić kogo w kozi r. = zawstydzić go; r. obfitości, r. Amaltei = w mitologji greckiej: róg, z którego sypały ś. nieprzebrane skarby, symbol żyzności, obfitości; pokazywać r-i = pysznić ś., stawiać ś.; chleb ma r-i = dostatek czyni ludzi zuchwałymi; pokazywać r-i = być nie posłusznym, zuchwałym; przycierać, ucierać komu r-ów = poskramiać jego zuchwałość; r-i trząść = pysznić ś.; r-i położyć = umrzeć; zwiesić spuścić r-i = spokornieć; zjadłbyn; djabła z r-ami = jestem wściekły głodny; ciemno, jak w r-u = zupełnie ciemno; r-i na mnie widzą = widzą we mnie wszystko złe; kupić co na r-u = w sklepie w narożnej kamienicy; iść na r. = do kupca, do szynku na rogi: ulic; r. krzyża = ramię.

 Rógfant, narożnik w wyrobit stolarskim.

 Rój, społeczeństwo pszczelne; przen., tłum, chmara, ciżba, gromada; r. a. pierścień meteoryczny = gwiazdy (meteory) spadające, krążące obficie koło słońca.

 Rójka, Rójba, rojenie ś., czas rojenia ś. pszczół.

 Rószczka — p. Różdżka.

 Rów, przekop podłużny do odprowadzania a. sprowadzania wody, dla utrudnienia dostępu do fortecy i t. p.; kanał, fosa, miejsce podłużne, zapadnięte zagłębienie, wklęsłość.

 Rówien — p. Równy.

 Rówiennica, Rówienniczka, Rówieśnica, kobieta równa innej a. innemu wiekiem; towarzyszka, przyjaciółka w równym z kim wieku.

 Rówiennictwo, równość wieku.

 Rówienniczy, Rówieśniczy, Rówieśny, równy latami.

 Rówiennik, Rówieśnik, człowiek równy wiekiem drugiemu, jednolatek; człowiek współczesny drugiemu; przyjaciel, towarzysz, kolega w równym wieku.

 Rówienny, Rówieśny, jednego wieku, równych lat z drugim.

 Rówieśnica — p. Rówiennica.

 Rówieśnić się, stawać ś. komu rówieśnym, upodobniać ś. komu a. czemu.

 Rówieśnik — p. Rówiennik.

 Rówieśny — p. Rówienny.

 Równacz, człowiek, który równa, zrównywa co; rodzaj hebla.

 Równać, czynić równym, zrównywać, wyrównywać, wygładzać, niwelować; czynić, żeby jedno nie było większe od drugiego, czynić jednakowemi, równemi, upodobniać jedno drugiemu; stawiać na równi; kłaść na równi, przyrównywać, zestawiać dwie osoby, przedmioty a. czynności podobne; r. ś., stawać ś. równym, gładkim, wygładzać ś., wyrównywać ś.; równym być komu a. czemu, dorównywać komu, czemu, podobnym być do kogo, czego; starać ś. dorównać, być równym komu, czemu, chcieć stanąć na równi z kim, z czym, mieć ś., uważać ś. za równego komu, czemu.

 Równanie, czynienie równym; wyrównywanie, prostowanie, wygładzanie; porównywanie, przyrównywanie; w matem., połączenie dwuch równych sobie wielkości znakiem równania, np. a = b; ilość, wprowadzona do obliczeń astronomicznych, jako poprawka; wyrażenie za pomocą wzoru równania algebraicznego reakcji chemicznej, np. HgO = Hg+O oznacza rozkład tlenku rtęci na rtęć (Hg) i tlen (O).

 Równia, równina, płaszczyzna; powierzchnia płaska; r. pochyła = płaszczyzna pochylona do poziomu jako machina, służąca do przesuwania ciężarów w górę (fig.); równoważność, równowaga, równa miara; równy poziom czego, jednostajne wciąż położenie, bez zmiany; równa, jednakowa moc, równy stopień, równość, stan równy; normalna wartość pieniędzy jednego kraju, obliczona według monety drugiego kraju; doprowadzenie wznoszenia murów do poziomu, na którym układa ś. belki pod podłogę; przen., poziomość, mierność, marność, miernota, nędzota; położyć co w r-i z czym = zestawić dla porównania; iść w r-i z czym = w parze, nieodłącznie od czego; na r-i z czym = jednakowo jak..., podobnie jak....

 Równianka, słoma prosta, równa; wiązanka, pęczek kłosów, bukiet kwiatów, girlanda.

 Równie, Również, także, żarów no, jednakowo, jednako, przecież, wszakże, pomimo to, wszelako; r. jak = oraz, przytem, a także.

 Równik, koło wielkie na ziemi, prostopadłe do osi jej obrotu, którego wszystkie punkty równo odległe są od obu biegunów, dzielące ziemię na dwie półkule: północną i południową, ekwator (fig.); r. niebieski = koło, przeprowadzone na pozornej sferze niebieskiej na jednej powierzchni z równikiem ziemskim i koncentryczne z nim; r. magnetyczny = linja, łącząca wszystkie punkty kuli ziemskiej, gdzie nachylenie magnetyczne równe jest zeru.

 Równikowy, odnoszący ś. do równika, położony na równiku a. w blizkości równika, ekwatorjalny.

 Równina, równa, płaska przestrzeń ziemi; płaszczyzna, nizina.

 Równiuchny, Równiusieńki, Równiuteńki, Równiutki, zupełnie równy.

 Równo, przysł., prosto, nie pochyło; gładko, jednostajnie; jednakowo, podobnie, w jednej linji, pod sznur, pod strych; jednocześnie, w tej samej porze: r. ze świtem; obojętnie, bez różnicy: wszystko mi to r.; r. ś. z kim dzielić = na równe części; r. z kim ś. kłaść = uważać ś. z nim na równi; r. odległy = równoległy; r. godzinę = akurat godzinę; w tym właśnie miejscu, gdzie co przypada = r. z ramieniem, r. z łokciem — p. Równie.

 Równobarwny, mający jedną barwę, jednostajny w kolorze.

 Równobieżny, równoległy.

 Równoboczny, mający jednakowe boki: trójkąt r.

 Równobok, figura gieometryczna o bokach równych.

 Równobrzmiący, brzmiący jednakowo, zgodny co do słowa.

 Równociągły, jednostajny, miarowy.

 Równocieplny, mający ciepło równe, mający jednakową temperaturę; linje r-e — p. Izotermy.

 Równoczesność, współczesność.

 Równoczesny, jednoczesny, współczesny.

 Równocześnie, przysł., odrazu, naraz, współcześnie.

 Równoczynny, jednakowo czynny.

 Równodługi, mający tę samą długość.

 Równodzienny — p. Równonocny.

 Równoimienny, mający to samo imię, jednoimienny.

 Równokąt, figura gieometryczna o kątach równych.

 Równokątny, w gieom., mający równe kąty.

 Równokierunkowy, idący w tym samym kierunku, równoległy.

 Równokształtny, posiadający takie same kształty.

 Równolegle, w jednakowej odległości jedno od drugiego.

 Równoległa, linja równoległa do drugiej linji, paralela.

 Równoległoboczny, mający równe boki; r. czworokąt = równoległobok.

 Równoległobok, czworobok, którego przeciwległe boki są równoległe do siebie, paralelogram (fig.); r. Watta — p. Regulator.

 Równoległościan, sześcian, którego przeciwległe ściany są do siebie równoległe, paralelopiped (fig.).

 Równoległość, równa odległość od pewnej linji a. płaszczyzny.

 Równoległoznacznik, przyrząd stolarski do znaczenia linji równoległych na deskach.

 Równoległy, Równobieżny, jednakowo odległy we wszystkich punktach od czegoś drugiego, paralelny: linje, płaszczyzny r-e.

 Równoletni, mający tyle lat życia, istnienia, co i ktoś drugi a. coś drugiego.

 Równoleżnik, jedno z kół, przeprowadzonych na kuli ziemskiej, a równoległych do równika: r. ziemski (fig.); r. niebieski = jedno z kół, przeprowadzonych na sferze niebieskiej równolegle do równika niebieskiego.

 Równoleżność, pokładów, gór = i jednakowe ich układy w różnych punktach.

 Równoliczny, jednakowy co do liczby.

 Równomiar — p. Symetrja.

 Równomierniczy — p. Symetryczny.

 Równomierność — p. Symetryczność.

 Równomierny, mający tę samą miarę, co i coś drugiego, równo rozłożony, proporcjonalny.

 Równomocny, obdarzony takąż mocą, siłą.

 Równomyślny, jednomyślny, powszechny, zgodny; obojętny, zrezygnowany, apatyczny.

 Równonocny, Równodzienny, odnoszący ś. do chwili, kiedy dzień równy jest nocy; punkty r-e = punkty przecięcia ś. ekliptyki z równikiem; linja r-a = równik.

 Równonogi, opatrzony równemi nogami; r-e = dział skorupiaków.

 Równonóg, skorupiak równonogi.

 Równoobwodowy, Równoobwodny, mający taki sam obwód, jak i drugi.

 Równoobwód, figura równoobwodowa.

 Równoodległość, równa odległość, równoległość.

 Równoodległy, równoległy.

 Równoogonowe ryby = mające równy ogon.

 Równoosiowy układ = regularny układ kryształów.

 Równopalczasty, mający jednakowe palce.

 Równopłciowy, będący tejże płci.

 Równopłynny, równo płynący.

 Równopochyły, odznaczający ś. jednostajną pochyłością.

 Równopostaciowość — p. Izomorfizm.

 Równopostaciowy — p. Izomorficzny.

 Równopoziomy, mający równy a. taki sam poziom.

 Równoprawny, mający takież same prawa i przywileje.

 Równoramienny, mający dwa ramiona równe: trójkąt r. (fig.).

 Równorodny, równy urodzeniem, tego samego rodzaju, gatunku.

 Równorzędny, współrzędny, jednoznaczny.

 Równosilny, mający takąż siłę, jak i inny.

 Równoskrzydły, dział owadów.

 Równostronny, mający równe strony, cz. boki.

 Równościennokątny, czworobok, mający wszystkie boki i kąty równe, kwadrat.

 Równościenny, mający ściany równe a. gładkie.

 Równość, powierzchnia równa, gładka; płaskość; prostość; jednakowość, tożsamość; zupełne podobieństwo; r. wobec prawa = równouprawnienie; r. umysłu, serca = stałość, jednostajność, równowaga.

 Równotrwały, tak samo długo trwający.

 Równouprawniać, dok. Równouprawnić; zrównywać pod względem praw, nadawać takie same prawa; r. ś., otrzymywać takież prawa, jak i inni.

 Równouprawnienie, zrównanie w obliczu prawa i przywilejów; r. kobiet = emancypacja.

 Równowaga, stan spoczynku ciała pomimo działania sił: r. stała = kiedy ciało po odchyleniu powraca do pierwotnego położenia; r. niestała = kiedy ciało po odchyleniu nie powraca do poprzedniego położenia; r. obojętna = kiedy ciało zachowuje każde położenie, jakie mu nadano; takie zastosowanie sił przeciwnych, że ś. wzajemnie znoszą; przen., stan, położenie zgodne z czym, jednakowe natężenie działających czynników: r. polityczna = taki układ państw, ażeby jedno nie miało przewagi nad innem; przen., spokój ducha, opanowanie namiętności, usposobienie równe, jednostajne.

 Równowartościowy, Równowarty, mający takąż wartość, co i inne.

 Równoważnia, przyrząd gimnastyczny do ćwiczenia ś. w utrzymaniu ś. w równowadze.

 Równoważnictwo, część mechaniki, nauka o równowadze sił, statyka.

 Równoważniczy, odnoszący ś. do równoważnictwa, statyczny.

 Równoważnik, ilość pewnego czynnika, równoważąca jednostkę innego czynnika; w chem., ilość pierwiastku, łącząca ś. z jednostką wodoru lub ją zastępująca; najmniejsza mogąca istnieć ilość związku; r. mechaniczny ciepła = związek liczebny między ciepłem a wykonywaną przezeń pracą.

 Równoważność, równowaga.

 Równoważny, pozostający w równowadze z czym, tyleż ważący, co i coś drugiego.

 Równoważyć, ważyć tyleż, co i coś drugiego; ustalać poziom czego za pomocą równowagi (libelli); sprowadzać do równowagi, utrzymywać w równowadze; przen., jednakowo ważyć, cenić, uważać za równego; być równym czemuś pod względem siły, znaczenia, wpływu i t. p.; r. ś., tyleż ważyć, wynosić, co i coś drugiego.

 Równowązki, jednakowo wązki w całej długości.

 Równowieki, tegoż wieku, rówieśny.

 Równowładca, człowiek, mający takąż władzę, jak i ktoś inny.

 Równowładny, mający jednakową władzę, jak i ktoś inny.

 Równowysoki, mający takąż wysokość, co i ktoś inny.

 Równowzględny, jednakowego stosunku.

 Równoziarnisty, o równych, jednostajnych ziarnach.

 Równozimowy, oznaczający jednakową temperaturę zimową: linje r-e — p. Izochimeny.

 Równoznaczny, mający jednakowe znaczenie, co i coś innego, jednoznaczny: wyrazy r-e = synonimy.

 Równoznaczyć, mieć takież znaczenie, co i coś innego.

 Równy, płaski, gładki, nie mający wzniesień ani zagłębień; poziomy, nie pochyły, horyzontalny; jednaki, jednostajny, jednej wielkości; takiż sam, zgodny z czym, równoważny, jednakowego stanowiska, jednakowego znaczenia, jednakowych przymiotów, jednakowej miary; prosty, nie łamany, prowadzący wprost przed siebie: droga r-a, linja r-a; taki sam, jak i inny, podobny, równający ś. czemu, zgodny z czym; należyty, taki, jak być powinien, słuszny, sprawiedliwy; przen., prosty, zwykły, zwyczajny, pospolity; w gram., stopień r. przymiotników, przysłówków = forma ich gramatyczna, nie wyrażająca stopnia natężenia przymiotu a. własności w stosunku do innych osób a. przedmiotów podobnych; gra r-a = nie hazardowna; umysł r. = umiarkowany, spokojny, obojętny, nie przejmujący ś. bardzo zmiennościami losu; charakter r. = nie porywczy, nie gwałtowny, spokojny, zrównoważony.

 Rózeczka, zdr. od Rózga.

 Rózga, gałązka, pręt, pręcik, witka; pęczek gałązek, jako narzędzie kary: bić r-ą, dać r-ą, grozić r-ą; będzie r. w robocie; być skazanym na r-i; przez r-i przejść, biegać = być prowadzonym między dwoma szeregami chłoszczących żołnierzy; gałąź, odnoga, konar; przen. = być w opałach, doznać wielkich przykrości; r. komety = warkocz, ogon; przyrząd kuchenny i cukierniczy do bicia białek ze skręconego drutu i rękojeści.

 Rózgowaty, zbliżony kształtem do rózgi.

 Róża, łć., znana powszechnie hodowana w różnych gatunkach roślina o pięknych kwiatach, przyjemnego aromatycznego zapachu (fig.); choroba skórna, polegająca na bolesnym zapaleniu skóry; r. kompasowa, r. wiatrów = rysunek w kształcie promieni, wychodzących ze wspólnego środka, umieszczany w kompasach morskich pod igłą magnesową, wskazuje okolice świata (fig.); r. złota = kwiat róży, zrobiony ze złota, poświęcany przez papieża w czwartą niedzielę Wielkiego Postu i stanowiący dar Papieża dla której z monarchiń.

 Różanecznik — p. Rododendron.

 Różaniec, rodzaj nabożeństwa, złożony z różnych modlitw, rozmyślań, antyfon i pieśni oraz często powtarzanej modlitwy Pańskiej i pozdrowienia Anielskiego; i 50 paciorków, nanizanych na nitkę do liczenia modlitw w tym nabożeństwie (fig.); ogród różany; taśma lub łańcuch bez końca, z naczyniami poprzyczepianemi w pewnych odstępach, obracane na dwóch wałach, bębnami zwanych, elewator (fig.); ani do tańca, ani do r-a = do niczego.

 Różanka, odmiana jabłek; roślina z rodziny różankowatych; ryba brzuchopłetwa, karpiowata, olszanka, siekierka (fig.).

 Różankowate, Rododendrowe, rodzina roślin dwuliściennych.

 Różanolicy, Różolicy, mający różowe lice.

 Różanostrojny, strojny, jak róża.

 Różaność, barwa różowa, czerwoność, blask różany.

 Różanousty, mający różowe usta.

 Różany, łć., zerwany z róży; zrobiony z róży, z jej kwiatu, z jej drzewa; różą zaprawiony; mający barwę róży, różowy; krzyż r. = krzyż w okręgu koła, godło różokrzyżowców; kwiatek r., wieniec r. = niewinność, dziewictwo.

 Różan, kolor różowy.

 Różańcowaty, kształtem zbliżony do różańca.

 Różańcowy, odnoszący ś. do różańca; bractwo r-e = stowarzyszenie pobożne, mające na celu doskonalenie swych członków moralno-religijne przez codzienne odmawianie różańca, rozpamiętywanie tajemnic życia Chrystusowego i podnoszenie swych czynów do doskonałości Chrystusowej, udziela też zapomóg biedniejszym swym członkom; Matka Boska r-a = święto Matki Boskiej w pierwszą niedzielę października, ustanowione przez papieża Piusa V na pamiątkę zwycięstwa Don Juana Austryackiego nad Turkami pod Lepanto w w roku 1560; dzwon r. = zwołujący wiernych do kościoła dla odmówienia różańca.

 Różdżany, rozrosły w rózgi, gałęzisty.

 Różdżka, zdr. od Rózga.

 Różdżyca, roślina z rzędu paproci, powadlin.

 Różek — p. Rożek.

 Różnica, cecha, którą jedno różni ś. od drugiego, odmienność jednej osoby a. jednej rzeczy od drugiej; rozmaitość, odmiana, odcień; poróżnienie, spór, niezgoda, kłótnia, nieporozumienie, rozterka; rozróżnianie, wyróżnianie, wybór; robić r-ę = nie traktować jednakowo, wyróżniać kogo, co; bez r-y = jednakowo, bez wyboru, nie wyróżniając; niedogodność, niewygoda, trudność, kłopot: to mi robi r-ę = na to nie liczyłem, to mi sprawia kłopot, ambaras; w matem., rezultat odejmowania, wskazujący, o ile jednostek odjemna jest większa od odjemnika.

 Różnicować, szukać różnicę między dwiema wielkościami, odnajdywać ją, dyferencjować.

 Różnicowanie, szukanie lub odnajdywanie różnic funkcji w rachunku różnic skończonych; dyferencjacja.

 Różnicowy, odnoszący ś. do różnicy.

 Różniczka, matem., różnica nieskończenie mała lub nieskończonostkowa funkcji, przyrost nieskończonostkowy funkcji.

 Różniczkować, wynajdywać różnicę, rozbierać umysłowo, analizować jaką myśl; odróżniać, r. funkcję = tworzyć z niej równanie różniczkowe; r. ś., dzielić ś. na rodzaje, odmiany, gatunki, różniące ś. między sobą bardzo nieznacznie.

 Różniczkowalność, własność funkcji posiadania różniczki.

 Różniczkowanie, wynajdywanie różnicy, dzielenie podług różnic; czynnik rozwoju, dyferencjacja.

 Różniczkowy, dyferencjalny: rachunek r. = rachunek, przy pomocy którego znajdujemy różniczki funkcji; równania r-e = równania, w których występują różniczki funkcji.

 Różnić, tworzyć różnice, czynić różnym, innym, rozróżniać, odróżniać; r. kogo z kim = wywoływać kłótnię, nieporozumienie, siać niezgodę, gniewać, poróżniać; r. ś., wykazywać różnicę, odróżniać ś., być różnym, innym; r. ś. z kim, kłócić ś., waśnić ś., być w nieporozumieniu, gniewać ś. z kim; r. ś. z kim w zdaniu = mieć inne zdanie, niż on.

 Różnie, Różno, przysł., odmiennie, nie tak, inaczej, nie jednakowo, niezgodnie, niejednomyślnie; rozmaicie, tak i inaczej.

 Różno, przysł., oddzielnie, na osobności, poszczególnie; z osobna — p. Różnie.

 Różnobarwisty — p. Różnobarwny, różnokolorowy.

 Różnobarwność, pstrokatość, różnokolorowość, pstrocizna.

 Różnobarwny, Różnobarwisty, mający różne barwy, różnokolorowy, pstrokaty, pstry, mieniący ś.; przen., różnorodny, różny, rozmaity, różnokształtny.

 Różnoboczny, mający boki różnej długości.

 Różnobok, figura gieometryczna o bokach różnej długości.

 Różnobrzmiący, niejednakowo brzmiący, różnogłośny; inaczej, odmiennie brzmiący; różnorodny, rozmaity, niejednolity.

 Różnocenny, mający różną cenę, różny w cenie.

 Różnociężki, mający różny ciężar.

 Różnoczesny, Różnoczasowy, odnoszący ś. do różnych czasów.

 Różnodążność, rozmaita dążność do czego.

 Różnodrzewy, złożony z różnych drzew.

 Różnodzielność, odrębność, odróżnianie ś., różnica.

 Różnodźwięczny, p. Różnogłośny.

 Różnofarbny, różnobarwny.

 Różnogatunkowy, należący do różnych gatunków.

 Różnogłośny, Różnogłosy, różnobrzmiący, wydający różne głosy.

 Różnogniazdy, z różnych gniazd pochodzący.

 Różnogwary — p. Różnogłośny; dotyczący różnych gwar ludowych, posługujący ś. różnemi gwarami.

 Różnoherbowy, Różnoklejnotny, należący do różnych herbów.

 Różnoimienny, mający różne imiona, różne nazwy; różnorodny.

 Różnoistny, Różnoistotny, różnej natury, odmiennej istoty.

 Różnojęzyczny, Różnojęzyki, Różnojęzykowy, mówiący różnemi językami, należący do różnych narodów.

 Różnokątny, mający różnej wielkości kąty.

 Różnokierunkowy, idący w różnych kierunkach.

 Różnoklejnotny, Różnoherbowy, rzecz., szlachcic, pieczętujący ś. innym herbem.

 Różnokolorowy, różnobarwny.

 Różnokrajny, powykrawany w różny sposób, niejednostajny.

 Różnokrajowy, pochodzący z różnych krajów.

 Różnokrasny, Różnokrasy, mieniący ś. pięknemi barwami.

 Różnokreślny kąt, w matem. = kąt, utworzony przez linję prostą i krzywą.

 Różnokrotny, powtarzający ś. różną ilość razy.

 Różnokształtny, mający różny odmienny kształt, inny pod względem kształtu; zmieniający kształt, zmienny, niejednostajny.

 Różnolicie, przysł., różnorodnie, niejednostajnie.

 Różnolicowy, Różnolicy, mający różne oblicze, odmienną powierzchowność; przedstawiający ś. inaczej z każdej strony.

 Różnoliczny, różnorodny i liczny.

 Różnolist, bot. — p. Łykosz.

 Różnolisty, mający różnorodne liście.

 Różnolity, niejednolity, niejednostajny, składający ś. z różnorodnych części.

 Różnolśniący, lśniący różnemi barwami.

 Różnomastny, Różnomaścisty, będący różnej maści.

 Różnomelodyjny, rozlegający ś. różnemi melodjami.

 Różnomiarowość, posiadanie różnych miar; r. wzroku = widzenie nierówne obudwoma oczami.

 Różnomiarowy — p. Różnomierny.

 Różnomierność — p. Różnomiarowość.

 Różnomierny, Różnomiarowy, mający różne miary, użyty w różnej mierze.

 Różnomówca, mówiący odmiennym językiem.

 Różnomyślny, różnie, na różne sposoby myślący; inaczej myślący, innego zdania, niejednozgodny, niejednomyślny.

 Różnonarodowy, Rożnonarodowościowy, odnoszący ś. do różnych narodów; składający ś. z różnych narodowości.

 Różnoodległy, różnie odległy; leżący nie w równej odległości.

 Różnooki, mający różne oczy, t. j. tęczówkę w każdym oku inaczej ubarwioną.

 Różnoosiowy układ minerałów = postać kryształu rombowa, pryzmatyczna.

 Różnopióry, mający różnobarwne upierzenie, pstry.

 Różnoplemiennik, członek innego plemienia.

 Różnoplemienny, pochodzący z innego plemienia; różnorodny pod względem pochodzenia; składający ś. z różnych plemion.

 Różnopłciowy, należący do różnej płci, będący innej płci.

 Różnopolowy, dotyczący gospodarstwa rolnego, systemu różnych pól.

 Różnopostaciowość, własność niektórych minerałów jednakowego składu chemicznego tworzenia kryształów, należących do różnych układów krystalograficznych, heteromorfizm.

 Różnopostaciowy, posiadający własność różnopostaciowości, heteromorfny.

 Różnoprzemienny, ulegający różnym przemianom.

 Różnoprzymiotny, posiadający inne przymioty; mający różne przymioty.

 Różnoraki, rozliczny, różnorodny, rozmaity, różnogatunkowy.

 Różnorodny, nie jednakowego pochodzenia, różnoplemienny; nie jednakowy, niejednolity, mieszany; różny, rozliczny, rozmaity, wieloraki; w chem., ciało r-e = mieszanina, dająca ś. rozdzielić na części składowe za pomocą środków mechanicznych.

 Różnorymowy, Różnorymy, złożony z różnych rymów, z wierszy różnej długości.

 Różnorzędny, składający ś. z różnych gatunków.

 Różnoskładny, składający ś. z różnych części jednostek.

 Różnoskrzydły, posiadający rozmaite, różnokolorowe skrzydła.

 Różnostanowy, należący do różnych stanów.

 Różnostopniowy, należący do różnych stopni.

 Różnostrojny, rozmaicie przybrany, rozmaitej powierzchowności.

 Różnostronny, odnoszący ś. do różnych stron, wielostronny, niejednostronny, wszechstronny.

 Różność, różnica, niejednakowość, rozmaitość; odmienność, odmiana; w lmn., r-i, mnóstwo różnych rzeczy; r-i u rzeźnika = rozmaitości, okrawki wędlin.

 Różnoświatły, charakteryzujący ś. różnemi stopniami natężenia światła; odznaczający ś. różnemi stopniami odcieni jakiejś barwy.

 Różnotęczny, mieniący ś. różnemi barwami tęczy, tęczowy.

 Różnotkany, tkany w różne desenie.

 Różnotonny, odzywający ś. różnemi tonami.

 Różnotypowy, różny typ przedstawiający.

 Różnoukształtowany, ukształtowany w sposób rozmaity.

 Różnousty, różnojęzyczny.

 Różnowartościowy, będący różnej wartości.

 Różnowiekowy, różny wiekiem, nie rowieśny; pochodzący z różnego wieku.

 Różnowierca, człowiek innej wiary, innego wyznania, innowierca, dysydent.

 Różnowierstwo, należenie do innego wyznania, do innej wiary, innowierstwo; ogół wyznawców innej wiary, różnowiercy, innowiercy, dysydenci; rozmaitość wyznań, wiar.

 Różnowłosy, składający ś. z włosów różnych, mający różne włosy.

 Różnowonny, wydzielający z ciebie różne wonie.

 Różnowydziałowy, odnoszący ś. do różnych wydziałów.

 Różnowzorowy, Różnowzory, Różnowzorzysty, mający po sobie różne wzory, różne desenie, rozmaite barwy; różnokształtny.

 Różnozaciężny, zebrany w różny sposób do służby wojskowej.

 Różnoząb, ryba skamieniała z rzędu chrząstkowych.

 Różnozębny, mający różne zęby.

 Różnoziarny, złożony z różnych ziarn.

 Różnoziemski, odnoszący ś. do różnych ziem.

 Różnoznaczny, r. mający inne, odmienne znaczenie; mający wiele znaczeń, wieloznaczny, dwuznaczny: wyraz r. = homonim.

 Różnozwrotny, niejednorodny, mający własności różne w różnych kierunkach.

 Różny, odmienny, niejednakowy, niepodobny do drugiego, odrębny, wyróżniający ś., inny, inakszy; rozmaity, wieloraki, rozliczny.

 Różodłoni, mający różowe dłonie.

 Różokrasy, piękny, jak róża.

 Różokrzew, krzak róży.

 Różokrzyżowiec, członek sekty mistycznej w XVII wieku, która przypisywała sobie władzę nadprzyrodzoną.

 Różopłodny, płodzący róże.

 Różopromienny, wydający różowe promienie.

 Różowaty, podobny do róży; w lm., r-e, rodzina roślin dwuliściennych.

 Różowić, łć., różowym czynić, zabarwiać na różowo; r. ś., nabierać koloru różowego, barwić ś. na różowo.

 Różowieć, łć., nabierać koloru różowego. stawać ś. różowym.

 Różowiuchny, Różowiutki, Różowiuteńki, zupełnie różowy.

 Różowo, łć., przysł., w barwie różowej, patrzeć r. na rzeczy = widzieć we wszystkim dobre przymioty, spodziewać ś. zawsze czegoś pomyślnego, patrzeć optymistycznie.

 Różowy, łć., koloru róży, bladoczerwony, ponsowy; przen., miły, przyjemny, sympatyczny, wesoły, optymistycznie nastrojony: r-e nadzieje, r. humor.

 Różyca — p. Róża; dorodna, piękna róża; w architekturze — p. Rozeta.

 Różyczka, łć., mała róża; kilka liści, wyrastających z jednego punktu łodygi w kształcie kółka; pewien sposób szlifowania djamentu, rozeta, raut.

 Różystka, łć., kobieta, zatrudniona wyrobem róż w fabryce sztucznych kwiatów.

 Rrrum!, wykrz., oznaczający hałas, głos donośny, nagle ś. rozlegający, uderzenie o co, stłuczenie czego.

 Rsztony, ostrużyny, drzazgi.

 Rtęcenie, łączenie z rtęcią metalu, amalgamacja.

 Rtęciak — p. Amalgamat.

 Rtęcica, choroba wynikła z przewlekłego zatrucia rtęcią.

 Rtęciny (-in), lekarstwa przyrządzone z rtęcią, przetwory rtęciowe.

 Rtęciowy, zrobiony z rtęci a. z rtęcią; blenda r-a = cynober.

 Rtęć, jeden z pierwiastków metalicznych, żywe srebro, merkurjusz.

 Rubacha, człowiek niewytwornego obejścia, człowiek rubaszny.

 Rubanek, nm., hebel gładki, długi, z dwoma ujęciami.

 Rubaszność, żartobliwa poufałość, bezceremonialność.

 Rubaszny, hucznie wesoły; poufale żartobliwy, bezceremonjalny.

 Rubaszyć się, postępować rubasznie.

 Rubel, ros., moneta rosyjska = 100 kopiejkom; żart., rubeljans.

 Rubicel, łć., minerał, drogi kamień: czerwono żółta odmiana spinelu.

 Rubież, granica, kraniec, kres, skraj.

 Rubieżny, graniczny, kresowy.

 Rubikon przejść = zrobić krok stanowczy, zdecydować się.

 Rubin, wł., minerał, drogi kamień, przejrzysta, pięknie czerwonawa odmiana korundu.

 Rubinowy, wł., odnoszący ś. do rubinu, zrobiony z rubinu; mający kolor rubinu; r-e szkło = szkło, zabarwione na ciemno-czerwono, służące do lamp i ciemni fotograficznych.

 Rublowy, kosztujący rubla, mający wartość rubla.

 Rublówka, ros., jednorublowy pieniądz papierowy.

 Rubrować, łć., nadpisywać nagłówek, wskazujący treść rubryk.

 Rubrum, łć., napis na aktach, zawierający ich treść, dawniej czerwono pisany.

 Rubrycela, łc., kalendarz, zawierający porządek odprawiania nabożeństw i spis parafji, kościołów, klasztorów i duchowieństwa danej djecezji a. prowincji klasztornej.

 Rubryka, łć., dawniej nadpis w rękopisie, tytuł rozdziału, zwłaszcza w księdze ustaw, naznaczany czerwono; w księgach, zwłaszcza rachunkowych, przestrzeń między dwiema linjami, przeprowadzonemi z góry na dół, do wpisywania rzeczy, cyfr tego samego rodzaju; dział w czasopiśmie, w notatniku, zawierający wiadomości jednego rodzaju; dział, pozycja; papier, gruby, polinjowany, który ś. podkłada pod papier, na którym ś. pisze — p. Lubryka.

 Rubrykować, łć., linjować w rubryki, opatrywać rubrykami, uporządkować podług rubryk.

 Ruch, stan, właściwy ciału, które nie pozostaje w spoczynku, lecz ś. rusza a. zmienia swe miejsce, ruszanie, ruszanie ś., ruszenie, ruszenie ś.; bieg, obrót, zwrot; jazda, kursowanie, bieg: r. pociągów na kolei żelaznej, parowozów; rozruch, zamieszka, zamieszanie, niepokój, wrzenie; ożywienie, żywa działalność: r. literacki, r. umysłowy, r. w przemyśle, w handlu, r. na giełdzie; bez r-u na giełdzie = niema podaży; r. uliczny = kursowanie pojazdów i pieszych; r-y wojska = obroty, manewry, przechodzenie wojska; r. prostolinijny = odbywający ś. po linji krzywej; r. kołowy, eliptyczny, paraboliczny itd. = po linji koła, elipsy, paraboli itd.; r. jednostajny = miarowy; r. wahadłowy = odchylanie ś. to w jedną, to w drugą stronę od środka ciężkości; r. obrotowy a. rotacyjny = gdy ciało obraca ś. naokoło swojej osi, krążący; r. robaczkowy kiszek = kurczenie ś. ich i wyciąganie; r-y serca; r. jednostajnie przyśpieszony, jednostajnie opóźniony = którego szybkość miarowo wzrasta, lub zmniejsza ś.; być ciągle w r-u = ruszać ś., kręcić ś., biegać, chodzić; używać r-u = przechadzać ś.: nadać r., puścić, wprawić w r. = uruchomić; robić r-y = giestykulować; służba r-u = obsługa pociągów i stacji; wydział r-u = zarządzający kursowaniem pociągów.

 Ruchadło, motor, silnik; ciało w ruchu; narzędzie rolnicze do spulchniania i rozdrabiania gruntu, rodzaj pługa.

 Ruchak, gatunek pługa.

 Ruchawica — p. Ruchawka.

 Ruchawka, rozruch, rokosz, powstanie, pospolite ruszenie; zbior., uczestnicy pospolitego ruszenia.

 Ruchawy — p. Ruchliwy.

 Ruchliwość, skłonność do ruszania ś., żwawość, zwinność, rzeźkość; rzutkość, przedsiębiorczość.

 Ruchliwy, łatwy do poruszenia; skłonny do przechodzenia w stan ruchu, żywy; żwawy, zwinny, zręczny, rzeźki, ożywiony; przen., rzutki, przedsiębiorczy, obrotny, pomysłowy.

 Ruchomie, Ruchomo, przysł., nie stale, w ruchu.

 Ruchomość, skłonność do poruszania ś.; w lmn., r-ści = rzeczy, stanowiące czyjąś własność, dające ś. przenosić, zwłaszcza sprzęty, inwentarz i t. p., w przeciwstawieniu do nieruchomości, jak np.: majątek ziemski, dom, fabryka i t. p.

 Ruchomy, ruszający ś., skłonny do ruchu, ruchliwy: piasek r. = lotny; dający ś. poruszać, przenosić z miejsca na miejsce: majątek r. = ruchomości; lalka o r-ych rękach i nogach = dających ś. wyginać; stół r. = przenośny; wystawa r-a = okrężna; ruszający ś.: gwiazda r-a = dokonywająca dającego ś. zaobserwować obrotu; święta r-e = niektóre święta, przypadające co rok w innym dniu.

 Ruchowy, dotyczący ruchu, wykonywający ruch, nadający ruch: mięsień r.

 Ruciany, łć., zrobiony z ruty.

 Ruczaj, potok, strumień, rzeczka.

 Ruda, deszcz drobny, ciepły; łąka mokra, bagnisko; rdza, rosa miodowa, rosa mączna; minerał, kruszec, w którym znajduje ś. metal, zmieszany z innemi ciałami i dający ś. z niego mechanicznie a. chemicznie oddzielić: r. żelazna, r. cynkowa, r. cynowa, r. ołowiana, r. miedziana i t. p.

 Rudarnia, miejsce, w którym leżą stosy rudy w blizkości wielkiego pieca.

 Rudas, człowiek o rudych włosach; zwierzę o rudej sierści.

 Rudawa, góra, obfitująca w rudę.

 Rudawiec, odmiana żmii (fig.).

 Rudawizna, kolor rudy; gleba, zawierająca żużle rudy żelaznej, rudawina.

 Rudawka, nietoperz owocożerny (fig.).

 Rudawy, wpadający w odcień rudy, zawierający rudę, z rudą zmieszany.

 Rudel, nm., ster, przyrząd, złożony z ruchomej deseczki z rączką, przyczepiony z tyłu łodzi, służący do kierowania statkiem, łodzią; stado sarn a. jeleni.

 Rudelnik, nm., wioślarz.

 Rudera, łć., budynek zniszczony, stary, walący ś. w gruzy, zwaliska.

 Rudka, błoto, na którego powierzchni występuje ruda żelazna.

 Rudlonogie, podrząd ptaków bocianowatych, o nogach rudlowatych (pelikan, kormoran i inne).

 Rudlować, nm., kierować rudlem. sterować.

 Rudlowaty, nm., mający kształt rudla; noga r-a = o wszystkich palcach, skierowanych ku przodowi i spiętych błoną.

 Rudnia, kopalnia rudy żelaznej.

 Rudnik, górnik, pracujący w kopalni rudy.

 Rudny, odnoszący ś. do rudy. zawierający rudę; błoto r-e = najuboższa ruda miałka; jaskinia r-a = przestrzeń próżna w skale, osadzona kryształami, soplami lub naskorupieniami rud.

 Rudo, przysł., na kolor rudy.

 Rudobrody, opatrzony rudą brodą.

 Rudogłowy, mający rude włosy na głowie.

 Rudokop — p. Rudnik.

 Rudonogi, mający rudą sierść a. rude pierze na nogach.

 Rudonośny, zawierający rudę, obfity w rudę.

 Rudoszyjka, gatunek gęsi, gęś czerwonoszyja a. rudawoszyja.

 Rudowęgiel, węgiel brunatny, lignit.

 Rudowilczaty, wilczaty z odcieniem rudym: maść konia r-a.

 Rudowina, ropa, zmieszana z krwią.

 Rudowłosy, mający rude włosy.

 Rudy, Ryży, śniado-brudno-czerwony, koloru rdzy, żółto-czerwony; zginiesz jak r-a mysz w popiele = marnie zginiesz.

 Rudymenta, łć., wiadomości początkowe, podstawowe, elementarne; szczątkowe, niewykształcone organy roślin i zwierząt.

 Rudymentarny, łć., początkowy, zarysowujący ś.; niezupełnie wykształcony; r. organ = organ szczątkowy, niedokształcony, np. kość, ogonowa u człowieka, zarodki zębów u wielorybów, szczątkowe oczy u niektórych zwierząt, żyjących w ciemności i t. p.

 Rudziasty, obfitujący w rudę.

 Rudzieć, stawać ś. rudym; tracić właściwą barwę, burzeć, blaknąć, pełznąć (o tkaninie).

 Rudzik, ptak śpiewający z rodziny drozdów, raszka, włodarka.

 Rudzioch, człowiek o rudych włosach.

 Rudzizna, kolor rudy.

 Rufa, ang., tylna część okrętu, łodzi (fig.).

 Rufjan, p., stręczyciel nierządu, prokseneta; brutal, gbur, zuchwały prostak.

 Rugi, nm., masowe wydalania obcych poddanych z państwa, praktykowane szczególnie w Prusach; r. wyborcze = sprawdzenie prawidłowości wyborów, oraz unieważnienie dokonanych nieprawidłowo.

 Rugować, nm., usuwać z zajmowanego miejsca, wydalać, wyganiać, wyrzucać.

 Ruina, łć., zwaliska, gruzy; walenie ś., chylenie ś. do upadku; przen., strata majątku, utrata zdrowia, urody; szczątki dawnej świetności.

 Ruinówka, łć., motyl z podrzędu nocnicówek, rodziny prządek (fig.).

 Ruja, czas popędu płciowego u dzikich zwierząt, grzanie ś.

 Rujnacja, łć., zniszczenie, upadek, zburzenie, poruszenie z miejsc.

 Rujnować, łć., niszczyć, burzyć, walić, zamieniać w gruzy; przywodzić do upadku, do utraty majątku; r. ś., tracić majątek; żart., robić nadmierny wydatek.

 Rukier, nm., strzałka, regulująca sprężynę w zegarku kieszonkowym, gdy ś. śpieszy lub opóźnia, posuwacz.

 Rukiew, roślina z rodziny krzyżowych, warzącha (fig.).

 Rukiewnik, roślina z rodziny krzyżowych.

 Ruktacja, łć., odbijanie ś., wracanie ś. z żołądka.

 Rukwand, nm., tylna ściana (szafy, powozu, obrazu); tylne oparcie.

 Rukwiel, roślina z rodziny krzyżowych, gorczyca gorzka.

 Rukzak, nm., plecak, worek na niektóre rzeczy i drobiazgi potrzebne w pieszych wycieczkach, noszony na plecach (fig.).

 Rulada, fr., potrawa z ryb, mięsa lub drobiu, które, po oczyszczeniu z kości i odpowiednim przyrządzeniu z dodatkiem korzeni i różnych przypraw, zwija ś. w rodzaj wałka, zaszywa i gotuje; w muz., mały pasaż, gama prędko wykonana w śpiewie.

 Ruleta, fr., gra hazardowna, do której jest stół z numerami, znakami kolorowanemi i ruchomą tarczą o 37 czarnych i czerwonych przegrodach, w niej podczas gry biegająca dokoła w zagłębieniu kulka, która, wpadając w miejsce, oznaczone jakim numerem lub kolorem, rozstrzyga grę.

 Ruletka, fr., mały domowy przyrząd do gry podobnej, jak w ruletę.

 Rulon, fr., zwój; pieniądze, zawinięte w wałeczek.

 Rum, ang., trunek mocny, otrzymywany przez fermentację alkoholową melasy z trzciny cukrowej, arak; r. jamajka = rum, wyrabiany na wyspie Jamajce.

 Rum!, wykrz., oznaczający nagły hałas: rym! rumot! brzdęk!; oznaczający zachętę: hajda!, dalejże!, nuż!, nuże!

 Rum, hałas, rumot, łomot, łoskot, trzask; zgiełk.

 Rum, rozwaliny, ruiny, gruz, rumowisko.

 Rum, nm., wolne miejsce, przestrzeń, przestwór.

 Rumacja, łć., przeprowadzka z mieszkania na inne mieszkanie.

 Rumaczy, odnoszący ś. do rumaka.

 Rumak, koń, piękny, dzielny, dorodny przen., r. stalowy = parowóz, welocyped, rower.

 Rumbarbarowy, łć., odnoszący ś. do rumbarbaru; zrobiony z rumbarbaru.

 Rumbarbarum, łć. — p. Rabarbar.

 Rumel, Rumel-pikieta, nm., pikieta, gra dwuosobowa w karty; w r. = wszystko, co było, co do nogi, bez wyjątku, ryczałtem; r. w r. = zupełnie, ze wszystkiem, co do joty.

 Rumelec, koń z Rumelji.

 Rumfordzka zupa = zupa z rozgotowanych kości, krwi, jarzyn i innych takich produktów, rozdawana najczęściej ubogim.

 Rumian, Rumianiec, łć., roślina z rodziny złożonych (fig.).

 Rumianek, łć., roślina lekarska z rodziny złożonych; kwiat tej rośliny, wywar z tego kwiatu (fig.).

 Rumianica, roślina z rodziny ogórecznikowatych, lotowy korzeń.

 Rumianiuchny, Rumianiutki, Rumianiuteńki, bardzo rumiany.

 Rumiano, przysł., w rumianym kolorze.

 Rumianość, kolor rumiany, różowy; cera czerstwa, zdrowa.

 Rumiany, czerwonawy, różowy, zarumieniony, przypieczony, przyrumieniony, przysmażony; przen., czerstwy, świeży, zdrowy.

 Rumiel, roślina z rodziny złożonych.

 Rumienić, czynić rumianym, różowić, czerwienić; rumieńcem oblewać, różować; przysmażać, przypiekać; r. ś., nabierać rumianości, okrywać ś. kolorem różowym; oblewać ś. rumieńcem, czerwienić ś., piec raczka a. raka, dostawać kolorów; przysmażać ś., przypiekać ś.; przen., wstydzić ś. za siebie a. za kogo, żenować ś.; ukazywać ś. w barwie różowej.

 Rumienidło, kosmetyk do malowania na twarzy sztucznych rumieńców, ruż.

 Rumieniec, rumiana barwa na twarzy, rumianość twarzy, kolory, wypieki; różowa plama na owocu; dostać r-ów = zaczerwienić ś., sponsowieć, spiec raczka; nabrać r-ów = nabrać czerstwej, zdrowej cery; r. chorobliwy = wypieki gorączkowe na twarzy.

 Rumienieć — p. Rumienić ś.

 Rumień, choroba skórna, rumian.

 Rumieńczyk, zdr. od Rumieniec.

 Ruminacja, łć., przeżuwanie.

 Rumny, pełen gruzów, rumowisk, pełen okruchów skalnych.

 Rumor, łć., hałas, zgiełk, wrzawa; rozruch; zamieszanie, zamęt.

 Rumot, romot, stuk, trzask, hałas, zapadanie; rzeczy połamane.

 Rumować, uprzątać, oczyszczać, usuwać co; plondrować, grabić, rabować; stukać, hałasować; r. ś., wyprowadzać ś., usuwać ś.

 Rumowica, roślina z gromady paprotników.

 Rumowie — p. Rumowisko.

 Rumowisko, Rumowie, zwaliska, rozwaliny, ruiny; kupa gruzów, odłamków muru; kupa okruchów skalnych.

 Rumówka, ziemia zruszona, usypana ręką ludzką; sól kopalniana w kawałkach.

 Rumsztyk, pieczeń wołowa z grzbietu.

 Runa, nm. — p. Runy.

 Runąć, upaść z hałasem, zwalić ś. całym ciężarem, gruchnąć, grzmotnąć, obalić ś., wywrócić ś., upaść, w niwecz ś. obrócić; huknąć, trzasnąć, rozlec ś., zagrzmieć.

 Rundlauf, nm. — p. Kołobieg.

 Rundrajza, nm., bilet kolejowy okólny, dający prawo zatrzymywania ś. przez czas dłuższy w różnych miejscowościach i powrotu do miejsca wyjazdu kolejami a. parowcami.

 Runicki, Runiczny, nm., odnoszący ś. do runów; napisany runami.

 Runięć, kiełkując, okrywać ziemię runią; o zbożu: puszczać kiełki. rosnąć.

 Runo, skóra owcza, pokryta wełną, sama wełna owcza; złote r. = wielka kar jera, wielki zysk pieniężny bez pracy; order złotego r-a = order, ustanowiony przez Filipa Dobrego, księcia burgundzkiego, w roku 1429, przedstawiający złotego baranka, przywieszonego na wstędze (fig.).

 Runolog, nm., uczony znawca run, badacz run.

 Runy, nm., Runiczne pismo, prastare pismo, używane niegdyś przez Giermanów, Skandynawów i Słowian (fig.).

 Ruń, zboże młodziutkie, zieleniejące.

 Rupcie, miejsce kamieniste, żwirowisko.

 Rupie, robaki w żywocie, wnętrzaki, glisty.

 Rupieciarnia, skład rupieci, gratów, graciarnia.

 Rupieć, sprzęt nieużyteczny, grat, łachman, gałgan; stary r. = człowiek stary i niedołężny, stary grat, stare próchno.

 Rupja, hind., moneta srebrna, różnej wartości, mniej więcej około 1 rubla; choroba skórna, brudziec.

 Ruptura, łć., przepuklina, ro zerwanie, chorobliwe wydobycie ś. trzewiów z jam ciała przez naturalne otwory i tworzenie guzów podskórnych; zerwanie, rozdwojenie.

 Rupturowy, łć., odnoszący ś. do ruptury; pomagający na rupturę: pasek r.

 Rura, nm., długi walec, wewnątrz pusty, do przepuszczania, przeprowadzania przezeń cieczy, odpływu gazów; przewód, kanał, r. kominowa = przez którą uchodzi dym z pieca, tuba; dalekowidz, perspektywa; lufa u strzelby; żart., wysoki cylinder (kapelusz) męski; kość wewnątrz pusta, najczęściej ze szpikiem; r. a. r. do barszczu = gapa, gamoń, niedojda, niemrawa, tępak, głupiec; zmiękła mu r. = spokorniał.

 Rurcęgi, nm., cęgi do przytrzymywania przedmiotów okrągłych (fig.).

 Rureczka, nm., mała, cienka rura cienki przewód dla płynu.

 Rurecznia, Rurecznica, nm., rodzaj polipnia skamieniałego.

 Rurka, nm., mała, cienka rura; w lm., szczypce do przypiekania włosów, żelazko; szczypce do karbowania na gorąco bielizny (fig.).

 Rurkokwiatowy, mający kwiaty w kształcie rurki (podrodzina złożonych): rząd roślin zrosłopłatkowych.

 Rurkopławy, rodzaj zwierząt jamochłonnych, cewiopławy.

 Rurkować, nm., karbować rurkami bieliznę; r. blachę = wyginać ją laskowato.

 Rurkowaty, nm., z kształtu zbliżony do rurki; obfitujący w rurki.

 Rurkownia, nm., fabryka rur kutych; narzędzie do rurkowania blachy, karbownica.

 Rurkowy, nm., dotyczący rurki, podobny do rurki; w roślinach złożonych: kwiat r. = mający kształt rurki.

 Rurmistrz, nm., człowiek, mający nadzór nad wodociągami, studniarz, pompiarz.

 Rurniczy (-ego), nm., majster od rur.

 Rurnik, nm., rzemieślnik, wyrabiający rury; kupiec, handlujący rurami; miejsce, którędy przechodzą rury wodociągowe.

 Rurny, Rurowy, nm., odnoszący ś. do rury.

 Rurociąg, system rur odciągających a. prowadzących płyny.

 Rurownia, nm., oddział fabryki, wyrabiający rury.

 Rurówka, nm.. rodzaj pierścienicy (muszli) skamieniałej.

 Rusaczka, forma ż. od Rusak.

 Rusak, Rusin; wyznawca kościoła wschodniego, unita; nauczyciel języka rosyjskiego w dawnych szkołach zakonnych; gatunek kartofli; gatunek zająca.

 Rusałka, łć., nimfa wodna, bogunka; w lm., pieśni kupalne, zabawa ludowa na Rusi w dzień św. Trójcy, połączona z tańcami, śpiewami i rzucaniem wianków na wodę; motyl z rodziny południc (fig.).

 Rusawieć, Rusowacieć, stawać ś. rusym, rusawym.

 Rusawy, trochę rusy.

 Rusinieć, stawać ś. Rusinem.

 Rusinizm, charakter ruski, cecha znamienna ludu ruskiego.

 Ruski, odnoszący ś. do Rusi, właściwy Rusi, pochodzący z Rusi; przen., będziesz czekał r. miesiąc = bardzo długo, nie doczekasz ś.; popamiętasz r. miesiąc = długo będziesz pamiętał.

 Rusobrody, mający rusą brodę.

 Rusofil, gr., przyjaciel, stronnik Rosji a. Rosjan.

 Rusofilski, gr., sprzyjający Rosji a. Rosjanom.

 Rusofilstwo, Rusofilizm, gr., sprzyjanie Rosji a. Rosjanom.

 Rusofob, gr., człowiek nienawidzący Rosji a. Rosjan.

 Rusofobja, gr., nienawiść względem Rosji a. Rosjan.

 Rusokosy, mający rusą kosę.

 Rusosłowianin, Słowianin rosyjski.

 Rusowacieć — p. Rusawieć.

 Rustyk, fr., ozdoba z drzewa a. wykładanie ścian drzewem nie obrobionym gładko, nie obranym z kory; w architw stylu wiejskim.

 Rustykalny, łć., włościański.

 Rustykan, łć., wieśniak, włościanin.

 Rusy, jasno-kasztanowaty, rudawy, rdzawy (o włosach); opalony, śniady, ogorzały (o cerze).

 Rusycyzm, łć., barbaryzm rosyjski, wyraz lub zwrot w mowie pochodzenia rosyjskiego.

 Rusyfikacja, łć., przerabianie na Rosjan.

 Rusyfikator, łć., ten, kto usiłuje przerobić innoplemieńców na Rosjan.

 Rusyfikować, łć., dokonywać rusyfikaeji; r. ś., stawać ś. Rosjaninem, Rosjanami.

 Rusza, fr., sztywna naszywka mocno fałdowana u sukien, kapeluszy i t. p.

 Ruszać, dok. Ruszyć; wprowadzać coś w ruch, przesuwać w inne miejsce, przenosić, wyprowa: dzać ze stanu równowagi; kiwać, machać, chwiać, powiewać, wymachiwać; zmuszać do zmiany; miejsca, podnosić na nogi; płoszyć, spędzać, wypędzać; wysądzać, usuwać, rugować kogo z miejsca, z posady, ze stanowiska; dotykać, macać, brać w ręce co; drażnić, zaczepiać kogo; skutkować, działać, zwłaszcza o lekarstwie przeczyszczającym; przen., wzruszać, rozczulać, rozrzewniać, wyprowadzać ze stanu obojętności, poruszać; wysyłać, posyłać, wyprowadzać, kierować w którą stronę; r. a. r. ś., puszczać ś. w drogę, zaczynać biec, jechać, iść, wyruszać, zabierać ś. w drogę, udawać ś., dążyć; używać czego, uciekać ś. do czego, przywoływać w pomoc co, zmuszać do pracy, do funkcjonowania co: r. mózgiem, głową, dowcipem; r. konceptem = powiedzieć koncept, dowcip, wpaść na pomysł; r. konceptem, jak martwe cielę ogonem = powiedzieć kiepski dowcip, wpaść na niewczesny pomysł; napoczynać, zapoczynać, naruszać: r. kapitał; zniewalać do powstania, rozbrajać; r. wojnę = wypowiadać, zaczynać wojnę; nie można dziś ruszyć nogą z domu = nie można wychylić ś. z domu; r. ramionami = wzruszać, nie chcieć czego, powątpiewać, zżymać ś.; nie daj r.! = wołanie na psa, by bronił swego pana; nie rusz! = wołanie na psa, by nie dotykał czego; ani rusz! = żadną miarą, w żaden sposób, ani weź; wszystko ruszy = weźmie, skosztuje, spróbuje, ukradnie; w mowie co poruszać = dotykać; ruszony powietrzem, paraliżem = dotknięty; ruszaj! = marsz!, w drogę!, jazda!, wio!; ruszaj precz! = wynoś ś.; r. koniem = puszczać ś. w cwał, rzeka, lód rusza = puszcza, taje; r. ś., odbywać, wykonywać ruch, dawać znak życia, poruszać ś., chwiać ś., kiwać ś., drgać, być obluzowanym; kręcić ś., wiercić ś.; wykazywać ożywioną działalność, krzątać ś., zabiegać koło czego, dawać znak życia; przen, wzruszać ś., poruszać ś., rozrzewniać ś., rozczulać ś., wychodzić ze stanu obojętności; dawać ś. porwać, unieść; r. ś. z miejsca = dźwigać ś., podnosić ś.; rusz ś.! = weź ś. do roboty!, pośpiesz ś.!

 Ruszcik, nm., mały ruszt.

 Ruszczeć, stawać ś. Rusinem, Rosjaninem; nabierać charakteru rusińskiego, rosyjskiego.

 Ruszczyć, przemieniać w Rusina, Rosjanina; nabierać charakteru rusińskiego, rosyjskiego; r. ś., stawać ś. Rusinem, Rosjaninem.

 Ruszczyzna, wszystko, co jest rosyjskie; charakter rosyjski.

 Ruszenie, rzecz., od Ruszyć; pospolite r. = powołanie pod broń wszystkich dojrzałych obywateli: pospolite r. w daw. Polsce = powołanie pod broń całej szlachty.

 Rusznica, czesk., ręczna broń palna, muszkiet, strzelba (fig.).

 Rusznicarz, czesk., p. Rusznikarz.

 Rusznikarski, czesk., odnoszący ś. do rusznikarza.

 Rusznikarz, czesk., fabrykant, wyrabiający broń palną, puszkarz.

 Ruszt, nm., palenisko, krata żelazna pod ogniskiem, na którą kładzie ś. węgiel, koks lub drzewo (fig.); drążki, kraty, kratowanie, tyczka do rozwieszania.

 Rusztować, nm., robić rusztowanie; przepalać rudę przekładając ją z drzewem; budować mozolnie, klecić, przygotowywać.

 Rusztowanie, nm., wiązanie z bali i belek, wznoszone dla ułatwienia wykonania robót mularskich, górniczych i t. p.

 Rusztowisko, nm., miejsce, gdzie rusztują rudę.

 Rusztowny, nm., odnoszący ś. do rusztowania.

 Rusztówka, nm., żelazo rusztowe.

 Ruszyć — p. nied. Ruszać.

 Ruśniak, odmiana ziemniaka.

 Ruśniatka, roślina z rodziny złożonych.

 Ruśnica, nm. — p. Rusznica.

 Ruta, fr., droga, marszruta.

 Ruta, łć., roślina z rodziny rutowatych (fig.).

 Ruten, metal, pierwiastek chemiczny pokrewny platynie, trudno topliwy.

 Rutenizacja, łć., przerabianie na Rusinów, nadawanie piętna ruskiego.

 Rutenizm, łć., wyraz lub wyrażenie pochodzenia ruskiego.

 Rutenizować, łć., przerabiać na Rusinów, nadawać charakter ruski.

 Rutewka, roślina z rodziny jaskrowatych (fig.).

 Rutewnik, roślina z rodziny parolistnikowatych, hojnatka.

 Rutka, łć., zdr. od Ruta; siać r-ę = nie wychodzić za mąż (o pannie).

 Rutowate, rodzina roślin dwuliściennych.

 Rutwica, Rutewka, roślina z rodziny motylkowatych.

 Rutyna, fr., biegłość w czym, zdobyta raczej przez praktykę, wprawę, przez przyzwyczajenie, nawyknienie, niż przez teoretyczne studja.

 Rutyniczny, fr., nabyty przez rutynę, przez wprawę.

 Rutynista, Rutyniarz, fr., człowiek, trzymający ś. form, nabytych przez wprawę, przez rutynę, i niechętnie od nich odstępujący.

 Rutynowany, fr., biegły, wprawny, uzdolniony przez praktykę, wprawę.

 Ruż, fr., kolor różowy, pons, farba do nadawania twarzy rumieńca, barwiczka.

 Rużować, fr., nadawać twarzy rumieniec, malując ją rużem.

 Rwa, ból nerwowy rwący, newralgja, nerwoból.

 Rwać, targać, szarpać, czochrać, tarmosić, drzeć, kudłać; podmywać, wyrywać: woda rwie brzegi; wyszarpywać, wydzierać, wyrywać; zrywać, obrywać, szczykać, szczypać, skubać; rozrywać w kawałki, rozszarpywać w strzępy; roztrącać, rozdzielać, rozpraszać; porywać gwałtem, brać siłą; ruszać szparko z miejsca; mknąć, pędzić, śpieszyć ś.; r. zęby = wyrywać je; boleć silnie: ząb mię rwie, noga rwie, ból rwący, tęsknota rwąca; cicha woda brzegi rwie = mówi ś. o człowieku pozornie skromnym, spokojnym, który tajnie dokucza, zmusza, używa podstępów; trzeba było r. boki = śmiać ś. do rozpuku; potok rwący, rzeka rwąca = wartki, bystry; r. ś., rozrywać ś., rozdzierać ś., rozlatać ś., pękać, rozpadać ś.; być udaremnianym, nie dochodzić do skutku, nie dawać żadnych wyników, pełznąć na niczym: sejm ś. rwie, układy ś. swą; porywać ś., rzucać ś. na co zuchwale, wyrywać ś., wydzierać ś., pragnąć czegoś gorąco; chcieć co zrobić, rzucać ś. do czego zbyt śmiało, i podejmować ś. co zrobić; gdzie cienko, tam ś. rwie = biedny zawsze doznaje nieszczęścia, nie wiedzie mu ś.; wszystko rwie mi ś. w ręku = nic mi ś. nie udaje.

 Rwetes, rozgardjasz, zgiełk, zamieszanie, hałas, bieganina, harmider, gwałt.

 Rwiślin, roślina z rodziny złożonych.

 Ry... — p. także Ri....

 Ryba, zwierzę kręgowe, jajorodne, o krwi zimnej, okryte najczęściej łuską, oddychające skrzelami, opatrzone płetwami, żyjące w wodzie (fig.); jedna z konstelacji zodjaka (fig.); ja do zgody, jak r. do wody = jestem bardzo chętny; ja bez tego, jak r. bez wody = żyć bez tego nie mogę; w mętnej wodzie r-y łowić, łapać = korzystać w sposób nieuczciwy z zamętu, czyich kłopotów; zdrów, jak r. = zupełnie zdrów, ma tęgie zdrowie; milczy, jak r., niemy, jak r. = nic nie mówi, milczy, jak zaklęty; o! to r.!, to mądra r.! = to człowiek chytry; gruba r. = wysoko postawiona osoba, człowiek zamożny i wpływowy; r-y łowić (w łóżku) = oddawać mocz pod siebie; na powietrzu r-y łowić = wszystko robić naopak; wiele wody, a ryb mało = wiele gadaniny, a mało treści; r-y i dzieci głosu nie mają = dzieci muszą słuchać starszych bez szemrania; żywe r-y zjadać = kłamać bezczelnie.

 Rybacki, Rybaczy, dotyczący rybaka, stanowiący własność rybaka.

 Rybactwo, Rybołówstwo, Rybiarstwo, rzemiosło rybaka; hodowla ryb.

 Rybaczka, Rybiarka, kobieta, łowiąca ryby; handlarka ryb; żona rybaka.

 Rybak, Rybiarz, człowiek, zajmujący ś. łowieniem ryb; handlarz ryb; żart., r. nocny = ten, co w nocy oddaje pod siebie mocz; w lm., r-i = dzielnica na pobrzeżu Wisły w Warszawie i w Krakowie, zamieszkana przez rybaków.

 Rybałdja, wł., nauka śpiewania psalmów; pog., bakalarstwo.

 Rybałt, wł., śpiewak kościelny; psalmista, żak, śpiewający pieśni pobożne; aktor wędrowny i śpiewak; nauczyciel, człowiek uczony.

 Rybałtowski, wł., odnoszący ś. do rybałta, stanowiący własność rybałta.

 Rybeczka, Rybeńka, zdrob. od Ryba; odezwanie ś. pieszczotliwe do kobiety.

 Rybekit, minerał z grupy sylikoidów.

 Rybeńko, pieszcz., mój miły, kochanie.

 Rybi, Rybny, właściwy rybie; przen., krew r-a = zimna krew, brak temperamentu, obojętność; r-e oko = minerał z gromady sylikoidów, krzemian wapna i potażu.

 Rybiarka, forma ż. od Rybiarz.

 Rybiarnia, zakład, przeznaczony na hodowlę ryb.

 Rybiarski — p. Rybacki.

 Rybiarstwo — p. Rybactwo.

 Rybiarz — p. Rybak; amator ryb.

 Rybić, zarybiać, napełniać staw, rzekę rybami.

 Rybik, owad skoczogonny, cukrzyk (fig.).

 Rybitrutka, roślina z rodziny miesięcznikowatych, trutka.

 Rybitwa, Rybołówka, ptak siewkowaty z podrzędu mew, z rodziny mew właściwych, kółka morska (fig.).

 Rybka, mała ryba; pieszcz., moja r-o! = moje serce, moja duszka i t. p.

 Rybne (-ego), danina za prawo łowienia ryb.

 Rybnik, przestrzeń wodna zarybiona: staw, sadz, sadzawka.

 Rybno, przysł., z obfitością ryb.

 Rybny, właściwy rybie; odnoszący ś. do ryby a. ryb: potrawa r-a; r. dzień = postny; obfitujący w ryby; zajmujący ś. hodowlą a. sprzedażą ryb.

 Rybodajny, obfitujący w ryby.

 Rybojad, Rybożerca, karmiący ś. rybami.

 Rybojaszczur — p. Ichtjosaurus.

 Rybojeż, rodzaj ryby skamieniałej; ryba oścista, wrytoszczęka (f.).

 Rybołowca — p. Rybak.

 Rybołowczy, rybacki.

 Rybołowny, odnoszący ś. do rybołówstwa; zajmujący ś. nim.

 Rybołów, rybak; żart., ptak z rzędu sokołowatych, z rodziny sokołów (fig.).

 Rybołówka — p. Rybitwa.

 Rybołówstwo — p. Rybactwo; prawo łowienia ryb w danej wodzie.

 Rybopłodny, płodzący ryby.

 Rybostan, stopień zarybienia pewnej wody; ilość i stan ryb w pewnym obszarze wody.

 Rybosz, pasorzytny skorupiak równonogi.

 Rybotruj — p. Rybitrutka.

 Rybotrujowe rośliny — p. Miesięcznikowate.

 Rybowesz, pasorzytny skorupiak wiosłonogi.

 Ryboznawca, znawca ryb, ichtjolog.

 Ryboznawczy, dotyczący znawstwa ryb.

 Ryboznawstwo, nauka o rybach, ich życiu i gatunkach, ichtjologja, jako część zoologji.

 Rybożerca — p. Rybojad.

 Rybożerny, żywiący ś. rybami; lubiący jeść ryby.

 Rybsko, zgrub. od Ryba.

 Rycerka, nm., kobieta waleczna, bohaterka, wojowniczka; rzemiosło rycerza, żołnierka, wojaczka.

 Rycerski, nm., dla rycerzy przeznaczony, rycerzom właściwy; mężny, bohaterski, wojenny, bitny, wojowniczy; szlachetny, honorowy; wytwornie uprzejmy dla niewiast; po r-sku = jak prawdziwy rycerz; r. stan = stan szlachecki i żołnierski zarazem; r. zakon = zakon, którego członkowie obowiązywali ś. walczyć z muzułmanami, z poganami; r-e dobra = majątki ziemskie, których właściciele byli niegdyś zobowiązani pełnić służbę rycerską i uwolnieni byli od różnych ciężarów państwowych (podatków, kwaterunków i t. p.); r-e ostrogi = w dawnych czasach godło stanu rycerskiego, gdyż dopiero pasowanemu na rycerza wolno było używać ostróg.

 Rycerskość, nm., usposobienie wojownicze, bohaterstwo; właściwa rycerzom wytworność i delikatność w postępowaniu z damami.

 Rycerstwo, nm., ogół rycerzy; szlachta; życie rycerskie, zawód rycerski czyli rzemiosło rycerskie, wojskowość.

 Rycerz, nm., dawniej żołnierz konny stanu szlacheckiego (fig.); człowiek waleczny; bohater, wojownik; posiadacz orderu zakonu rycerskiego; r. błędny w wiekach średnich: rycerz wędrowny, szukający przygód po świecie; r. przemysłu = oszust, łotr; pasować na r-a = nadać komu godność i prawa rycerza przez dopełnienie nad nim obrzędów, zwyczajami określonych.

 Rycerzątko, młodociany rycerzyk.

 Rycerzować, nm., rycerzem być, służyć w wojsku; na rycerza pasować.

 Rycerzyk, nm., młody rycerz.

 Rychlatka, odmiana gruszek.

 Rychle, przysł. — p. Rychło.

 Rychlej, przysł., wcześniej, prędzej; raczej, łatwiej, snadniej.

 Rychlik, gatunek owsa; r-ki, gatunek kartofli.

 Rychło, prędko, szybko, zaraz, natychmiast; wczas, wcześnie, za wczasu, w porę, w swoim czasie; wkrótce, niebawem, wnet: r. tam! = śpieszże ś.; r-o li? = kiedy, czy zaraz?; już nierychło, r. w czas! = już zapóźno; r. świt = skoro świt, o świcie; nie r., Marychno, po śmierci tańcować = mówi ś. o zabiegach i postępkach, niewłaściwych spóźnionemu wiekowi.

 Rychłość, szybkość, pośpiech.

 Rychłozrost, gojenie ś. doraźne.

 Rychły, wczesny, prędki, nagły; chętny, skwapliwy, skłonny, skory; przedwczesny, zawczesny; szybki, żwawy, bystry, zwinny.

 Rychotać, ryczeć: wyć, huczeć; płakać głośno, beczeć, lamentować; śmiać ś. do rozpuku, pękać ze śmiechu.

 Rychtować, nm., ustawiać, nastawiać w pewnym kierunku, kierować, przyrządzać; stawiać kogo w przykrym położeniu; r. ś., kierować ś., stosować ś. do czego; przygotowywać ś. do czego; rychtuj ś.! = gotuj ś., stawaj w porządku.

 Rychtownik, nm., ten, co rychtuje, ustawiacz.

 Rychtunek, nm., kierunek.

 Rychtyk, pewnie, niechybnie; właśnie, w samą porę, w sedno; zupełnie dobrze, dokładnie.

 Rycie, kopanie; rzezanie; coś wyrzeźbionego, rzeźba.

 Rycina, obraz, ryty na drzewie (drzeworyt), na metalu (miedzioryt, staloryt), na kamieniu (litografja).

 Rycyk, ptak z rzędu siewkowatych, z podrzędu kuligów, z rodziny bekasów.

 Rycyna, łc., Rycina; olej rycynowy, olej rącznikowy; alkaloid,, wydobywany z nasion rącznika.

 Rycynowy, łć., odnoszący ś. do rycyny, wyciśnięty z rycyny.

 Rycynus, łć. — p. Rącznik.

 Ryczałt, Ryczałtem, nm., hurt, hurtem, ogół, ogółem, wszystko, nie przebierając.

 Ryczałtowo, nm. — p. Ryczałtem.

 Ryczałtowy, nm., hurtowy, ogólny.

 Ryczeć, dok. Ryknąć; o zwierzęciu: wydawać ryk; płakać głośno; wybuchać płaczem; o człowieku: wołać głośno, drzeć ś, wrzeszczeć.

 Ryć, kopać, rozgrzebywać, rozgarniać ziemię; rzeźbić, wyrzynać, rytować; r. ś., gmerać, grzebać ś., bobrować w czym, przewracać co, szukając; przedzierać ś., przedostawać ś., wydobywać ś.

 Rydel, narzędzie ręczne do kopania, łopata wązka, szpadel (f.); przen., mogiła, grób; śmierć, zgon.

 Rydelek, mały rydel.

 Rydlisko, trzonek, rękojeść rydla.

 Rydlować, kopać rydlem.

 Rydlówka, drewniana łopatka, na którą osadza ś. rydel.

 Rydwan, nm., u starożytnych wóz dwukołowy, otwarty z tyłu, na którym po wojnie, na igrzyskach, wyścigach wjeżdżali tryumfatorowie, wóz tryumfalny (fig.); r. żałobny = karawan.

 Rydz, grzyb jadalny z rzędu bdeł, z rodzaju mleczajów (fig.); lepszy r., niż nic = dobry i mały zysk; czerwony, jak r. = ma czerstwą cerę; zdrów, jak r. = zupełnie zdrów.

 Rydzawiec, tlenek ołowiu, glejta.

 Rydzawy, Rydzowaty, rudobrody.

 Rydzobrody, rudobrody.

 Rydzowacieć, stawać ś. rydzowatym.

 Rydzy, mający kolor rydza, rudy.

 Rydzyk, mały rydz.

 Ryga, wł., wiersz liczb, linja cyfr; pięciolinja na papierze muzycznym; suszarnia na zboże; w druk., odstęp szerszy między wierszami; w lm., podkładka linjowana pod papier do pisania; w druk., podkładka pod ostatni wiersz kolumny; żart., jechać do rygi (Rygi) = dostawać wymiotów.

 Rygał, nm., stół, na którym kaszta drukarska leży pochyło, a w nim przegrody na chowanie kaszt; szafa bez drzwi z półkami na książki i papiery.

 Rygiel, nm., zasuwa, zawora, zapora (fig.); klin, którym jeden kawał drzewa w sprzęcie składanym przymocowany jest do drugiego, wiązanie.

 Rygielek, nm., mały rygiel; klapka, na którą zapina ś. pod brodą podniesiony kołnierz od palta; widoczny szew z jedwabiu u kieszeni.

 Ryglować, nm., zamykać na rygiel; łączyć, wiązać ryglem.

 Rygor, łć., surowość, karność; przymus prawny.

 Rygoroza, łć., egzaminy ścisłe dla otrzymania stopnia akademickiego doktora jakiej umiejętności.

 Rygorysta, łć., człowiek, surowo i bezwzględnie stosujący ś. i przestrzegający przepisów i praw.

 Rygorystka, łć., forma ż. od Rygorysta.

 Rygorystyczny, łć., ścisły podług prawa, skrupulatny, pedancki.

 Rygoryzm, łć., zbytnia surowość, ścisłość, ostrość postępowania.

 Rygować, nm., papier = linjować do pisania nut; przyszywać co rzadkim ściegiem do wierzchu ubrania.

 Rygweda, hind., pierwsza i najstarożytniejsza z czterech ksiąg Wed, obejmujących podstawy braminizmu.

 Ryhot, rychotanie, śmiech głośny.

 Ryj, pysk śpiczasty u niektórych zwierząt ssących, którym ryją (f.); wyniosłość nad oczami, miasto nosa, u potworów; twarz podobna do ryja, morda, gęba.

 Ryjek, mały ryj; pyszczek, smoczek u owadów (fig.); chrząszcz czteroczłonkowy słonikowaty, ryjkowiec, słonik.

 Ryjkonosy — p. Ryjówki.

 Ryjkowaty, mający kształt ryjka.

 Ryjkowiec — p. Ryjek.

 Ryjny, dotyczący rycia, ryjący; odnoszący ś. do ryja.

 Ryjogłowiec, potwór z twarzą i czaszką zniekształconą.

 Ryjówki, rodzina ssących owadożernych (do niej należą sork, i krety i t. d.).

 Ryk, głos mocny, gruby, przeciągły, ryczenie, ryknięcie; przen., płacz donośny, zawodzenie; kiepski śpiew, byle jaka deklamacja hałaśliwa.

 Rykliwy, ryczący.

 Ryknąć, p. nied. Ryczeć.

 Rykoszet, fr., odskok, odbicie ś. ciała rzuconego, np. kuli, od jakiegoś przedmiotu.

 Rykoszować, Rykoszetować, fr., odbijać ś. rykoszetem.

 Rykowisko, czas popędu płciowego u jeleni i łosi; bekowisko, ruja.

 Ryksza, jap., dorożka dwukołowa, o dwu dyszlach, ciągniona przez człowieka (fig.).

 Rylcowaty, kształtem zbliżony do rylca, szpiczasty.

 Rylec, przyrząd do rycia, do rytowania na miedzi, stali, na kamieniu (f.); u starożytnych: narzędzie do pisania, styl; pług podskibowy do spulchniania gruntu; przen., technika rzeźbiarza, talent rzeźbiarza; sposób pisania, styl pisarza.

 Rym, nm., jednobrzmienność końcówek w wierszach, składność; wiersz, mowa wiązana, poezja; zgodność, składność; mowa, gadanie, gawęda, opowiadanie; w r. = zgodnie, składnie, po myśli, do gustu.

 Rym!, wykrz., oznaczający upadek ciężki; bęc!, klap!, brzdęk!; właśnie, akurat, jak na złość.

 Rymarczyk, nm., uczeń a. czeladnik u rymarza.

 Rymarka, żona rymarza, siodlarka; zajęcie, rzemiosło rymarza.

 Rymarstwo, nm., rzemiosło rymarza, siodlarstwo; żart., pisanie lichej poezji, lichych wierszy.

 Rymarz, nm., rzemieślnik, robiący wyroby z grubej skóry, np. walizy, rzemienie i t. p., siodlarz; żart., wierszopis, lichy poeta.

 Rymnąć, uderzyć z trzaskiem, hrymnąć, grzmotnąć, trzasnąć; przewrócić, zwalić z hukiem, runąć, gruchnąć; przewrócić z hałasem, powalić, uderzyć z zamachem; r. ś., uderzyć, upaść, zwalić ś.

 Rymokleta, lichy, niezdarny poeta, grafoman.

 Rymopis — p. Rymotwórca.

 Rymopisarstwo, Rymopistwo p. Rymotwórstwo.

 Rymotwórca, poeta, wierszopis.

 Rymotwórczy, poetycki.

 Rymotwórka, poetka.

 Rymotwórstwo, Rymopisarstwo, sztuka pisania wierszy, wierszopisarstwo, poezja.

 Rymować, nm., układać wiersze z rymami; r. ś., składać ś. do rymu, tworzyć rym; przen., r. ś. do czego = pasować, stosować ś. do czego, zgadzać ś. z czym.

 Rymowanie, nm., rym; zgodność, proporcja, harmonja.

 Rymowany, nm., wierszowany, pisany wierszami; przerobiony na wiersze.

 Rymozłoty, Złotorymy, pięknie rymujący; harmonijny.

 Ryneczka, mała rynka.

 Rynek, plac miejski; targ, targowisko; r. handlowy = miasto, w którym handel jakimś przedmiotem prowadzi ś. na wielką skalę; miejsce tranzakcji, operacji handlowych, miejsce zbytu towarów, wytworów; r. pieniężny = ogół osób i instytucji, handlujących pieniędzmi (bankierzy, banki, giełdy), a. ogół pieniędzy, których właściciele starają ś. o ich umieszczenie; r. wszechświatowy = ogół towarów i pieniędzy świata całego, będących przedmiotem handlu dla kupców wszystkich krajów ucywilizowanych; jak na r-ku = gwarno, hałaśliwie.

 Rynewka, mała rynna.

 Ryngraf, nm., poświęcana blacha mosiężna z wyrytym na niej wizerunkiem Najświętszej Maryi Panny, Jezusa Chrystusa, noszona przez rycerzy na zbrojach (fig.); blacha okrągława biała lub żółta, zawieszana na szyi jako oznaka rycerza, strażnika na służbie.

 Rynienka, nm., mała rynna.

 Rynienkowaty, nm., kształtu rynienki.

 Ryngurt, nm., rzemień do podpinania siodła.

 Rynka, nm., naczynie kuchenne na trzech nóżkach do smażenia, duszenia potraw, tygielek; miara = 4 kopom klepek.

 Rynkowy, nm., odnoszący ś. do rynku targowego.

 Rynna, nm., rura wązka a długa do sprowadzania a. odprowadzania wody (fig.); trafić z deszczu pod r-ę = unikając małej przykrości, narazić ś. na większą.

 Rynniasty, nm., mający kształt rynny, rurowaty.

 Rynofonja, grmówienie przez nos, głos nosowy.

 Rynolaryngologja, gr., nauka o chorobach krtani i jamy noso-gardzielowej.

 Rynologja, gr część medycyny, traktująca o chorobach nosa.

 Rynoplastyka, gr., operacja, mająca na celu odbudowanie nosa, zniszczonego chorobą a. wskutek operacji, za pomocą przyrośnięcia skóry, wziętej z ramienia, z czoła a. policzka (fig.).

 Rynoskop, gr., wziernik nosowy (fig.).

 Rynoskopja, gr., badanie nosa wziernikiem.

 Rynsztok, ściek, wzdłuż ulic idący, odprowadzający wodę z ulicy do kanału podziemnego; przen., kałuża, błoto; najgorszy motłoch uliczny, wyrzutki społeczeństwa, zgręzy społeczne.

 Rynsztokowy, nm., odnoszący ś. do rynsztoka; przen., brudny, plugawy, uliczny, nikczemny, zdemoralizowany.

 Rynsztunek, nm., przedmioty, służące do uzbrojenia; zbroja, uzbrojenie żołnierza; środki, zasoby, mogące odeprzeć jaki spór.

 Rypa, nm., kawał, pajda; r-y = rumowisko skalne.

 Rypać, dok. Rypnąć; biedz, pędzić szybko, uciekać prędko, gnać, skrzypieć; rzępolić, rznąć; krzyczeć, wrzeszczeć; uderzać, walić, grzmocić; chciwie jeść.

 Rypienista, wł., aktor, uzupełniający swoją grą role główne; w orkiestrze: towarzyszący grającemu solo.

 Rypjenowy, wł., głos = wtórujący głosowi solowemu.

 Rypnąć — p. nied. Rypać; uciec, pobiec; uderzyć, palnąć; napić ś., raptem golnąć.

 Ryposta, wł., odpowiedź żywa i trafna; w fechm., odbicie broni przeciwnika i pchnięcie go zaraz.

 Ryps, fr., gęsta tkanina jedwabna, wełniana lub bawełniana, z cieniutkiej przędzy, okrywającej znacznie grubszą osnowę, wydatnie prążkowana.

 Rys, nm., pociągnięcie piórem a. ołówkiem, kreska, sztych; znak, odznaka, cecha, objaw; kształt, zarys, kontur; krótki wykład, szkic.

 Rysa, nm., szpara, rozpadlina; kresa, szrama, blizna; sposób określania minerałów po kolorze proszku, ukazującego ś., gdy zrobimy na nich rysę ostrym narzędziem.

 Rysak, nm., rasa koni rosyjskich, wysokich, niezupełnie harmonijnej budowy, doskonałych w chodzie kłusem; kłusak.

 Rysawy, rudawy.

 Rysi, dotyczący rysia, właściwy rysiowi, zrobiony z rysiej skóry; centkowany; chód r. = cichy, podstępny; oczy r-e = chytre, daleko widzące.

 Rysią, przysł., kłusem.

 Rysica, samica rysia.

 Rysię, młode rysia.

 Rysik, drobny rys; sztyft łupkowy do pisania na tablicy szyfrowej.

 Ryskontro, wł. — p. Riscontro.

 Rysopis, opisanie rysów twarzy i wogóle powierzchowności osoby, oraz znaków szczególnych.

 Rysować, robić na czym rysy, skazy; przedstawiać co za pomocą rysunku: r. ludzi, przedmioty, budynki = przedstawiać ich kształt na papierze; kreślić piórem, ołówkiem i t. p., wyobrażać rysami; przen., przedstawiać w mowie żywej a. w piśmie, opisywać obrazowo; r. ś., dostawać rys, skaz, szczelin; rozpadać ś., pękać; ukazywać ś., występować jawnie, kreślić ś. w przestrzeni, widnieć.

 Rysownia, nm., sala rysunkowa, kreślarnia.

 Rysownica, nm. — p. Rajsbret.

 Rysownictwo, nm., umiejętność rysowania.

 Rysowniczka, nm., forma żeńs. od Rysownik.

 Rysowniczy, nm., odnoszący ś. do rysownika, stanowiący własność rysownika.

 Rysownik, człowiek, umiejący rysować; artysta, celujący w rysunku, ilustrator.

 Rysoznawstwo, nm. — p. Fizjognomika.

 Rystorno, wł., zwrot premjum od ładunków zabezpieczonych, lecz nie wysłanych.

 Rysuneczek, nm., mały rysunek.

 Rysunek, nm., rysowanie, kreślenie: r. ręczny, r. techniczny przedmiotów mechaniki, przemysłu, planów i t. p.; rzecz narysowana, dzieło sztuki rysowniczej, ilustracja; sztuka oddawania kształtów i perspektywy w obrazie malowanym; w lm., umiejętność rysowania: uczyć ś. rysunków; w lm., lekcja rysowania w szkole.

 Rysunkowość, nm. — p. Rysownictwo.

 Rysunkowy, nm., dotyczący rysunku a. przedmiotów, służących do rysowania.

 Ryś, zwierzę ssące z rzędu drapieżnych, z rodziny kotów, ostrowidz (fig.); w lm., r-e, skóra z rysia, futro rysie.

 Ryśnik, nm., pióro rysunkowe — p. Grafjon.

 Rytm, gr., ruch miarowy; harmonja, wypływająca z następstwa po sobie ruchów lub dźwięków w jednakowych odstępach czasu, w stałym porządku; w poezji: harmonja wiersza, harmonijne, kolejne następstwo sylab długich i krótkich, akcentowanych i nieakcentowanych, nadające wierszowi śpiewność; w lm., r-y, wiersze, poezja; w muz., kombinacja dźwięków rozmaitych, zabarwiająca odrębnym charakterem utwór muzyczny.

 Rytmicznie, gr., przysł., miarowo, jednostajnie.

 Rytmiczny, gr., miarowy, jednostajny, powtarzający ś. w jednakowych odstępach czasu; mile brzmiący, dźwięczny; zachowujący rytm (w muzyce, w poezji).

 Rytmika, gr., nauka o rytmie; harmonijny spadek tonów, dźwięków.

 Rytmometr, gr., taktomierz.

 Rytmopis — p. Rymotwórca.

 Rytować, wyrzynać rylcem rysunki, obraz na kamieniu, miedzi, stali i t. p.; ryć, sztychować, rznąć, wyrzynać.

 Rytownictwo, umiejętność rytowania, sztycharstwo.

 Rytowniczy, sztycharski.

 Rytownik, człowiek, który rytuje, sztycharz, grawer.

 Rytrata, wł., portret, obraz, wizerunek, podobizna.

 Rytualista, łć., zwolennik zachowywania w kościele obrządków przepisanych.

 Rytualizm, łć., charakter czego j rytualny.

 Rytualny, Rytuałowy, łć., odnoszący ś. do rytuału, wchodzący w skład jakiegoś obrządku: przepis, zwyczaj r.; mord r. = rzekomo nakazany przez rytuał, przez obrzędy religijne.

 Rytuał, łć., zachowanie przepisanego porządku i obrządku przy ceremonjach i obchodach świątecznych. księga ceremonji kościelnych; obrządek kościelny.

 Rywal, fr., współubiegający ś., współzawodnik, konkurent.

 Rywalizacja, fr., współubieganie ś., współzawodnictwo.

 Rywalizować, fr., współzawodniczyć, współubiegać ś., iść w zawody, konkurować.

 Rywalka, fr., forma ż. od Rywal.

 Rywjera, fr., naszyjnik brylantowy; nazwa malowniczych wybrzeży zatoki Gienueńskiej.

 Ryza, nm., miara papieru, zawierająca 20 liber (480 a. 500 ar’ kuszy); przen., karność, rygor, kluba, należyte granice; trzymać w r-ie = trzymać w karbach, w klubach, w karności; wziąć w r-ę = ująć swobody, zaprowadzać karność; droga wodna oznaczona; droga w górach, którą spuszczają drzewo; łachman, strzęp.

 Ryza, ros., ornat kościelny duchownych prawosławnych (fig.).

 Ryzalit, Rezalit, Resalto, wł., wysunięcie części fasady ku frontowi jako ozdoba architektoniczna, urozmaicająca linje budynku.

 Ryzoidy, gr., włośniki, mikroskopijne korzonki plechowców i mchów.

 Ryzolity, gr., skamieniałości korzeni drzewnych.

 Ryzoto — p. Risotto.

 Ryzować, przerzucać szuflami zboże z lądu na statek a. ze statku na ląd.

 Ryzun, ukr., sprawca rzezi, hajdamaka.

 Ryzykant, wł., człowiek śmiały, ryzykujący, ryzykowny, grający na ryzyko.

 Ryzyko, wł., niebezpieczna próba, odważenie ś. na co; przedsiębiorstwo niebezpieczne; niepewność, traf, możliwość zarówno zysków, jak i strat, towarzysząca jakiej czynności; wielkie, grube r. = prawdopodobieństwo znacznych strat a. zysków.

 Ryzykować, wł., odważyć ś., przedsięwziąć co z narażeniem ś. na niebezpieczeństwo, na przykrość, na stratę; zdać ś. na los, stawić na los szczęścia, na kartę.

 Ryzykowny, wł., grożący niebezpieczeństwem, niepewny, zbyt śmiały.

 Ryż, wł., roślina jadalna z rodziny traw (fig.); słoma ryżowa; i w Paryżu nie robią z owsa r-u = człowiek głupi i zagranicą nic ś. nie nauczy.

 Ryżany, Ryżowy, wł., właściwy ryżowi; zrobiony z ryżu; zrobiony ze słomy ryżu.

 Ryżawy, rudawy.

 Ryżeć, stawać ś. ryżym, rudzieć.

 Ryżobrody, rudobrody.

 Ryżo-siwy, nawpół rudy, nawpół siwy.

 Ryżowaty, wł., kształtem zbliżony do ziarn ryżowych.

 Ryżowisko, wł., pole ryżowe, ściernisko po ryżu.

 Ryżowłosy, rudowłosy.

 Ryżowy — p. Ryżany.

 Ryży, rudy, rudawy.

 Rzadkawy, nie bardzo gęsty, trochę rzadki.

 Rzadki, niegęsty, niestały, niezsiadły, płynny, ciekły, rozcieńczony; mający dość znaczne odstępy między swemi cząsteczkami, nieścisły, nietęgi, niezbity, nie nabity: ciasto r-ie, tkanina r-a; daleko jeden od drugiego stojący, rosnący, rozproszony, rozsiany, rozstrzelony; nieczęsto ś. trafiający, nieczęsto spotykany, nieliczny, niezwykły, niezwyczajny, niepospolity, wyjątkowy; cenny, drogi, poszukiwany; zacny, cny, wyjątkowy, jakich mało, godny szacunku: r. człowiek; r-a mina = kiepska, kwaśna, niezadowolona.

 Rzadko, przysł., niegęsto, kiedy niekiedy, nieczęsto, zrzadka.

 Rzadkoliści, Rzadkolisty, mający mało liści.

 Rzadkość, mała ilość cząstek przy wielkim rozmiarze; płynność, nieścisłość, niespójność; znaczna odległość jednego przedmiotu od drugiego, nieliczność, nieczęstość; rzecz rzadka, nadzwyczajna, kosztowna, cenna osobliwość.

 Rzadziuchny, Rzadziusieńki, Rzadziuteńki, Rzadziutki, bardzo rzadki.

 Rzadzizna, płyn bardzo rzadki, cienkusz; rzadka tkanina.

 Rzaz, cięcie, rznięcie, nacięcie, karb; przen., zacięcie, zręczność, odwaga.

 Rzażka, piłeczka do wycinania deseni, laubzega.

 Rząb, roślina z rodziny surmiowatych.

 Rząd, szereg, sznur, łańcuch, ciąg, pasmo, kolej, warstwa; następstwo; iść, stanąć rzędem = jeden przy drugim; r. drzew, żołnierzy = szereg; umieścić, być w pierwszym rzędzie = między pierwszemi; stawiać co w jednym rzędzie = stawiać na równi; zakład, hotel, sklep pierwszego rzędu = jeden z najlepszych, pierwszorzędnych; w klasyfikacji przyrodniczej: jeden z podziałów gromady, dzielący ś. na rodziny; całość sprzężaju końskiego, pełna uprząż końska, siodło ze wszystkiemi potrzebami; w gram., zależność formy gramatycznej wyrazu dopełniającego od znaczenia wyrazu dopełnianego: składnia rządu; w matem., szereg po sobie następujących liczb; ład, porządek, systematyczność, dobra organizacja; rządzenie, zarząd, administracja; władza, panowanie, królowanie; instytucja rządowa, urząd, magistratura; gospodarka, gospodarowanie; ład, rządność; zespół osób, rządzących w państwie, sposób rządzenia państwem: r. absolutny, r. monarchiczny, r. oligarchiczny, r. konstytucyjny, r. republikański i t. d.; wdawać ś. w r-y = zaczynać rządzić; skończyły ś. twoje r-y = przestałeś rządzić; mieć nad kim r-y = rządzić kim; poddać ś. w r., r-om czynić = pozwolić sobą rządzić, powodować; objąć, sprawować r-y; r-y zostają w rękach monarchy = monarcha wszystkim rządzi; za polskich r-ów = za czasów niepodległości Polski.

 Rządca, człowiek, który czym rządzi, zarządca, władca; administrator, kierownik, zawiadowca, nadzorca; gubernator, wielkorządca; r. szkolny = rektor, przełożony; r. wesela = starosta weselny; r. majątku = administrator, ekonom; r. domu = prowadzący meldunki i odbierający komorne.

 Rządcostwo, Rządztwo, posada rządcy, zajęcie rządcy, zarząd, administracja.

 Rządczyni, kobieta, która rządzi, administratorka; żona rządcy.

 Rządek, mały rząd, rząd drobnych przedmiotów; zagon na ziemniaki, na warzywo; sadzić w r-ki = prosto, wązko, przy sobie.

 Rządnie, przysł., systematycznie, porządnie.

 Rządność, ład, porządek, gospodarność, rząd.

 Rządny, dobrze rządzący ś., umiejący ś. rządzić, gospodarny, oszczędny, systematyczny, dobrze zarządzany, porządny; taki, jaki być powinien, wyborny, doskonały, przyzwoity.

 Rządowy, odnoszący ś. do rządu.

 Rządzący, ten, który rządzi; senat r., rzecz., zwierzchnik, rządca, władca, panujący.

 Rządzenie, zarząd, rząd, kierownictwo, administracja.

 Rządziciel — p. Rządca; człowiek, który prywłaszcza sobie władzę, uzurpator.

 Rządzić, mieć w swoich rękach rządy, sprawować rządy, mieć władzę najwyższą, panować, królować, rozkazywać, władać, rozporządzać ś., administrować, zarządzać, zawiadywać, sterować, kierować, powodować, rej wodzić; r. kim = rozporządzać, trzymać w posłuszeństwie, za nos wodzić; w gram., r. czym, wymagać od wyrazu dopełniającego, by stał w pewnej formie gramatycznej: r. drugim, czwartym przypadkiem; r. ś., rządzić sobą, zawiadywać swojemi sprawami, gospodarować, sprawować ś.; rozporządzać ś., rozrządzać ś., burmistrzować, rej wodzić, przewodzić, rozkazywać; powodować ś. czym: r. ś. rozsądkiem, sercem.

 Rządzik, Rzędzik, mała uprząż.

 Rządzioch, człowiek, pragnący rządzić, wtrącający ś. natarczywie we wszystko, zrzęda, wścibski.

 Rządziocha, kobieta, mająca pretensję do rządzenia.

 Rządztwo — p. Rządcostwo.

 Rząp, nm., zbiornik wody nie płynącej, deszczowej, basen; część zadu końskiego u osady ogona, rzap.

 Rzec, Rzeknąć, powiedzieć co, odezwać ś. z czym, przemówić, odrzec, odpowiedzieć, odeprzeć; rzekłbyś, że... = zdawałoby ś, możnaby powiedzieć, pomyśleć, że...; że tak rzekę = że tak powiem, że ś. tak wyrażę, używa ś., gdy ktoś niezupełnie ściśle rzecz jaką określa, ale przez omówienie a. przenośnię.

 Rzechlin, roślina z rodziny szkarłatkowatych.

 Rzechława, roślina z rodziny trędownikowatych.

 Rzechot, Rzegot, Rzekot, głos chrapliwy, skrzek, skrzekanie; grzechotanie, syk.

 Rzechotać, Rzegotać, Rzekotać, wydawać głos krzeczący, chrapliwy, skrzeczeć, skrzechotać, krzektać; przen., wiele mówić, paplać, gadać, trajkotać, mleć jęzorem.

 Rzechotliwy, Rzegotliwy, Rzekotliwy, chrapliwy, skrzeczący; przen., wielomówny, gadatliwy.

 Rzecz, dar słowa, mowa; przemowa, przemówienie, rozmowa; rozprawa, traktat, dzieło; to, o czym ś. mówi, przedmiot rozmowy, treść przemowy; wszystko, co podpada pod zmysły, a nie jest człowiekiem ani zwierzęciem, przedmiot: r-y ruchome = ruchomości, r-y nieruchome = nieruchomości; powinność, obowiązek: nie moja to r. = to do mnie nie należy; czynność, sprawa, kwestja, interes; uczynek, postępek; fakt, zdarzenie, wypadek; treść czego, istota, konsekwencja, osnowa; jądro, wątek; to, co ś. dzieje, akcja sztuki dramatycznej: r. dzieje ś. w Warszawie; pakować, zbierać, zabierać r-y = sprzęty, odzież itp.; stare r-y = starzyzna; mieszać ś. do cudzych r-y = do spraw; to moja r. = to nikogo nie obchodzi; jak r-y stoją? = w jakim położeniu jest sprawa?; śliczne r-y! = piękne sprawy!; piękna r., straszna r., to nie mała r., to nielada r. = to r. ważna; wielka mi r.! = cóż ważnego!, nic sobie z tego nie robię!; niesłychana, djabelna r. = sprawa; opowiem ci całą r. = całe zdarzenie, całą sprawę; nie wiedziałem, jak ś. r. ma = jak sprawy stoją; mieć z kim r. = mieć sprawę z nim; cała r. w tym = na tym wszystko polega, od tego wszystko zależy; głupi — i cała r.! = i koniec!, i basta!, i kwita!; kiedy przyszło do r-y = zaczęto mówić o tym, kiedy nadeszły następstwa czego; r. to pokaże = przyszłość pokaże; w r-y = rzekomo, niby to; taką r-ą = takim sposobem, a zatem; w samej r-y = istotnie, wistocie, rzeczywiście, naprawdę; r. pospolita — p. Rzeczpospolita; znać ś. na r-ach = być znawcą w pewnym zakresie; na czyją r. = na czyj rachunek, na czyje konto, na czyją korzyść, na czyje imię; policzyć co na r. nieuwagi, skromności = na karb; nie r. to = nie uchodzi, nie wypada; znać ś. na r-y = umieć ś. pokazać, zaimponować hojnością, wynagrodzić; to do r-y nie należy = o tym ś. teraz nie mówi; mówić do r-y = logicznie, rozsądnie, dorzecznie; to nie od r-y = rozsądnie, logicznie, słusznie; to nie do r-y = to nie ma sensu, to ś. nie nadaje; mówić nie do r-y, od r-y = bezsensownie, głupio, niedorzecznie; człowiek do r-y = rozsądny; tak dalej r. swą prowadził = przemawiał w dalszym ciągu; przystąpić do r-y = do właściwego przedmiotu rozmowy, narady itp.; stosownie do r-y = co ś. tyczy kwestji, omawianej sprawy.

 Rzeczenie, wyrażenie ś., wyrażenie, powiedzenie, zdanie, myśl wypowiedziana.

 Rzeczka, mała rzeka.

 Rzeczne (-ego), opłata za spław rzeką a. przeprawę przez rzekę.

 Rzecznica, Rzeczniczka, orędowniczka, obronicielka; mównica.

 Rzecznicki, Rzeczniczy, Rzecznikowy, odnoszący ś. do rzecznika, obrończy, adwokacki.

 Rzecznictwo, rola rzecznika, adwokactwo, adwokatura, orędownictwo, wstawiennictwo.

 Rzeczniczka — p. Rzecznica.

 Rzecznik, mówca, orator, krasomówca; obrońca sądowy, adwokat, patron, orędownik, obrońca, pośrednik.

 Rzecznikować, być rzecznikiem, być obrońcą.

 Rzeczny, odnoszący ś. do rzeki.

 Rzeczownie, przysł., jako rzeczownik, w znaczeniu rzeczownika, w zastępstwie rzeczownika.

 Rzeczownik, część mowy odmiennej, oznaczająca osobę albo rzecz zmysłową lub pojęcie oderwane.

 Rzeczownikowo, przysł., rzeczownie, w znaczeniu rzeczownika.

 Rzeczownikowy, odnoszący ś. do rzeczownika, właściwy rzeczownikowi.

 Rzeczowny — p. Rzeczowy.

 Rzeczowo, przysł., w rzeczy, w czynie, istotnie, faktycznie; dowodnie, przekonywająco, na podstawie faktów; a posteriori.

 Rzeczowy, przym. od Rzecz; dowód r. = przedmiot, świadczący o winie o skarżonego, corpus delicti; pismo r-e = hieroglificzne, t. j. wyrażające za pomocą znaków przedmioty, nie zaś dźwięki mowy.

 Rzeczoznawca, człowiek, znający ś. fachowo na czym, biegły, ekspert.

 Rzeczoznawstwo, rola, specjalność rzeczoznawcy.

 Rzeczpospolita, dobro wspólne, sprawa, dotycząca ogółu, interes powszechny; społeczeństwo, powszechność, ogół, naród; państwo, kraj; stan polityczny kraju, rządzonego przez przedstawicieli narodu, zgromadzonych na parlament, na sejm; respublika, republika; państwo polskie przed rozbiorami.

 Rzeczpospolitować, bawić ś. w rzeczpospolitą.

 Rzeczułka, Rzeczułeczka, mała rzeczka, strumień.

 Rzeczysko, wielka rzeka, dawne koryto rzeki, rzeczyszcze, odlewisko.

 Rzeczywistość, to, co jest rzeczywiste, istotne, realne; co jest w samej rzeczy takie, jakim ś. przedstawia naszym zmysłom, prawda; smutna r. = smutna, straszna prawda; obrócić co w r. = ziścić, urzeczywistnić.

 Rzeczywisty, w samej rzeczy istniejący, istotny, prawdziwy, nieurojony, realny, rzetelny, prawI dziwy; r. radca stanu = wysoki tytuł honorowy w Rosji; r. student = najniższy stopień naukowy, otrzymywany w uniwersytecie rosyjskim; w matem., liczba r-a = nieurojona.

 Rzeczywiście, przysł., w rzeczy samej, w gruncie rzeczy, wistocie, istotnie, naprawdę.

 Rzedzić, Rzedzieć — p. Rzadzieć, Rzadnieć.

 Rzegotka, grzechotka.

 Rzeka, znaczne zbiorowisko wody, płynącej wyżłobionym przez się a. naturalnym korytem do innej rzeki, jeziora, morza a. oceanu: w dół r-i = z jej biegiem; w górę r-i = pod wodę; przen., strumień, potok, struga, obfite lanie ś., wylewanie ś., tłumne poruszenie ś. czego: r. łez, krwi; r. ludzi = tłum idący.

 Rzekomo, przysł., niby to, pozornie, na pozór, w rzeczy, wrzekomo, udając.

 Rzekomy, nierzeczywisty, nieistotny, pozorny, nieprawdziwy, mniemany, udany, fałszywy.

 Rzekot — p. Rzechot.

 Rzekotać — p. Rzechotać.

 Rzekotka, gatunek żaby (fig.).

 Rzekotliwy, skrzeczący, chrapliwy.

 Rzemienica, roślina z rodziny tymiałkowatych, skórzane drzewo; roślina z gromady wodorostów, z rzędu morszczyn.

 Rzemieniec, Rzemieniak, pasek rzemienny.

 Rzemienny, skórzany; przen., jechać r-ym dyszlem = przysiadać ś. na spotykane wozy; jadąc, wstępować w wiele miejsc po drodze.

 Rzemień, tęga, gruba skóra wyprawna; batog, bizun, dyscyplina; mieszek, trzos; nie gryź r-nia = nie rób rzeczy niemożliwej do zrobienia; ma gębę z dobrego r-ia = jest wygadany, wyszczekany; nie idzie o r., ale o całą skórę = nie o drobiazg, ale o rzecz ważną.

 Rzemieślnictwo, trudnienie się rzemiosłem, przemysł rzemieślniczy, rękodzielnictwo; zbior., ogół rzemieślników.

 Rzemieślniczek, czeladnik, towarzysz rzemieślniczy.

 Rzemieślniczka, kobieta, trudniąca ś. jakim rzemiosłem, rękodzielniczka; żona rzemieślnika.

 Rzemieślniczo, Po rzemieślniczemu, przysł., jak rzemieślnik, nie jak artysta, mechanicznie, bez poczucia sztuki.

 Rzemieślniczość, charakter tego, co jest wykonane po rzemieślniczemu, nie artystycznie.

 Rzemieślniczy, dotyczący rzemiosł, rękodzielniczy; robiony po rzemieślniczemu, mechaniczny, nieartystyczny.

 Rzemieślnik, człowiek, trudniący ś. jakim rzemiosłem; człowiek, uprawiający sztukę a. naukę po rzemieślniczemu, mechanicznie, rutynista.

 Rzemiosło, praca, zajęcie, wytwarzające przedmioty użytku codziennego ręcznie a. z pomocą najprostszych narzędzi i przyrządów, przemysł ręczny, przemysł domowy, rękodzielnictwo; profesja, fach, zawód, proceder, kunszt, powołanie, zatrudnienie; sprawa, sprawka.

 Rzemiosłowo, przysł., jak rzemieślnik, rzemieślniczo, po rzemieślniczemu.

 Rzemiosłowy, rzemieślniczy.

 Rzemlik, gatunek chrząszcza długorogiego (fig.).

 Rzempolić — p. Rzępolić.

 Rzemyczek, mały rzemień.

 Rzemyczkowy, zrobiony z rzemyczka; szaraczkowy, zaściankowy.

 Rzemyk, mały, cienki rzemień; gra pospolita w „pasek“; od łyczka do r-a, od r-a do konika, a potym na szubienicę = od małej kradzieży przechodzić do dużej; nie wart r-a rozwiązać mu u obuwia = nie może iść z nim w porównanie co do zasług, godności i t. d.

 Rzep, kolczasta, czepiająca się główka, szyszka nasienna; czepiać ś. jak r. psiego ogona = narzucać ś. komu natarczywie ze swym towarzystwem, być natrętnym, nie odstępować kogo.

 Rzepa, roślina z rodziny krzyżowych, gatunek kapusty (fig.); wlazł na gruszkę, kopał r-ę = plecie trzy po trzy, bez sensu, bez składu; zna, umie to, jak r-ę gryźć = zna, umie doskonale, biegle; jędrny, jak r. = czerstwy, zdrowy.

 Rzepaczanka, słoma z rzepaka.

 Rzepak, roślina z rodziny krzyżowych, gatunek kapusty (f.).

 Rzepakowy, Rzepaczany, odnoszący ś. do rzepaku, zrobiony z rzepaku.

 Rzepiasty, z kształtu zbliżony do rzepy.

 Rzepica, miejsce u konia, w którym zaczyna ś. jego ogon.

 Rzepicha, dzika rzodkiew, ognicha.

 Rzepień, roślina z rodziny złożonych.

 Rzepik, roślina z rodziny różowatych, parzydło (f.).

 Rzepka, mała rzepa; dziewka, jak r. = jędrna, zdrowa; każdy sobie r-ę skrobie = każdy myśli tylko o sobie, o swej korzyści.

 Rzepnica, podgatunek kapusty, rzepy.

 Rzepnik, motyl dzienny z rodziny bielinków.

 Rzepnisko, Rzepisko, pole, zasiane rzepą; pole po rzepie.

 Rzepołuch, ptak śpiewający z rodziny łuszczaków, gatunek makolągwy (fig, )

 Rzerzucha — p. Rzeżucha.

 Rzerzuchowiec — p. Rzeżuchowiec.

 Rzesza, gromada ludzi, tłum, tłuszcza, kupa; zrzeszenie, związek: r. niemiecka = związek krajów i wolnych miast niemieckich.

 Rzeszanin, członek związku niemieckiego, książę rzeszy niemieckich; mieszkaniec jednego z państw rzeszy niemieckiej.

 Rzeszny — p. Rzeszowy.

 Rzeszot, rzecz kraciasta, przejrzysta, w której pełne miejsca następują po próżnych — p. Rzeszoto.

 Rzeszotarz, rzemieślnik, wyrabiający rzeszota, sitarz.

 Rzeszoto, rodzaj sita z dużemi otworami (fig.); krata do przesiewania, arfa; coś podziurawionego, pełnego dziur.

 Rzeszotowaty, wyglądający, jak rzeszoto.

 Rzeszowy, Rzeszny, Rzeski, odnoszący ś. do rzeszy (niemieckiej).

 Rześciowate, rodzina roślin jednoliściennych.

 Rześć, roślina z rodziny rześciowatych.

 Rześki — p. Rzeźki.

 Rzetelnie, przysł., prawdziwie, istotnie; sumiennie, uczciwie, należycie, punktualnie.

 Rzetelność, sumienność, uczciwość; prawdomówność, wiarogodność, punktualność, słuszność.

 Rzetelny, jawny, oczy wisty, istotny, prawdziwy; szczery, nieobłudny; nieudany, autentyczny; uczciwy, sumienny; akuratny; punktualny, słowny.

 Rzewień — p. Rabarbar, Rumbarbarum.

 Rzewliwy, wzruszający, czuły, żałosny; uczuciowy, tkliwy.

 Rzewnia, roślina australijska z rodziny rzewniowatych, kazuaryna (fig.).

 Rzewnić, rozrzewniać, rozczulać, roztkliwiać, wzruszać, i podbudzać do łez.

 Rzewnie, Rzewlliwie, przysł., żałośnie, płaczliwie, gorzko; szczerze, serdecznie, całym sercem, całą duszą, co ci ś. r. spodoba = jak chcesz, wszystko, co ci ś. podoba.

 Rzewniowate, rodzina roślin dwuliściennych.

 Rzewno — p. Rzewnie.

 Rzewność, uczucie rzewne, rozczulenie, rozrzewnienie, wzruszenie, żal serdeczny.

 Rzewnotęskliwy, tęskniący za czym serdecznie.

 Rzewny, pochodzący z rozrzewnienia, z rozczulenia, wzruszający, czuły, tkliwy, serdeczny, gorzki, głęboki, żałosny, ciężki; o człowieku: skłonny do rozrzewnienia, łatwo ś. rozczulający, tkliwy, uczuciowy, sentymentalny.

 Rzezać, rznąć, krajać; zabijać, mordować: r. bydło = rznąć, trzebić, kastrować; rzeźbić, wyrzynać, ryć, rytować; r. djament = szlifować; r. ś., dobywać ś., wykluwać ś., wyrzynać ś.

 Rzezak, nóż rzeźniczy, kuchenny, nóż ogrodniczy; rzeźnik żydowski, bijący bydło według przepisów rytualnych; ten, co dopełnia obrządku obrzezania u Żydów.

 Rzezalnia — p. Rzeźnia.

 Rzezanie, rznięcie, krajanie; zabijanie, mordowanie; bicie, rzeź; trzebienie, kastrowanie; rzeźba, rzeźbiarstwo, rytowanie; r. drogich kamieni = szlifowanie.

 Rzezaniec, trzebieniec, kastrat, eunuch.

 Rzezanina, rzeź.

 Rzeziec, długi nóż do podrzynania plastrów miodu; mały nożyk, wygięty w półkole, do wyrzynania wklęsłości w drzewie, np. do wyrabiania łyżek drewianych.

 Rzezimieszek, złodziej kieszonkowy, złodziej łupieżca, rabuś.

 Rzezuń — p. Ryzuń.

 Rzeź, bicie bydła, rzeźnictwo, ubój; masowe zabijanie ludzi, morderstwo, rozlew krwi, rzezanina: r. niewiniątek, rzeź niemowląt przez Heroda w poszukiwaniu Chrystusa, przen., krzywda, wyrządzana niewinnym i bezbronnym.

 Rzeźba, robota rzeźbiarska a. rzeźbiarza, rzeźbiarstwo, snycerstwo; coś wyrzeźbionego, dzieło sztuki rzeźbiarskiej, posąg, ozdoba rzeźbiona.

 Rzeźbiarka, artystka, poświęcająca ś. rzeźbie, snycerka: maszyna do giloszowania

 Rzeźbiarnia, pracownia rzeźbiarska.

 Rzeźbiarski, odnoszący ś. do rzeźbiarza, stanowiący własność rzeźbiarza, snycerski.

 Rzeźbiarstwo, sztuka rzeźbiarska, snycerstwo.

 Rzeźbiarz, artysta, poświęcający ś. rzeźbie, snycerz.

 Rzeźbić, wyrabiać plastycznie jakieś kształty, lepić, wyrzynać, wykuwać, ryć figury, przedmioty, kształty, robić rzeźby; przen., wykończać co starannie, dokładnie, artystycznie.

 Rzeźki, zdrowy, krzepki, dziarski, rzeźwy, żwawy, chwacki.

 Rzeźnia, budynek, gdzie biją bydło, szlachtuz, bydłobójnia; miejsce, gdzie sprzedają mięso, jatki.

 Rzeźnictwo, zajęcie, rzemiesło rzeźnicze; handel mięsem, sprzedawanie mięsa.

 Rzeźniczy, Rzeźnicki, odnoszący ś. do rzeźnika, właściwy rzeźnikowi.

 Rzeźnik, rzemieślnik, który rznie bydło i sprzedaje mięso; rzemieślnik, wyrabiający i sprzedający wędliny, wędliniarz, masarz; przen., człowiek krwiożerczy, okrutnik, tyran, zbój; pogardl., lichy lekarz-chirurg.

 Rzeźny, odnoszący ś. do rzezi; przeznaczony na rzeź; bydło r-ne.

 Rzeźwić, czynie rzeźwiejszym; orzeźwiać, trzeźwić; przywracać do przytomności; krzepić, odżywiać, podtrzymywać siły; r. ś., rzeźwiejszym ś. stawać, orzeźwiać ś., wytrzeźwiać ś.; powracać do przytomności, nabierać otuchy, rzeźwieć.

 Rzeźwieć, stawać ś. rzeźwym.

 Rzeźwo, przysł., żwawo, zwinnie, rzeźko; świeżo, zdrowo, dziarsko.

 Rzeźwość, rzeźkość, raźność, zwinność; świeżość, czerstwość.

 Rzeźwy, rzeźki, raźny, zwinny, żwawy; zdrowy, krzepki, świeży, czerstwy; ostry, jędrny, oświeżający.

 Rzeżączka, choroba zaraźliwa cewki moczowej, charakteryzująca ś. utrudnionym i połączonym z bólem oddawaniem moczu; tryper.

 Rzeżucha, roślina z rodziny krzyżowych (fig.).

 Rzeżuchowiec, Rzerzuchowiec, motyl dzienny z rodziny bielinków (fig.).

 Rzęd — p. Rząd.

 Rzędna (-ej), w matem., jedna z 2-u spółrzędnych punktu w układzie spółrzędnych; linja równoległa do południka.

 Rzędno, przysł., z pięknym rzędem na konia, suto.

 Rzędny — p. Rządny.

 Rzędować, ustawiać w rzędy.

 Rzędowy, ustawiony w rzędy, szeregowy, linjowy: r. siewnik = wysiewający ziarno rządkami i zasypujący zaraz brózdki; rośliny r-e = przeznaczone do uprawy w rzędach.

 Rzępolić, Rzempolić, grać kiepsko na instrumencie strunowym.

 Rzępoła, ten, co rzępoli, kiepski grajek.

 Rzęsa, szereg włosków, rosnących na brzegu powieki, zabezpieczających oczy od zaprószenia, spływania potu i t. p. (fig.); włoskowaty, drgający wyrostek ciała komórki; roślina z rodziny rzęsowatych (fig.).

 Rzęsaty, opatrzony rzęsami, włoskami.

 Rzęsielnica, gatunek chrząszcza stonkowatego (fig.)

 Rzęsienica, roślina z gromady porostów, lakmus.

 Rzęsistek, robak pasorzytny.

 Rzęsisto — p. Rzęsiście.

 Rzęsisty, gęsto następujący jeden po drugim, obfity, mnogi, liczny, częsty; pełny, pękaty, nabity; deszcz r. = ulewny, gęsty, spadający strumieniami.

 Rzęsiście, Rzęsisto, przysł., gęsto, suto, hojnie: r. oświetlony = licznemi światłami.

 Rzęska, włoskowaty wypustek komórek, migawka (fig.).

 Rzęskowaty, opatrzony wyrostkami w kształcie rzęs.

 Rzęsorek, zwierzę ssące owadożerne z rodziny skoczków, recek, ryjówka, kretomysz, sorek, pilch, piszczek wodny (fig.).

 Rzęsowaty, mający kształt rzęsy; opatrzony rzęsami; w lm., r-e, rodzina roślin jednoliściennych.

 Rzęsowy, Rzęsny, odnoszący ś. do rzęsy.

 Rzęsówki (-ek), włosy, rosnące na błonie śluzowej nosa.

 Rzęśl, roślina z rodziny rzęślowatych, włośnik (f.).

 Rzęśnia, roślina z rodziny motylkowatych, rzęsina, esparceta.

 Rzęśnie, Rzęsno, przysł., rzęsiście.

 Rzęzić, Rzężyć, Rzężeć, wydawać głos chrapliwy, chrapać, charkotać; chrzęścić, ciężko robić piersiami wskutek zaflegmienia.

 Rzężenie, głos chrapliwy; szmer w płucach, dający ś. słyszeć przy oddychaniu, gdy przyłożymy licho do piersi.

 Rznąć, krajać, rzezać, ciąć, przerzynać, próć, przecinać, rozrzynać; płatać, rąbać, ćwiartować: r. chorego = operować, r. trupa = robić sekcję; r. piłą = piłować, trzeć; r. na kamieniu = ryć, rytować; rzeźbić, wyrzynać, grawerować, r. rowy, kanały = bić, kopać, przeprowadzać; r. djament, kryształ = szlifować; r. na śmierć = mordować. r. prawdę = wypowiadać prawdę otwarcie i śmiało; r. na skrzypkach a. innym instrumencie = grać z zapałem, grać od ucha; r. w karty, w karcięta = oddawać ś. grze namiętnie; r. do pokojów, przez pokoje = iść szybko i śmiało; r. swoją sztukę = pokazywać, robić, co ś. umie, prowadzić swoją robotę dalej; rznij dalej = mów, co wiesz; r. komu skórę = bić go, łoić mu skórę, tatarować, łomocić; rznie mnie w brzuchu = czuję boleści w brzuchu; uderzyć mocno, huknąć, wyrżnąć, trzasnąć, lunąć; rzucić z rozmachem, cisnąć; r. ś., być rzniętym, piłowanym; zarzynać ś., zabijać ś., szarpać ś.; kłócić ś., robić wzajemne zarzuty; uderzać ś., bić ś. wzajemnie; przerzynać ś. przez co, przerywać co, przenikać przez co; uderzyć ś., huknąć ś., lunąć ś.; upaść, zwalić ś.

 Rznięcie, rzecz., od Rznąć; r. w brzuchu = boleści, kolki; sprawić komu r. = wybić go, dać mu baty, wały, cięgi, lanie, zbesztać go.

 Rznięty, którego rznięto; ten, co jest rznięty; szkło r-e = szlifowane; instrument r. = strunowy; ból r. = rznięcie, kolka.

 Rzodkiew, roślina warzywna z rodziny krzyżowych (fig.).

 Rzodkiewka, roślina warzywna z rodziny krzyżowych (fig.).

 Rzodkwiany, odnoszący ś. do rzodkwi; zrobiony z rzodkwi.

 Rzucać, dok. Rzucić; wypuszczać co z rąk gwałtownie; ciskać, smyrgać, miotać: r. kule, pociski, kamienie, wyrzucać; r. pieniądze a. pieniędzmi = wydawać je bez rachunku, trwonić; r. kotwicę = zarzucać; r. komu co pod nogi = poddawać; r. okiem, wzrokiem = spoglądać, przen., zwracać na co uwagę, zastanawiać ś. nad czym; r. kwestję, pytanie = poruszać jaką sprawę, zadawać pytanie, występować z jaką sprawą wszczynać ją; r. okiem wstecz = zwracać s. myślą w przeszłość, przypominać co sobie; r. cień = roztaczać, kłaść; r. światło = oświecać, oświetlać; r. na co światło = wyjaśniać, wykrywać coś tajnego, nieznanego; r. na kogo, na co cień podejrzenia, hańby = podejrzewać nieco, ujmować dobrej sławy, zniesławiać; r. komu co w oczy = wyłuszczać mu, zwracać komu uwagę na co, wytykać; r. komu rękawicę = wyzywać go na pojedynek, wyzywać do walki; r. komu obelgę w twarz = powiedzieć mu słowa obelżywe; zelżyć go; r. kość niezgody = kłócić ś.; r. szańce, okopy = wznosić; r. most = budować, przerzucać; r. rów, kanał = przeprowadzać, kopać; r. r. myśl, projekt = przedkładać, przedstawiać do rozważenia i wykonania; r. uwagę = robić uwagę; r. co na papier = kreślić, rysować szkicowo, spisywać tymczasowo, doraźnie; r. kogo dokąd = wysyłać, pchać; r. losy, kości, kostki = oddawać na los szczęścia w chwili stanowczej, rozstrzygającej; r. broń = poddawać ś., prosić o pardon; r. pioruny, piorunami = wyrażać swój gniew na kogo, kląć od piorunów, piorunować; r. kim, czym = szarpać, targać; strzelba, wagon r-a = szarpie przy poruszeniu ś., przy wystrzale; w różne strony przerzucać, kołatać, miotać: burza r-a okrętem, życie r-a ludźmi; r. kim, czym a. kogo co, obalać, przewracać, uderzać gwałtownie; r. kogo, co, opuszczać, porzucać kogo, co, odstępować kogo, czego, zaniechać czego, dawać komu, czemu spokój; usuwać ś. od czego; r. młode = o zwierzętach: rodzić; r. ś., rzucać sobą, skakać, porywać ś. do czego, udawać ś. dokąd z wielkim pośpiechem, w skok, ruszać dokąd, przypadać do czego, zrywać ś., zaczynać biec pędem, w cwał; r. ś. do ucieczki, w pogoń, w przepaść, naprzód, na ratunek; r. ś. do oręża, do broni = chwytać: r. ś. do pracy, do rzemiosła, do przemysłu, do handlu = brać ś. skwapliwie, z zapałem; r. ś. komu na szyję, w czyje objęcia, do nóg komu; r. ś. w ogień, do wody = wskakiwać; występować w wielkiej ilości, zjawiać ś., pojawiać ś. obficie: r-ły ś. krosty na ciele, rdza na zbożu; krew r-iła mu ś. nosem = buchnęła; łzy r-iły jej ś. z oczu = pociekły; choroba r-iła ś. na płuca, na mózg; r. ś. na kogo, napadać, napastować, przyskakiwać do niego, miotać ś. na kogo; występować przeciw komu; przedsiębrać coś zuchwale: r. ś. na wielkie przedsiębiorstwo; r. ś. do kogo = chcieć go powitać, uczcić, tłoczyć ś., przypadać do niego; r. ś. do czego = chwytać, porywać, szarpać ś., targać ś., miotać ś.: ryby r-ją ś. w sieci; wściekać ś., złościć ś., ciskać ś. w gniewie; awanturować ś.: r-a ś., jak mucha w ukropie, jak wesz na grzebieniu = o bezsilnej złości; r. ś. o co, na co, walić ś., przewracać ś., padać, ciskać ś.

 Rzucawka, drgawki u kobiet ciężarnych a. rodzących; drgawki u dzieci; choroba nerwowa u psów.

 Rzucić — p. nied. Rzucać.

 Rzucik, Rzucanka, drobny deseń na tle jednostajnym.

 Rzut, rzucenie, ciśnięcie; rzucenie ś., rzut, skok: przestrzeń, jaką może przebiec ciśnięty pocisk: r. strzały, oszczepu, kamienia; to, co wyrzucono, ilość wyrzucona; pecyna; przekrój: r. pionowy, poziomy; sposób przedstawiania części kuli ziemskiej na płaskiej powierzchni, sposób kreślenia map; w mechanice: czynnik, wprawiający w ruch jakieś ciało, siła rzutu; w matematyce: punkt przecięcia linji rzucającej z płaszczyzną rzutową; r. oka = pobieżne spojrzenie; przen., krótkie zastanowienie ś. nad czymś; zarys, szkic, rys czego, pogląd; wydawanie płodu przez zwierzęta.

 Rzutki, Rzutny, zwinny, zręczny; obrotny, przedsiębiorczy, ruchliwy.

 Rzutkość, Rzutność, zwinność, zręczność, rzeźkość; przedsiębiorczość, obrotność, ruchliwość.

 Rzutnia, linja, którą rzucone w górę ciało spadając przebiega.

 Rzutnie, przysł., rzucając, miotając; zwinnie, żwawo, zręcznie.

 Rzutność — p. Rzutkość

 Rzutowy, odnoszący ś. do rzutu; gieometrja r-a = gieometrja, badająca własności rzutowe figur.

 Rzyć, otwór stolcowy, odchodowy, pośladek.

 Rzygać, dok. Rzygnąć; mieć głośne odbicie ś. z żołądka; zrzucać z żołądka, womitować; wyrzucać z siebie gwałtownie, buchać, bluzgać czym, chlustać; rzygnąć słówko = przemówić; rzygnąć pieniędzmi = wydać, rzucić.

 Rzygowiny, plwociny, wymiociny.

 Rzymianin, wyznawca Kościoła rzymsko-katolickiego, łacinnik.

 Rzymianka, forma żeńska od Rzymianin.

 Rzymski, odnoszący ś. do Rzymu: r-e łaźnie, r-a kąpiel = kąpiel, polegająca na przebywaniu bez odzieży w zamkniętym pokoju, w którym powietrze jest suche i mocno nagrzane (od 40 do 69 stopni Celsjusza), a potem ochładzaniu za pomocą natrysku; mur r. = złożony z małych kwadratowych kamieni tufowych; pieczeń r-a = klops w kształcie podłużnego bochenka; poncz r. = napój mrożony, złożony z lodów białych z winem szampańskim, maraskino, arakiem i cytrynami; świece r-ie = rodzaj ogni sztucznych; katolik r. = wyznawca Kościoła zachodniego.

 Rzymskość — p. Rzymszczyzna.

 Rzymszczyć, przerabiać na Rzymianina, nadawać charakter rzymski.

 Rzymszczyzna, Rzymskość, charakter narodowości rzymskiej.

 R. ż., skr., rodzaj żeński.

 Rżanka, słoma żytnia a. pszeniczna.

 Rżany, żytni.

 Rżeć, o koniu, ośle, łosiu, wielbłądzie: wydawać głos właściwy tym zwierzętom.

 Rżysko, pole po życie; ściernisko, części źdźbła, pozostałe na polu po żniwie, ścierń.






Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Michał Arct.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=M._Arcta_Słownik_ilustrowany_języka_polskiego/R_(całość)&oldid=3074943”