Wikiźródła

M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/W (całość)

< M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
<<< Dane tekstu >>>
Autor Michał Arct
Tytuł M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego
Wydawca Wydawnictwo M. Arcta
Data wyd. 1916
Druk Drukarnia M. Arcta
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło Skany na Commons
Inne W – wykaz haseł
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Indeks stron
›››
W

 W, 22-ga litera alfabetu: spółgłoska wargowo-zębowa, szczelinowa, dźwięczna, twarda.

 W, We, przyim. z przyp. 4-ym oznacza: ruch do wnętrza, do środka czego: iść w las, skoczyć w dół, wjechać w miasto; ruch wogóle w pewnym kierunku, w pewną stronę: iść w prawo, w lewo, spoglądać w górę, skoczyć w bok; cel czynności: jechać w odwiedziny, iść w rekruty, brać w niewolę, gotować ś. w drogę, ruszyć w konkury, wstępować w stan małżeński; zwrócenie śię ku jakiej czynności, rozpoczęcie jej: ona W krzyk, w płacz = zaczęła krzyczeć, płakać; a on w nogi = zaczął uciekać; jejmość w rządy = zaczęła rządzić; rodzaj, charakter czynności: grać w karty, w kręgle, bawić ś. w chowanego, w ślepą babkę; rezultat czynności: obracać miasto w perzynę, obrócić co w żart, w szyderstwo, wycinać falbanę w ząbki; sposób czynności dokonywanej lub już dokonanej: zwijać, składać w dwoje, w czworo, zwijać w trąbkę, w kłębek; materja, płótno, obicie w paski, w kratki, w kwiatki i t. p.; w cyrkiel co zrobić = wedle miary cyrkla; miara w strych = równo z brzegami; iść, tańczyć w takt = według taktu; przechodzić rzekę w bród, przepływać w pław; wycinać w pień = wszystkich co do jednego; mieć czego w bród = wielką ilość, do syta; dać ś. komu we znaki = dokuczyć mu; mówić ni w pięć, ni w dziewięć = bez sensu; kłamać w żywe oczy = bezczelnie, zuchwale; mówić, czynić w ten sposób = tym sposobem; miarę czasu: zajść w lata = być w podeszłym wieku; żyj w najdłuższe lata; dłuższy lub krótszy okres czasu, kiedy ś. coś dokonywa: w poniedziałek, we wtorek i t. d.; w lato, w zimę i t. d.; w dzień, w noc, w burzę, w niepogodę, w czas, w porę, w ten moment, w post, w karnawał, w żniwa, w te ciężkie czasy; powtarzającą się czynność w czasie: raz w raz, noc w noc, dzień w dzień; ilość towarzyszących czynności osób a. przedmiotów: przyjechać w pięćset koni, przybyć w pomoc w tysiąc ludzi; wzgląd, określający bliżej pewien przymiot osoby lub rzeczy: bogaty w rozum, w doświadczenie, obfity w co, ranny w głowę, obfitować w co; zupełne podobieństwo: wdać ś. w ojca, w matkę, kubek w kubek, koń w konia, chłop w chłopa; różne znaczenie: oprawiać książkę w skórę, drogi kamień w srebro; wierzyć, ufać w co; ująć co w kleszcze, w ryzy, w kluby; z przyp. 7-ym oznacza: przebywanie bez ruchu wewnątrz czego, w głębi czego, w środku czego: mieszkać w Polsce, w Warszawie, w Europie; przebywać w lesie, być w domu, chodzićw sukni, w palcie; porzeczki w cukrze, w miodzie; mieć rozum w głowie; okoliczności, w których odbywa ś. stan jakiej osoby lub rzeczy: być w kłopotach, żyć w nędzy, być w pogardzie, w takim stanie rzeczy, stało ś. to w naszych oczach, być w podróży; jest w tym jakaś tajemnica; dzielny w słowach, a nie w czynach; cóż w tym złego; ja w tym, że to dojdzie do skutku = biorę to na siebie; moment czasu, kiedy ś. coś dokonywa: w lecie, w jesieni, w roku 19l5, w dniu dzisiejszym, w marcu, w październiku, w tym tygodniu, w wiośnie życia; postać, kształt, w jakim pozostaje jakaś osoba a. przedmiot: leżeć w gruzach, być w niewoli, przebywać w zamknięciu, ciało w ranach, w krostach; złoto w blaszkach, w sztabkach, w proszku; żelazo w sztabach, w bryłach; lekarstwo w płynie; materjał w sztukach; jedwab w zwitkach, w kłębkach; gatunek przedmiotów, użytych do wykonania pewnej czynności: płacić w złocie, w papierach, podarek w szatach, w klejnotach; cel, przeznaczenie czynności: dawać co w posagu, w upominku, wziąć co w zapłacie; mieć co w zysku; w połączeniu z czasownikami pisze ś. łącznie z niemi i nadaje im następujące znaczenia: 1) ruchu wewnątrz, w środek, wgląb przedmiotu: wchodzić, wskakiwać, wbijać, wnosić, wciągać; 2) ruchu w górę: wdrapywać ś., wstawać, wbiegać na szczyt góry i t. p.

 Wab, Wabik, piszczałka, używana do wabienia ptaków przez udawanie ich głosu; ptak żywy a. wypchany, służący do wabienia innych ptaków; przynęta, ponęta, rzecz; powab, wdzięk, czar; ona ma w sobie w-ia = jest powabna, pociągająca; iść na w-ia = dać ś. znęcić, skusić; ptasznik wabiący; człowiek powabny, ujmujący, miłej powierzchowności.

 Wabiciel, Wabnik, ten, który wabi; ptasznik wabiący.

 Wabić, przywabiać, przynęcać, mamić za pomocą wabika; powabem nęcić, znęcać, przyciągać ponętą, czarem, ułudą; nazywać (o zwierzętach); w. ś., iść na wab, dawać ś. znęcać; przyzywać ś. wzajem; nazywać ś. (o zwierzętach).

 Wabidło, to, czym wabią, rzecz wabiąca, przynęta, ponęta.

 Wabik — p. Wab.

 Wabikowy, dotyczący wabika, zastosowujący wabik.

 Wabnik — p. Wabiciel.

 Wabny, wabiący, powabny, ponętny; dający ś. zwabić, łakomy na co, pochopny na wab.

 Wacan, acan, skr.: Waszmość Pan (mówiąc do kogoś poufale).

 Wacani, skr., Waszmość Pani, pani, jejmość, acani.

 Wacanna, skr., Waszmość Panna, acanna.

 Wacek, Waceczek, woreczek skórzany na pieniądze, sznurkiem ściągany.

 Wach!, Wah!, wykrz., hejże!, hola!, hej!

 Wachla, nm., pochodnia, świeca smolna, głownia.

 Wachlarz, nm., przyrząd lekki, płaski, zwykle składany, z tkaniny, piór, płaskich drewienek a. kostek, w jednym końcu razem umocowanych, w przeciwnym rozsuwających się, często w ozdobnej oprawie, który za poruszeniem chłodzi twarz powiewem (fig.).

 Wachlarzorożne, rodzina chrząszczów z rożkami, mającemi na końcach blaszki, ułożone wachlarzowato, blaszkorogie.

 Wachlarzoskrzydłe owady = których samce mają skrzydła tylne składane wachlarzowato, samice zaś są pozbawione skrzydeł, nóg, oczu i rożków.

 Wachlarzowaty, nm., mający kształt wachlarza rozłożonego.

 Wachlarzowiec, nm., gatunek palmy o pniu wysokim i koronie z liści wachlarzowatych (fig.).

 Wachlarzowy, nm., dotyczący wachlarza.

 Wachlarzyk, nm., mały wachlarz; w bot., kwiatostan wierzchotkowaty (fig.).

 Wachlarzyn, nm., owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.

 Wachlować, nm., chłodzić, poruszając wachlarzem.

 Wachmistrz, nm., najstarszy rangą podoficer; komendant posterunku żandarmerji.

 Wachmistrzowski, Wachmistrzowy, nm., dotyczący wachmistrza, do niego należący.

 Wachparada, nm., parada wojskowa, odbywająca ś. przy zmianie całej warty.

 Wachta, nm., straż, warta.

 Wachtować, nm., trzymać straż.

 Waciarka, nm., kobieta, robiąca a. sprzedająca watę.

 Waciarz, nm., mężczyzna, robiący a. sprzedający watę.

 Wackarz, mężczyzna, wyrabiający wacki (sakiewki).

 Wać, skr., Waćpan, skr., Waszmość Pan, acan.

 Wada, strona ujemna człowieka a. przedmiotu, przymiot szkodliwy, usterka, skaza, plama w charakterze, ułomność, niedokładność, brak czego.

 Wadjum, łć., suma, składana na pewność dotrzymania warunków umowy; zastaw, kaucja; zakład, rękojmia, poręka.

 Wadliwy, mający pewną wadę; ułomny, niedoskonały, uszkodzony.

 Wadyra, kłótnik.

 Wadzać, wodzić od czasu do czasu.

 Wadzić, przywodzić do kłótni, do zwady, kłócić, waśnić; w. komu, czemu = zawadzać, być na przeszkodzie, przeszkadzać; cóż ci to w-i? = co ci szkodzi?; nie w-i, nie w-iłoby = dobrzeby to było, takby należało; w. ś., kłócić się, waśnić ś., sprzeczać ś.

 Wafla, nm., cienkie, tafelkowate, suche ciastko, upieczone w płaskiej maszynce, przypominające plaster wosku z miodem.

 Waga, nm., przyrząd do ważenia czyli dochodzenia ciężaru przedmiotów, składający ś. z drążka pionowego ze wskazówką i poprzecznego z zawieszonymi u niego szalkami (fig.) a. dwu talerzy, na drążku poprzecznym ułożonych (fig.) a. z talerza, umieszczonego na sprężynie i wskazówką oznaczającą wagę, ciśnienie ciężaru; w-i, gwichty; miejsce, gdzie stoi przyrząd do ważenia urzędowego; ciężar czego; nazwa jednej z konstelacji zodjakalnych (fig.); w-i w zegarze: ciężary zawieszone i regulujące ruch kółek; w. wodna — p. Libella; mieć w-ę, mieć dużą w-ę = dużo ważyć; wartość, znaczenie: interes wielkiej w-i.

 Wagabunda, łć., włóczęga.

 Wagant, łć., ten, który ś. na co waży, odważa; głos w muzyce, nie należący do żadnego z czterech głosów zasadniczych.

 Wagary, Wagusy, łć., w gwarze żakowskiej włóczenie ś., wycieczki samowolne uczniów w godzinach lekcji szkolnych.

 Wagmajster, nm., dozorca wagi, ważący towar na kolei a. na wadze rządowej.

 Wagnerjanizm, Wagneryzm, łć., uwielbianie utworów dramatycznych i muzycznych Ryszarda Wagnera, twórcy tak zw. muzyki przyszłości; naśladownictwo tegoż.

 Wagociąg, linja prostopadła do poziomu, pion.

 Wagomiar, średnica kuli a. otworu działa, z której wnosi ś. ile waży kula a. jakiej wagi rzuca działo pociski; kaliber kuli a. działa.

 Wagomierzyć, dochodzić wagi kali przez wymierzenie jej średnicy.

 Wagon, ang., wóz kolejowy, tramwajowy itp. (fig.).

 Wagonet, ang., mały wagon; wagonik, używany do przewożenia różnych materjałów kolejowych.

 Wagorówny, Wagostrychowny, poziomy a. pionowy, ułożony wedle wagi.

 Wagoruch, waga, ciężar, poruszający koła w zegarze ściennym; kółko, zastępujące wahadło w zegarku kieszonkowym.

 Wagostrychownica, śródwaga.

 Wagować, łć., tułać ś., wałęsać ś.; odbywać przechadzki w czasie godzin szkolnych; odważać ś. na co; być chwiejnym, namyślać ś.; robić brózdy na roli.

 Wagowe, Ważne (-go), opłata za wagę, za przeważenie, oznaczenie ciężaru.

 Wagowy, dotyczący wagi, należący do wagi jako przyrządu.

 Wagus, łć., włóczęga, tułacz; w lm., w-y Wagary.

 Wagusować, łć., chodzić na wagary.

 Wahać, dok. Wahnąć; wprawiać w ruch wahadłowy, t. j. ruch miarowy to w tę, to w ową stronę około jednego punktu; chwiać, kołysać; w. ś., chwiać ś., kołysać ś.; przen., być w niepewności, co wybrać, nie wiedzieć, na co ś. zdecydować, co przedsięwziąć, czego ś. trzymać, na którą przechylić ś. stronę; dygotać, drgać.

 Wahadlik, roślina z rzędu strąkowych, rodziny motylkowatych (fig.).

 Wahadło, przyrząd, złożony z cienkiego giętkiego pręta, obciążonego w dolnym końcu masą metalową postaci soczewki, i zawieszonego w górnym końcu w ten sposób, że może ś. wahać w jedną i drugą stronę: w., reguluje ruch zegara (fig.).

 Wahadłowy, dotyczący wahadła; w. ruch = odbywający ś. na sposób wahadła to w tę, to w ową stronę równomiernie.

 Wahanie, rzecz., od Wahać, wątpliwość, niepewność, chwiejność, brak zdecydowania; drganie, dygotanie, oscyllacja.

 Wahaty — p. Wahotliwy.

 Wahnąć — p. nied. Wahać.

 Wahnięcie, Wahnienie, jedno poruszenie wahadła od jednego krańcowego punktu do drugiego.

 Wahotliwy, chwiejący ś., wahający ś., kołyszący ś.; niepewny, niezdecydowany.

 Wahować się, wahać ś.

 Wajdelota, lit., niższy kapłan i pieśniarz za czasów pogańskich Litwy, ofiarnik.

 Wajdelotka, lit., rodzaj niższych kapłanek u dawnych Litwinów.

 Wajnsztyn, Wajnsztejn, nm., kamień winny.

 Waka — p. Szarowaka — p. Szarogłaz.

 Wakacje, łć., czas wolny od zajęć szkolnych między końcem jednego roku szkolnego a początkiem drugiego, ferje.

 Wakacyjny, łć., odnoszący ś. do wakacji.

 Wakans, Wakancja, łć., miejsce, posada w biurze, w urzędzie nie zajęta, nie obsadzona, będąca do zajęcia.

 Wakat, właśc. Vacat, miejsce wolne, próżne, nie zajęte, wakujące; w książce: stronica pusta, nie zadrukowana.

 Wakcyna, łć., ospa krowia, krowianka.

 Wakcynacja, łć., szczepienie ospy ochronnej.

 Wakcynować, łć., zaszczepiać ospę sztuczną.

 Wakować, łć., być nie zajętym; o urzędzie, miejscu, posadzie: być wolnym.

 Wakumetr, łć., przyrząd do mierzenia prężności powietrza w maszynie pneumatycznej (f.).

 Wakuola, łć., maleńka przestrzeń pusta między komórkami, składającemi organizm.

 Wal, Waleń, nm., wieloryb.

 Walać, brudzić, plamić; w. sukno = folować; w. ś., brudzić ś., plamić ś., kalać ś., tarzać ś. w błocie, w kurzu; leżeć w nieładzie, nieporządku, poniewierać ś., przewracać ś.

 Walc, nm, taniec wirowy pochodzenia niemieckiego w tempie ¾ muzyka do niego.

 Walcować, nm., tańczyć walca.

 Walcować, nm., ugniatać (drogę, rolę) za pomocą ciężkiego wału, ciągnionego przez konie lub lokomobilę; przepuszczać między walcami bryłę żelaza, stali, żeby jej nadać kształt żądany (sztaby, relsu, drutu, blachy).

 Walcowaty, mający kształt walca, podobny do walca.

 Walcownia, zakład, w którym wyrabiają szyny, blachy, druty; maszyna, służąca do walcowania żelaza, do wyrobu blach metalowych (fig.).

 Walcowy, dotyczący walca, walcowaty; odnoszący ś. do walca tańca.

 Walcówka, narzędzie, przyrząd do walcowania, do gładzenia (papieru, tektury, skóry), do wyrównywania i przyciskania ziarna na roli.

 Walczyć, prowadzić, toczyć z kim walkę, bić ś., mocować ś., pasować ś., ścierać ś. z kim, wojować, bojować, zmagać ś.; opierać ś. spotykanym na drodze życia przeciwnościom, przemagać trudności.

 Walczyk, zdr. od Walc.

 Waldhar, nm., trawa morska, rosnąca na dnie mórz strefy umiarkowanej, używana zamiast włosienia do wypychania materaców, mebli, do opakowywania towarów, a w krajach nadmorskich jako nawóz.

 Waldharowy, nm., zrobiony z waldharu a. z waldharem.

 Walec, bryła gieometryczna, utworzona obrotem prostokąta około jednego z jego boków, cylinder (fig.): sztuka drzewa, bryła kamienia a. minerału w kształcie mniej więcej walca gieometrycznego; w. rolniczy = cylinder drewniany a. żelazny, umocowany w ramie i obracający ś., połączony z przyrządem zaprzęgowym do utłaczania i rozgniatania gruntu, gnoju i t. p. (fig.).

 Walecznica, kobieta waleczna, bohaterka; bojowniczka, rycerka.

 Walecznie, przysł., w boju: dzielnie, bitnie, mężnie, odważnie.

 Walecznik, mężczyzna walczący, bojownik, rycerz; człowiek waleczny, bojownik.

 Waleczność, męstwo, dzielność, odwaga w walce, bohaterstwo.

 Waleczny, dzielny w boju, mężny, odważny, śmiały, wojowniczy.

 Waledykacja, łć., pożegnanie.

 Walenrodyzm, łć., zemsta nad wrogiem przez uprzednie udawanie przyjaźni, a potem wystąpienie przeciw niemu (od imienia bohatera poematu Mickiewicza «Konrad Wallenrod»).

 Walentego św. choroba — p. Epilepsja.

 Walentynit, tlenek antymonu, gatunek minerału barwy szarej, żółtawej, o kryształach w postaci słupków, tafelek a. igiełek.

 Waleń — p. Wal.

 Walerjana, rośl. — p. Kozłek.

 Walerjanowy, łć., odnoszący ś. do walerjany, zrobiony z walerjany.

 Walet, fr., niżnik, czwarta (od asa) figura w kartach (fig.)

 Waleta, nm., pożegnanie, uczta pożegnalna.

 Walgina, motyl z podrzędu miernikowców z rodziny drzewiniaków.

 Walhalla, nm., raj, niebo, miejsce pobytu bohaterów po śmierci w mitologji giermańskiej; nazwa budowli, przeznaczonych na przedstawienia teatralne, muzykalne i t. p.; gmach, służący za panteon, poświęcony pamięci znakomitych Niemców, nioopodal Regensburga.

 Wali, arab., zarządzający prowincją turecką, gubernator.

 Walialahdi, arab., następca tronu.

 Walić, dok. Walnąć; uderzać, stukać, bić, łomotać, okładać kijem, ranić szablą, grzmocić; uderzając przewracać, rozwalać, obalać, burzyć; porywać, unosić z sobą gwałtownie; rzucać na stos, na kupę, zwalać bez ładu, nieporządnie, sypać na kupę: rzucać, ciskać na kogo, aby go przygnieść, poranić, zabić; przen., zwalać na kogo winę, obarczać go odpowiedzialnością, ciężarem nieszczęścia niezasłużonego; w. sukno = folować; w. ś., przewracać ś., obalać ś.. rujnować ś., dochodzić do upadku; bić ś. wzajemnie kijami, grzmocić siebie nawzajem; spadać, zwalać ś. na kogo, przygniatać go moralnie swym ciężarem; iść: gromadą, masą, hurmem, z hałasem, sunąć szumnie, w wielkiej ilości, w mnóstwie; deszcz w-i = pada gwałtownie.

 Walida, tur., sułtanka matka, matka żyjąca panującego sułtana w Turcji.

 Walidacja, łć., uprawomocnienie, przyznanie, potwierdzenie, nadawanie czemu wartości.

 Waligóra, imię bohatera-olbrzyma w baśniach słowiańskich, zdolnego rozwalać góry, brata Wyrwidęba.

 Walik, zdr. od Wal; w. rdzeniowy = jedna z dwu cząstek warstwy rdzeniowej listka nerwowego u zarodka zwierzęcego a. ludzkiego, z których rozwijają ś. później różne części mózgu.

 Walina, ruina, upadek; w lm., w-y, ruiny, gruzy, zwaliska.

 Walisnerja, łć., nurzaniec śrubowy, południowo-europejska roślina wodna z rodziny żabiściegowatych (fig.).

 Walisty, walący ś. łatwo; wywrotny, chwiejny; o drzewach: pokręcony od wiatru.

 Waliza, fr., kuferek ręczny, pokryty skórą lub płótnem (fig.).

 Walizka, fr., mała waliza.

 Walka, bitwa, bój, starcie, utarczka, zmaganie ś., zapasy: w. o byt = współubieganie ś. istot żywych o zdobycie środków potrzebnych do życia, przyczyni zwyciężają organizmy mocniejsze.

 Walkirje, nm., w mitologji giermańskiej: boginie, kierujące losem bitew i odprowadzające poległych bohaterów do Walhalli,

 Walmowy dach, nm., dach czterospadowy, ze spadkami i okapami na wszystkie cztery strony (f.); w-e sklepienie = sklepienie, opierające ś. o wszystkie cztery ściany, pośrodku wznoszące ś. jako sklepienie krzyżowe.

 Walnąć — p. nied. Walić.

 Walnie, przysł., wybornie, dzielnie, znakomicie, porządnie, przednio, stanowczo, ostatecznie.

 Walny, powszechny, ogólny, główny, jeneralny: sejm w., post w.; droga w. = trakt bity; bitwa walna = stanowcza, rozstrzygająca; wyborny, znakomity, wyśmienity, przedni, dzielny.

 Walor, łć., wartość, znaczenie; w-y, papiery wartościowe.

 Walorowy, łć., odnoszący ś. do waloru.

 Waltornia, nm., metalowy dęty instrument muzyczny z rozwartym szeroko zakończeniem, o nizkim tonie (fig.).

 Waltornista, nm., muzyk, grający na waltorni.

 Waluta, wł., wartość, stopa mennicza; stosunek pieniędzy papierowych do złota i srebra; wartość obiegowa wekslu; rodzaj pieniędzy, w jakich weksel bywa wystawiony; w. rachunku = suma rachunku.

 Walwacja, łć., ocenienie, oznaczenie wartości.

 Walwalacyjny, dotyczący walwacji, w-a tabela = wykaz nominalnej wartości różnych monet.

 Walwas, miara objętości: blizko korzec.

 Wał, łć., długi nasyp ziemi, wznoszony w celach fortyfikacyjnych lub odgraniczających, grobla, tama; długa sztuka drzewa, graniasta a. kształtu walca, na której osadzają ś. koła, zęby itp., poruszające maszynerję; część warsztatu tkackiego, na którą nawija ś. przędza a. płótno, nawój; tyle płótna, ile ś. wytka z jednej osnowy; bałwan morski, fala; coś usypanego a. ułożonego w kształcie wału: w. siana = pokos; w-em, przysł., długim, ściśniętym szeregiem, falą; pokotem, mostem.

 Wałach, nm., koń wytrzebiony.

 Wałaszy, nm., odnoszący ś. do wałacha.

 Wałaszyć, nm., ogiera robić wałachem, trzebić, kastrować, pokładać.

 Wałeczek, nm., zdr. od Wałek.

 Wałeczkowaty, podobny z kształtu do wałeczka, cienki i podłużny.

 Wałecznik burakowy, robak z rzędu nicieni, uszkadzający buraki.

 Wałek, cienki, niewielki wał ręczny: w. do wałkowania ciast, do wiercenia maku, do maglowania bielizny; coś skręconego w kształcie walca, np. zwitek papieru, zwój płótna i t. p.

 Wałęs, skorupiak krytodychawkowy z rzędu krótkoogoniastych, nadbrzeżnych.

 Wałęsa, włóczęga, próżniak.

 Wałęsać się, błąkać ś., włóczyć ś., chodzić z kąta w kąt bezczynnie.

 Wałka, karawana wozów, czyli maź, naładowanych towarami.

 Wałkarczyk, czeladnik wałkarski; syn wałkarza.

 Wałkarski, należący do wałkarza, odnoszący ś. do wałkarza.

 Wałkarz, rzemieślnik, który bieli płótno, wali sukno, oczyszcza suknie, blecharz, folusznik, pilśniarz; owad tęgopokrywy pięcioczłonkowy, pokrewny chrabąszczowi majowemu, lipczyk (fig.).

 Wałkonić, miąć, ugniatać, gnieść, w. ś., łazić z miejsca na miejsce, wałęsać ś., próżnować.

 Wałkoń, człowiek, wałęsający ś. z kąta w kąt; wagus, próżniak, gapa, głupiec; nicpoń.

 Wałkować, wałkiem przeciągać, rozpłaszczać, równać, wygładzać, czynić rozwlekłym; w. przedmiot = mówić długo, rozwlekle, powtarzając ś. wciąż o tym samym; bić, okładać; w. ś., być wałkowanym; ciągnąć ś. długo.

 Wałkowaty, mający kształt wałka.

 Wałkownica, prasa wałkarska, stolnica wałkarska; deszczułka dość długa w karby z małym wałkiem, służąca do wałkowania nią bielizny (fig.).

 Wałkownictwo, rzemiosło wałkarza.

 Wałkowniczy — p. wałkarski.

 Wałkowy, dotyczący wałka; podobny do wałka.

 Wałołomny, łamiący wały.

 Wałostaw, Wałokop, sztuka sypania wałów.

 Wałowity, tłusty, jak wał; tęgi, potężny.

 Wałowy, odnoszący ś. do wału, ściągający ś. do wału: wieniec w. = udzielany wodzom rzymskim za zdobycie obozu.

 Wamborek — p. Węborek.

 Wampir, gatunek nietoperza, żywiący ś. głównie owadami i owocami, a w braku właściwego pożywienia wysysający krew ssących, ptaków, a czasem ludzi śpiących (fig.); w podaniach ludu upiór, wysysający krew ludziom i zwierzętom; przen., lichwiarz, człowiek, wyzuwający innych z mienia, jakoby wysysający ich krew.

 Wanad, Wanadyn, łć., pierwiastek chemiczny, metal srebrnobiały, bardzo trudno topliwy; niektóre jego związki są używane do pięknego atramentu czarnego, czarnej farby anilinowej, złotego bronzu, do bronzowania.

 Wanadynit, rodzaj minerału, barwy żółtej, brunatnej a. czerwonej.

 Wandal, Giermanin z plemienia tegoż nazwiska, przen., barbarzyniec, niszczyciel wszystkiego, co napotka, niszczyciel cywilizacji.

 Wandalizm, łć., żądza niszczenia wszelkich zabytków oświaty, barbarzyństwo, dzikość.

 Wandalski, odnoszący ś. do Wandalów, właściwy Wandalom; dziki, barbarzyński, niszczący oświatę i jej owoce.

 Wandel, kara pieniężna, grzywna.

 Wandruty, belki w kopalni, zabezpieczające od zapadnięcia ziemi, podpory, kątownice.

 Wanga, nm., każdy z dwu bali bocznych, w których są schody osadzone, bok schodów, policzek schodowy.

 Waniek, wino zepsute, zwietrzałe, spleśniałe; człowiek głupi, próżny.

 Wanienka, Wanieneczka, mała wanna.

 Wanilina, substancja aromatyczna, znajdująca ś. w owocach wanilji, używana w lecznictwie i jako przyprawa do potraw.

 Wanilja, Wanilia, fr., wysuszone strąki pewnego gatunku storczyków środkowej Ameryki, o silnej, przyjemnej woni, używane jako przyprawa (fig.).

 Waniljowy, fr., dotyczący wanilji, zrobiony z wanilji.

 Wankować w domu = tłuc ś., markować, przeszkadzać, pokutować.

 Wanna, nm., wielkie naczynie blaszane, kaflowe, metalowe, marmurowe itp do kąpieli (fig.); brać w-ę = kąpać ś.; w. sucha = kąpiel nie z wody, lecz z pary; umyślne puszczenie sobie krwi przez otwarcie żył w celu samobójczym.

 Wanton, rodzaj sieci rybackiej.

 Wanus, łć., człowiek próżny, zarozumiały.

 Wańczos, nm., szujka, klepka dębowa (z jakich robią ś. beczki).

 Wańtuch, nm., duży worek na wełnę, na chmiel i t. p.; żart., brzuch.

 Wapiarnia, piec do wypalania wapna.

 Wapiennia, Wapiennica, budowla i piec do wypalania wapna.

 Wapienniczy, odnoszący ś. do wapiennika.

 Wapiennik, rzemieślnik, robotnik, trudniący ś. wypalaniem wapna.

 Wapienny, dotyczący wapna, zawierający w sobie wapno, z wapna zrobiony, służący do wypalania wapna: piec w.; góra w-na = kopalnia wapna; grant w. = zawierający w sobie wapno; woda w-a, mleko w-e = roztwór wodny wapna gaszonego; nawóz w. = zawierający w swym składzie chemicznym wapno; w-a skała osadowa = zawierająca związki wapna; kamień w. = węglan wapienny, związek, często spotykany w naturze, który wypalany w umyślnych piecach, daje tlenek wapnia, czyli wapno niegaszone.

 Wapień, metal z grupy metali ziem alkalicznych, występujący w licznych związkach w skorupie ziemskiej (gips, wapniak, kreda, marmur i t. p.).

 Waplinek — p. Gipsowiec.

 Wapniak, rodzaj skały osadowej, składającej ś. z węglanu wapnia.

 Wapniarka, kopalnia wapna, wagon do wożenia wapna.

 Wapnić, pokrywać wapnem, posypywać wapnem, bielić.

 Wapnieć, zamieniać ś. w wapno.

 Wapnienie, zmienianie ś. w wapno; w. żył = choroba, polegająca na tym, że naczynia krwionośna stają ś. kruchsze.

 Wapniowiec — p. Wapniak.

 Wapniowy, taki, w którego skład wchodzi wapień: wodzian w., węglan w., chlorek w., siarczan w. i t. p.

 Wapnisko, złe, liche wapno; miejsce pozostałe po wydobyciu wapna, miejsce, gdzie składają wydobyte wapno.

 Wapnisty, obfitujący w wapno, nasycony wapnem, zawierający rozpuszczone w sobie wapno.

 Wapno, związek chemiczny wapnia z tlenem: w. niegaszone a. palone = tlenek wapnia; w. gaszone = wodzian wapienny, powstający z połączenia tlenku wapnia z wodą; w. bydrauliczne = tlenek wapnia, pomieszany z innemi ciałami, np. z gliną, ma własność twardnienia pod wodą.

 Wapnować, przemywać w wodzie wapiennej.

 Wapń — p. Wapień.

 Wapory, łć., wyziewy, gazy sprawiające wzdęcie; atak nerwowy, spazmy.

 Waporyzacja, łć., parowanie, ulatnianie.

 War, gotowanie, warzenie; ilość płynu, naraz uwarzonego; płyn wrzący, wrzątek, ukrop; wielkie gorąco, upał.

 Wara!, wykrz., oznaczający rozkaz niezbliżania ś., niedotykania ś. do czego, usunięcia ś., odejścia.

 Waran, wielka zwrotnikowa jaszczurka, barwy żółtawozielonej w plamy czarne i żółte, przebywająca w rzekach Afryki, ostrzegacz (fig.).

 Warcab, Warcaba, nm., bierka, pionek, krążek drewniany a. kościany, służący do gry w warcaby; w-y, gra uprawiana na warcabnicy krążkami, wyglądającemi jakby toczone guziki zw. warcabami a. bierkami.

 Warcabek, gatunek ślimaka płucodysznego, o skorupce żółtawej, zw. także nieruchem stawowym, błotniarka (fig.).

 Warcabnica, nm., tablica takaż, jak szachownica, służąca do gry w warcaby (f.), o 64, a we Francji o stu polach, i wtedy zamiast kwadratów naprzemian białych i kolorowych miewa często na sobie linje ukośne z grubszemi punktami, tak ś. krzyżujące, że tworzą kwadrat złożony z 25 punktów.

 Warcabnik, nm., motyl dzienny z rodziny powszelatków.

 Warcabny, Warcabowy, nm., dotyczący warcabów, odnoszący ś. do warcabów; urzędnik przy żupach solnych.

 Warchlak, młody dzik, od sześciu tygodni do dwu lat (fig.).

 Warcholec, bal z drzewa dębowego, używany do budowy okrętów.

 Warcholić, siać niezgodę, wywoływać zwady, robić zamieszanie, wichrzyć, w. ś., kłócić ś., wadzić ś., sprzeczać ś., swarzyć ś.

 Warchoł, kłótnik, awanturnik, wichrzyciel, człowiek niespokojny, burzliwy; swar, sprzeczka, kłótnia.

 Warczeć, Warczyć, dok. Warknąć; o zwierzęciu drapieżnym: wydawać głos podobny do przeciągłego brzmienia głoski r., wyrażając tym niezadowolenie, złość i t. p.; mruczeć ze złości, szemrać, wydawać odgłos drżący.

 Warda, Wardawy, człowiek, używający lewej ręki zamiast prawej, mańkut.

 Wardęga, bydlę; dobytek; czeladź; włóczęga, łazęga; zagrodnik.

 Wardzanka, żądlica, owad błonkoskrzydły, spokrewniony z osą, barwy czarnej w żółte prążki (f.).

 Warek, gatunek porostu morskiego.

 Warga, górna a. dolna, ruchoma połowa ust, zakrywająca zęby (fig.); w. sromna = jedna z dwu zewnętrznych osłon części rodnych kobiety a. samicy; gryźć w-i = ze złości; w. zajęcze u człowieka = w. rozdwojona pośrodku (fig.); brzeg naczynia, płyty, schodzący ś. z drugim; w. roślinna (fig.).

 Wargacz, morska ryba koścista, z grubemi obrzękłemi wargami i ostremi zębami, prześlicznie zabarwiona (fig.); gatunek niedźwiedzia azjatyckiego z pyskiem ryjowato wydłużonym.

 Wargaty, mający wielkie wargi.

 Wargielt, Wergielt, nm., kara pieniężna, grzywna, wynagrodzenie za skaleczenie a. zabicie przypadkowe; pieniądze, użyte na przekupienie kogo, łapówka.

 Wargokwiatowe, podrodzina roślin złożonych, z rzędu skupieńców.

 Wargowaty, mający kształt wargi a. warg.

 Wargowy, odnoszący ś. do wargi; spółgłoska w-a = tworząca ś. przez zupełne a. częściowe zwarcie warg; rośliny w-e = rodzina roślin dwuliścieniowych zrosłopłatkowych, o koronie kwiatowej, tworzącej jakby dwie wargi.

 Warjacja, łć., zmiana, przemiana, odmiana; w muz., przeprowadzenie w rozmaity i coraz nowy sposób tej samej melodji lub tematu; obłąkanie, szał; nierówności w biegu planety.

 Warjacki, łć., właściwy warjatowi, szaleńczy, szalony, narwany; po w-u, przysł., tak, jak czyni wariat, w sposób właściwy warjatowi, bez zastanowienia.

 Warjant, łć., ten sam ustęp lub wiersz jakiego utworu poetycznego, napisany w innej formie, odmianka.

 Warjat, łć., człowiek obłąkany, szalony, który stracił rozum, mający zmysły pomieszane, obłąkaniec, szaleniec, bzik; człowiek a. zwierzę gorącego temperamentu; dom w-ów = szpital, w którym trzymają pod zamknięciem i leczą obłąkanych; czyniący zamęt.

 Warjatka, łć., forma żeńska od Warjat.

 Warjator, łć., łgarz, fałszerz.

 Warjola, łć., ospa.

 Warjować, łć., tracić rozum, wpadać w obłąkanie, szaleć, postępować jak warjat, popełniać szaleństwo; okazywać nadmiar temperamentu, rzucać ś., ciskać ś., swawolić.

 Wark, głos warczący psa a. drapieżnego zwierza; każdy głos warczący: w. maszyny; gniew, jawnie okazywane niezadowolenie.

 Warkać — p. Warczeć.

 Warkliwy, warczący, wydający wark; opryskliwy, mrukliwy, odburkliwy, przykry.

 Warknąć — p. nied. Warczeć.

 Warkocz, długie włosy na głowie splecione (fig.), kosa; garść podłużnych włókien; przen., ród kobiecy, biała płeć: po w-u = po matce, po linji żeńskiej, po kądzieli; w. komety = smuga świetlana, ciągnąca ś. za kometą, ogon, miotła (fig.); gałąź brzozy płaczącej; w. Bereniki, włosy Bereniki = jeden z gwiazdozbiorów półkuli północnej; ta część sochy, cienko zacięta, która wchodzi w grądziel; koniec tylnej śruby u strzelby; część górna żagla, związana a. ściągnięta; skrętka z kilku wici u orylów.

 Warkoczowy, odnoszący ś. do warkocza.

 Warkoczyk, zdr. od Warkocz.

 Warkotać przeciw komu, odpowiadać mu głosem gniewnym, warkliwym; furczeć.

 Warnia, miejsce, gdzie kryją ś. górnicy podczas wybuchu miny, rozsadzającej skałę; łaźnia.

 Warować, nm., umacniać, fortyfikować; zastrzegać sobie: w umowie, w uchwale; o psie: leżeć na brzuchu, opierając łeb na przednich łapach, pilnować, strzec.

 Warowisko, miejsce warowne.

 Warownia, to, co waruje, ochrania od napadu nieprzyjaciela, np. mury, szańce, rowy dookoła fortecy; miejsce warowne, twierdza, forteca.

 Warownie, przysł., z obwarowaniem, z warowniami; obronnie, ochronnie, bacznie, uważnie, czujnie; z zastrzeżeniem warunków, zabezpieczająco, z zabezpieczeniem prawnym.

 Warownik, człowiek, który coś zabezpiecza, zapewnia, gwarant: w. okrętów = człowiek, zapewniający właścicielowi statku wynagrodzenie w razie zatonięcia statku.

 Warowny, uzbrojony, obwarowany, otoczony murami, rowami, wałami i t. p.; zabezpieczający, ochraniający; zawierający w sobie zabezpieczenie, prawne zapewnienie = kontrakt warowny; ostrożny, baczny.

 Warrant (uorent), ang., świadectwo, wydane na złożony towar w składzie, na mocy którego właściciel może zaciągnąć pożyczkę; rozporządzenie władzy, pełnomocnictwo, rozkaz aresztowania.

 Warstewka, zdr., od Warstwa.

 Warstewkowy, Warstewkowaty, złożony z warstewek.

 Warstowiec, minerał, składający ś. głównie z krzemianu wapnia.

 Warstwa, cienki pokład czego, równo usypany, ułożony, rozpostarty na innym; pokład gieologiczny skorupy ziemskiej; przen., pewna ilość ludzi jednakowego stanu, klasa społeczna, kasta.

 Warstwować (się), układać (ś.) w warstwy.

 Warsztat, nm., pracownia.

 Warsztatnik, nm., rzemieślnik, pracujący na warsztacie a. w warsztacie, prowadzący warsztat, rękodzielnik, fabrykant.

 Warsztatny, nm., odnoszący ś. do warsztatu, pochodzący z warsztatu.

 Warsztatownia, nm., budynek, zawierający warsztaty.

 Wart, zakręt główny nurtu rzecznego, prąd, płynący po linji krzywej, szybkość tego prądu.

 Wart, nm., mający pewną wartość, kosztujący pewną ilość pieniędzy; godzien czego, zasługujący na co; w. Pac pałaca, a pałac Paca, żart., jeden taki sam dobry, jak i drugi.

 Warta, straż, strzeżenie, stać na w-cie = stróżować, pilnować, uważać; żołnierz stojący na w-cie = wartownik, szyldwach; straż postawiona dla pilnowania kogo a. czego, żołnierze, rozstawieni dla pilnowania, strzeżenia, czuwania; w. honorowa = postawiona dla uczczenia jakiego dygnitarza, świta, eskorta.

 Wartałka, Wartołka, Wartaczka, przyrządzik, wkładany na wrzeciono, aby ś. dobrze i równo kręciło (fig.); zabawka dziecinna, kręcąca ś. za pociągnięciem jej sznurkiem, cyga, fryga, bąk; kobieta swarliwa, gniewliwa, zła.

 Warterz, nm. — p. Wartownik.

 Wartki, szybko kręcący ś., chyży, rzeźki, zwinny, szybki.

 Wartko, przysł., kręcąc ś. szybko, zwinnie, chyżo, raźnie.

 Wartkonogi, szybko biegający.

 Wartkość, szybkość ruchu wirowego, zwinność, chybkość, chyżość.

 Wartman, nm., retman, przewodnik statków wodnych.

 Wartnik — p. Wartownik.

 Wartny, płynący wartem zakrętem; szybki, chyży, zwinny.

 Warto, godzi ś., nie szkodzi, dobrzeby było, należy, przystoi, uchodzi.

 Wartogłowiec — p. Wartogłów.

 Wartogłowieć, dostawać zawrotu głowy, szaleć.

 Wartogłowy, mający przewróconą głowę; szalony; niespokojny, burzliwy, warcholski.

 Wartogłów, Wartogłowiec, Wartołeb, pustak, półwarjat, narwaniec, postrzeleniec, bzik, szaleniec.

 Wartogłówstwo, Wartogłowość, choroba: zawrót głowy; dziwactwo, bezrozumno postępowanie, szaleństwo, bzik.

 Wartołka — p. Wartałka.

 Wartościowość, w chem., najmniejsza ilość atomów pierwiastka, łącząca ś. w związku z jednym atomem wodoru.

 Wartościowy, mający dużą wartość, cenny, pożądany.

 Wartość, to, co przedstawia przymiot rzeczy, mniej a. więcej cennej a. kosztującej, cenność, kosztowność, cena, posiadanie mniejszego a. większego szacunku ze względu na swą użyteczność, piękność, dobroć i t. p.; w ekonomji politycznej: w. dodatkowa, cz. nadwartość = cena pracy ludzkiej, potrzebnej do wytworzenia jakiegoś produktu; w lm., w-i, wszystko, mogące być sprzedane a. nabyte, zwłaszcza papiery procentowe, akcje, weksle itp; przen., wyższy lub niższy poziom przymiotu duchowego, godność, szlachetność.

 Wartować, stać przy kim a. przy czym na straży, pilnować, stróżować, strzec — p. Wertować.

 Wartownia, budka dla wartownika, dla straży, czatownia.

 Wartownik, żołnierz, stojący na warcie, straż, stróż pilnujący.

 Waruga, u flisaków: straż na statku wodnym.

 Waruneczek, zdr. od Warunek.

 Warunek, nm., to, co zawarowano, zastrzeżono, to, od czego spełnienia zależy dotrzymanie umowy; okoliczność, na którą ktoś ś. godzi, zawierając z drugim umowę, kondycja; ochrona, obrona, strzeżenie, straż, warowanie; załoga warowni, straż osobista; w matem., jedna z danych wielkości wiadomych, z których wyprowadza ś. niewiadoma.

 Warunkować, stawiać warunki, zastrzegać, uzależniać; w. ś., zabezpieczać ś. warunkami, stawiać wzajemne warunki.

 Warunkowo, przysł., pod warunkiem, z zastrzeżeniem, zależnie od czego.

 Warunkowość, przymiot tego, co jest warunkowe, czego spełnienie zależy od pewnych warunków, zawarowanie.

 Warunkowy, zawierający pewien warunek, pewne zastrzeżenie: sąd w., wniosek w. w logice; zależny od pewnych warunków; w gram., tryb w. = oznaczający czynność nie istniejącą w rzeczywistości, lecz pomyślaną, jako możliwa lub niemożliwa przy pewnych warunkach.

 Warza, potrawa uwarzona, ugotowana, strawa, jadło; war, warzenie.

 Warząchew, Warzęcha, duża łyżka drewniana, z długą rękojeścią, używana przy gotowaniu potraw (f.).

 Warzelnia, miejsce, gdzie ś. coś warzy, gotuje: w. soli = budynek z przyrządami do wygotowywania soli z wody.

 Warzęcha, rukiew lekarska, roślina trwała z rodziny krzyżowych, jadalna jako sałata (f.); w. chrzan = roślina z rodziny krzyżowych, o smaku ostrym, używana jako przyprawa do mięsa; ptak z rzędu bocianowatych, rodziny ibisów, o długim, płaskim dziobie (fig.).

 Warzęchwa — p. Warząchew.

 Warzonka, sól wywarzona z solanki.

 Warzyć, wystawiać płyn na działanie wysokiej temperatury, doprowadzać go do temperatury wrzenia, gotować; zanurzywszy w płynie, wystawiać na działanie wysokiej temperatury, gotować; przen., knuć, układać w głowie, przemyśliwać: w. co w umyśle; przez wywarzanie, wygotowywanie oddzielać cząstki stałe od płynnych, wygotowywać, wyparowywać; wodę w., woda będzie = o pracy bezprzedmiotowej i bezużytecznej; jakie kto w-y, takie pija piwo = każdy jest sprawcą swego losu; w. gniew, zawiść, nienawiść w sercu = chować, żywić, ukrywać; w. ś., być warzonym, gotować ś.

 Warzyste (-ego), potrawa warzona, warza.

 Warzysty, mogący być warzonym, gotowanym; gotowany, warzony.

 Warzysz, robotnik w warzelni soli.

 Warzywko, zdr. od Warzywo.

 Warzywna, motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny sówek; piętnówka brukwiówka.

 Warzywnia, budynek, w którym przechowują przez zimę warzywo.

 Warzywnica, owad szkodliwy z rodziny pluskiew drzewnych (fig.).

 Warzywnictwo, nauka o hodowaniu warzywa.

 Warzywniczy, odnoszący ś. do warzywnictwa.

 Warzywny, dotyczący warzywa odnoszący ś. do warzywa: ogród w., w którym posadzone jest warzywo; sklep w. = w którym sprzedają warzywa.

 Warzywo, rośliny uprawne, przydatne do warzenia na potrawę dla ludzi, jarzyny, ogrodowi zna; potrawa z jarzyn.

 Wasal, nm., w czasach feudalnych, w wiekach średnich: lennik, hołdownik, podległy suzerenowi.

 Wasalstwo, nm., stosunek wasala do suwerena.

 Wasan — p. Waszmość.

 Wasani, Waćpani, Waśćka, Acani, Aśćka, dawne przemówionie do kobiet zamężnych.

 Wasanna, Wacanna, Waćpanna, Acanna, dawne przemówienie do kobiety niezamężnej, do panny.

 Wasąg, jeden z koszów plecionych, stanowiących boki wozu chłopskiego, bryczki (fig.); wóz z takiemi koszami.

 Wasążek, zdr. od Wasąg.

 Waselina, łć., tłuszcz, otrzymywany przy dystylacji ropy naftowej, używany do maści, do smarowania skóry lub metalowych części maszyny.

 Wasengować się, krzywić się, okazywać niezadowolenie.

 Wasędziej — p. Waszmość.

 Wasężny, Wasągowy, odnoszący ś. do wasąga.

 Wasilek, Wasilka — p. Chaber.

 Wasiłek, Wasilka, deska dębowa zdatna na klepkę, wanczos.

 Wasindziej, Asindziej — p. Waszmość.

 Waskulka, łć., naczyńko do przechowywania olejów świętych, używanych przy obrzędzie chrztu.

 Wasserpolak, nm., ironiczna nazwa, nadawana Ślązakom przez Niemców.

 Wasserwaga, nm. — p. Libella.

 Wasserzupa, nm., wodzianka, zupa z wody gorącej, masła i bułek a. chleba.

 Wasz, do was należący, do was odnoszący ś., od was pochodzący, wam właściwy; w. zamiast twój; w-a miłość = tytuł, dawany dawniej osobom dostojnym — p. Waszmość.

 Wasze (poufale) — p. Waszmość.

 Waszeciać komu, mówić mu waszeć, tytułować go waszmością.

 Waszeć — p. Waszmość.

 Waszmościć, Waszmościać komu — p. Waszeciać.

 Waszmościny, Waszecin, Waścin, Waćpaniny, dotyczący waszmości, należący do waszmości.

 Waszmość, skr. zam. Wasza Miłość, Waszeć, Waść, Wasindziej: Waćpan, Jegomość, dawne przemówienie do mężczyzn, niższych stanowiskiem, asindziej.

 Waszyngtonja, Welingtonja, łć., sosnogron, olbrzymie drzewo szyszkowate, rosnące w Ameryce północnej, dochodzące do 500 stóp wysokości (fig.).

 Waszyniec, jeden z waszych.

 Waść, Waścin — p. Waszmość, Waszmościn.

 Waśliwy, Waśniwy, niezgodny, sprzeczający ś.

 Waśnić, doprowadzać do niezgody, do sporu, wywoływać kłótnię; w. ś. na kogo, mieć do niego niechęć, gniew, urazę; w. ś. z kim, być z nim w niezgodzie, spierać ś., sprzeczać ś., kłócić ś.

 Waśniwy, kłótliwy, gniewliwy, swarliwy, niezgodny; pełen waśni, pochodzący z waśni.

 Waśń, niezgoda, nieprzyjaźń, niechęć, gniew; spór, zwada, kłótnia, sprzeczka, nieporozumienie.

 Wat — p. Watt.

 Wata, nm., wyrób z owoców rośliny bawełna, używany do podszywania nią ubrań, aby były cieplejsze, do opakowywania, do opatrunków, okładów itp.; miękki jak w.: bez woli, łatwo ulegający.

 Wataha, tat., kupa zbrojna Tatarów, plondrująca w celu łupieżczym; przen., banda rabusiów.

 Watażka, tat., dawny kozak ukraiński, przywódca drużyny wojskowej lub bandy rozbójniczej.

 Waterklozet, ang., rodzaj wychodka z przyrządem do spłókiwania nieczystości za pomocą wody (f.).

 Waterlinja, ang., linja, do której statek przy pełnym ładunku pogrąża ś. w wodzie.

 Waterpas, nm., przyrząd mierniczy — p. Libella.

 Waterpolo (uoterpolo), ang., gra w polo na wodzie, prowadzona przez zręcznych pływaków.

 Waterproof (uoterpruf), ang., nieprzemakalna tkanina i ubranie z niej zrobione.

 Watować, nm., podkładać watę pod odzież, pod przykrycie, dla ciepła; podszywać watą.

 Watra, popiół po spalonych drzewach na karczowisku; popiół z węglem po spaleniu słomy; ognisko w polu.

 Watt, nazwa jednostki pracy prądu elektrycznego (736 wattów odpowiada sile jednego konia parowego).

 Watykan, łc., pałac w Rzymie, będący rezydencją papieża, stolica papieska; dwór, rząd papieski.

 Wawelit, rodzaj minerału, o kryształach drobnych, o postaci igieł, zebranych w sferyczne a. promieniste skupienia.

 Wawrzyn, drzewo zawsze zielone z rodziny wawrzynowatych, rośnie w Europie połud. i zachodniej, gałązkami jego wieńczą poetów; liście jego, zw. bobkowe, służą za przyprawę kuchenną, laur, bobek (f.).

 Wawrzynek, krzew z rodziny wawrzynkowatych, o jagodach, zawierających sok słodki, wilczełyko (fig.).

 Wawrzynowate, rodzina roślin dwuliścieniowych, drzew stref gorących, pięknie ulistnionych, aromatycznych, po większej części zawsze zielonych.

 Wawrzynowiśnia — p. Laurowiśnia.

 Wawrzynowy, dotyczący wawrzynu, należący do wawrzynu, z wawrzynu zrobiony; wieniec w. = godło sławy, dawane bohaterom, zwycięzcom, ludziom, odznaczającym ś. osobliwą zasługą.

 Waza, fr., naczynie głębokie o ozdobnych kształtach w rodzaju misy z wygiętemi bokami i brzegami (fig.).

 Wazeczka, Wazka, fr., mała waza.

 Wazelina — p. Waselina.

 Wazomotoryjne nerwy, łć., nerwy, powodujące rozszerzenie a. kurczenie naczyń krwionośnych; nerwy naczynioruchowe.

 Wazon, fr., doniczka na kwiaty.

 Wazonkowiec, fr., robak, żyjący w wazonach z kwiatami, spokrewniony z dżdżownicą.

 Ważenie, rzecz, od Ważyć.

 Ważka mała waga; dość duży owad prostoskrzydły, o ciele wydłużonym, dużej głowie i wielkich oczach (fig.).

 Ważki, mający sporą wagę; nielekki, dość ciężki.

 Ważkość, przymiot tego, co jest ważkie, ciężkie.

 Ważnica, w dawnych miastach polskich budynek, w którym urzędnicy sprawdzali wagę i miarę produktów.

 Ważniczy, należący do ważnika, odnoszący ś. do ważenia.

 Ważnie, przysł., z wagą, z wartością, z ważnością.

 Ważnik, urzędnik w dawnej Polsce, sprawdzający wagi i miary produktów.

 Ważnomyślny, rozważny, rozsądny.

 Ważność, ciężkość, ciężar, waga; wartość, cena; wielkie znaczenie, doniosłość; poważanie, szacunek, cześć.

 Ważny, mający należytą wagę, ważący tyle, ile powinien ważyć; odnoszący ś. do wagi, stanowiący część składową wagi; mający wielkie znaczenie, taki, od którego wiele zależy, płodny w następstwa, doniosły; poważany, szanowny.

 Ważyć, za pomocą wagi dochodzić ciężaru czego, przekonywać ś. jaka jest ciężkość czego, na wadze; przen., roztrząsać w myśli, rozważać, rozbierać, oceniać w umyśle; określać za pomocą grundwagi położenie czego; w. grunt = określać jego wyniesienie ponad powierzchnię oceanu; chwiać wstrząsać, potrząsać, przechylać, przewracać; w. czym, kierować, władać, rządzić; szanować, czcić, poważać, szacować kogo; przywiązywać do czego wagę, cenić; narażać na niebezpieczeństwo, na szwank, ryzykować, hazardować, nie oszczędzać, wystawiać na szkodę; w. na kogo, na co, gotować coś, godzić, starać ś. coś osiągnąć, pochwycić; mieć pewną wagę, pewien ciężar; mieć pewną wartość, pewne znaczenie, znaczyć; w. ś., być ważonym, dochodzić swego ciężaru na wadze; wahać ś., chwiać ś., być niezdecydowanym, przechylać ś. to na tę, to na ową stronę, rozważając co w duchu, pozostawać w niepewności, nie wiedzieć, jak sobie postąpić; śmieć, odważać ś. na co, mieć odwagę.

 Wąchać, dochodzić zapachu jakiej rzeczy, wciągając go w nozdrze; przen., dociekać czego, dochodzić, badać ostrożnie, dowiadywać ś. ukradkiem; próbować, przypuszczać; w. ś., wzajemnie poznawać swój zapach, poznawać ś. nawzajem za pomocą powonienia; przen., porozumiewać ś. tajnie, wchodzić w konszachty.

 Wąchawiec, człowiek, mający dobry węch.

 Wąchawy, który chętnie wącha, powąchujący, węszący.

 Wądolnica, gatunek korala morskiego z pokręconemi, wydłużonemi rzędami komór, meandryna.

 Wądół, dół długi a wązki i głęboki, parów, jar.

 Wągielnica — p. Węgielnica.

 Wągier skórny, wrzodzianka, powstająca z zatkania wylotów gruczołów łojowych — p. Wągr.

 Wąglik, niebezpieczna zaraźliwa choroba zwierząt przeżuwających, przenosząca ś. i na ludzi w postaci wrzodu na karku, powstająca z bakterji wąglikowych; karbunkuł.

 Wągr, mikroskopijnie drobny zarodek tasiemca, składający ś. z główki, szyjki i pęcherza, żyjący w kiszkach, szczególnie świni, i rozwijający ś. następnie w tasiemca; bąblowiec.

 Wągroda, środkowa część wsi, miejsce ogrodzone.

 Wągrowacieć, Węgrowacieć, dostawać wągrów.

 Wągrowaty, Węgrowaty, mający na sobie wągry, osypany wągrami; mający kształt wągrów.

 Wągrzak, rodzaj włókniaka z niewyraźnemi włóknami.

 Wąkronić się, iść powoli, wlec ś., gramolić ś.

 Wąs, zarost u mężczyzn na górnej wardze, poniżej nosa; włosy, wyrastające po bokach pyska u różnych zwierząt, przysadki, sterczące po bokach pyska nakształt wąsów: w-y u kota, u lwa, u suma; u roślin: cienki wyrostek zielny, najczęściej w kształcie skręconych spiralnie nici, za pomocą którego rośliny czepne przymocowują ś. do murów, parkanów, tyczek itp. (f.); część wystająca różnych przedmiotów i przyrządów, mająca pewne podobieństwo do wąsów ludzkich: w. u strzały, kotwicy, ankry murowej, obręczy i t. p.; nie każdy kąsa, co w-ami trząsa = mówi ś. o ludziach, udających groźnych junaków; na w. coś namotać = zakonotować sobie w pamięci, żywić jakieś złe zamiary względem kogo; nastroszyć w-a = przybrać minę groźną; to, co spadło z w-a = rzecz odrzucona, pogardzona.

 Wąsacz, ryba koścista skrzelowata, brzuchopłetwa, śledziowata — p. Wąsal.

 Wąsal, mężczyzna mający ogromne wąsy.

 Wąsat, Wąsac, ból w krzyżu.

 Wąsatek, odmiana owsa.

 Wąsatka, odmiana pszenicy.

 Wąsaty, mający duże, gęste wąsy.

 Wąsienica, Wąsionka, gąsienica owłosiona.

 Wąsieniczny, odnoszący się do wąsienicy.

 Wąsik, mały wąs, wąs dopiero rosnący.

 Wąsisko, wielki wąs.

 Wąski — p. Wązki.

 Wąsonogie, rząd skorupiaków morskich dwuklapowych.

 Wąsopławy, gromada zwierząt, mających wzdłuż odwłoku liczne nitki czyli wąsy stawowate.

 Wąsowica, Wąsionka, w budow., ozdoba architektoniczna w kształcie dwuch wywróconych i stykających ś. z sobą liter S.

 Wąsówka, owad skrzydlaty z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Wąśnik, owad skrzydlaty z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.

 Wątek, w tkaninie nitki biegnące w poprzek nitek osnowy, krzyżujące ś. z nią pod kątem prostym; nić, pasmo; bieg, ciąg: w. życia; przedmiot, materja, treść: w. rozmowy, rozumowania, opowieści.

 Wątkowy, odnoszący ś. do wątku.

 Wątlak, mały motyl z podrzędu miernikowców z rodziny drzewiniaków.

 Wątleć, stawać ś. wątłym, słabieć, słabnąć, mizernieć, tracić na ciele, na siłach, na energji.

 Wątlica, stara wątła baba.

 Wątlić, czynić wątłym, słabym, słabszym, osłabiać, sprawiać, że coś wątleje.

 Wątluchny, bardzo wątły; delikatny, chorowity.

 Wątło, Wątle, przysł., słabo, szczupło, bezsilnie, mizernie, słabowicie.

 Wątłość, słabowitość, szczupłość, mizerność, chorowitość, brak mocy, siły.

 Wątłusz, duża ryba, żyjąca w morzach północnych dająca wielką ilość tranu i mięsa pod nazwą: kabeljana, stokfisza, klepfisza i laberdanu, dorsz (fig.).

 Wątły, szczupły, mizerny, słabowity, chorowity, bezsilny, słaby.

 Wątor, fuga z brzegu klepek beczki a. innego naczynia podobnego, w którą wprawia ś. dno; worek skórzany, nadęty powietrzem, do przepływania rzeki.

 Wątornik, narzędzie bednarskie do wyrzynania wątorów, żelazko zębate, osadzone na drewnianej rękojeści.

 Wątpiciel, człowiek, który wątpi.

 Wątpić, chwiać ś. między pewnością a niepewnością; nie być pewnym czego; nie wiedzieć, czy wierzyć w co a. komu, czemu; nie dawać czemu wiary, mieć wątpliwość co do czego, powątpiewać.

 Wątpienie, powątpiewanie, wahanie ś., wątpliwość, niepewność.

 Wątpliwie, przysł., niepewnie, z wątpliwością; niewątpliwie = z pewnością, niezawodnie.

 Wątpliwość, niepewność, powstająca w umyśle człowieka, wahającego ś. między wiarą a niewiarą, nie wiedzącego, na co ś. zdecydować, co wybrać, nie mogącego zdać sobie sprawy, czy było tak, czy inaczej.

 Wątpliwy, ulegający wątpliwości co do którego zachodzi wątpliwość; zwycięstwo w-e = niewiadomo, na którą stronę ś. przeważy.

 Wątroba, duży narząd barwy brunatnej, położony w jamie brzusznej po prawej stronie obok żołądka, pod przeponą; w. siarczana = mieszanina związków chemicznych, mianowicie rozmaitych siarków potasu, barwy wątroby.

 Wątrobne (-ego), w dawnej Polsce: powinność dostarczania wątrób bydlęcych dla sokołów książęcych.

 Wątrobnica, odmiana cynobru — p. Przylaszczka.

 Wątrobnik, ryba morska zbliżona z kształtu i koloru do wątroby ludzkiej — p. Przylaszczka.

 Wątrobny, Wątrobowy, dotyczący wątroby, odnoszący ś. do wątroby; w-ne ziele = roślina alpejska.

 Wątrobowce, klasa roślin, należąca do gromady mchowych, działu rodniowców zarodnikowych (f.).

 Wątrobowy — p. Wątrobny.

 Wątróbka, mała wątroba; mieć kogo na w-ce = mieć do niego pretensję, ansę, nie zapomnieć mu jakiej urazy; mieć co na w-ce = nie zapominać urazy z powodu doznanej krzywdy.

 Wątrznik, robak z gromady wewnętrznych, nitkowatych.

 Wąwozisty, obfitujący w wąwozy, wądoły.

 Wąwóz, wązki albo głęboki wielki parów, wądół, jar; dolina, przesmyk między górami, rów (f.).

 Wąza, komórka w plastrze wosku.

 Wąziuchny, Wąziutki, bardzo wązki.

 Wązki, nie szeroki, nie rozległy wszerz, zajmujący niewiele miejsca wszerz.

 Wązko, przysł., nie szeroko, mało miejsca wszerz a. w poprzek; ciasno wszerz, nieprzestronno, nierozlegle w poprzek.

 Wązkoliści, mający liście wązkie a. długie.

 Wązkonose, małpy Starego świata, mające ogon i wszystkie cztery kończyny jednakowej długości.

 Wązkopłetw, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, listkowata.

 Wązkość, właściwość tego, co jest wązkie, nieszerokość.

 Wązwa, owad chrząszczowaty, czterostawny, wryjkowaty.

 Wąż, zwierzę kręgowe z gromady gadów, beznogie, o ciele wydłużonym, pokryte łuskami i tarczami, o języku długim, wysuwalnym, na końcu rozdwojonym, znajduje ś. w licznych gatunkach i odmianach, np.: w. wodny (f.), w. morski (f.), w. koralowy (fig.); zły duch, szatan, kusiciel; człowiek chytry, przebiegły, zły, zdradliwy, niewdzięczny, szkodliwy; działo bardzo długie z małym otworem; rura długa, spiralnie skręcona, w różnych maszynach, przyrządach naukowych i t. p., wężownica; długa kiszka u sikawek; jeden z gwiazdozbiorów na północnej półkuli; chować węża w zanadrzu = za dobrodziejstwa otrzymywać niewdzięczność, być niewdzięcznym, przygotowywać zdradę; ma w-a w kalecie, w kieszeni = jest skąpy, nieużyty.

 Wbić — p. nied. Wbijać.

 Wbiec — p. nied. Wbiegać.

 Wbiegać, dok. Wbiec, Wbiegnąć; biegnąc wchodzić, dostawać ś. do środka czego; wchodzić szybko; biec z miejsca niższego na wyższe.

 Wbieżeć — p. nied. Wbiegać.

 Wbijać, dok. Wbić; bijąc, uderzając zagłębiać co w co, wtykać, wpychać biciem; uderzając, bijąc nasadzać na co, nabijać, przybijać: w. na pal, na krzyż: w. co komu w uszy = ciągle mu mówić, aby zapamiętał: w. komu co w ręce = zmuszać do wzięcia; w. komu ćwiek, klin w głowę = nabawiać kłopota, zadawać pewną trudność; w. co komu w głowę, w pamięć, do mózgu = powtarzając zmuszać do zapamiętania, wrażać, wpajać; w. co sobie w głowę = starać ś. zapamiętać, narzucać sobie jakąś myśl natrętną.

 Wbrew, przyim., wprost przeciwnie czemu, na przekór czemu, pomimo co.

 Wbrodzić — p. Webrnąć.

 Wbrzeże, przylądek; zatoka.

 Wbudowywać, dok. Wbudować; w gotową budowę wstawiać jeszcze inną, a. część jaką.

 Wcale, przysł., zupełnie, całkowicie, ze wszystkim, zgoła; nieźle, dobrze, jak należy, niczego sobie; w. nie = zupełnie nie.

 Wcedzać, dok. Wcedzić, cedząc wpuszczać co do czego.

 Wcharkać, dok. Wcharknąć; charkaniem wciągać w usta, w gardło.

 Wchlebiać, dok. Wchlebić; wcielać (ś.) w chleb; pochlebstwem wmawiać co w kogo, przyznawać komu co pochlebnego; w. ś., starać ś. przypodobać.

 Wchłaniać, dok. Wchłonąć; wbierać, wsysać, wciągać w siebie; jeść a. pić łapczywie; przyjmować w siebie, wrażać sobie w umysł.

 Wchłanianie, wsysanie pokarmów w przewodzie kiszkowym.

 Wchłonąć, Wchłonić — p. nied. Wchłaniać.

 Wchodowy, służący do wchodu, odnoszący ś. do wejścia.

 Wchodzić, dok. Wejść; idąc przenikać wewnątrz czego, iść aż do środka czego; w. w co, stawać ś. czymś, przechodzić w co, stawać ś. udziałem czego: w. w zwyczaj, w modę, w mniemanie, w nałóg, w przysłowie; w. w co, zapuszczać ś., wdawać ś. w co, należeć do czego, zajmować ś. czym gorliwie; dochodzić czego, badać początek, przyczynę czego, zgłębiać co, roztrząsać, rozpamiętywać, rozważać, dociekać; zwracać uwagę, zważać; w. w siebie, zastanawiać ś. nad własnym postępowaniem, nad sobą samym; w. z kim w co, zawierać z nim umowę, układać ś., umawiać ś., porozumiewać ś., wdawać ś. w interesy z kim; w. w co, do czego, być używanym do czego, jako jedna z części składowych, stanowić część jakiejś mieszaniny a. związku chemicznego; z niższego miejsca przedostawać ś. na wyższe, wschodzić, wznosić ś., iść pod górę: w. na schody, na górę; słońce w-dzi.

 Wchodzień, człowiek, który wszedł dokąd, przychodzień.

 Wchód, ruch człowieka a. innej istoty, przedostającej ś. w głąb, wewnątrz czego, wchodzenie; miejsce, otwór, którym ś. wchodzi dokąd, wejście, brama, wrota, drzwi, furtka, przedpokój, przedsionek.

 Wciąć — p. nied. Wcinać.

 Wciągać, dok. Wciągnąć; ciągnąć wewnątrz czego, do środka czego, przepuszczać w środek czego; przen., namawiać, skłaniać do współuczestnictwa w jakiej sprawie, zwłaszcza złej, wplątywać, wikłać w co; przen., wkładać, wprawiać, przyzwyczajać, wdrażać; ciągnąc przenosić z niższego miejsca na wyższe; nakładać na siebie, naciągać, odziewać; wjeżdżać gromadnie, hurmem, w wielkiej liczbie; w. ś., być wciąganym; przen., wdrażać ś., wprawiać ś., przywykać, przyuczać ś.

 Wciągnąć — p. nied. Wciągać.

 Wciąż, przysł., ciągle, nieustannie, bez przerwy, bez ustanku.

 Wcibiać — p. Wścibiać.

 Wciec – p. nied. Wciekać.

 Wciekać, dok. Wciec, ciekąc przedostawać ś, w środek czego, płynąc, kapiąc, przenikać dokąd, wpływać.

 Wcielać, dok. Wcielić, przyłączać, włączać, spajać w jedno ciało, łączyć w całość organiczną, jednoczyć, zespalać; nadawać ciało, postać widomą, kształt, ruchy, urzeczywistniać; w. ś., brać na siebie ciało, przyoblekać ś. w ciało; przybierać na siebie postać realną, kształt widomy, stawać ś. rzeczywistym.

 Wcielenie, rzecz. od Wcielać; postać, w którą ś. jaka myśl, jaka idea wcieliła.

 Wcielić — p. nied. Wcielać.

 Wcielony, imiesł. od Wcielać; istny, prawdziwy, istotny, rzeczywisty.

 Wcierać, dok. Wetrzeć, trąc, nacierając sprawiać, żeby coś weszło, wewnątrz wsiąkło; w. ś., być wcieranym.

 Wcieranie, rzecz. od Wcierać; dostać w. = dostać bicie, baty.

 Wciernastki — p. Wściornastki.

 Wcięcie, rzecz. od Wciąć; zagłębienie, zrobione cięciem, część węższa czego, wycięcie w bokach, część wcięta, miejsce w pasie, w stanie, stan, talja.

 Wcięty, wsadzony za pomocą cięcia; mający zagłębienie, szczerbę, głębokie nacięcie; o liściach: mający bok jakby wystrzyżony; o stroju: cienki w pasie.

 Wcinać, dok. Wciąć, cięciem robić szczerbę, zagłębienie; wycinać fugę i wkładać, wciskać jedną rzecz w drugą.

 Wcinany, którego wcięto, wycięty, wcięty.

 Wciornastek mały, owad prostoskrzydły z gromady pluskwowatych mszyc, wysysa źdźbła różnych roślin (fig.); wszystek.

 Wciornastki — p. Wściornastki.

 Wciskać, dok. Wcisnąć; cisnąc wpychać, wgniatać, wtłaczać; cisnąc nasadzać na co, napychać; cisnąc rzucać do środka, wewnątrz czego; wyciskając sok z czego, wpuszczać, wlewać go do czego; w. ś., przedostawać ś, dokąd przez ciasny otwór, przenikać z trudem, po zwalczeniu wszelkich przeszkód; narzucać ś., wchodzić dokąd nie proszony i nie wołany.

 Wcisnąć — p. nied. Wciskać.

 Wczas, wygoda, dogodność, rozkosz; spoczynek, odpoczynek, wytchnienie, odpoczywanie; spokojność, spokój; wszystko, co przynosi wygodę, daje odpoczynek, miejsce dogodne do spoczywania; przysł., w. a. za w-u = w samą porę, we właściwym czasie, dość wcześnie, nim przeminie czas sposobny.

 Wczasik, Wczasiczek, dogodnostka, wygódka; przyjemny odpoczynek.

 Wczasność, wygoda, dogodność.

 Wczasować kogo, sprawiać mu rozkosz, otaczając go wygodami: dając miły odpoczynek; w. ś., używać wczasu, wygód, odpoczywać.

 Wczasowity, zapewniający wypoczynek.

 Wczasownik, człowiek, lubiący wygody i próżnowanie, wygodniś, sybaryta.

 Wczasowny, obfitujący w wygody, odnoszący ś, do wczasu; o człowieku: mogący używać wczasu; zamożny, bogaty.

 Wczelak, motyl dzienny z rodziny powszelatków, malwowiec.

 Wczesność, wygoda, dogodność, udogodnienie; rozkosz, rozkoszność; czas właściwy, pora dogodna, sposobność nadarzająca ś., zręczność nastręczająca ś.; czas wczesny, nie późny.

 Wczesny, dokonywany, odbywający ś, we właściwym czasie, o dogodnej porze; przypadający nie za późno, dość wcześnie; za wczasu, wcześnie dojrzewający, rychlej, niż inne gatunki: w. owoc, zboże; w. ptaszek = człowiek, wcześnie wstający; w. dowcip = właściwy, zręczny.

 Wcześnie, przysł., w sposobnej porze, we właściwym czasie = za wczasu, nie za późno; pierwej niż coś innego = rano.

 Wcześniuchny, Wcześniutki, bardzo wczesny.

 Wczłowieczać, dok. Wczłowieczyć, wcielać w postać ludzką; podnosić do godności człowieka.

 Wczołgiwać się, dok. Wczołgnąć ś.; czołgając ś., przedostawać ś., wkradać ś., wciskać ś., włazić.

 Wczołgnąć się — p. nied. Wczołgiwać ś.

 Wczora, Wczoraj, przysł., w dniu, który był przed dzisiejszym, dnia poprzedniego.

 Wczorajszy, pochodzący z dnia, poprzedzającego dzisiejszy, zdarzony w dniu minionym; jesteśmy w-i = należymy do przeszłości, ja nie w. = żyję nie od dnia wczorajszego, żyłem już dość długo na świecie; w-ego dnia szuka = szuka rzeczy niepodobnej do znalezienia.

 Wczuć się — p. nied. Wczuwać ś.

 Wczuwać się, dok. Wczuć się; uczuciem wnikać w co, poznawać co za pomocą czucia, wgłębiać ś., przejmować ś.

 Wczyniać się za kim, wstawiać ś.

 Wczytać się — p. nied. Wczytywać się.

 Wczytywać się, dok. Wczytać ś.; czytając coraz dalej jaką książkę, artykuł, rozprawę, poznawać coraz bardziej myśl pisma, wnikać w treść czego.

 Wćwiczyć (się), przyuczyć (ś.), wdrożyć (ś.) do czego, wprawić (ś.), włożyć (ś.) w co.

 Wdać – p. nied. Wdawać.

 Wdal, W dal, przysł., w daleką przestrzeń, w punkt daleki, do miejsca odległego.

 Wdały, ładny, piękny.

 Wdarcie się, wejście gwałtowne, dostanie ś, przebojem do jakiego miejsca.

 Wdawać, dok. Wdać; namawiać, skłaniać kogo do udziału w czym, wciągać, wplątywać w co; w. ś., mieszać ś. do czego, brać w czym udział, wtrącać ś. do czego; przyplątywać ś., przystępować: wdała mu ś. gangrena = dostał jej; w. ś. z kim, wchodzić z nim w stosunki, przyjaźnić ś., zadawać ś., wstępować w związki, porozumiewać ś.; w. ś. w co, oddawać ś, czemu z zapałem, całą duszą; w. ś. w kogo, być do niego zupełnie podobnym pod względem cielesnym a. duchowym, być nieodrodnym względem kogo; w. ś. z kim w rozmowę = zaczynać rozmawiać, prowadzić ją, dyskutować.

 Wdąć — p. nied. Wdymać.

 Wdech, wdychanie, wciągnienie powietrza w płuca.

 Wdepnąć — p. Wdeptać; w. w co = wdać ś. w jaką niedobrą sprawę i być przez to narażonym na przykrość, na stratę.

 Wdeptać — p. nied. Wdeptywać.

 Wdeptywać, dok. Wdeptać, depcąc, stąpając, wchodzić w co; stawać nogą na czymś nieczystym i uwalać ś.; depcąc wtłaczać, wgniatać, wciskać; udeptywać, wyrównywać depcąc.

 Wdęty, za pomocą dęcia, dmuchania, wtłoczony, wepchnięty, zgięty.

 Wdłuż, przysł., w kierunku długości, wzdłuż.

 Wdmuchać, Wdmuchnąć — p. nied. Wdmuchiwać.

 Wdmuchiwać, dok. Wdmuchać, Wdmuchnąć; dmuchaniem wpychać, wtłaczać np. powietrze, gaz jaki, proszek, płyn rozpylony.

 Wdowa, kobieta, której mąż umarł; u w-y chleb gotowy, ale nie każdemu zdrowy = wygodnie jest ożenić ś. z wdową majętną, ale nie zawsze dobrze ś. na tym wychodzi; motyl z podrzędu prządkówek, rodziny niedźwiedziówek (fig.).

 Wdowi, Wdowieński, dotyczący wdowy, należący do wdowy.

 Wdowiec, mężczyzna, któremu żona umarła.

 Wdowieć, zostawać wdowcem a. wdową, tracić męża a. żonę.

 Wdowieński, Wdowin — p. Wdowi.

 Wdowieństwo, stan wdowca a. wdowy.

 Wdowożeń, mężczyzna, żeniący ś. z wdową.

 Wdówka, zdr. a. pieszcz. od Wdowa; ptak z rzędu wróblowatych, śpiewających, o pięknym upierzeniu z pięknemi długiemi piórami w ogonie; w-ki, roślina z rodziny czystkowatych o kwiatach żółtych, posłonek.

 Wdrabiać, dok. Wdrobić; drobiąc, krusząc, łamiąc na drobne kawałki, wrzucać, wkruszać.

 Wdrażać, dok. Wdrożyć; skierowywać na pewną drogę, naprowadzać, nawodzić na co; w. śledztwo = rozpoczynać; wpajać, wrażać, wmawiać drogą namowy, nauki, wychowania; w. ś., przywykać do pewnej drogi, przyzwyczajać ś. do chodzenia nią; przywykać, przyzwyczajać ś., nabierać wprawy.

 Wdrążać, dok. Wdrążyć, robiąc wydrążenie, zagłębienie, wpuszczać, wciskać w nie coś drugiego.

 Wdrobić — p. nied. Wdrabiać.

 Wdwójnasób, przysł., podwójnie, dwa razy tyle.

 Wdychać, wciągać powietrze w płuca; wdmuchiwać, tchnieniem wpędzać: powietrze, gaz i t. p.

 Wdymać, dok. Wdąć, dmuchając wpędzać wpychać, wtłaczać, wciskać w co, wdmuchiwać.

 Wdyszeć, westchnąć.

 Wdziać — p. nied. Wdziewać.

 Wdziedziczyć się, zagarnąć gwałtem dziedzictwo.

 Wdzierać się, dok. Wedrzeć ś.; wciskać ś. gwałtem, przedostawać ś. dokąd, pokonywając wszelkie przeszkody pomimo napotykanego oporu; wchodzić do środka czego, wstępować z niższego miejsca na wyższe; przen., siłą, przemocą, gwałtem opanowywać co, przywłaszczać co sobie.

 Wdzierca, człowiek, który wciska ś. gdzie nieproszony; człowiek, który opanowywa co przemocą; samozwaniec, przywłaszczyciel; napastnik, rabuś.

 Wdzierczy, korzystający z przemocy, nacechowany wdzierstwem, właściwy wdziercom, nieprawny, napastniczy, rabusiowy.

 Wdzierka, wdzieranie ś.; duma, ambicja, pycha.

 Wdzierstwo, wdzieranie ś., wdarcie ś. dokąd przemocą, napaść, rabusiostwo; przywłaszczanie sobie czego.

 Wdzierżać (się), powstrzymać (ś.), powściągać (ś.).

 Wdziewać, dok. Wdziać, wkładać przywdziewać odzież na kogo a. na siebie; ubierać (ś.), odziewać (ś.); wsadzać na co, wkładać, zatykać na czym, wtykać.

 Wdzięczeć, stawać ś. wdzięcznym, miłym, pociągającym, nabierać wdzięku.

 Wdzięczen — p. Wdzięczny.

 Wdzięcznie, przysł., uczuciem wdzięczności za doznane dobrodziejstwa, wyświadczone usługi; z wdziękiem, mile, ujmująco, przyjemnie, sympatycznie; łaskawie, z zadowoleniem.

 Wdzięczniuchny, Wdzięczniutki, Wdzięczniusi, nader miły, ujmujący, bardzo przyjemny, pełen wdzięku.

 Wdzięcznogłosy, mający miły, wdzięczny głos.

 Wdzięcznomówny, mający miły sposób mówienia.

 Wdzięcznomruczny, mile, słodko szemrzący.

 Wdzięcznopamiętny, z wdzięczności pamiętający o doznanych dobrodziejstwach.

 Wdzięcznopłynny, mile płynny, pięknie brzmiący: wiersz w.

 Wdzięcznorymny, mające wdzięczne, harmonijne rymy.

 Wdzięczność, szlachetne uczucie, jakie ma odbierający dobrodziejstwa a. usługi dla tego, kto mu je wyświadcza, oraz gotowość do wzajemności, wywdzięczenia ś.; przyjemność, słodycz, wdzięk, czar, urok zniewalający.

 Wdzięcznośpiewny, mile śpiewający.

 Wdzięcznowonny, mający woń miłą.

 Wdzięcznusia, miła, przyjemna, ładna kobieta.

 Wdzięczny, pamiętający doznane dobrodziejstwo a. przysługę, przejęty uczuciem wdzięczności, gotowy do usług wzajemnych; miły, sympatyczny, ujmujący, pociągający.

 Wdzięczyć, czynić wdzięcznym, przyjemnym, miłym; ozdabiać, umilać; w. ś., przymilać ś., łasić ś., wdzięcznie ś. uśmiechać, robić słodkie miny do kogo; w-y ś., jak pies do bata = przymila ś. z poniżeniem godności własnej.

 Wdzięk, przymiot pociągający, czar, urok, ujmująca powierzchowność; dołek, pieprzyk na twarzy u kobiety.

 Wdzięka, zaszczyt, chluba, ozdoba; osoba, przynosząca chlubę swej rodzinie, krajowi i t. p.; w lm. w-i, boginie Gracji, Charyty.

 Wdziękla, roślina — p. Gloksinja.

 Wdziękosława, roślina pysznokwiat.

 We, przyim. zam. w, przed wyrazami zaczynającemi ś. od zbiegu spółgłosek, np. we mnie, we dnie, we dworze i t. p.

 Weba, nm., najcieńsze płótno lniane.

 Webowy, zrobiony, szyty z weby.

 Webrnąć, brodząc idąc w bród, wejść w wodę, zagłębić ś. wejść mimowoli w jaką biedę, w jaki nieprzyjemny interes.

 Wecować, nm., ostrzyć.

 Weda, hind., święte księgi Indusów, najdawniejsze zabytki piśmiennicze staroindyjskie (język — t. zw. sanskryt wedaiczny) obejmujące pieśni, hymny i modlitwy.

 Wedeta — p. Wideta.

 Wedle, przyim., przy, obok, tuż niedaleko od czego; odpowiednio do czego, stosownie do czego, w miarę, względnie do czego, według; żyć w. Boga = stosownie do rozkazów Boga; pobożnie; nie w. myśli = nie po myśli, niepomyślnie; w. stawu grobla = należy żyć wedle swego stanu, według możności; co myślisz w. tego? = o tym; cienko, krucho w. niego = źle z nim, jest blizki ruiny majątkowej, jest bardzo chory; w. tego, co i owszem = mówi ś. o rzeczy przyjemnej, a znanej, nie potrzebującej bliższego wyjaśnienia.

 Wedrzeć ś. — p. nied. Wdzierać ś.

 Wedżwud, ang., słynne i cenne, pięknie wyrabiane wyroby garncarskie, czarne i błękitne, z wypukłemi białemi ozdobami.

 Wegietabilja, łć., rośliny, pokarmy roślinne.

 Wegietacja, łć., wzrost roślin, życie roślin, roślinność.

 Wegietarjanin, łć., jarosz, zwolennik żywienia ś. pokarmami roślinnemi.

 Wegietarjanizm, łć., żywienie ś. wyłącznie pokarmami roślinnemi, jarstwo.

 Wegietarjański, łć., dotyczący wegietarjanizmu, jaroszowski.

 Wegietować, łć., rosnąć, wzrastać; żyć z dnia na dzień, wlec żywot.

 Wegnać — p. nied. Wganiać.

 Wehabici, Wahabici, sekta mahometańska.

 Wehemencja, łć., gwałtowność, natarczywość, zapalczywość, gniew.

 Wehikuł, łć., pojazd, wóz.

 Wej!, wykrz., oznaczający ukazywanie, zwracanie czyjejś uwagi na co; patrz!, oto!, ot!

 Wejrzeć, Wglądnąć, nied. Wglądać; na kogo, na co, spojrzeć, rzucić okiem na co, zwrócić wzrok na co, zwrócić uwagę; w. w co, zajrzeć, skontrolować, sprawdzić; spojrzeć łaskawie, przyjąć co łaskawie; spojrzeć z politowaniem, zmiłować ś, zlitować ś.

 Wejrzenie, spojrzenie, wglądnięcie, zajrzenie w co, np. w interesy, w zarząd; kontrola, sprawdzenie czego; wyraz wzroku, wyraz twarzy; wygląd, powierzchowność.

 Wejście, otwór, przez który ś. wchodzi, furtka, wierzeje, drzwi, brama, wchód.

 Wejść — p. nied. Wchodzić.

 Wekiera, maczuga z wielką gałką, nabitą żelaznemi kolcami.

 Weksa, Weksacja, łć., dręczenie, dokuczanie, drażnienie.

 Weksel, nm., wymian, piśmienne zobowiązanie ś., napisane w formie przez prawo handlowe ściśle przepisanej, wypłacenia osobie drugiej lub na zlecenie tejże osobie trzeciej oznaczonej kwoty, w oznaczonym czasie i miejscu; w. ciągniony a. trasowany — p. Trata; w. dęty = weksel grzecznościowy; w. domicylowany = weksel, w którym wskazane jest mieszkanie, gdzie wypłata ma być dokonana; w. prosty albo suchy, jest zobowiązaniem pomiędzy dwiema tylko osobami, przyczyni ta, na której zlecenie jest wystawiony, może upoważnić osobę trzecią do odbioru należności; w. prima, w. secunda, w. tercja, jest to jeden i ten sam weksel, wystawiony w kilku egzemplarzach: w. sola — p. Sola weksel: w-u kurs — p. Kurs wekslu; w. na kolei żelaznej: zwrotnica, służąca do obrotu i skierowania parowozu, wagonów z jednych szyn na drugie (fig.); w. demolicyjny — p. Demolicyjny.

 Wekslarnia, nm., miejsce, gdzie zamieniają papiery wartościowe na gotówkę a. przeciwnie, a. pieniądze krajowe na zagraniczne i odwrotnie; kantor wekslowy, bankowy, bank.

 Wekslarski, nm., odnoszący ś. do wekslarza.

 Wekslarz, nm., człowiek, zajmujący ś. zamianą papierów wartościowych na gotówkę a. pieniędzy zagranicznych na krajowe i odwrotnie za pewną opłatą.

 Wekslować, nm., zmieniać, wymieniać; na kolei żelaznej, w tramwajach: nastawiać zwrotnicę, by wagony weszły na pewną linję.

 Wekslowy, nm., dotyczący wekslu: prawo w-e; kantor w. = wekslarnia; zdolność w-a = prawo wystawiania wekslów.

 Wektura, łć., powóz, wehikuł.

 Welarium, łć., wielka zasłona rozpinana ponad teatrem w starożytnym Rzymie, osłaniająca widzów od słonecznego blasku i skwaru.

 Welba cwelba — p. Halbe cwelwe.

 Welenc, Welens, łć., płaszczyk, lekka suknia, noszona na wierzchu zbroi.

 Welgnąć, ugrząznąć, ulgnąć w czymś gęstym i lipkim, utknąć, ulgnąwszy upaść; w. w oczy = stanąć przed czyjemiś oczami, nasunąć ś., nawinąć ś. na oczy, wpaść w oczy, wpoić ś.

 Welin, fr., w-nowy papier = cienki pergamin; piękny, gładki, sztywny papier, podobny do pergaminu.

 Weling, motyl z podrzędu miernikowców, z rodziny drzewiniaków, niszczący liście agrestu i porzeczek.

 Welingtonja — p. Waszyngtonja, p. Sosnogron.

 Wellozja, drzewo południowo-amerykańskie, rosnące w Brazylji, drzewo liljowe (fig.).

 Welocyped, fr., kołowiec; przyrząd do jazdy na kołach wprawiany w ruch nogami; rower.

 Welocypedysta, łć., jeżdżący na welocypedzie, kolarz, rowerzysta.

 Welocypedystka, łć., forma ż. od Welocypedysta.

 Welodrom, łć., cyklodrom, tor do jazdy i wyścigów na welocypedach.

 Welon, łć., długa przezroczysta zasłona, upięta u głowy lub u kapelusza; zdr. Welonik.

 Welum, łć., zasłona z przezroczystej tkaniny używana przez księdza do trzymania Monstrancji.

 Welutyna, fr., puder z bizmutu albo mąki ryżowej.

 Welwet, ang. aksamit bawełniany.

 Welwiczja, roślina afrykańska z rodziny gniotowatych, o trwałych liścieniach skórzastych, rozkładających ś. na ziemi i dochodzących do 2 metrów długości (fig.).

 Wełn, Wełna, fala wodna, bałwan.

 Wełenka, zdr. od Wełna.

 Wełna, włosy różnego gatunku owiec i kóz; przędziwo z niej, używane do wyrobu różnych tkanin; sukno, utkane z wełny; ubranie z tego sukna.

 Wełniak, gruba tkanina z nici lnianych i wełnianych; kaftanik wełniany; w., roślina — p. Serecznik.

 Wełnianka, suknia, spódnica z tkaniny wełnianej; delikatne włosy, obrastające różne części niektórych roślin — p. Wełnica.

 Wełniany, odnoszący ś. do wełny, zrobiony z wełny a. z sukna.

 Wełniarstwo, zajęcie wełniarza.

 Wełniarz, człowiek, segregujący wełnę z owiec, trudniący ś. jej sprzedażą do fabryki.

 Wełniasty, mający kształt wełny, gęsty, jak wełna, kędzierzawy.

 Wełnica wielokłosowa, roślina z rodziny cyborowatych, z rzędu plewowatych o owocach podobnych do kłaczków bawełny, wełnianka (f.).

 Wełniówki, rodzina motyli nocnych z podrzędu prządkówek, brudnice, znamionówki.

 Wełnisto, przysł., z obfitością wełny; w kształcie wełny; falisto, kędzierzawo.

 Wełnistowłosy, posiadający włosy podobne do wełny, krętowłosy.

 Wełnisty, okryty, obrośnięty wełną, kręcący ś. jak wełna, mający na sobie dużo wełny: łodyga w-a = obrośnięta włoskami, kosmata; wzburzony, pełen fal.

 Wełnodrzew — p. Serecznik.

 Wełnołomny, prujący fale morskie.

 Wełnonoszy, okryty wełną.

 Wełnorodny, rodzący wełnę, przynoszący wełnę.

 Wełnowładny, władający wełnami czyli falami, pan morza.

 Wełpa brodawkowata, gatunek ślimaka bezskorupnego, barwy czerwonawej (fig.).

 Wena, łć., żyła w ciele (fig.); ochota, humor do czego, zdolność i zapał wypowiedzenia; zdolność do poezji, duch poetycki.

 Wendeta, wł., sprzedaż, targ, kram; tandeta.

 Wendetarka, wł., forma żeńs. od Wendetarz.

 Wendetarz, wł., człowiek, handlujący staremi rzeczami, tandeciarz.

 Wendetta, wł., zemsta krwawa dziedziczna u Korsykan.

 Wenecki, urodzony w Wenecji, pochodzący z Wenecji; djabeł w. = osoba, dziwacznie przybrana, przen., warchoł, awanturnik; w-ie okno = szerokie kwadratowe okno, o trzech podziałach wszerz, z niewielkiemi przedziałami na szyby (fig.).

 Wenera — p. Wenus.

 Wenerja, łć., rodzaj zaraźliwej choroby, nabywanej przez cielesne obcowanie a. przez nieostrożne zetknięcie się z chorym, ową chorobę posiadającym, przymiot, syfilis.

 Wenerować, łć., czcić, poważać, szanować.

 Weneryczny, łć., dotyczący choroby a wrzodu syfilitycznego, obarczony chorobą syfilityczną.

 Wenerzytka, małż morski jadalny, o skorupkach czerwonawych, wenuska (fig.).

 Wenta, fr., sprzedaż, targowisko, urządzone specjalnie z ustępstwem rabatu na cel dobroczynny.

 Wentyl, klapa, przykrywająca otwór przewiewny w kotle parowym (fig.); w instrumentach dętych klapa, za pomocą której można wydobyć tony chromatyczne.

 Wentylacja, łć., przewietrzanie, przewiewanie, odświeżanie powietrza.

 Wentylator, łć., przewiewnik, przyrząd do wpuszczania świeżego powietrza, do przewietrzania (f.)

 Wentyn, fr., rodzaj gry w karty, vingtun.

 Wenus, łć., bogini miłości u Rzymian, Wenera (fig.); nazwa planety, zw. także gwiazdą poranną i wieczorną, jutrzenka.

 Wenuska — p. Wenerzytka.

 Weń, zamiast w niego.

 Wepchnąć — p. nied. Wpychać.

 Weprzeć — p. nied. Wpierać.

 Weranda, port., przybudowanie przy domu w rodzaju altany, otwartej na zewnątrz lub oszklonej (fig.).

 Werandować, port., leżeć na werandzie codziennie (na świeżym powietrzu) pewną liczbę godzin stosownie do polecenia lekarskiego.

 Weraskop, gr., aparat do fotografowania dla stereoskopu.

 Weratryna, łć., alkaloid, zawarty w nasionach ciemierzycy, o własnościach trujących.

 Werbalista, łć., człowiek, poprzestający na tym, że dużo rozprawia.

 Werbalizm, łć., objaśnienie słowne, ustne; czcze rozprawianie.

 Werbalny, łć., słowny, dosłowny, ustny.

 Werbarz, nm. — p. Werbownik.

 Werbel, nm., bęben wojskowy, tryl na bębnie, powstający z szybkich uderzeń kolejno obu pałeczkami.

 Werbena, łć., roślina koszyczek, witułka (fig.).

 Werberacja, łć., poruszenie, wstrząśnienie powietrza, skutkiem którego jest dźwięk, głos; chłosta.

 Werbować, nm., namawiać, zaciągać do wojska.

 Werbowniczy, nm., odnoszący ś. do werbowania, stanowiący własność werbownika, właściwy werbownikowi.

 Werbownik, nm., człowiek, zajmujący ś. werbowaniem rekrutów do wojska, ajent, zaciągający żołnierzy do wojska.

 Werbunek, nm., zaciąg do wojska.

 Werdykt, łć., wyrok, orzeczenie sędziów przysięgłych.

 Wereciarz, człowiek chodzący w werecie.

 Weredyczka, łć., forma żeńska od Weredyk.

 Weredyk, łć., człowiek mówiący wszystkim bez ogródki prawdę w oczy.

 Werek, proste łóżko na wysokich nogach, podwyższenie z desek, na którym ś. sypia.

 Weresza — p. Wereszka.

 Wereszczaka, bardzo tłusta potrawa ze słoniny, kiełbas, podróbków, razem usmażonych z sosem i cebulą.

 Wereszka, strzała z przy łamanym grotem, brzechwa.

 Wereta, prześcieradło z grubego płótna, płachta; pokrycie głowy u wdów; płócienna odzież wieśniaka.

 Wergield, nm. — p. Wargielt.

 Werk, nm., wewnętrzny mechanizm zegarka.

 Werkführer, nm., majster kierujący warsztatem lub fabryką.

 Werkmajster, nm., gospodarz warsztatowy, dozorca.

 Wermicel, Wermiszel, wł., makaron cienko pokrajany.

 Wermillon, fr., piękna czerwona farba malarska.

 Wermut, nm., białe, gorzkie wino, destylowane przez liście i kwiaty piołunu; takaż wódka lub likier gorzki.

 Wernier — p. Nonjusz.

 Werniks, fr., pokost, płyn przezroczysty, oleisty lub żywiczny, szybko schnący, służący do pokrywania przedmiotów powłoką chroniącą.

 Werniksować, fr., powlekać werniksem, pokostować.

 Weronika, łć., roślina Przetacznik.

 Werpa, gatunek grzyba bedłkowego.

 Werrotypja, łć., sztuka przenoszenia obrazów świetlnych, światłodruków na szkło.

 Wersaliki, nm., w drukarstwie: duże litery początkowe.

 Wersal, łć., czcionka tytułowa dużych rozmiarów, używana w dawnych i w dzisiejszych ozdobniejszych drukach na początku każdego rozdziału, inicjał.

 Wersat, łć., bywalec, światowiec.

 Wersatka, łć., forma żeńska od Wersat.

 Werset, fr., wiersz lub kilka wierszy w ustępie tekstu, stanowiących pewną całość i zawierających pewną myśl, np. w Biblji, w Koranie, w Wedach i t. p.

 Wersety, wł., zwrotki, strofy, ustępy; w muz., przygrywka, przygrywka na organach wśród śpiewu.

 Wersja, łć., zwrot mowy; przekład; sposób przedstawiania rzeczy, wypadku; opowiadanie, wieść, pogłoska.

 Wersyfikacja, łć., wierszowanie, budowa wierszy; nauka o budowie wiersza, prozodja, metryka.

 Wersyfikator, łć., piszący wierszem, rymopis, wierszorób.

 Werszek, ros., miara długości rosyjska, szesnasta część arszyna = 44/9 centymetra.

 Werszkowy, ros., mający werszek długości, szerokości a. grubości.

 Wertebralny, łć., pochodzący z mlecza pacierzowego, odnoszący ś. do mlecza pacierzowego; w-y system = system nerwowy, wychodzący z mlecza pacierzowego.

 Wertep, manowiec, trudna do przebycia droga, droga kręta a. spadzista, pełna wybojów, przeszkód, wykrętów i t. p.

 Wertować, łć., skrzętnie przeglądać, szukać czegoś pilnie w pismach, w książkach.

 Wertykalnie, łć., pionowo.

 Wertykalny, łć., pionowy; ogień w. = strzały armatnie (bomby, granaty), rzucane wysokim łukiem.

 Werwa, fr., zapał, uniesienie, polot, natchnienie.

 Werwać się — p. nied. Wrywać się.

 Werwena — p. Werbena.

 Weryfikacja, łć., sprawdzenie.

 Weryfikator, łć., człowiek, który co sprawdza, rewident, rewizor, kontroler.

 Weryfikować, łć., sprawdzać, poświadczać, zgodność.

 Weryzm, łć., naturalizm, realizm w sztuce i literaturze, kierunek, ujawniony w ostatnich latach w beletrystyce, a zwłaszcza w dramaturgji włoskiej.

 Werznąć — p. nied. Wrzynać.

 Werznięty, którego werznięto, werznięciem wpuszczony, wtłoczony w co; którego ś. wrzyna a. werznął.

 Wesele, wielkie ukotentowanie, radość, wesołość, gody weselne, uroczystość i uczta z tańcami a. bez nich z powodu ożenienia ś., w. po ślubie: uczta, biesiada, hulanka.

 Weselić (się), radować (ś.), cieszyć (ś.).

 Weselisko, huczne gody weselne.

 Weselnik, osoba, należąca do grona weselnego, uczestnik orszaku weselnego, drużba.

 Weselny, odnoszący ś. do godów weselnych, godowy, ślubny.

 Weseluchny, Weselutki — p. Wesoluchny.

 Weslejanin — p. Metodysta.

 Wesłać — p. nied. Wsyłać — nied. Wściełać.

 Wesoluchno, Wesolutko, przysł., bardzo wesoło.

 Wesoluchny, Wesolutki, bardzo wesoły.

 Wesołek, człowiek wesołego usposobienia, śmieszek; trefniś, błazen w wiekach średnich.

 Wesoło, sposobem wyrażającym radość; przysł., śmiechy, zabawy z wesołością, radośnie, ochoczo.

 Wesołość, radość, ukontentowanie, śmiech; przymiot, osoby a. rzeczy, pobudzającej do radości, do radowania ś., do zabawy.

 Wesołuch — p. Wesółko.

 Wesoły, Wesół, uradowany, ukontentowany, radosny; okazujący wesołość, pełen wesela, radości; wywołujący wesołość, rozweselający, sprawiający radość; okazujący radość.

 Wesół — p. Wesoły.

 Wesółko, Wesołuch, nazwa ludowa grajka weselnego; muzykant wędrowny w dawnej Polsce.

 Wespół, przysł., razem, wraz, społem, wspólnie, pospołu, nie osobno.

 Wesprzeć — p. nied. Wspierać.

 Wessać — p. nied. Wsysać.

 Wessanie, dokonana czynność wsysania, wchłonięcie.

 Westalka, łć., kapłanka strzegąca ognia gorejącego wiecznie w świątyni Westy (f.); dziewica niepokalanej czystości; suknia kobieca, zbliżona krojem do tuniki.

 Westalski, łć., odnoszący ś. do westalki, właściwy westalce; niepokalany, dziewiczy.

 Westchnąć — p. nied. Wzdychać.

 Westchnienie, mocne i głębokie z pewnym jękiem, odgłosem, wciągnięcie i wypuszczenie z płuc powietrza; będące także u człowieka cichym wyrazem smutku, udręczenia, pragnienia itp.

 Westjarnia, łć., szatnia, garderoba, część mieszkania, przeznaczona na przechowywanie odzieży.

 Westybul, łć., duża sień ozdobna, przedsionek, kurytarz.

 Wesz, owad z rzędu pluskwiaków, pokrewny mszycy, pasorzytujący na ciele ludzkim; świnia = w., nazwa dawana roślinie z rodzaju Szczwołu (fig.).

 Weszka, zdr. od Wesz; choroba psów i innych zwierząt, parch; w. karpiowa = niższy skorupiak z rzędu widłonogich, pasorzytujący na karpiach; w. roślina — p. Szalej — p. Pietrasznik.

 Weszły, który wszedł w środek czego a. na górę.

 Wet, nm., przysł. — p. Wet za wet.

 Wetchnąć — p. nied. Wdychać.

 Weteran, łć., wysłużony, stary żołnierz; doświadczony, zasłużony w jakimś zawodzie.

 Weteranka, łć., forma żeńska od Weteran.

 Weterański, łć., właściwy weteranowi, odnoszący ś. do weterana; żart., ot! ci los w! = wielki kłopot.

 Weterynarja, łć., nauka o chorobach zwierząt i ich leczeniu.

 Weterynarski, łć., odnoszący ś. do weterynarza.

 Weterynaryjny, łć., odnoszący ś. do weterynarji: instytut w.

 Weterynarz, łć., lekarz zwierząt.

 Wetkać, Wetknąć — p. nied. Wtykać.

 Weto, właść. Veto, łć., nie pozwalam!; prawo w-a = prawo uchylania uchwał sejmu, parlamentu i t. p.; w dawnej Polsce: prawo zrywania sejmu głosem jednego posła.

 Wetować, nm., wynagradzać sobie stratę późniejszemi zyskami; mścić ś.

 Wetowny, nm., mogący być powetowanym.

 Wetówka, Wetunek, nm., odwetowanie, wynagrodzenie za szkody.

 Wetrzeć — p. nied. Wcierać.

 Wetula, koza jałówka.

 Wet za wet, nm., odpłacanie pięknym za nadobne, odpłata (dobrym za dobre, złym za złe).

 Wewlec — p. nied. Wewlekać.

 Wewlekać, Wwlekać, Wwłóczyć, dok. Wewlec, Wwlec; wciągać co wewnątrz czego; przynosić, przyciągać, wprowadzać, sprowadzać, ściągać, powodować; w. ś., z trudnością wchodzić w co, dokąd.

 Wewnątrz, przyim., do środka czego, w przestrzeń, czym ograniczoną; w środku czego, we wnętrzu czego, w granicach pewnej przestrzeni.

 Wewnętrznie, Wnętrznie, w sumieniu własnym, wewnątrz siebie, w duchu, w głębi duszy, serca; serdeczniej całej duszy, z całego serca.

 Wewnętrzność — p. Wnętrzność.

 Wewnętrzny, Wnętrzny, umieszczony, dokonywający ś. w środku czego, wewnątrz; minister spraw w-ych = tyczących ś. zarządu państwa; wartość w-a czego = istotna, rzeczywista, nie pozorna.

 Wezbrać — p. nied. Wzbierać.

 Wezbranie — p. Wzbierać; w. wód = powódź, wylew, w Biblji = potop.

 Wezdma, miejsce nizkie, bagniste, zarosłe trawą; odęcie brzucha gazami.

 Wezdrga, wezdrgnienie ś.

 Wezdrgnąć — p. nied. Wzdrygać się.

 Wezgłowie, coś wyższego, leżącego pod głową a. ją podpierającego, poduszka, na której opiera ś. głowa a. łokieć; górna część czego.

 Wezgłówek, zdr. od Wezgłowie.

 Wezgłówny, odnoszący ś. do wezgłowia.

 Wezuwjan, minerał ozdobny z grupy sylikoidów, barwy zielonej, znajdujący ś. w okolicach Wezuwjusza, w Uralu, Szwajcarji i t. p.

 Wezwa, wezwanie, głos wzywający, powołujący.

 Wezwanie, przywołanie, przyzwanie, przywołanie, rozkaz stawienia ś.: w. do sądu, do wojska; odezwa piśmienna do wszystkich; list okólny, okólnik, proklamacja, powołanie, stan, zawód, do którego kto z natury czuje ś. usposobionym.

 Wezwawczy, odnoszący ś. do wezwania, zawierający wezwanie, wzywający.

 Wezwyczajać (się), dok. Wezwyczaić (ś.); przyzwyczajać (ś.), wdrażać (ś.), wkładać (ś.) do czego.

 Wezykatorja, łć., plaster przygotowany z owadów t. zw. much hiszpańskich, naciągający bąble na ciele, używany jako środek leczniczy.

 Wezykatoryjny, łc., dotyczący wezykatorji, zawierający ją.

 Wezykularny, łć., odnoszący ś. do pęcherzyków płucnych.

 Wezyr, arab., minister w Turcji; wielki w. = pierwszy minister, kanclerz w Turcji.

 Weźreć się — p. nied. Wżerać ś.

 Węborek, naczynie kilkugarncowe bednarskiej roboty, z pałąkiem a. powrózkiem do ujmowania z góry, sąd, sądek, wiadro.

 Węch u ludzi i zwierząt: zmysł, za pomocą którego dochodzą do świadomości zapachy i skojarzone z niemi wyobrażenia, powonienie; wciąganie zapachu za pomocą nozdrzy, wąchanie; psi w. = spryt w odnajdywaniu dla siebie korzyści; w-em szukać, dochodzić = wąchać, przewąchiwać, przen., śledzić, tropić, wyczuwać.

 Węchacz, człowiek, obdarzony czułym węchem.

 Węchosz, pies, mający dobry węch.

 Węchowy, odnoszący ś. do węchu, zmysłu powonienia: rzecz w.

 Węda, Wędka, przyrząd do łowienia ryb, składający ś. z wędzika, czyli drewnianej rękojeści a. kija, sznurka i haczyka, ukrytego w przynęcie (fig.); wziąć, złapać kogo na w-ę = usidlić obietnicami.

 Wędak, gatunek robaka Pierścienicy, barwy żółto-brunatnej, rosówka (fig.).

 Wędkarz, rzemieślnik, wyrabiający wędki; rybak, łowiący ryby na wędkę.

 Wędlina, mięso wędzone, najczęściej wieprzowe, czasem wołowe: szynki, ozory, schaby, kiełbasy, salcesony, kiszki, serdelki itp.

 Wędliniarnia, sklep z wędliną, masarnia.

 Wędliniarski, właściwy wędliniarzowi, stanowiący własność wędliniarza.

 Wędliniarz, człowiek, wyrabiający wędliny, masarz, rzeźnik.

 Wędny, odnoszący ś. do wędki.

 Wędół, wądół.

 Wędrować, nm., odbywać podróż a. jaką drogę daleką, przebiegać kraj dla zwiedzenia, poznania go, dla nauczenia ś. czego, jeździć w różne strony, podróżować, wojażować.

 Wędrowczy, nm., odnoszący ś. do wędrowca, należący do wędrowca, właściwy mu.

 Wędrowiec, Wędrownik, nm., człowiek, podróżujący przeważnie pieszo po kraju a. po obcych krajach w celu poznania ich, nauczenia ś. czego i t. p.; podróżnik, wojażer, pielgrzym, tułacz.

 Wędrowna, nm., motyl nocny z podrzędu prządkówek z rodziny garbatek, towarzyszka, dębówka.

 Wędrownica, nm., kobieta wędrująca, podróżująca, odbywająca wojaże; tułaczka, pątnica.

 Wędrowniczek, nm., zdr. od Wędrownik.

 Wędrowniczy, nm., dotyczący wędrownika, należący do niego, właściwy wędrownikowi.

 Wędrownik, nm. — p. Wędrowiec.

 Wędrowny, nm., dotyczący wędrowania a. wędrówki; odbywający wędrówkę, przebiegający kraj jaki: ptaki w-e = przylatujące na wiosnę w strony bliższe bieguna, a w jesieni odlatujące w kraje cieplejsze; szarańcza w-a = zmieniająca gromadnie miejsce pobytu; szczur w. = gatunek szczura w lm., w-e, gromada skorupiaków.

 Wędrówka, przenoszenie ś. z miejsca na miejsce, przeważnie piechotą, podróż po jakim kraju w celu nauczenia ś. czegoś, zwiedzanie osobliwości i t. p.; w. narodów = gromadne przesiedlanie ś. plemion giermańskich, słowiańskich i turańskich ze wschodu i północy Europy na zachód i południe w. IV i V w. po Chr.; w. zwierząt = gromadne przenoszenie ś. zwierząt z jednego miejsca w drugie, dość odległe; w. ptaków = przelot ich, odlot.

 Wędzarnia, budowla, przeznaczona do wędzenia mięsa a. ryb; żart., miejsce, gdzie palą dużo tytuniu.

 Wędzenie, sposób konserwowania mięsa, polegający na tym, że mięso, wymoczone przez dłuższy czas w soli i saletrze, napaja ś. dymem z trocin, roślin iglastych z dodatkiem jałowcu.

 Wędzić, wystawiać na działanie dymu, okurzać dymem, trzymać w dymie mięso (ryb, zwierzyny), w kominie a. specjalnym pomieszczeniu; w. ś., przebywać wśród dymu, przechodzić dymem.

 Wędzidełko, zdr. od Wędzidło; podwójna fałda błony śluzowej, znajdująca ś. pod językiem.

 Wędzidło, wygięty pręt stalowy u munsztuku, którą ś. kładzie w pysk koniowi dla łatwiejszego kierowania nim, dla powstrzymywania go (fig.); to, co powstrzymuje, powściąga od wybryków, od samowoli, hamulec.

 Wędzigrosz, kutwa, sknera, skąpiec, dusigrosz.

 Wędzisko, kij cienki i długi z drzewa a. trzciny, na którego końcu przywiązuje ś. sznurek z haczykiem na ryby; rękojeść wędki.

 Wędzonka, kawał wędzonego mięsa wieprzowego z tłuszczem.

 Wędzony, okurzany dymem, przejęty dymem, suszony w dymie, na słońcu a. na wietrze.

 Węgar, pionowo umieszczona część futryny drzwiowej, łącząca próg z nadprożem (fig.); w lm., podwoje, utrzymujące na sobie arkady.

 Węgiel, pierwiastek chemiczny, należący do grupy węgla, minerał, powstały drogą spalania materji organicznych, a zawierający mniejszą lub większą ilość czystego węgla: w. kamienny = węgiel kopalny, powstały z lasów epoki węglowej, barwy czarnej; w. brunatny = również kopalny, lecz mniej zwęglony, niż kamienny, barwy ciemno-brunatnej, lignit; w. drzewny = otrzymany ze spalenia drzewa; w. kostny = powstający przy spalaniu kości; czarny, jak w. = zupełnie czarny; spalić ś. na w. = zupełnie ś. spalić; długi, zaostrzony na końcu kawałek węgla do rysowania: rysunek, zrobiony w-em.

 Węgielek, mały kawałek węgla.

 Węgielnica — p. Kątownica; narzędzie rysownicze i rzemieślnicze do wyprowadzania kątów prostych, w kształcie trójkąta prostokątnego a. dwuch listewek, połączonych z sobą pod kątem prostym.

 Węgielnik, kamień węgielny; kopiec narożny, graniczny.

 Węgielny, dotyczący węgła, narożny: kamień w. = na którym oparto węgieł budowy; cegła, wmurowana w fundament gmachu w narożniku, w której umieszczono puszkę z aktem pamiątkowym, monetami, gazetami z tego dnia i t. p.; główna zasada, główna podstawa, główny warunek, fundament.

 Węgieł, róg budowy, miejsce zetknięcia ś. dwu ścian budynku pod kątem prostym, narożnik.

 Węgier, mężczyzna z Węgier rodem; kramarz wędrowny, roznoszący różne drobiazgi do sprzedania, najczęściej Słowak z pochodzenia; wino węgierskie.

 Węgierka, kobieta z Węgier rodem; szuba węgierska; lekka, krótka odzież męska a. kobieca, wyszywana taśmami na piersiach; rodzaj szabli węgierskiej; czapka krojem węgierskim; odmiana śliwy; polka w. = rodzaj tańca wirowego.

 Węgierszczyzna, wszystko, co z Węgier pochodzi: język węgierski, obyczaje, wyroby i t. p.

 Węglak, minerał o wielkiej zawartości węgla.

 Węglan, w chem., związek, powstały z połączenia dwutlenku węgla z jakąś zasadą metaliczną.

 Węglany, w którego skład wchodzi węgiel; kwas w. = dawna, nienaukowa nazwa dwutlenku węgla.

 Węglarka, żona węglarza, kobieta trudniąca ś. wypalaniem a. sprzedażą węgli; wóz kolejowy na węgle.

 Węglarnia, skład węgli, budynek, w którym przechowują ś. węgle.

 Węglarski, dotyczący węglarza, do niego ś. ściągający a. należący.

 Węglarstwo, zajęcie węglarza, wypalanie a. sprzedaż węgla.

 Węglarz, człowiek, zajmujący ś. wypalaniem z drzewa węgla drzewnego; właściciel składu węgla; człowiek, rozwożący węgiel; wolny w. = członek towarzystwa politycznego, założonego w r. 1820 z celem oswobodzenia Włoch, karbonarjusz; odmiana lisa, z czarnym końcem ogona; motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny deltówek, hubna, sadzówka.

 Węglasty, mający dużo węgłów.

 Węglić, paląc zamieniać co w węgiel.

 Węglik, związek chemiczny węgla z innym jakim pierwiastkiem: w. krzemu, w. wapnia.

 Węglowiec, — p. Antracyt.

 Węglowisko, miejsce w lesie, gdzie wypalają węgiel, a. gdzie go dawniej wypalano.

 Węglowodan, związek węgla, wodoru i tlenu, np. cukier, krochmal, guma i t. p., wodan węgla.

 Węglowodór, jeden z licznych związków węgla z wodorem: etan, metan, benzyna, parafina, nafta i t. d.

 Węglowy, ściągający ś. do węgla, z węgla zrobiony, do węgla przeznaczony, w którego skład wchodzi węgiel: kwas w., p. Węglany; w-a formacja = pokłady ziemi, zawierające węgiel.

 Węgłosz, roślina z rodziny węgłoszowatych.

 Węgłoszowate, rodzina roślin wodnych z rzędu mirtowych.

 Węgorek, drobna glista obła, żyjąca w wodzie, w cieście, klajstrze i pasorzytująca na roślinach, martwik.

 Węgornia, skrzynia w wodzie do przechowywania żywych węgorzy, sadź na węgorze.

 Węgornica, larwa młodych minogów.

 Węgorz, ryba rzeczna koścista miękkopłetwa z postaci podobna do węża (fig.); w. elektryczny — p. Strętwa (fig.).

 Węgorzosum, ryba koścista brzuchopłetwa, sumowata.

 Węgorzowaty, podobny do węgorza.

 Węgorzownica, ryba koścista, z wężowatych.

 Węgorzowy, odnoszący ś. do węgorza, przyrządzony z węgorza.

 Węgorzyca, rodzaj małej rybki, podobnej do węgorza.

 Węgorzyna, mięso z węgorza.

 Węgrowacieć — p. Wągrowacieć.

 Węgrowaty — p. Wągrowaty.

 Węgry — p. Wągr.

 Węgrzyn, człowiek rodem z Węgier; przednie wino węgierskie.

 Węgrzynek, chłopiec rodem z Węgier; hajduczek, ubrany po węgiersku; koń rasy węgierskiej.

 Wętu — p. Krętu wętu.

 Węza, plaster woskowy w ulu bez miodu.

 Węzeł, miejsce pogrubione, powstałe z przewiązania a. ze splecenia nici, sznurków, powrozów itd.; supeł, krąg, splot, zwój; trudność, rzecz, trudna do zrobienia, pytanie, trudne do rozwiązania: w. gordyjski = zadanie, którego niepodobna spełnić, trudność nie do przezwyciężenia; związek duchowy między ludźmi: w. przyjaźni, w. miłości, w. małżeński; pewna ilość przedmiotów, związana razem w chustę, prześcieradło i t. p., toboł, tłumok, supeł; w. dramatu, powieści = wypadek, od którego rozpoczyna ś. właściwa akcja, założenie; w medyc., twarda, chorobliwa nabrzmiałość gruczołowa; w gieol., miejsce, z którego rozchodzą ś. pasma gór w różne strony; w. kolejowy = stacja, z której rozchodzą ś. linje kolejowe w różne strony; w bot., miejsce na łodydze, z którego wyrasta liść; w astr., punkt przecięcia drogi jakiejś planety a. księżyca z płaszczyzną ekliptyki; w żeglarstwie; miara drogi, przebytej przez okręt = 15½ metrom; w fiz., punkt nieruchomy między falami wodnemi; podobny punkt między falami drgającego gazu; podobny punkt między falami głosowemi; w fizjol., skupienie komórek nerwowych w kształcie węzła, w ciele ludzkim a. zwierzęcym.

 Węzełek, mały węzeł; zrobić w. = zrobić znak np. na chustce, żeby czego nie zapomnieć, zakonotować w pamięci; w lm., robota wiązana, dziergana.

 Węzełkowaty, mający po sobie węzełki.

 Węzina, miejsce wązkie, ciasne, cieśnina, przesmyk.

 Węzłować, Węźlić, związać w węzły.

 Węzłowato, przysł., w kształcie węzłów; zwięźle, krótko, nie rozszerzając ś., nierozwlekle: krótko a. w.

 Węzłowaty, mający po sobie węzły: łodyga w-a = kolankowata; krótki, zwięzły, nierozwlekły.

 Węzłowy, dotyczący węzłów, ściągający ś. do węzła; punkt w. = z którego rozchodzą ś. linje; stacja kolei w-a = z której rozchodzą ś. w różne strony linje kolejowe; w astr., linja w-a = łącząca dwa punkty, w których droga księżyca przecina ekliptykę ziemską.

 Węźlica, roślina, rodzaj porostu blaszkowatego rosnącego na ziemi w lasach i gajach suchych (f.).

 Węźlisty, Węźlasty, pełen węzłów, węzłowaty.

 Wężę, młode węża.

 Wężnica, roślina z^gromady wodorostów.

 Wężogłów, ryba koścista, piersiopłetwa, o głowie szerokiej, płaskiej, o oczach w tyle głowy (fig.).

 Wężogon, zwierzę morskie z typu szkarłupni z gromady wężowideł (fig.).

 Wężojad, ptak sokołowaty z rodziny sępolanów (fig.).

 Wężojaszczur — p. Plezjozaurus.

 Wężojedz, Wężojedźcy, ludzie, jedzący węże.

 Wężokij, Wężokręt, laska Hermesa (Merkurjusza), okręcona wężami, kaduceusz.

 Wężonogi, mający nogi w kształcie wężów.

 Wężor, gatunek małej rybki morskiej żyjącej w strzykwie.

 Wężorodny, wydający, rodzący węże.

 Wężowaty, mający kształt węża, podobny do węża, kręcący ś., wijący ś.; gady w-e = jeden z rzędów gadów zwyczajnych; ryby w-e = jeden z rzędów ryb kościstych.

 Wężowidła, gromada rozgwiazd, żyjących w morzu, o promieniach cienkich i długich.

 Wężowiec — p. Serpentyn.

 Wężowisko, splot wężów, miejsce, gdzie węże przebywają w większej ilości.

 Wężownica, rodzaj dawnej armaty wielkiego kalibru, śmigownica; linja spiralna; przedmiot w kształcie skorupy ślimaka lub węża skręconego w kółko; rura skręcona w kształcie węża, część maszyny dystylacyjnej (fig.).

 Wężownik, ryba koścista skrzelowata, bezpłetwobrzucha, węgorzowata; roślina z rodziny ogórecznikowatych, żmijowiec; jeden z gwiazdozbiorów półkuli północnej — p. Wężowiec.

 Wężowy, odnoszący ś. do węża, należący do węża, jemu właściwy; przen., zły, jadowity, przewrotny, pełny nienawiści.

 Wężówka, ptak południowo-afrykański płetwonogi o długiej cienkiej szyi (fig.).

 Węży — p. Wężowy.

 Wężyca, mały motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny przędaczek, ruinówka.

 Wężyk, mały, młody wąż; gatunek dawnego działa; kształt, bieg podobny do kształtów i ruchów węża czołgającego ś.; w lm. w-i = ruchy, linje zygzakowate.

 Wężykować, biec wężykiem, wężykowato.

 Wężykowato, przysł., w kształcie wężyka, zygzakowato.

 Wężykowaty, podobny z kształtu i ruchów do węża czołgającego ś., spiralny.

 Wężymord, roślina z rodziny złożonych, o korzeniu jadalnym, zwanym skorconerą (fig.).

 Wężysko, ogromny, szkaradny wąż; jaja gadów wężowatych, rodzaj ikry.

 Wgadzinić, przemienić w gadzinę.

 Wgaić, wprowadzić do gaju.

 Wganiać, dok. Wgonić, Wegnać; gnać, pędzić, wpędzać do środka czego.

 Wgarnąć — p. nied. Wgarniać.

 Wgarniać, Wgarnywać, Wgartywać, dok. Wgarnąć, zsuwać w środek czego, wewnątrz czego; garnąć, nagarnąć.

 Wgarnywać, Wgartywać — p. nied. Wgarniać.

 Wgaszczać się, dok. Wgościć ś.; wdzierać ś. dokąd przemocą, przebywać, przemieszkiwać gdzie nieproszonym.

 Wgiąć — p. nied. Wginać.

 Wgięcie, rzecz. od Wgiąć; zrobiona w czym pewna wklęsłość, zagłębienie, pewne zwężenie; zagięcie do środka.

 Wginać, dok. Wgiąć, uderzając, gniotąc robić pewną wklęsłość w czym, zaginać brzegi do środka.

 Wglądacz, Wzieracz, człowiek w co wzierający, wglądający, dozorujący, dozorca, inspektor.

 Wglądać, dok. Wejrzeć, Wglądnąć; zaglądać, zwracać uwagę na co, mieć baczenie na co a. na kogo, dozorować, sprawdzać; wchodzić w co, przekonywać ś. o czym.

 Wglądnąć — p. nied. Wglądać.

 Wgłabiać, Wgłobiać, dok. Wgłobić; wciskać, wgniatać, wpychać, wdrążać.

 Wgłębiać, dok. Wgłębić; wpychać, wciskać, wgniatać; w. ś., zagłębiać ś., zanurzać ś.; zastanawiać ś., myśleć nad czymś głęboko, wnikać w co.

 Wgłębić — p. nied. Wgłębiać.

 Wgłębka, gatunek mchu z klasy wątrobowców, rosnący na wilgotnych piaskach (f.).

 Wgłobić — p. nied. Wgłabiać.

 Wgnajać, wypełniać gnojem, wprowadzać w co gnój; sprawiać gnojenie.

 Wgniatać, dok. Wgnieść, gniotąc wciskać, wpychać co do środka, do czego = wginać; w. na co = nagniatać, nasadzać, naciskać co na co, wtłaczać.

 Wgnieść — p. nied. Wgniatać.

 Wgnieżdżać się, dok, Wgnieździć się; zakładać, budować sobie gdzie gniazdo; umieszczać ś. gdzie na stałe; rozlokować ś., jak we własnym mieszkaniu, roztasowywać ś.; rozgospodarowywać ś. gdzie.

 Wgnoić — p. nied. Wgnajać.

 Wgonić — p. nied. Wgnajać.

 Wgościć się — p. nied. Wgaszczać się.

 Wgotowywać, dok. Wgotować; gotować razem; gotując, warząc, umniejszać, wygotowywać.

 Wgradzać, dok. Wgrodzić; grodzić co wewnątrz czego; grodząc wkraczać w co, grodząc płot, wplatać co w niego; w. ś., stawiając sobie płot, parkan, zajmować część sąsiedzkiego pola; przen., wdzierać ś. w cudzą własność, przywłaszczać ją sobie.

 Wgramolić się, gramoląc ś., przedostać ś. dokąd, wleźć z trudnością dokąd, zwłaszcza na miejsce wyższe.

 Wgrążać, dok. Wgrążyć; zapuszczać w głąb, pogrążać, zanurzać; w. ś., wpadać w głąb, pogrążać ś., zanurzać ś.

 Wgrążyć — p. nied. Wgrążać.

 Wgrodzić — p. nied. Wgradzać.

 Wgryzać się, dok. Wgryźć ś.; gryząc co, dostawać ś. do środka czego; wjadać ś., wżerać ś.; wejść głęboko w co: w. ś. w umysł, w sumienie = zapaść głęboko.

 Wgryzek, owad z rzędu tęgopokrywych.

 Wgryźć się — p. nied. Wgryzać ś.

 Wgrzebać — p. nied. Wgrzebywać.

 Wgrzebywać (się), dok. Wgrzebać (ś), Wgrześć (ś.); grzebiąc, kopiąc usuwać (ś.) w głąb czego i przysypywać (ś.); zagrzebywać (ś.), wkopywać (ś.), zakopywać (ś.).

 Wgważdżać, dok. Wgwoździć; wbijać, wtłaczać gwóźdź.

 Wgwoździć — p. nied. Wgważdżać.

 Wgwożdżenie, rzecz., od Wgwoździć; w anat., spojenie dwu kości przez wejście wypukłości jednej we wklęsłości drugiej.

 Whisky, ang., (uiski), wódka ze zboża, żytniówka; jednokonny otwarty powozik z wysokim siedzeniem dla powożącego.

 Wiać, Wiewać, dok. Wionąć, Wiewnąć; o powietrzu, o gazach wogólności: odbywać ruch, dąć, dmuchać, powiewać; poruszać ś., chwiać ś. z wiatrom w różne strony, powiewać; lecieć, pędzić z wiatrem, unosić ś., umykać skąd tak szybko, jak wiatr wieje; w. czym, poruszać miarowo, chwiać, wahać, potrząsać; w. zboże = podrzucać je szuflą pod wiatr dla odłączenia ziarna od plew; patrzeć, skąd wiatr wieje = iść za prądem chwili w celach karjery osobistej, schlebiać osobom wpływowym.

 Wiada, wiadomość; wiadomo; nie w. = niewiadomo.

 Wiaderko, zdr. od Wiadro.

 Wiadomca, Wiadomiec, osoba świadoma czego, kompetentna.

 Wiadomie, przysł., wiedząc o czym, zdając sobie sprawę z czego, świadomie.

 Wiadomo, przysł., jest wiadomość o czym, coś jest rzeczą znaną, nietajną; w. czynić = podawać do wiadomości powszechnej, ogłaszać.

 Wiadomość, znanie czego, znajomość pewnej rzeczy, powzięta nauką, studjami; doniesienie, wieść, nowina; podawać do w-i = donosić, ogłaszać, zawiadamiać, publikować.

 Wiadomy, o którym wszyscy wiedzą, o którym wiadomo wszystkim, znany powierzchnie; przychodzę do ciebie w w-ym interesie = o którym wiesz.

 Wiadro, naczynie drewniane a. blaszane z kabłąkiem do wody a. innego płynu; naczynie obejmujące do trzech a. czterech garncy do wyciągania wody ze studni; miara płynu, różna w różnych państwach.

 Wiadrowy, dotyczący wiadra, zawierający w sobie wiadro objętości.

 Wiadukt, nm., droga, kierunek drogi, droga, budowana sztucznie na murowanych arkadach, prowadząca ponad ulicami, dolinami, bagnami i t. p. (fig.).

 Wialnia, maszyna rolnicza do wiania ziarna w celu oczyszczenia go, młynek (fig.).

 Wianeczek, zdr. od Wianek.

 Wianecznik, człowiek, wyrabiający a. sprzedający wianki.

 Wianeczny, dotyczący wianka.

 Wianek, splot, zwój kwiatów a. liści w kształcie kręgu, girlanda, korona z kwiatów; wogóle krąg; pewna ilość przedmiotów, nanizanych na nić, na sznurek: w. grzybów, cebuli, kiełbasy; znak ze słomy na tyce, wskazujący, że np. w danym miejscu można swobodnie pływać a. że tam jest mielizna; w. różany = różaniec; przen., symbol dziewictwa: stracić w. (o pannie) = być uwiedzioną.

 Wianie, dęcie wiatru; oddzielanie ziarna od plew w wialni a. przez podrzucanie szuflą pod wiatr.

 Wiano, zapis, przez męża żonie uczyniony, zabezpieczony zwykle na jego dobrach; posag, wniesiony przez żonę mężowi.

 Wianować, dawać, zapisywać wiano; wyposażać, dawać posag.

 Wianowy, Wianowny, dotyczący wiana; posiadający wiano, któremu zapisano wiano.

 Wianuszek, zdr. od Wianek.

 Wiara, jedna z trzech cnót teologicznych, przez którą mocno wierzymy w Boga i we wszystko, co On nam podał do wierzenia; religja, wyznanie, cześć, w jakibądź sposób oddawana Bogu: w. chrześcijańska, żydowska, mahometańska i t. p.; wyznanie w-y, artykuły w-y = zwięźle sformułowane zasady pewnej religji a. pewnego wyznania; akt w-y, wyznanie w-y = ułożone przez Apostołów artykuły w-y chrześcijańskiej t. zw. Wierzę w Boga i t. d.; przen., wyznanie w-y polityczne, społeczne, filozoficzne i t. p. = jasne sformułowanie zasad, dążeń, przekonań czyichś pod względem politycznym i t. d.; zaufanie, ufność, pewność, że coś jest prawdziwo a. że ktoś mówi prawdę: mieć w-ę do kogo = ufać mu, wierzyć; stracić w-ę u kogo = stracić zaufanie u niego; dać czemu w-ę = uwierzyć; czynić co w dobrej wierze = w tym przekonaniu, że czyni ś. dobrze, uczciwie; robić co w złej wierze = z chęcią szkodzenia komu; wiarogodność, wierzytelność, powaga prawna; zaręczenie, zapewnienie słowne, umowa słowna, nie potwierdzona na piśmie ani też żadnym aktem prawnym lub kościelnym; wypuścić więźnia na w-ę = na zaręczenie, że powróci w żądanym terminie; żyć z kim na w-ę = w małżeństwie nieślubnym; wierność, stałość, nieobłudność w dochowywaniu przyrzeczeń: w. małżeńska; złamać w-ę = stać ś. wiarołomcą; zbior., bracia-żołnierze.

 Wiarać się, zaklinać ś.

 Wiardunek, nm., dawna moneta = ¼ grzywny = 12 groszom polskim.

 Wiardunkowy, nm., dotyczący wiardunku, liczony na wiardunki.

 Wiarka, licha, fałszywa wiara.

 Wiarliwy, łatwowierny.

 Wiarodajny, wierzytelny: list w. = polecalny, polecający, poręczający.

 Wiarogodnie, przysł., w sposób zasługujący na wiarę.

 Wiarogodność, właściwość, charakter tego, co zasługuje na wiarę, co jest prawdopodobne, prawdziwe, nie ulegające wątpliwości, autentyczność.

 Wiarogodny, zasługujący na wiarę, prawdziwy, prawdopodobny, nie ulegający wątpliwości, autentyczny.

 Wiarołomca, człowiek, który złamał zaprzysiężoną wiarę, odstępca, zdrajca, renegat.

 Wiarołomnie, przysł., po zdradziecku, nie dotrzymując przyrzeczeń, łamiąc wiarę, słowo swoje.

 Wiarołomność, Wiarołomstwo, złamanie wiary, niedotrzymanie przyrzeczeń, zdrada, odstępstwo.

 Wiarołomny, który łamie lub złamał wiarę, zdradny, zdradziecki, odstępczy.

 Wiarołomstwo — p. Wiarołomność.

 Wiaropodobny, prawdopodobny.

 Wiarować się, strzec ś., wystrzegać ś. czego, unikać czego.

 Wiarus, dzielny, stary a dziarski żołnierz.

 Wiata, szopa, na czterech słupach oparta, bez ścian.

 Wiaterek, zdr. od Wiatr.

 Wiatr, słabszy a. gwałtowniejszy ruch powietrza w kierunku poziomym; w. stateczny = wiejący przez cały rok z jednej strony; w. perjodyczny = zmieniający kierunek, stosownie do pór roku; w. elektryczny = wiejący od strony ostrego końca przewodnika, naładowanego elektrycznością; patrzeć, skąd w. wieje = iść za prądem chwili w celach karjery osobistej, schlebiać osobom wpływowym; iść, płynąć przeciw w-owi = sprzeciwiać ś. silniejszym od siebie przeciwnościom; kręcić ś. z w-em = być niestałym, zmiennym; z w-em co poszło, uleciało = w niwecz ś. obróciło, zginęło, przepadło; wszystko poszło na cztery w-y = znikło bez śladu; paltocik, w-em podszyty = lekki; człowiek, w-em podszyty = lekkoduch, wietrznik; gadać na w. = bez celu, nie wywołując żadnego skutku; strzelać na w. = nie celując do niczego; puszczać co z w-em = marnować; szukać w-u w polu = rzeczy niepodobnej do znalezienia; gonić w-y w polu = uganiać ś. za czymś marnym; słowo w., pismo grunt = to, co napisane, jest jedynie ważne; kto w. sieje, zbiera burzę = awanturnik pada ofiarą własnych swoich czynów; przen., trzpiotowatość, niestatek, płochość, lekkomyślność; przen., rzecz marna, płocha, beztreściwa; węch u psa myśliwskiego; szczególna woń zwierzęcia, odór, przezeń wydawany, po którym pies może odszukiwać miejsce jego przebywania; w lm., w-y = gazy kiszkowe, wypuszczano przez otwór stolcowy.

 Wiatraczek, mały wiatrak; zabawka dziecinna w kształcie wiatraka; obracająca ś. chorągiewka na dachu, wskazująca kierunek wiatru; w. elektryczny = przyrządzik w kształcie wiatraka, obracający ś. wskutek wyładowywania elektryczności (fig.); wentylator.

 Wiatrak, młyn, którego wał obracają skrzydła (śmigi), poruszane wiatrem (fig.); wojować z w-mi = z urojeniami własnej wyobraźni, jak Don Kiszot.

 Wiatrakowy, dotyczący wiatraka, należący do wiatraka.

 Wiatrolotny, pędzący z szybkością wiatru.

 Wiatrołom, drzewo złamane a. wywrócone wiatrem, wykrot.

 Wiatromierz — p. Anemometr.

 Wiatronogi, szybki jak wiatr.

 Wiatronośny, przynoszący wiatr tak lekki, że go wiatr może unieść.

 Wiatropęd, lekkoduch, lekkomyślnik, trzpiot, wietrznik, pędziwiatr; wentylator w galerjach podkopowych i w podziemiach.

 Wiatropędny, szybki jak wiatr.

 Wiatropylne rośliny, których pyłek przenoszony jest przez wiatr na słupek.

 Wiatrowisko, miejsce, wystawione ze wszystkich stron na wiatry.

 Wiatrowy, odnoszący ś. do wiatru; lekki, jak w.

 Wiatrówka, strzelba, z której pociski wyrzucane są za pomocą zgęszczonego powietrza; pukawka dziecięca.

 Wiatyk, łć., ostatnia komunja dawana umierającym.

 Wiąd, więdnienie, usychanie ciała a. jakiejś jego części, uwiąd.

 Wiąz, częściej w lm., więzy, to, co wiąże, związuje, pęta, łyka, okowy, łańcuchy; przen., związki duchowe, między ludźmi: w-y miłości, przyjaźni i t. d.; w bud., w-y ścienne, poziome a. pionowe = warstwy kamienia twardego, składające osnowę ścian murowanych a. tylko grubsze i wydatniejsze ich części; w. woskowy = pierwsze wiązanie plastrów miodowych w ulu; w. w ciele — p. Wiązadło.

 Wiąz, wielkie drzewo z rodziny wiązowatych, rosnące w Europie zachodniej i południowej (fig.).

 Wiązacz, człowiek, wiążący coś.

 Wiązać, łączyć co z sobą za pomocą węzła, za pomocą związania, związywać, przywiązywać, uwiązywać, krępować; splatając węzełki, tworzyć różne wzory: w. sieć; łączyć jedną rzecz z drugą: w. litery = pisząc, łączyć je za pomocą kresek, sztychów, w. wyrazy = łączyć je w zdania; w. nuty = przekreślać je poprzecznemu kreskami dla wyrażenia pewnej krótkości ich trwania; łączyć pod względem duchowym; obowiązywać, zmuszać do przyjęcia pewnych warunków; zjednywać sobie kogo; składać, zespalać ś., spajać ś.; wchodzić z kim w związek; w. ś. przy kim, trzymać go ś. dla karjery, nie odstępować od niego; związywać ś., zawiązywać ś., wyrastać: owoc wiąże ś., kapusta wiąże ś. = zwija ś. w głowy.

 Wiązadełko, nitka, łącząca dwie połówki pylnika u roślin.

 Wiązadło, to, co służy do związywania; w anat., pasmo łącznotkankowe, ciągnące ś. od jednego końca kości do brzegu kości przeciwległej, a. pomagające ruchom, a. ograniczające ich zbytnią rozległość: w. Bertiniego = w stawach biodrowych, powstrzymujące obrót dolnej części ciała ku tyłowi, gdy kręgosłup obraca ś. ku tyłowi; w. rzęskowe = wychodzące z brzegu siatkówki, wyciągające ją wszerz i tak spłaszczoną utrzymujące w stanie spoczynku.

 Wiązałka, maszyna rolnicza do mechanicznego wiązania zżętego zboża w snopy (f.).

 Wiązanie, rzecz. od Wiązać; to, co służy do wiązania, wiązadło; podarek imieninowy a. urodzinowy, prezent.

 Wiązanina, rzecz, ladajako związana.

 Wiązanka, coś zawiązanego, kwiaty związane w bukiet.

 Wiązany, którego związano; mowa w-a = wiersz, poezja; mowa nie w. = proza; w muz., nuta w-a = przekreślona dla oznaczenia krótkości; nuta prosta raz w-a = o połowę krótsza od niewiązanej; dwa razy w-a = o połowę krótsza od raz wiązanej i t. d.

 Wiązarek, dar na imieniny a. urodziny, wiązanie; wiązka.

 Wiązeczka, mała wiązka.

 Wiązek, sztuka drzewa, służąca do wiązania krokwi, a. na podporę do nich.

 Wiązik, młody, mały wiąz.

 Wiązka, pewna ilość przedmiotów kształtu podłużnego, razem związanych, pęk, pęczek, snop, wiązanka; w. słomy, chróstu, kwiatów, drzewa, flaków; miara ilościowa, zawierająca różną ilość sztuk: od 10 i wyżej; w-ki naczyniowe = organy roślin wyższych, po których przenoszą ś. soki roślinne, szkielet rośliny, łyko drzewne (fig.).

 Wiązkowiec, rodzaj włóknistego grzyba.

 Wiązkowy, podobny do wiązki; korzeń w. u roślin = mający kształt wiązki, złożony z wielu pojedyńczych korzeni, wyrastających z łodygi.

 Wiązowate, drzewa i krzewy z szeregu roślin rozdzielnopłatkowych, z rzędu pokrzywowych,

 Wiązowiec ogończyk, motyl z rodziny oboczaków, z podrzędu motylowców.

 Wiązowy, ściągający ś. do wiązu; zrobiony z drzewa wiązu.

 Wiązówka drewnica, motyl z rodziny drewnicówek, z podrzędu nocnicówek.

 Wibracja, łć., drganie dźwięków przy wydawaniu głosu, szybkie wahanie ś.

 Wibrjon, łć., rodzaj wymoczków i bakterji o kształcie wydłużonym (fig.).

 Wibrować, łć., dygotać, trząść ś., drgać, wahać ś. szybko; kręcić ś. wkoło.

 Wibryzm, łć., sposób malowania, polegający na nakładaniu grudek i prążków, aby światło, czepiając ś. wypukłości, drgało za każdym ruchem oczu widza.

 Wice- łć., dosł. na miejsce, zamiast, zastępczo; przy tytułach; zastępca.

 Wiceadmirał, dowodzący flotą, stopniem niższy od admirała.

 Wicedyrektor, zastępca dyrektora.

 Wicekanclerz, zastępca kanclerza.

 Wicekról, zastępca króla, namiestnik kraju.

 Wiceminister, pomocnik ministra, zastępca ministra.

 Wiceprezes, zastępca prezesa.

 Wiceprezydent, zastępca prezydenta.

 Wiceregens, zastępca regensa.

 Wicesgerent, namiestnik królewski w księstwie Mazowieckim, wojewoda mazowiecki.

 Wicher, silny, gwałtowny wiatr, wiejący równocześnie w różnych kierunkach; kręcący ś. w kółko; miejsce, gdzie sierść na koniu odwraca ś. w przeciwnym kierunku od ogólnego układu na całej skórze; podobne miejsce na głowie u człowieka; choroba drzew leśnych, narośl na gałęziach; człowiek niespokojnego charakteru i gwałtownego temperamentu; koń, mający na sobie wicher.

 Wichlarz, tylna część buta.

 Wichrować — p. Wichrzyć.

 Wichrowatość, skręcanie ś., wykręcanie ś. drzewa; przybieranie postaci nierównej, powyginanej, skręconej; niespokojność, awanturniczość, burzliwość.

 Wichrowaty, owiewany wichrami; burzliwy, awanturniczy, niespokojny; poskręcany, wyginający ś., powyginany; koń w. = mający sierść w niektórych miejscach odwróconą od właściwego kierunku; drzewc w-e = skręcone, powyginane od wiatru.

 Wichrzyciel, Wichrzyłeb, człowiek niespokojny, burzliwy, wichrzący, wprowadzający zamęt, podburzający, warchoł.

 Wichrzyć, wiać gwałtownie; wywoływać zaburzenia, nieporządki, buntować ś., burzyć ś.; wprowadzać zamęt, podburzać.

 Wichrzyłeb — p. Wichrzyciel.

 Wichura, silny wicher, burza połączona z wichrem.

 Wicina, duży statek wodny do przewozu zboża, pływający po Niemnie do Prus — p. Wić.

 Wiciokrzew, krzew południowo-europejski z rodziny przewiertniowatych, lonicera (fig.).

 Wiciokrzewka przegibka, motyl z rodziny prościnek z podrzędu sówek.

 Wiciokrzewowate, rodzina roślin dwuliściennych z rzędu marzanowatych, przewiertniowate.

 Wiciokrzewowy, odnoszący ś. do wiciokrzewu, zrobiony z wiciokrzewu.

 Wicionogi, grupa skorupiaków morskich, osiedlających ś. na skałach, palach, okrętach, małżach, rakach, walach i t. p.

 Wiciowaty, podobny do wici.

 Wiciowce, mikroskopijnie drobne pierwotniaki, zbliżone do wymoczków, lecz zamiast rzęs mające biczyki (fig.).

 Wiciowy, odnoszący ś. do wici, podobny do wici.

 Wicynalny, łć., gminny, wiejski, sąsiedni; w-a kolej = droga żelazna poboczna, podrzędna, służąca do użytku pewnej okolicy, łącząca wsie, zakłady fabryczne, kopalnie itp. z główną linją kolejową; w-ne drogi = drogi poboczne, łączące z sobą wsie, nie będące drogami pocztowemi ani krajowemi.

 Wić, splatać dwa pasma a. więcej, skręcać, pleść, plotąc łączyć; zwijać, nawijać na co; w. na swoje motowidło = odwracać co na swoją korzyść; idzie jakby wianki wił = łatwo, bez trudu; w. ś., kręcić ś., owijać ś., obwijać ś., osnuwać ś. dokoła czego, przybierać różne kształty łamane; snuć ś., biegać, latać w różne strony, kręcić ś.; w. ś. w głowie, w pamięci = stawać w myśli, w pamięci, ale niewyraźnie, stawać ciągle w oczach, narzucać ś. natarczywie wyobraźni; być knowanym, układać ś. w myśli, w głowie, być zamierzanym.

 Wić, gałąź długa, cienka i giętka; kółko w kształcie powroza, skręcone z giętkiej gałązki; w lm., wici, listy królewskie, wzywające szlachtę na pospolite ruszenie, tak nazwane z tego powodu, że w dawniejszych czasach były obnoszone na wiciach; część pługa, łącząca przód z tyłem; w. winna — p. Winorośl; kręcić wici = wykręcać ś., uciekać ś. do wybiegów.

 Wid, skr. — p. Widymata.

 Wid, w wyraż.: ni w-u, ni słychu = ani widać, ani słychać; widmo, upiór, strach.

 Widać, można widzieć, zobaczyć, pokazuje ś.; zdaje ś., prawdopodobnie, niezawodnie, bez wątpienia.

 Widelcowy, dotyczący widelca, w kształcie widelca, grabiasty.

 Widelec, narzędzie stołowe w kształcie widełek, do przytrzymywania jadła na talerzu przy krajaniu i do przenoszenia go z talerza do ust, grabki.

 Widelnica, owad prostoskrzydły barwy brunatnej spokrewniony z jętką (fig.).

 Widełki, małe widły; widelec; w. strojowe = narzędzie metalowe w kształcie widełek, podające za uderzeniem zawsze jeden ton a. kamerton; w astr., górna część kanału pokarmowego; kość obojczykowa u ptaków; każdy przedmiot a. część jakiego przyrządu w kształcie małych wideł: w-i u telefonu = podstawa dla słuchawki, za przyciśnięciem ich lub puszczeniem wolno, prąd sygnałowy łączy ś. lub przerywa.

 Widełkowaty, mający kształt widełek.

 Widenda, Widymus, skr. Wid.

 Wideta, wł., czaty, placówka, żołnierz konny postawiony dla pilnowania ruchów nieprzyjaciela; pikieta.

 Widlastość, Widłowatość, właściwość tego, co jest widlaste, kształt widłowaty, rosochatość.

 Widlasty, Widłowaty, Widłaty, dzielący ś. na dwa a. więcej rozgałęzień, mający kształt wideł, rozsochaty.

 Widlica, szpilka podwójna do włosów; gatunek palmy, której pień kilkakrotnie rozwidla ś., ma owoce jadalne, sowicha.

 Widlik, owad bezskrzydły z rzędu skoczogonnych, widłogonnych; roślina z gromady wodorostów.

 Widlisz, owad z rzędu dwuskrzydłych, komosowatych.

 Widłaki, klasa roślin bezkwiatowych, naczyniowych o pędach długich rozwidlonych i pełzających; w. goździsty = roślina przypominająca mech, o łodydze długiej, z rodziny przedroślowych, której zarodniki, pod nazwą lycopodium, używane są w lecznictwie, aptekarstwie, fizyce oraz pirotechnice, wilkołak (fig.).

 Widłakowaty, mający kształt widłaku.

 Widłakowy, ściągający ś. do rośliny widłaku, pochodzący z widłaku.

 Widłogonka, motyl z rodziny garbatek z podrzędu prządkówek (fig.).

 Widłogonny, o owadach: mający ogon rozgałęziony w kształcie wideł.

 Widłonogi, grupa skorupiaków.

 Widłosz, skorupiak morski z grupy jeżokrabów (fig.)

 Widłoząb, rodzaj mchu gałęzistego.

 Widły, narzędzie o dwu a. trzech zębach czyli rozgałęzieniach, rozchodzących ś. z jednego miejsca: w. do zboża, siana, gnoju itp. (f.); w. myśliwskie = soszki do podpierania sieci; w. do garnków = żelazne, do wyjmowania garnków z pieca; w. Neptuna = trójząb; rozsocha dwu rozchodzących ś. z jednego punktu gałęzi drzewa; kąt, utworzony zejściem ś. dwu rzek; w. u wozu = hołoble; w-ami mu w głowie układano = ma pewne wiadomości, ale niesystematyczne.

 Widmo, postać, w jakiej coś ś. ma ukazywać oku ludzkiemu; zapowiedź, groza a. nadzieja: w. szczęścia, klęski, głodu, śmierci; nieboszczyk, powracający na ziemię, duch nieziemski, mara, widziadło, upiór; złudzenie wzrokowe, miraż, fatamorgana; w. słoneczne = obraz świetlny, powstały z roszczepienia przez pryzmat promieni światła, a złożony z ułożenia ś. siedmiu barw, czerwonej, pomarańczowej, żółtej, zielonej, błękitnej, fjoletowej i lila, spektrum.

 Widmowy, odnoszący ś. do widma; analiza w-a = spektralna.

 Widnia, widownia, scena; w. optyczna = mały przyrząd, ułatwiający rysowanie z natury, a składający ś. z pryzmatu szklanego, osadzonego na postumencie.

 Widno, tak jasno, że widzieć można; widać, widocznie; zdaje ś., prawdopodobnie, niezawodnie.

 Widnokrąg, linja ograniczająca koło, której niebo pozornie styka ś. z ziemią, zjawisko to jest wynikiem kulistości ziemi, horyzont (fif.); przen., zakres pojęć człowieka, rozległość jego umysłowości.

 Widnokrężny, którego można ujrzeć, widzialny na widnokręgu.

 Widność, właściwość tego co jest widne, jasne, zrozumiałe.

 Widny, jasny, w którym a. którego można zobaczyć, dający ś. widzieć, rozeznać; w-e pole = na którym znać ślady zwierza.

 Widocz, miejsce widoczne, widok, jaw, światło dzienne.

 Widocznie, przysł., tak, że można widzieć, możliwe, że... oczywiście, prawdopodobnie, niezawodnie, bez wątpienia.

 Widoczność, właściwość tego, co można widzieć, dostrzegalność; właściwość tego, co jest niezaprzeczone, oczywistość.

 Widoczny, jasny, dobrze oświetlony; którego można ujrzeć, widomy, widzialny, dostrzegalny; oczywisty, niezaprzeczony, nie ulegający wątpliwości.

 Widok, miejsce, skąd można dobrze widzieć, przestrzeń otwarta; miejsce, gdzie można być przez wielu ludzi widzianym: stać na w-u, postawić na w-u; tajemnica nie wyszła na w. = nie została ujawniona; dzieło wyszło na w. publiczny = zostało wydrukowane; przestrzeń dostępna oku z jakiego punktu; malowidło, rysunek, fotografja, przedstawiająca jakiś krajobraz a. scenę rodzajową; postać, kształt, stan rzeczy widzianej i wrażenie, jakie rzecz ta wywołuje; zobaczenie, ujrzenie, zoczenie, dostrzeżenie, spostrzeżenie czego; cel, zamiar, zamysł, dążenie: mieć co na w-u, w czym swoje w-i.

 Widokówka, karta pocztowa z widokiem, pocztówka ilustrowana.

 Widokrąg, Widokres — p. Widnokrąg.

 Widomie, przysł., widzialnie, dostrzegalnie, jawnie.

 Widomy, który widzi, nie ślepy; który widać, którego można zobaczyć, łatwy do rozpoznania, widzialny, dostrzegalny.

 Widowisko, to, co ś. odbywa przed oczami widzów, przedstawienie, spektakl; wogóle to, co ś. odbywa wobec tłumnie zgromadzonych osób, wobec całego narodu a. całego świata cywilizowanego; miejsce, gdzie ś. coś odbywa, widownia, teatr, scena, teren, widziadło, zjawisko.

 Widownia, miejsce, gdzie ś. coś odbywa przed oczami widzów, scena, teatr, teren; przen., w. świata, w. dziejów, w. życia publicznego = teren, miejsce, gdzie ś. coś dzieje.

 Widymata, Vidimus, urzędowe poświadczenie jakiego pisma, księgi handlowej, kopji i t. p., wypis z ksiąg urzędowych, poświadczenie godności.

 Widymować, łć., kłaść widymatę; zaświadczać skróconym podpisem imienia i nazwiska na dowód przepatrzenia jakiego pisma lub księgi handlowej.

 Widywać, częstotl., od Widzieć.

 Widz, człowiek, patrzący na co, na jaką czynność: w. w teatrze, w cyrku i t. p.; przyglądający ś. czemu, być w-em czego = być świadkiem czego, patrzeć na co.

 Widzenie, rzecz. od Widzieć; jeden z pięciu zmysłów, za pomocą którego przyjmujemy wrażenia świetlne; przen., zapatrywanie, pogląd, pojęcie, zdanie, mniemanie, opinja, rozumienie; postać osoby, widzianej we śnie a. jakby we śnie, widziadło, zjawisko, wizja; relacja tego, co widziało ś. we śnie a. w natchnieniu proroczym; rzecz godna w-a = tego, żeby ją zobaczyć; pole w-a = przestrzeń, którą możemy ogarnąć wzrokiem; znać kogo z w-a = z powierzchowności, ale nie znać go bliżej, nie być mu przedstawionym; w. ś., spotkanie ś., zobaczenie ś. z kimś; do w-a ś. = formuła, używana przy pożegnaniu a. formuła zakończenia listu.

 Widziadło, widok, przedstawiający ś. oczom; przedmiot niby widziany skutkiem złudzenia zmysłów; widmo, mara, upiór, rzecz potworna, potwór, dziwotwór,

 Widzialnie, przysł., widomie, przed oczami, rzeczywiście, istotnie, prawdziwie.

 Widzialny, którego można widzieć, zobaczyć, dostrzegalny, widomy.

 Widziany, dający ś. widzieć, ten, którego widzą a. widzieli, widzialny, dostrzegalny; w-a to rzecz!? = czy to możliwe, czy mogło to ś. zdarzyć?!, dziwne!, niesłychane!

 Widzieć, przyjmować wrażenia od czego za pomocą wzroku, poznawać wzrokiem, rozeznawać za pomocą wzroku, postrzegać oczami; mieć o czym dokładne pojęcie, mieć co przytomnie w umyśle, jakby ś. miało przed oczami; wnioskować, wnosić, domyślać ś., dorozumiewać ś.; przypuszczać na podstawie pewnych danych; jak cię w-ą, tak cię piszą = ludzie najczęściej wnoszą o wartości wewnętrznej człowieka po jego powierzchowności; idź, niech cię moje oczy nie w-ą = zejdź mi z ooczu, żebym cię nie widział; nie w-ą go = zapominają o nim, pomijają go; w-i Bóg, że... = zaklęcie; któż to w-ał! = co znowu!, do czego to podobne!, to rzecz niesłychana!; w-isz go! = wskazując na człowieka, który ś. porywa na rzeczy, przewyższające jego siły; jeszcze by też!; da ś. to w.! = zobaczymy, co z tego wyniknie; dobrze w. = mieć dobry wzrok; dobrze, źle w. kogo = okazywać komu łaskę a. niełaskę; dobrze, źle w-any = uważany, ceniony, cieszący ś. łaską a. będący w niełasce; w. co do czego, do siebie = upatrywać, dostrzegać, spostrzegać; widać, widoczne jest; w. ś., widzieć samego siebie, np. w zwierciadle, spostrzegać ś.; dobrze a. źle czuć ś. gdzie: rad ś. tu w-ę; ukazywać ś., przedstawiać ś., dawać ś. widzieć; w. ś. z kim, spotkać ś., zobaczyć ś. z kim; mnie ś. w-i = zdaje mi ś., mam takie przekonanie, mniemam.

 Widzi-mi-się, sądzę, mniemam, zdaje mi ś., przypuszczam; rzecz., upodobanie, fantazja, kaprys.

 Widzisko, w wyraż.; do w-a! = do zobaczenia ś.! do widzenia!

 Widzowe (-ego), opłata za oględziny sądowe.

 Widzowy, dotyczący widza.

 Wiec, Wieca, w dawnej Słowiańszczyźnie: wspólna narada dorosłych członków opola a. plemienia, rodzaj sejmu; najwyższy sąd w Polsce piastowskiej; sądy apelacyjne od sądów grodzkich i ziemskich w dawnej Polsce; sądy wiecowe, wielkie roki; zgromadzenia ludowe, robotnicze dla postawienia jakich żądań, omówienia spraw wspólnych, propagandy jakichś idei społecznych a. politycznych i t. p.

 Wiecha, pęczek związanych gałęzi, wywieszony, jako znak, np. nad szynkownią: iść pod w-ę = do szynku; kij, żerdź z pęczkiem słomy, ustawiony na jakim miejscu na znak, że tędy iść albo jechać nie można; wywiesili w-ę na rozum = udają mądrych; dobremu piwu nie potrzeba w-y = dobry towar nie potrzebuje zachwalania; broda, jak w. = szeroka, rozstrzępiona; wąsy, jak w-y = nastrzępione; zasłona z gałęzi, za którą ptasznik łowił ptaki, gaik; w bot.: kwiatostan graniasty o kwiatkach na długich szypułkach (fig.).

 Wiechcica, motyl z rodziny garbatek z podrzędu prządkówek.

 Wiecheć, Wiechetek, pęczek słomy, siana, łyka a. grochowin dla wycierania czego, do zatkania jakiego otworu, słoma owinięta koło stóp dla ciepła.

 Wiechetek, Wiechtek, zdr., od Wiecheć.

 Wiechotka, rodzaj rośliny.

 Wiechowaty, podobny do wiechy.

 Wiechowy, odnoszący ś. do wiechy.

 Wiecnica, ratusz.

 Wiecownik, uczestnik wiecu; człowiek, namiętnie chodzący na wiece.

 Wiecowy, ściągający ś. do wiecu, do wieców: sędzia w-y, sąd w-y = p. — Wiec; ustrój w-y = taki ustrój społeczny, w którym rząd należy do ogółu dorosłych członków plemienia, ustrój gminowładny.

 Wieczernia, wieczerza.

 Wieczernica, motyl z rodziny tejże nazwy, z podrzędu nocnicówek.

 Wieczernik, Wieczornik, izba jadalna u dawnych Izraelitów; ostatni w. = ostatnia Wieczerza Chrystusa z Apostołami.

 Wieczerza, posiłek wieczorny, kolacja; jedzenie przed nocą; W. Pańska = sakrament Ciała i Krwi Jezusa Chrystusa, ustanowiony na ostatniej wieczerzy Chrystusa z Apostołami.

 Wieczerzać, jeść wieczerzę, przyjmować posiłek wieczorny.

 Wieczko, małe wieko, przykrywka, pokrywka.

 Wiecznie, przysł., bez końca w czasie, przez całą wieczność; bez przerwy, wciąż, nieustannie, ustawicznie.

 Wiecznik, roślina z rodziny amarantowatych, pochodząca z gorących stref Azji i Afryki; ruch nieustający, wieczny; zapisać ś. w w. miłości = pokochać stale (fig.).

 Wiecznobytny — p. Wiekuisty.

 Wiecznochmurny, zawsze chmurny, ponury, posępny.

 Wiecznociągły, Wiecznociekły, Wiecznopłynny, nieprzerwany w czasie, wiecznie idący, wiecznie płynący.

 Wiecznocierpiący, cierpiący nieustannie.

 Wiecznojędrny, zawsze jędrny.

 Wiecznokwitły, zawsze kwitnący, zawsze świeży.

 Wiecznopłodny, zawsze płodzący.

 Wiecznopomny — p. Wiekopomny, na wieki pamiętny.

 Wiecznopotomny, wiecznie trwający w potomności.

 Wieczność, ciąg czasu bez początku i końca; żywot wieczny po śmierci, nieśmiertelność, wiekuistość: przenieść ś. do w-i = umrzeć; prawo czyje na posiadanie czego na czas nieograniczony dla siebie i dla swego potomstwa.

 Wiecznośpiewny, zawsze śpiewny.

 Wiecznotoczysty, obracający ś., kręcący ś. bez końca.

 Wiecznotrwałość, właściwość tego, co trwa wiecznie.

 Wiecznotrwały, który trwa a. będzie trwać wiecznie.

 Wiecznozielony, zawsze zielony.

 Wieczny, trwający nieskończenie w czasie, przez całą wieczność: wciąż trwający, nieustanny, nieprzerwany; żywot w. = nieśmiertelność, po śmierci w niebie, w raju; w-e odpocznienie racz mu dać Panie = krótka modlitewka za zbawienie duszy osoby zmarłej; na w-e czasy = na zawsze, na wieki, na czas nieograniczony; pożyczyć na w-e nieoddanie = bez zamiaru zwrotu.

 Wieczornica, kobieta wiejska, która przyszła do sąsiadów pomagać w szyciu a. przędzeniu; w lnu, zebranie wieczorne chłopców i dziewczyn wiejskich w jednej z chat, gdzie przy przędzeniu gawędzą, śpiewają, opowiadają rozliczne baśnie i t. p.

 Wieczornik, rodzaj roślin zielonych z rodziny krzyżowych, pochodzący z Europy południowej; wieczernik, fijołek nocny.

 Wieczorny, dotyczący wieczoru, odbywający ś. w wieczór.

 Wieczorynka, zabawa wieczorna.

 Wieczór, schyłek dnia, pora od zachodu słońca do późnej nocy, do udania ś. na spoczynek; dobry w.! = formuła powitania, używana w porze wieczornej; w w., w-em, przysł., w porze wieczornej; pod w. = na krótki czas przed zachodem słońca; w. życia = starość; zabawa wieczorna, z tańcem i wieczerzą.

 Wieczystość — p. Wiekuistość.

 Wieczysty, wiecznie trwający, wieczny; o prawie: taki, mocą którego nabywa ś. posiadanie czego na wieczne czasy, dla siebie i dla swego potomstwa; dobra w-e = wieczyście posiadane.

 Wieczyście, przysł., na zawsze, na wieki, na zupełną własność.

 Wiedenka, kobieta rodem z Wiednia; polka w. = rodzaj polki (tańca).

 Wiedeński, rodem z Wiednia, wyrobiony w Wiedniu; sznycel w. = taki, jaki robią w Wiedniu; po w-u, przysł., tak jak w Wiedniu: kurczęta po w-u = obsmażane.

 Wiedma, wiedźma, czarownica.

 Wiedmi, dotyczący wiedźmy, należący do wiedźmy.

 Wiedza, wiadomość o czymś, znajomość czego, posiadanie wiadomości o czym; nauka, umiejętność, wyształcenie; ogół wiadomości naszej o Bogu, świecie i człowieku, drogą rozumowania a. doświadczenia powziętych; zasób wiadomości naukowych, właściwych pewnemu człowiekowi, narodowi, pokoleniu i t. d.; uczynić coś bez czyjej w-y = bez wiadomości; mimo w-y = nie wiedząc o tym, nie zdając sobie sprawy z tego.

 Wiedzieć, mieć o czym wiadomość, znać co, umieć co, potrafić co, być świadomym czego, posiąść co, drogą nauki, doświadczenia itd.: nie w. o Bożym świecie = nic zgoła nie wiedzieć, być zupełnym nieukiem; Bóg to jeden wie a. raczy w. = nikt z ludzi nie wie; dać w. = powiadomić; w. co na kogo = znać jego złe postępki, jego wady, ułomności; nie w. po co = niewiadomo po co; trzeba wam w., że... = powinniście pamiętać; nie chcę o niczym w. = nie chcę ś. mieszać do niczego, brać w niczym udziału; w-ą sąsiedzi, jak kto siedzi = ludzie najbliżsi znają nasze warunki życia; w-ą o tym i baby w szpitalu = nikomu nie jest tajne; w. co do kogo, mieć wiadomość o jego usposobieniu, charakterze i t. d.

 Wiedźma, kobieta, posiadająca władzę nadprzyrodzoną, udzieloną sobie od duchów nieczystych; czarownicza, wróżka; kobieta, stara i brzydka; kobieta swarliwa, popędliwa, dokuczliwa, kłótnica, herod-baba.

 Wieja, burza w zimie, zawieja, zawiejka, śnieżyca.

 Wiejacz, człowiek, który wieje, który wianiem oczyszcza zboże z plew.

 Wiejaczka, Wiejadło, łopata a. szufla do wiania zboża.

 Wiejadło — p. Wiejaczka.

 Wiejalnia, maszyna rolnicza do oczyszczania zboża z plew, wialnia, młynek.

 Wiejski, dotyczący wsi, mieszkający na wsi, należący do wsi, pochodzący ze wsi: gospodarstwo w. = rolne, gospodarz w.; właściwy wsi, prosty, nieobłudny, niewytworny: kawa w-a = z dobrą śmietanką i bułeczkami w domu pieczonemi; po wiejsku = w sposób właściwy wsi, z prosta, bez zbytniej wytworności, niewymuszenie.

 Wiek, pewien przeciąg czasu; ookres naturalny życia ludzkiego: w. niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy, dojrzały, przejściowy i starczy; okres życia człowieka od urodzenia aż do chwili obecnej; czas, w którym ktoś żył a. żyje: w. cesarza Augusta, w. Ludwika XIV; wiek Zygmuntowski w Polsce = czasy Zygmunta I, Zygmunta II Augusta i Zygmunta III Wazy; stulecie, okres stu lat = przeciąg 100 lat: w-i starożytne, w-i średnie, w-i nowe; w. piąty przed Chrystusem, dwudziesty po Chrystusie; jedna z epok, na które poeci starożytni dzielili czas istnienia ziemi i jej mieszkańców: w. złoty, srebrny, miedziany, żelazny; w lm. w-i, czas bardzo długi, nieograniczony, wieczność: do końca w-ów, po wszystkie w-i, na w-i w-ów = na zawsze; od w-ów = od bardzo dawna; przed w-i = bardzo dawno; w-i nie widzieliśmy ś. = od niepamiętnych czasów; człowiek już w w-u podeszłym = stary; w. mię gniecie = starość dolega; uczczą cię w-i przyszłe = przyszłe pokolenia; złoty w. literatury = epoka jej największego rozkwitu.

 Wiekiera, gatunek małża, żyjącego na wybrzeżach morskich, z podgromady cewiaków.

 Wieko, wierzchnia połowa skrzyni, kufra, pudła, trumny i t. p.; wierzch, otwierana przykrywa, przykrywka, pokrywa.

 Wiekopomnie, przysł., w celu pamiętania o tym przez całe wieki, pamiętnie na wieki.

 Wiekopomny, godny wiecznej pamięci, na zawsze, na wieki pamiętny, który przeszedł a. przejdzie w pamięci wieków potomnych, znakomity, sławny.

 Wiekować, trwać przez wieki, przez wieczność całą, żyć, trwać, przebywać, pozostawać gdzie przez czas bardzo długi.

 Wiekowy, ściągający ś. do wieku, do przeciągu czasu; odbywający ś. raz na wiek, na stulecie; trwający stulecie a. całe stulecia, długotrwały, odwieczny; o człowieku: podeszły w lata, stary; dotyczący wieka, do przykrywy.

 Wiekuistość, wieczne trwanie, wieczność istnienia, wieczystość.

 Wiekuisty, trwający, istniejący przez wieki, wieczysty, wieczny.

 Wiekuiście, przysł., bez końca w czasie, wiecznie, wciąż, nieustannie.

 Wielbiciel, człowiek, który wielbi, uwielbia, który oddaje cześć; w. kobiety = zwolennik jej cnót, zalotnik, miłośnik.

 Wielbicielka, kobieta uwielbiająca kogo a. co.

 Wielbić, uznawać za godnego uwielbienia, chwalić, podnosić kogo aż do czczenia go, do oddawania mu czci; ze czcią wychwalać, wysławiać; uwielbiać; w. Boga = oddawać Mu cześć boską, modlić ś. do Niego.

 Wielbląd, Wielbłąd, zwierzę ssące z rzędu parzystokopytnych przeżuwających, o szyi długiej, nogach wysokich i grzbiecie, zaopatrzonym w jeden a. dwa duże garby tłuszczowe, o sierści miękkiej, wełnistej (2 fig.).

 Wielblądnik, Wielbłądnik, człowiek, doglądający wielbłądów, pastuch wielbłądów.

 Wielblądowy, Wielbłądzi, dotyczący wielbłąda, pochodzący z wielbłąda; zrobiony z sierści wielbłądziej.

 Wielblądzica, samica wielbłąda.

 Wielblądzie, Wielblądko, małe wielbłąda.

 Wielbłądka wiechcica, motyl z rodziny garbatek, z podrzędu prządkówek.

 Wielce, przysł., bardzo, w znacznej mierze, w wysokim stopniu, w wielkim stopniu.

 Wiele, przysł., w wielkiej liczbie, w znacznej ilości, dużo, niemało, mnogo, siła, moc; za w. = nadto, zanadto; jaką ilość?, ile?, w jakiej wielkości?, w jakiej mierze?

 Wielebność, tytuł honorowy, dawany osobom duchownym.

 Wielebny, chwalebny, godzien czci; tytuł, dawany osobie duchownej: księdzu, zakonnikowi, pastorowi.

 Wielekroć — p. Wielokroć.

 Wielena lucyna, motyl z rodziny wielen, z rzędu motylowców.

 Wielipierz, drobny motyl z podrzędu piórolotkowców, o skrzydłach rozciętych na wązkie paski, delikatnie upierzonych, piórolotek (fig.).

 Wielistan, ptak kurowaty z rodziny bażantów, o ogonie wachlarzowatym o 2-ch wydłużonych sterówkach, argus (fig.).

 Wielkanoc, u Izraelitów: uroczystość, ustanowiona na pamiątkę wyjścia z niewoli egipskiej; u chrześcijan: uroczystość pamiątki Zmartwychwstania Chrystusa.

 Wielkanocny, odnoszący ś. do uroczystości Wielkiej Nocy.

 Wielki, mający znaczne rozmiary, znacznie wysoki, szeroki, długi a. głęboki; liczny, mnogi, liczący w sobie wiele jednostek; niepospolity, niecodzienny, nieprzeciętny, niezwykły, niepowszedni; przenoszący innych pod jakimkolwiek względem, znamienity, znakomity, wyborny, wielce uzdolniony, wzniosły, podniosły; wyróżniający ś. w czymś złym, potworny, okropny, bardzo zły, przeciwny naturze ludzkiej, ohydny, wstrętny, wyćwiczony, wyrafinowany w złym; ważny, doniosły, nie bylejaki, nie lada jaki; nic nie znaczący, nie posiadający żadnej wartości: w-ie nic, w-ie zero, w-ie głupstwo; silny, mocny, gwałtowny, głośny, wogóle natężony pod jakimkolwiek względem; gwałtowny, namiętny, niepohamowany; trudny do zniesienia, dokuczliwy, doskwierający, okrutny, srogi, nieznośny; tytuł, dodawany do imienia panujących, a czasem wodzów, mężów stanu, który szczególnie odznaczyli ś. w historji: Karol W., Kazimierz W., Grzegorz W. papież, W. Kondeusz; wyraz, dodawany do tytułu dla oznaczenia wyższego stopnia w hierarchji urzędniczej: hetman w., w. książę litewski, W-e Księstwo Poznańskie; w. mistrz krzyżacki; długi, zbyt długi, dłuższy, niż należy; w. czas = naglący; w. pan = możnowładca, magnat; w. urzędnik, w. dostojnik = wysoki; w. świat = arystokracja rodowa i pieniężna; w. ołtarz = główny środkowy, nie boczny; suknia od w-go dzwonu = świąteczna; w. kościół = nawa środkowa; w. post = 40-dniowy, przed Wielkanocą; w-a środa, w. czwartek, w. piątek, w-a sobota = dni wielkiego tygodnia; W-a noc = Wielkanoc; w-ie roki — p. Wiec; w. palec = najkrótszy i najgrubszy ze wszystkich, pierwszy palec, paluch, krzciuk, kciuk; w-a choroba = padaczka, kaduk, epilepsja, choroba św. Walentego; W-a Polska = Wielkopolska; W. Polanin = Wielkopolanin.

 Wielkierz, nm. — p. Wilkierz.

 Wielkobrody, mający wielką i długą brodę.

 Wielkobrzuch, mający wielki brzuch, brzuchacz, brzuchal.

 Wielkobrzuski (-ego), rzecz. — p. Wielkobrzuch.

 Wielkoczwartkowy, dotyczący Wielkiego czwartku, w dniu tym odbywający ś.

 Wielkoczynność, czynność w wielkich sprawach, dzielność w wielkich czynach.

 Wielkoduszność, wspaniałomyślność, wzniosłość serca, myśli.

 Wielkoduszny, wspaniałomyślny, wielkomyślny, szlachetny.

 Wielkodziób, jeden z gatunków jastrzębia.

 Wielkogłowość, wada przyrodzona organizmu, charakteryzująca ś. niezwykle wielkiemi wymiarami czaszki.

 Wielkogłowy, mający wielką głowę.

 Wielkogłów, zwierzę ssące z rzędu wielorybów z rodziny olbrotowców.

 Wielkogroch, odmiana grochu zwyczajnego.

 Wielkogrzywy, mający wielką grzywę.

 Wielkoimienny, noszący wiekie imię, sławny.

 Wielkoklosy, mający wielkie, pełne kłosy.

 Wielkokrężny, mający wielki krąg, wielki obwód; składający ś. z wielkich kół, otoczony wielkiemi kręgami cz. kołami.

 Wielkoksiążęcy, odnoszący ś. do wielkiego księcia, stanowiący własność wielkiego księcia.

 Wielkolen, odmiana lnu.

 Wielkoletni, Wielkoletny, pełnoletni.

 Wielkolistny, Wielkolisty, mający wielkie liście.

 Wielkolud, człowiek bardzo wysokiego wzrostu, olbrzym.

 Wielkomiejski, pochodzący z z wielkiego miasta, właściwy mu.

 Wielkomistrzowski, odnoszący ś. do wielkiego mistrza.

 Wielkomocny, bardzo mocny.

 Wielkomorszcz, rodzaj wodorostu.

 Wielkomowny, wymowny, wielomówny.

 Wielkomyślność, wielkoduszność, wspaniałomyślność, wzniosłość.

 Wielkomyślny, wspaniałomyślny, wielkoduszny; zawierający w sobie myśl wielką, wzniosłą i szlachetną; wiele myślący o sobie, dumny, hardy, zarozumiały.

 Wielkonogi, mający wielkie nogi.

 Wielkonosy, mający wielki nos.

 Wielkooki, mający wielkie oczy: strach w. = paniczny.

 Wielkopański, właściwy wielkiemu panu, należący do wielkiego pana; możnowładny, magnacki, arystokratyczny.

 Wielkopiątkowy, dotyczący wielkiego piątku, odbywający ś. w wielki piątek.

 Wielkopław, ryba koścista, skrzelowata, piersiopłetwa, wrzecionkowata.

 Wielkopolanin, mieszkaniec Wielkopolski.

 Wielkopolanka, forma żeńska od Wielkopolanin.

 Wielkopolszczyzna, wszystko, co odnosi ś. do Wielkopolski, co ją charakteryzuje.

 Wielkopostny, dotyczący wielkiego postu, przypadający podozas wielkiego postu.

 Wielkorada, rada najwyższa państwa, senat.

 Wielkoręki, mający wielkie ręce.

 Wielkorząd, w dawnej Polsce: urzędnik, zarządzający dochodami z miast i dóbr królewskich, wielkorządca, prokurator gieneralny: w. krakowski.

 Wielkorządca, zarządca prowincji, gubernator, namiestnik.

 Wielkorządczyna, żona wielkorządcy.

 Wielkorządczyni, zarządzająca krajem, wielkowładczyni.

 Wielkorządztwo, urząd, władza wielkorządcy, część kraju, będąca pod zarządem wielkorządcy.

 Wielkosercy, mający wzniosłą duszę, szlachetny, wspaniałomyślny.

 Wielkoskrzydły, mający wielkie skrzydła.

 Wielkoszpon, zaginiony rodzaj zwierząt ssących z rzędu szczerbatych.

 Wielkoszyj, zaginiony rodzaj zwierząt ssących z rodziny pochworogich.

 Wielkość, takie lub inne rozmiary jakiegoś ciała fizycznego, szerokość, wysokość, długość; przymiot tego, co jest wielkie; wielka ilość, mnogość, liczność; przen., wzniosłość, szlachetność, wspaniałomyślność, wielkoduszność; ogrom, szkaradność, okropność: w. zbrodni, występku; w mat., pewna ilość jednostek, uważana, jako całość, którą można powiększać a. zmniejszać, wogóle poddawać wszystkich działaniom matematycznym; w astron., stopień natężenia światła u gwiazd; gwiazda pierwszej, drugiej, trzeciej i t. d. w-i; wasza w. = tytuł, dawany dawniej biskupom.

 Wielkotygodniowy, dotyczący wielkiego tygodnia, ostatniego przed Wielkąnocą.

 Wielkouch — p. Uszak.

 Wielkouchy, mający wielkie uszy.

 Wielkoustny, mający wielkie usta.

 Wielkowładny, potężny, wielowładny.

 Wielkozęby, mający wielkie zęby.

 Wielkuchny, nie bardzo wielki.

 Wielkusz, wielkolud, olbrzym.

 Wielmi, przysł., wielce, bardzo.

 Wielmoża, magnat, możnowładca.

 Wielmożeństwo, potęga, wielmożność.

 Wielmożnić, Wielmożyć, czynić możnym; wysławiać, wynosić, wychwalać; dawać tytuł wielmożnego; podnosić wartość, oceniać wyżej; w. ś., nabierać władzy, potęgi, mocy, wielkości; być mocnym, wielowładnym, potężnym, wielmożnieć.

 Wielmożnie, przysł., mogąc wiele, mając władzę, z wielką mocą, możnie, potężnie; wspaniale, okazale.

 Wielmożnieć, stawać ś. wielmożnym, potężnym, rość w cnoty, w zacność, w moc, we władzę.

 Wielmożnik, możnowładca.

 Wielmożność, wielka możność, wielka moc, wielka władza, potęga; uwielbienie, wielka chwała, cześć; hojność, wspaniałość; okazałość, wystawność; tytuł, dawniej nadawany osobom możnym, dziś pospolicie wszystkim osobom z inteligiencji.

 Wielmożny, bardzo możny, potężny, wiele mogący; wspaniały, hojny; okazały, wystawny, kosztowny; tytuł, dawany dawniej tylko wysokim dostojnikom, dziś powszechnie używany w stosunkach towarzyskich i społecznych, zwłaszcza w intytulacji listów (na kopercie), i przysługujący wszystkim osobom z inteligiencji, z wyjątkiem najdostojniejszych, którym przysługuje tytuł: jaśnie w., oraz tym, którym okazuje ś. jawnie lekceważenie i swą wyższość, a do których mówi ś. i pisze: łaskawy panie i t. p.

 Wielobarwny, mający wiele barw, pstry.

 Wieloboczny, mający więcej niż cztery boki, wielokątny.

 Wielobok — p. Wielokąt.

 Wielobożca, Wielobożnik, wierzący w wielu bogów, politeista.

 Wielobożność — p. Wielobóstwo.

 Wielobożny, wierzący w wielu bogów, politeistyczny.

 Wielobóstwo, Wielobożność, wiara w wielu bogów, politeizm.

 Wielobrzmienny, brzmiący wielu dźwiękami.

 Wielodawca, człowiek, dający wiele, hojny, szczodry.

 Wielodziałkowy, w bot., dzielący ś. na działki: kielich w.

 Wielodzielny, dzielący ś. na wiele części — p. Wielodziałkowy.

 Wielodzietny, mający wiele dzieci.

 Wielodziury, mający wiele dziur.

 Wielofarbny, Wielofarby — p. Wielobarwny.

 Wielogębny, Wielogęby, wiele gąb mający, rozgłośny, stugębny, szeroko ś. rozchodzący.

 Wielogłosy, Wielogłosowy, mający wiele głosów, napisany na wiele głosów: utwór muzyczny w.

 Wielogłówny, Wielogłowy, mający wiele głów, stugłowy, składający ś. z wielu osób: rząd w. = złożony z przedstawicieli narodu.

 Wielogran — p. Wielokąt.

 Wielogwiazd, gwiazdozbiór, konstelacja.

 Wielohak, przyrząd, używany w dawnych arsenałach polskich do sprawdzania luf.

 Wieloisty, wieloraki, wielokrotny.

 Wielojęzyczny, mający wiele języków; składający ś. z ludzi, mówiących rożnem i językami.

 Wielokąt, Wielobok, figura gieometryczna, mająca więcej niż cztery boki i kąty.

 Wielokątny, mający wiele kątów, wieloboczny.

 Wielokłosisty, wydający kilka kłosów na jednym źdźble.

 Wielokolorowy, mający wiele kolorów, wielobarwny, pstry, różnobarwny, różnokolorowy.

 Wielokopytowe, Wielokopytne, zwierzęta = zwierzęta ssące o skórze grubej i nogach, zakończonych 8, 4 lub 5 palcami w kopytach: słonie, nosorożce, tapiry, hipopotamy i inne.

 Wielokrewność, nadmiar krwi w ciele, krwistość, sangwiniczność.

 Wielokrewny, mający nadmiar krwi w ciele, krwisty, sangwiniczny.

 Wielokroć, Wielekroć, Wielokrotnie, Wielekrotnie, przysł., wiele razy, nie jeden raz, nieraz.

 Wielokrotność, w mat., własność pewnej wielkości dzielenia ś. przez inną wielkość bez reszty.

 Wielokrotny, wiele razy powtórzony; w mat., dzielący ś. przez pewną wielkość bez reszty.

 Wielokształtność, Wielopostaciowość, możność istnienia tego samego utworu: związku chemicznego, organizmu zwierzęcego, roślinnego i t. p. w kilku różnych, ale zawsze stałych i jemu tylko właściwych formach, polimorfizm.

 Wielokształtny, mający wiele kształtów, występujący w różnych kształtach bez zmiany treści wewnętrznej.

 Wieloletni, trwający wiele lat, długoletni, pełnoletni.

 Wielolicowy, mający wiele lic, rozmaity, różnorodny.

 Wielolicznie, przysł., w wielkiej ilości; bardzo licznie.

 Wieloliczny, złożony z wielkiej liczby, b. liczny, mnogi, tłumny.

 Wielolistny, mający wiele liści — p. Wielodziałkowy.

 Wielolud, wielkolud, olbrzym.

 Wielomęki, pełen mąk.

 Wielomęście, Wielomężeństwo, w pierwotnych czasach takie stosunki małżeńskie, że jedna kobieta mogła mieć dwu a. więcej mężów, poliandrja.

 Wielomian, Wielowyraz, wyrażenie algiebraiczne, w którym jest więcej niż jeden znak dodawania a. odejmowania.

 Wielomiljonowy, składający się z wielu miljonów, posiadający wiele miljonów.

 Wielomówca, człowiek, nad miarę mówiący, gadatliwy, wymowny.

 Wielomównie, przysł., z nadmiarem słów, gadatliwie.

 Wielomówny, gadatliwy.

 Wielomówstwo, gadatliwość, gadanie ustawiczne.

 Wielonogi, mający wiele nóg.

 Wielonóg, Wielonoga — p. Stonoga.

 Wielonóżek, gatunek strzykwy posiadający 20 macków (fig.).

 Wielooczny, Wielooki, mający wiele oczu.

 Wielook, gatunek drobnego ślimaka z rodziny wirków o licznych oczkach na brzegu ciała.

 Wieloowockowe, rząd roślin dwuliściennych, których każdy kwiat wydaje wiele owocków.

 Wielopestkowiec, Wielopestczak, nasiennik niektórych roślin, zawierający wewnątrz kilka nasion.

 Wielopłatkowe, Wolnoplatkowe, rośliny, których korona ma płatki nie zrosłe, lecz oddzielone.

 Wielopłodny, wiele rodzący, plenny, urodzajny, wielorodny.

 Wielopomny, wiele i długo pamiętający.

 Wielopostaciowość — p. Wielokształtność.

 Wielopręcikowy, mający wiele niezrosłych z sobą pręcików: rośliny w-e.

 Wieloraki, niejednaki, rozmaity, rozliczny; mający rozmaite cechy, uważany w sposób rozmaity, kilkakrotny.

 Wielorako, przysł., w wielu kształtach, rozlicznie, rozmaicie, różnorodnie.

 Wielorakość, właściwość tego, co jest wielorakie, rozliczne, rozmaitość.

 Wieloramienny, mający wiele ramion.

 Wieloraz, w mat. — p. Iloraz.

 Wieloręczny, mający wiele rąk.

 Wieloroczny, mający a. trwający wiele lat, wieloletni; trwały, stały.

 Wielorodny — p. Wielopłodny.

 Wielorogi, mający wiele rogów.

 Wieloryb, zwierzę morskie ssące z rzędu dwupłetwowców, prze ważnie olbrzymiej wielkości, postaci wrzecionowatej, o wielkiej głowie, uzbrojonej zębami a. wielkiemi pasami rogowemi, o przednich kończynach zamienionych w płetwy, tylnych brak, ogon zakończony płetwą poziomą (fig.)

 Wielorybi, odnoszący ś. do wieloryba, jemu właściwy, do niego należący, pochodzący z wieloryba.

 Wielorybię, młodziutki wieloryb.

 Wielorybnictwo, połów wielorybów, zajęcie wielorybnika.

 Wielorybniczy, dotyczący wielorybnika, należący do niego: statek w. = urządzony do połowu wielorybów.

 Wielorybnik, człowiek a. statek zajmujący ś. połowem wielorybów; drobny skorupiak jawnodychawkowy z rzędu podbrzusznych, mieszkający na skórze wielorybów i wgryzający ś. w ich ciało.

 Wielorządny, mający rząd z wielu osób złożony, poliarchiczny.

 Wielorządztwo, rząd, złożony z wielu osób, panowanie wielu, poliarchja.

 Wielosetny, zawierający w sobie wiele setek, z wielu set złożony, liczny.

 Wielosilny, bardzo silny.

 Wielosił — p. Koziełek.

 Wieloskładny, wielokrotnie złożony, skomplikowany.

 Wieloskrzydłowy, Wieloskrzydły, mający wiele skrzydeł.

 Wielosławny, bardzo sławny, słynący szeroko.

 Wielosłowny, wielomówny.

 Wielosłupkowy, mający wiele słupków: roślina w-a.

 Wielostronnie, przysł., z wielu stron, pod wielu względami.

 Wielostronny, mający wiele stron; z wielu stron uważany, mający wiele wiadomości, uczony.

 Wielostrunny, o instrumencie muzycznym: mający na sobie wiele strun.

 Wielosylabowy — p. Wielozgłoskowy.

 Wieloszparowy, mający wiele szpar, t. j. dziur do oddychania.

 Wieloszpon, ptak z rodziny kur.

 Wielościan, bryła gieometryczna, ograniczona więcej niż czterema płaszczyznami; opisany w. = którego ściany są styczne do danej powierzchni krzywej; wpisany w. = jeśli jego wierzchołek lub krawędź leży na danej powierzchni krzywej.

 Wielościenny, mający wiele ścian; składający ś. z wielu ścian.

 Wielościowy, dotyczący wielości czyli ilości, ilościowy.

 Wielość, znaczna liczba, wielka ilość, mnogość, mnóstwo.

 Wielośnieżny, obfitujący w śnieg.

 Wielotysiącletni, istniejący wiele tysięcy lat.

 Wieloumiejętność, wielka umiejętność, wielka nauka.

 Wieloumiejętny, wiele umiejący.

 Wieloważny, wiele ważący, ciężki; bardzo ważny, mający duże znaczenie.

 Wielowęgle — p. Wielokąt.

 Wielowęzły, mający wiele węzłów.

 Wielowiązkowy, mający pręciki zrosłe w kilka a. więcej wiązek: rośliny w-e.

 Wielowiekowy, istniejący wiele wieków, odwieczny.

 Wielowład, możnowładca, magnat, oligarcha.

 Wielowładnie, przysł., z wielką władzą; samowładnie.

 Wielowładność, wielka władza, potężna moc.

 Wielowładny, mający wielką władzę, wielmożny, potężny, władający w wielu państwach.

 Wielowładztwo, wielka władza, potęga; wielorządztwo, władza wielu osób, poliarchja.

 Wielowłosy, mający gęste włosy.

 Wielowyraz — p. Wielomian.

 Wielowysep, gromada wysp, leżących w pobliżu siebie, archipelag.

 Wielozgłoskowy, Wielosylabowy, składający się z wielu zgłosek czyli sylab.

 Wieloznaczny, mający wiele znaczeń; wyraz w. = bomonim.

 Wielożądnie, przysł., z wielką pożądliwością, łakomie, chciwie.

 Wielożądny, wiele żądający, chciwy, łakomy.

 Wielożeniec, Wielożon, mający kilka żon, mąż wielu żon.

 Wielożenny, o mężczyźnie: mający wiele żon; o kobiecie: zaślubiona wielu mężczyznom.

 Wielożeństwo, taki ustrój społeczny, w którym mężczyźnie wolno mieć dwie a. więcej żon, poligamja.

 Wielożon — p. Wielożeniec.

 Wielożywny, żywiący wielu, dający pożywienie wielu.

 Wielożyzny, bardzo żyzny, urodzajny; zsyłający wielką żyzność.

 Wielu, forma osobowo-męska od Wiele.

 Wieniawka, motyl z rodziny garbatek, z podrzędu prządkówek.

 Wieniec, wiązanka z kwiatów, liści a. kłosów w kształcie koła, girlanda, opasująca co, korona z kwiatów a. innych części roślin uwita; podobne koło, uwite z innych, nanizanych na nić a. uwiązanych jeden u drugiego przedmiotów: w. grzybów, cebuli itp.; koło, kupa ludzi, zebrana i ustawiona a. usadowiona w okrąg; wiecha w kształcie kręgu, jako znak; każda rzecz, mająca kształt wieńca, t. j. kręgu, koła; w. szturmowy = kiszka, oblana smołą i napełniona materją palną; w. panieński = dziewictwo; w. grochowy = odprawa, dana niemiłemu konkurentowi; w. kłosiany = symbol obfitości; w. laurowy, dębowy, oliwny = symbol chwały, zwycięstwa; w. obywatelski, obozowy, murowy, okrętowy = korona różnych kształtów, dawana w starożytnym Rzymie żołnierzom, którzy odznaczyli ś. w boju; w. cierniowy = symbol męczeństwa; w. monarszy = korona.

 Wienny — p. Wianowy.

 Wieńcierz — p. Więcierz.

 Wieńconośca, człowiek, ozdobiony wieńcem, koroną; monarcha.

 Wieńconośny, ukoronowany wieńcem chwały; monarszy.

 Wieńcowy, dotyczący wieńca, podobny do wieńca; w anat., szew w. = łączący pewne kości czaszki.

 Wieńczać sobie żonę = poślubiać ją.

 Wieńczalna żona = ślubna, prawna.

 Wieńczarka, forma ż. od Wieńczarz.

 Wieńczarz, człowiek, robiący a. sprzedający wieńce.

 Wieńczyć (się), wkładać wieniec na kogo (na siebie), ozdabiać (ś) wieńcem; koronować (ś.).

 Wieńczyny (-yn), zaręczyny, zrękowiny, zmówiny; uczta z powodu ukończenia żniwa, dożynki.

 Wieńczysty, dotyczący wieńców; służący do ich wyrobu; mający kształt wieńca.

 Wieprz, samiec świni, szczególnie trzebiony; przen., człowiek opasły, tłusty, ociężały; człowiek niechlujny, brudas.

 Wieprzak, Wieprzaczek, mały, młody wieprz.

 Wieprzarz, człowiek, doglądający wieprzów.

 Wieprzowaty, podobny z jakichkolwiek cech do wieprza.

 Wieprzowina, mięso z wieprza, świnina.

 Wieprzowy, ściągający ś. do wieprza, zrobiony z wieprza.

 Wieprzyniec, chlew na świnie; roślina z rodziny złożonych, podrodziny języczkokwiatowych.

 Wierca — p. Skartabellus.

 Wiercibisz, trzpiot, wietrznik.

 Wiercicki (-ego), człowiek żywego usposobienia, nie umiejący długo usiedzieć na miejscu, kręcicki.

 Wiercić, robić dziurę świdrem, świdrując, borując przedziurawiać, kręcąc, robić otwór, wydrążać; kręcąc, obracając co, rozcierać, rozgniatać; kręcić, poruszać, machać, obracać czym; w. piętą = być lekkoduchem, trzpiotem, nadskakiwać komu; w. ś., kręcić ś., poruszać ś., obracać ś., chwiać ś.; zmieniać wciąż miejsce, przebiegać szybko z jednego miejsca na drugie, poruszać wciąż ciałem, siedząc na miejscu; w. ś. przed oczami = zjawiać ś. i znikać, snuć ś.; w. ś. w głowie = nie umieć myśleć systematycznie, mieć nieład w głowie.

 Wiercielnica, motyl z rodziny wycinek, z podrzędu prządkówek.

 Wiercimak, Wiercioch, wałek okrągły do wiercenia, do rozcierania czego w jakim naczyniu.

 Wiercipięta, Wiercipiętka, szałaputa, wietrznik, trzpiot, fircyk, którego wszędzie pełno, kręcący ś. wszędzie bez potrzeby; lekkoduch, człowiek nadskakujący, pochlebca.

 Wiernica, powiernica.

 Wiernie, przysł., nieobłudnie, sumiennie, szczerze, z zaufaniem, z uległością, z oddaniem ś.; ściśle, dokładnie, prawdziwie, zgodnie z rzeczywistością.

 Wiernik, powiernik, poufalec; wyznawca jakiej religji.

 Wierność, szczerość w oddaniu ś. komu, sumienność w postępowaniu względem kogo, w wykonywaniu obowiązków; przywiązanie, zaufanie; ścisłość, dokładność, zgodność z rzeczywistością.

 Wierny, nie zdradzający, niezdradliwy, dochowujący wiary; wykonywający sumiennie swe obowiązki względem kogo, nie odstępujący go w żadnym razie, nie łamiący przyrzeczenia; szczerze przywiązany do kogo; pilnujący powierzonego mu dobra; szczerze oddany swej wierze; ścisły, dokładny, zgodny z rzeczywistością; rzecz., wyznawca Kościoła chrześcijańskiego.

 Wierozub — p. Wirozub.

 Wiersz, łć., szereg wyrazów, liczb, zwykle zapełniający całą linję od końca do końca; ustęp z Pisma Ś-go, werset; rzecz, pisana rymami; drobny utwór poetycki; w. biały a. metryczny., miarowy = sposób wysłowienia myśli swoich taki, że wyrazy układają ś. w stopy cz. miary określone; w. rymowany = sposób wysłowienia swoich myśli taki, że co pewną liczbę sylab następują sylaby, rymujące ś. z sobą.

 Wiersza, samołówka na ryby i raki, pleciona z długich i cienkich rózeg wiklinowych, w kształcie walca, zamkniętego z jednego końca (fig.).

 Wierszokleta, Wierszorób, lichy poeta, rymarz.

 Wierszopis, Wierszotwórca, człowiek, piszący wiersze, rymotwórca, poeta.

 Wierszopisarski, odnoszący ś. do wierszopisarza.

 Wierszopisarstwo, Wierszopistwo, pisanie wierszem, rymotwórstwo.

 Wierszopiska, Wierszotwórka, kobieta, pisząca wiersze, poetka.

 Wierszować, łć., układać wiersze.

 Wierszowy, łć., dotyczący wiersza a. wierszy.

 Wierszydło, marny, nędzny wiersz, licha poezja.

 Wierszyk, zdr. od Wiersz; w-ki, wiersze, bajeczki, pisane dla dzieci.

 Wiertel, Wirtel, nm., miara objętości rzeczy sypkich i płynnych, ćwierć; miara powierzchni pola — p. Wiardunek.

 Wiertelnik, nm., urzędnik miejski, schodząny na grunt w charakterze biegłego.

 Wiertka, zwierzę jamochłonne z gromady gąbczaków, wiercące skały i koralowiny (fig.).

 Wierutny, prawdziwy, istny w znaczeniu ujemnym; do najwyższego stopnia posunięty: w-e kłamstwo, w-y łotr, oszust i t. p.

 Wierzba, drzewo dwuliścieniowe z rodziny wierzbowatych, istniejące w wielu gatunkach: w. krucha, w. długolistna, w. płacząca, w. iwa, w. koszykarska i in. (fig.); gruszki na w-ie = obietnice a. nadzieje, które nie mogą ś. ziścić.

 Wierzbina, drzewo wierzby, zwłaszcza młodej; zbiór wierzb; drzewo z wierzby.

 Wierzbiniak, motyl z rodziny drzewiniaków, z podrzędu miernikowców.

 Wierzbiniec, gaik wierzbowy.

 Wierzbowate, rodzina roślin drzewiastych z rzędu wierzbowych.

 Wierzbowiec rusałka, motyl z rodziny południc, z podrzędu motylowców.

 Wierzbowy, odnoszący ś. do wierzby, zrobiony z wierzby; w lm., w-e, rząd roślin z szeregu rozdzielnopłatkowych.

 Wierzbówka, roślina zielna, trwała z rodziny wiesiołkowatych (fig.); w. białka = motyl z rodziny brudnic z podrzędu prządkówek.

 Wierzch, strona przedmiotu, zwrócona ku górze, przeciwna spodowi, wierzchołek, szczyt; strona zewnętrzna, powierzchnia, powierzchowność, zewnętrzność; o miarach: to, co wystaje ponad brzegi, czub, naddatek; najwyższa władza, władca najwyższy; być na w-u = zwyciężać, pokonywać kogo; moje na w-u = zwyciężyłem, okazało ś., że mam słuszność; w. brać nad kim = brać nad nim górę, zwyciężać go; wychodzić na w. = ujawniać ś.; wychodzi, jak oliwa, na w. = staje ś. jawnym; sądzić z w-u = z powierzchowności; znać co po w-u = powierzchownie, niedokładnie; jechać w-em = konno; koń pod w. a. do w-u = przyuczony do konnej jazdy; pędzą jakieś w-y = jeźdźcy.

 Wierzchni, umieszczony na wierzchu, górny, wierzchołkowy; dotyczący strony zewnętrznej, zewnętrzny, powierzchowny; główny, naczelny, najwyższy.

 Wierzchnica, wyższa część czego; wierzchnia belka; ruda, na którą, przy kopaniu, najpierw natrafiają.

 Wierzchołek, górna, najwyżej umieszczona część przedmiotu, wierzch, szczyt: w. góry, drzewa; w. kąta = punkt, w którym przecinają ś. boki kąta a. stykają; w. trójkąta = wierzchołek kąta, przeciwległego podstawie; w-i płuc = górne ich płaty.

 Wierzchołkowy, odnoszący ś. do wierzchołka, umieszczony nad wierzchem czego, górny, szczytowy; w-a linja = linja prostopadła do poziomu; w astr., przeprowadzona w miejscu, gdzie stoimy, w obu kierunkach, ku ostatnim krańcom sfery niebieskiej.

 Wierzchotka, taki kwiatostan, w którym każda oś kończy ś. kwiatem, a następna oś wychodzi z liści, umieszczonych na szypułce tego kwiatu: wierzchotka: w. jednostronna, w. dwustronna cz. złożona (fig.).

 Wierzchotkowaty, mający kształt wierzchotki: kwiatostan w.

 Wierzchować co, robić na czym wierzch, zakończać co wierzchem, ustawiać pod sam wierzch.

 Wierzchowato, przysł., z wierzchem, z czubem, czubato.

 Wierzchowaty, z wierzchem namierzony, czubaty.

 Wierzchowie, zbiór wierzchowisk; łodygi roślin, nać.

 Wierzchowiec, koń, przyuczony do konnej jazdy, koń wierzchowy, koń pod wierzch.

 Wierzchowina, płaszczyzna górna, powierzchnia; wierzchołek łodygi, nać.

 Wierzchowisko, górna część drzewa, wierzchołek drzewa; w. rzeki = początek, źródło, źródlisko.

 Wierzchowładny, wszechwładny, wszechpotężny.

 Wierzchowy, górny, wierzchni; w. koń — wierzchowiec.

 Wierzchówka, klacz pod wierzch.

 Wierzeja, jedna z dwu połów bramy podwójnej, podwoi, wrót.

 Wierzejny, dotyczący wierzei.

 Wierzenie, dawanie wiary; przyznawanie czego za prawdę, przejęcie ś. jaką zasady wiara, wyznanie, religja; ufanie komu, pokładane w kim zaufanie, wiara przesądna, zabobon.

 Wierzę, skład wiary apostolskiej, zaczynający ś. od wyrazów: wierzę w Boga Ojca i t. d.

 Wierzgać, dok. Wierzgnąć; uderzać nogą, kopać, wyrzucać tylną nogą w tył dla uderzenia kogo; przen., być nieposłusznym, okazywać krnąbrność, buntować ś.; w. ś., uderzać ś. nawzajem nogami.

 Wierzgliwość, usposobienie do wierzgania: skłonność do nieposłuszeństwa, krnąbrność.

 Wierzgliwy, skłonny do wierzgania, do kopania; nieposłuszny, buntowniczy, krnąbrny, narowisty.

 Wierzgnąć — p. nied. Wierzgać; w. ś. na nice = obalić ś., wywrócić ś., przewracać ś.

 Wierzyciel, człowiek, który pożyczył pewną sumę pieniędzy komuś drugiemu z warunkiem zwrócenia jej na oznaczony termin.

 Wierzycielka, forma żeńska od Wierzyciel.

 Wierzycielski, odnoszący ś. do wierzyciela, właściwy mu.

 Wierzyć, uznawać bez roztrząsania i wątpliwości zasady wiary, prawdy religijne, podane człowiekowi przez Boga; być zwolennikiem, wyznawcą jakiej religji, wyznania; przyjmować co za prawdę, nie wątpić, bez względu na to, czy coś jest prawdą, czy też nie; dawać wiarę komu, ufać, pokładać zaufanie, zawierzać; spuszczać ś. na kogo a. na co, mieć ufność względem kogo.

 Wierzysko — p. Wiorzysko.

 Wierzytelność, wiarogodność, prawdziwość; autentyczność, pretensja pieniężna, należność pieniężna, suma przynależna.

 Wierzytelny, wiarogodny, prawdziwy; autentyczny, list w. = wyrażający, że posiadacz jego ma zaufanie u wystawiającego ten list, że ma upoważnienie do spełnienia, do otrzymania czegoś.

 Wiesiałki, rodzina ptaków śpiewających, zębodziobych.

 Wiesiołek, roślina zielna z rzędu wiesiołkowatych o kwiatach otwierających ś. wieczorem, a zamykających ś. nad ranem (fig.).

 Wiesiołkowate, rodziny roślin dwuliściennych ziół a. krzewów.

 Wiesiołowiec, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców; fruczak w.

 Wieszacz, człowiek, który wiesza.

 Wieszać, zaczepiać, przywiązywać, przypinać, przybijać, przyczepiać tak, aby wisiało; karać śmiercią przez zawieszenie ściśniętym powrozem na szyi; w. nad czym oko = trzymać wzrok utkwiony; w. gdzie nadzieję = pokładać; w. ś., uczepiać ś., przywiązywać ś., tak aby wisieć, uwieszać ś., przywieszać ś.; zadawać sobie śmierć przez zawieszenie z zaciśniętym powrozem na szyi; w. ś. nad kim = stać mu nad karkiem, nie odstępować go; w. ś. przy kim = pozostawać przy nim w celach pozyskania jego łaski i karjery osobistej; w. ś. na palcach = wspinać ś.; w. ś. na powietrzu = wznosić ś.; w. ś. po skałach, górach; w. ś. na kim = polegać na nim, ufać mu; w. ś. rozmyślając = bić ś. z myślami, wahać ś., być niezdecydowanym.

 Wieszadło, przyrząd do zawieszania czego, zwłaszcza ubrania.

 Wieszak, tasiemka, sznurek, łańcuszek u ubrania, służący do zawieszania go.

 Wieszcz, człowiek, przepowiadający przyszłość; wieszczek, prorok, wróżbita; gienjalny pisarz, poeta.

 Wieszczarz, wieszcz, wieszczek; człowiek, roznoszący wieści, plotkarz, papla, nowiniarz, bajczarz.

 Wieszczba, przepowiednia, wróżba, proroctwo; przepowiadanie przyszłości, wróżenie, wieszczbiarstwo, wróżbiarstwo.

 Wieszczbiarka — p. Wieszczka.

 Wieszczbiarnia, miejsce, gdzie ogłaszano przepowiednie, wyrocznia, orakuł.

 Wieszczbiarski, odnoszący się do wieszczbiarza.

 Wieszczbiarstwo, przepowiadanie przyszłości, wróżbiarstwo.

 Wieszczbiarz, człowiek, przepowiadający przyszłość, prorok, wróżek, wróżbita.

 Wieszczek — p. Wieszczbiarz; motyl z rodziny oboczaków, z podrzędu dniowców; modraszek (fig.).

 Wieszczenie, wróżenie, przepowiadanie przyszłości; przepowiednia, wieszczba.

 Wieszczka, for. ż. od Wieszcz.

 Wieszczkowy, dotyczący wieszczka, należący do wieszczka.

 Wieszczowy, właściwy wieszczowi, należący do wieszcza.

 Wieszczy, przepowiadający przyszłość, właściwy wieszczom, proroczy, odnoszący ś. do wieszcza; stanowiący wieszczbę, zawierający w sobie proroctwo.

 Wieszczyca, wróżka, wieszczka; zmora, dusząca śpiących.

 Wieszczyć, czynić wieszczbę, przepowiadać, prorokować; być zapowiedzią, wróżbą.

 Wieszka, mała wiecha.

 Wieszyca wodna, gatunek skorupiaka, ośliczka wodna (fig.).

 Wieś, osada, gdzie mieszkają przeważnie włościanie i rolnicy; przestrzeń zajęta przez gospodarstwo rolne, zawierająca grunty orne, pola, budynki, chaty należące do niej lasy i t. p.; mieszkać na wsi; wyjechać na w.; mieszkańcy wsi, wieśniacy.

 Wieśba, wieszanie.

 Wieściarz — p. Wieszczarz.

 Wieścić, zapowiadać, donosić, przynosić co jako wieść, obwieszczać.

 Wieść, pogłoska, wiadomość, nowina, słuch, podanie, tradycja; zginąć bez w-ci = bez śladu, jak kamień w wodę.

 Wieść, prowadzić, wskazywać drogę, być przewodnikiem, przewodniczyć; oprowadzać, prowadzić po różnych miejscach; pomagać komu iść, podpierając go, trzymając go za rękę, podtrzymując go; ciągnąć, wlec; o drodze, o ulicy: dochodzić do pewnego miejsca, w pewnym kierunku; prowadzić, przyprowadzać, przywodzić; wprowadzać, wwodzić; wyprowadzać, wywodzić; być wodzem, przywodzić, hetmanić, być naczelnikiem, dowodzić; sterować, kierować; w. kogo do czego, skłaniać, przywodzić, namawiać, podżegać, podbechtywać do czego; w. co za sobą = powodować co, być przyczyną czego, ciągnąć co za sobą; w. wał, mur, rów = wznosić, sypać, kopać, prowadzić; w. ród = wyprowadzać, pochodzić od kogo; w. żywot, w. czas = pędzić, spędzać; w. rozmowę = rozmawiać; w. spór, kłótnię, proces = toczyć; w. wojnę = wojować; w. oczami = rozglądać ś. dokoła, przypatrywać ś. bacznie; w. ś., prowadzić ś. nawzajem; walczyć, pasować ś., brać ś. za łby; powodzić ś., zdarzać ś.

 Wieśniacki, Wieśniaczy, należący do wieśniaka, właściwy wieśniakom; wiejski, wioskowy.

 Wieśniactwo, tryb życia i obyczaje wieśniaków; zbior., ogół wieśniaków, wieśniacy.

 Wieśniaczka, mieszkanka wioski, kobieta, mieszkająca na wsi, włościanka, chłopka; szlachcianka wiejska, ziemianka.

 Wieśniaczo, przysł., w sposób właściwy wieśniakom, po wiejsku, po chłopsku.

 Wieśniaczy — p. Wieśniacki.

 Wieśniak, człowiek, mający na wsi swoją posiadłość, trudniący się rolą, włościanin, mieszkający stale na wsi, kmieć; właściciel majątku ziemskiego, obywatel, szlachcic, ziemianin, rolnik.

 Wieśny, odnoszący ś. do wsi a. do życia wiejskiego, wsi właściwy, wioskowy.

 Wietek, motyl z rodziny bielinków, z podrzędu dniowców.

 Wietnica, izba, gdzie odbywają się wiece, ratusz.

 Wietnik, skorupiak krytodychawkowy, długoogoniasty, przegięty.

 Wietrzeć, ulegać częściowemu rozkładowi chemicznemu wskutek działania powietrza; tracić na wadze wskutek ulatniania ś. niektórych cząstek.

 Wietrzenie, rzecz, od Wietrzyć; w. skał, minerałów = rozkładanie ś. ich i rozpadanie pod wpływem powietrza, wody i gazów.

 Wietrznia, miejsce, wystawione na prądy powietrzne, miejsce przewiewne pod dachem.

 Wietrznica, trąba powietrzna; kobieta płocha, lekkomyślna, pusta, trzpiotka; roślina — p. Zawilec.

 Wietrznie, Wietrzno, przysł., gdy wiatr wieje, chłodnawo, przewiewnie; jak wietrznik, jak lekkoduch; lekkomyślnie.

 Wietrznik, pędziwiatr, lekkomyślnik, trzpiot; lekkoduch; w kopalni, w piecu, w dachu otwór dla przepuszczania powietrza; chorągiewka na dachu, wskazująca kierunek wiatru.

 Wietrzno – p. Wietrznie.

 Wietrzność, nadmiar wiatrów; lekkomyślność, płochość, trzpiotowatość.

 Wietrzny, w którym wieją silne wiatry: dzień w.; mający styczność z wiatrem, poruszany siłą wiatru: młyn w.; ospa w-a = choroba wysypkowa o lekkim przebiegu; ruchomy, jak powietrze, mający charakter wiatru; lekki a. szybki, jak wiatr; przen., płochy, lekkomyślny, pusty; znikomy, nietrwały, przelotny; w. pies = mający dobry węch.

 Wietrzyć, wystawiać na działanie wiatru, świeżego powietrza; usuwać zaduch, przewietrzać; węchem śledzić, dochodzić; w. ś., być wystawionym na wiatr; przewietrzać się.

 Wietrzyk, mały wiatr.

 Wietrzysto, przysł., wietrzno.

 Wietrzysty, wietrzny.

 Wietszeć — p. Wiotszeć.

 Wiew, wianie, ruch, ciąg powietrza, powiew wiatru.

 Wiewać — p. Wiać.

 Wiewiór, wrzód weneryczny, szankier.

 Wiewiórczy, odnoszący się do wiewiórki, zrobiony z futra wiewiórki.

 Wiewiórecznik, zwierzę ssące z rzędu ryjkonosów, z rodziny tejże nazwy, nieco mniejsze od wiewiórki (fig.).

 Wiewiórka, zwierzę ssące z rzędu gryzoniów, z pęczkami włosów na końcach uszek i długim puszystym ogonem (fig.).

 Wieźć, przenosić, przeprowadzać z miejsca na miejsce na wozie, na koniu, na okręcie, koleją i t. p.; przewozić, wywozić, odwozić, przywozić; kierować końmi, powozić; ciągnąć wóz; w. ś., jechać, przeprawiać ś.; samemu sobie powozić, być dla siebie samego woźnicą; włóczyć ś., ciągać się z wozem po różnych miejscach; wieź ś. stąd! = ruszaj sobie!, idź precz!

 Wieźdźba — p. Wieszczba.

 Wieźdźbiarz — p. Wieszczarz.

 Wieźdźbliwy, wieszczy, proroczy.

 Wieża, budowa w kształcie stożka a. graniastosłupa, wysoka, a wązka, będąca a. częścią innego, większego budynku, nad którym góruje, a. całością sama w sobie, z dachem, najczęściej ostro zakończonym: w. ratuszowa, w. kościelna = dzwonnica, w. morska = latarnia morska, w. zegarowa = z zegarem, w. strażnicza = strażnica, w. strażacka = z której strażak obserwuje ukazujący ś. ogień; w. solowarna = budynek, gdzie warzą sól; niewielka twierdza, zameczek obronny; więzienie, turma; kara więzienia; wysoka budowa z drzewa, podsuwana ku twierdzy na balach a. kołach, za pomocą której żołnierze oblegający zbliżali ś. do murów fortecznych; w szachach: figura, mająca kształt wieży; w. Babel = rozgardjasz, nieład, zamieszanie; w. ciśnień = budynek z rezerwoarem wody oczyszczonej, wepchanej przez pompy, ustawiony na takiej wysokości, aby poziom wody w nim znajdował ś. wyżej, aniżeli najwyższe miejsca do których woda ma być dostarczana, z wieży tej idzie rura, rozwidlająca się na odnogi podziemne, któremi płynie woda na użytek i podnosi ś. w nich (fig.).

 Wieżaty, Wieżysty, podobny z kształtu do wieży; opatrzony wieżą a. wieżami.

 Wieżny (-ego), rzecz., strażnik wieży więziennej.

 Wieżowy, dotyczący wieży, należący do wieży, na wieży się znajdujący, na wieży zawieszony: zegar w.

 Wieżyca, niewielka wieża.

 Wieżycowy, mający kształt wieżycy, opatrzony w wieżyce.

 Wieżyczka, maleńka wieża, niewielka ozdoba architektoniczna w kształcie wieży; roślina z rodziny krzyżowatych (fig.); gatunek mięczaka morskiego z podrzędu ślimaków grzebykoskrzelnych, strzałkojęzycznych, o skorupce fałdzistej.

 Wieżycznik, świdrowaty gatunek ślimaka grzebykoskrzelnego, wstęgojęzycznego, strefy gorącej, o skorupie stożkowato śrubowatej (fig.).

 Wieżysty — p. Wieżaty.

 Więc, spójnik, za pomocą którego wiąże ś. wniosek z założeniem, tedy, przeto, zatem, a zatem; cóż w.?, a w.? = kiedy pytamy o wniosek; w wyliczeniu: dalej, następnie, prócz tego, poza tym, oraz, też, takoż, tudzież; wreszcie, zresztą, niechby.

 Więcej, st. w. od Wiele, przysł., oznacza, że liczba, miara, stopień jednego przedmiotu, pojęcia, przewyższa liczbę, miarę, stopień drugiego; oznacza też działanie arytmetyczne dodawania: dwa w. dwa jest cztery; nadto, w dodatku, poza tym, prócz tego.

 Więcierz, rodzaj dużej sieci na ryby (fig.).

 Więcierzowy, dotyczący więcierza.

 Więcierzyk, mały więcierz.

 Więdnąć, o całych roślinach a. ich częściach: tracić sok przez jego wysychanie, usychać, schnąć; o człowieku: tracić czerstwość i zdrowie, mizernieć, chudnąć, starzeć ś.; tracić na sile, na żywości, na energji, gnuśnieć, słabnąć; w. nad czytaniem, nad robotą = ślęczeć, dukwieć, siedzieć nieustannie; gada, wrzeszczy, aż uszy w-ą = aż nieprzyjemnie słuchać.

 Większeć, stawać ś. większym, powiększać się.

 Większość, większa część, większa ilość, liczba znaczniejsza, wielkość znaczniejsza niż inna, siła, ilość przeważająca.

 Większy, st. w. od Wielki; wyższy, grubszy, zawierający więcej, znaczniejszy, mający większe znaczenie.

 Więz, to, co wiąże, wiązadło; w lm., w-zy, w fizjol., mocne pasma z tkanki łącznej i błony, otulające stawy i wiążące z sobą kości (fig.).

 Więzia, Więź, skład ciała.

 Więzić, wiązać, związywać, krępować; odejmować komu swobodę, nie puszczać; wsadzać do więzienia, trzymać w zamknięciu, w więzieniu, w niewoli; wkładać więzy, kajdany.

 Więzienie, wiązanie, związywanie, krępowanie; wkładanie oków, kajdan, branie do niewoli; trzymanie w więzach, w niewoli; miejsce, gdzie trzymają kogo w zamknięciu, pod strażą; wieża, ciemnica, turma, loch.

 Więzienny, dotyczący więzienia, będący przy więzieniu.

 Więzień, człowiek, trzymany w więzach, skazany na więzienie, zamknięty w więzieniu, więziony.

 Więzina, gromada drzew; drzewo wiązu.

 Więzisto, przysł., zwięźle, treściwie, logicznie, konsekwentnie.

 Więzisty, zwięzły, treściwy, ułożony podług porządku logicznego, konsekwentny.

 Więznąć, wciskać ś. w „ciasne miejsce, z którego trudno ś. wydostać, włazić w co lepkiego i nie móc wyjść, lgnąć w czymś lepkim, np. w błocie; o ptakach, owadach i t. p.: łapać ś. na lep.

 Więzy, coś, co służy do związania, coś krępującego, wiążącego, przymus; pęta, okowy, kajdany; w anat. — p. Więz.

 Więź, wiązka przedmiotów, razem związanych, pęk, pęczek; rozmiar wiązania, ilość przedmiotów, razem związanych: snopy dużej, małej w-i; w. ciała = budowa, kompleksja; w. nogi = górna jej część, grzbiet; w. drzewna = gałązki brzozy, leszczyny, łozy i t. p., używane w niektórych okolicach do wiązania snopów w polu.

 Więźba, to, co wiąże, łączy jeden przedmiot z drugim, wiązanie; rusztowanie, na którym leży pokrycie dachu, wiązanie.

 Więźbić, Wiąźbić, robić, żeby co uwięzło, pogrążać w czymś lepkim; wiązać, związywać, łączyć; zespalać, spajać; przen., przywiązywać do siebie, zniewalać, skłaniać ku sobie; w. ś., więznąć; skupiać ś. około czego, nie odstępować od czego, trzymać ś. czego uporczywie; wciąż pracować nad czym.

 Więźbisty — p. Więzisty.

 Więźnia, ryba koścista, piersiopłetwa, zbrojnoskrzelna.

 Więźniowy, dotyczący więźnia, należący do niego.

 Więża, pęta, okowy, więzy.

 Wig, ang., członek stronnictwa postępowego i ludowego w Anglji, zwolennik systemu liberalnego w Anglji.

 Wigano, suknia damska na dworze Stanisława Augusta, fałdzista, ze stanem bardzo krótkim, pod samemi piersiami

 Wigilancja, łć., czuwanie, ostrożność, staranność.

 Wigilja, Wilja, łć., nocne czuwanie; nabożeństwo wieczorne za umarłych; nabożeństwo wieczorne kościelne w przeddzień święta; dzień, poprzedzający większą uroczystość; dzień poprzedzający inny dzień; w w-ę = w przededniu; u dawnych Rzymian: straż nocna; czwarta część nocy = trzem godzinom.

 Wigoniowy, fr., zrobiony z wełny lamy wigoń.

 Wigoń, fr., zwierzę ssące przeżuwające, z rodziny wielbłądów, z rodzaju lamy, żyje w Ameryce południowej (fig.); gatunek kosmatej tkaniny wełnianej z wełny lamy, zwanej także wigoń.

 Wigor, łć., siła, dzielność, rzeźkość.

 Wigwam, ind., szałas Indjan Ameryki Północnej, okryty skórą bawolą (fig.).

 Wija, Wieja, zamieć, wichura, nawałnica, śnieżyca, zadymka śnieżna.

 Wijadło, Wijak, narzędzie do zwijania motków nici.

 Wijak — p. Wijadło.

 Wije, gromada zwierząt członkonogich, oddychających tchawkami, z parą rożków na głowie, z licznemi odnóżami na tułowiu (drewniak, krocionóg i inne) (f.).

 Wijnik — p. Powojnik.

 Wikarjat, łć., urząd i siedziba wikarjusza; władza kościelna, złożona z biskupów.

 Wikarjusz, Wikary, łć., pomocnik, zastępca proboszcza; w. apostolski = dostojnik duchowny z pełnomocnictwem od Papieża; w. gieneralny = zastępca biskupa.

 Wikarjuszowski, łć., dotyczący wikarjusza, należący do niego.

 Wiking, skand., dowódca rozbójników morskich skandynawskich, łupieżących na początku wieków średnich, zdobywających obszerne kraje i zakładających tam królestwa udzielne.

 Wiklić p. Wikłać.

 Wiklina, roślina giętka, wijąca ś., czepna, poplątana; gęstwa, powstała z poplątanych gałęzi różnych drzew, krzewów i roślin; gatunek wierzby.

 Wikłacz, ptak z rzędu wróblowatych, z podrzędu śpiewających, odznaczający ś. kunsztowną budową gniazd, zamieszkuje strefy gorące, tkacz (f.).

 Wikłać, plątać, gmatwać; wplątywać, sprawiać, że ś. kto a. co zaplącze, ugrzęźnie; przen., robić nieporządek, nieład, być powodem zamieszania, warcholić, wichrzyć; w. kogo, wplątywać go w jaką sprawę; w. ś. gmatwać ś., plątać ś., wplątywać ś. w co; przen., dawać ś. wplątać w co; przypominać ś. niejasno.

 Wikłanina, zamieszanie, zamęt, zagmatwanie, gmatwanina, matanina, krętanina.

 Wikławiec, niewielkie zwierzę ssące drapieżne z rodziny niedźwiedzi (fig.).

 Wikt, łć., żywność, stół, życie.

 Wiktorja (Victorja), łć., zwycięstwo; bogini zwycięstwa; rodzaj powozu lekkiego, dwuosobowego.

 Wiktorja regia, koroniarka gujańska, roślina z rodziny grzybieniowatych, której liście okrągłe pływają po wodzie na wyrastających z dna łodygach, dochodzą do 8 stóp w obwodzie, a kwiaty do 14 cali średnicy (fig.).

 Wiktować, łć., żywić kogo swoim kosztem, utrzymywać kogo na swym stole; w. ś., stołować ś. u kogo, karmić ś., jadać.

 Wiktuały, łć., artykuły spożywcze; żywność.

 Wilajet, tur., prowincja, namiestnictwo w Turcji.

 Wilanella, Vilanella, wł., śpiew z cechą sielskości, śpiew pasterski, stary taniec włoski ze śpiewem.

 Wilcza jagoda, roślina jadowita z rodziny psiankowatych, pokrzyk (fig.}.

 Wilczaszek, zdr. od Wilczek.

 Wilczaty, mający maść taką, jak u wilka, szary, bury.

 Wilczątko — p. Wilczę.

 Wilczek, młody, mały wilk; człowiek, udający potulnego, niewinnego, rabuś, złodziej, zbój; człowiek zły, ponury, a skryty; boczna gałązka, odnoga, wyrastająca z pnia drzewa; wierzchnia pozioma krawędź dachu, gdzie schodzą ś. obie jego strony.

 Wilczełyko, roślina jadowita z rodziny wawrzynkowatych (fig.).

 Wilczeniec, choroba drzew.

 Wilczę, Wilczątko, szczenię wilka.

 Wilczomlecz, roślina trwała, trująca z rodziny wilczomleczowatych, ostromlecz (f.).

 Wilczomleczek, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców.

 Wilczomleczowate, rodzina roślin dwuliściennych bezpłatkowych, z rzędu trójsiennych.

 Wilczooki, mający oczy podobne do wilczych.

 Wilczura, szuba, palto, bekiesza, podszyte futrem wilków.

 Wilczy, należący do wilka, odnoszący ś. do niego, pochodzący z wilka; właściwy wilkom, taki, jak u wilka; w. dół = samołówka na wilki, jama na wilki, wilkownia; rodzaj obrony, fortyfikacji ziemnej w kształcie jamy lejkowatej z utkwionym w środku kołkiem ostrym (fig.); w. słup = samołówka na wilki w kształcie słupa dębowego, zakopanego pionowo, ze szparą w podłuż, w której więźnie łapa wilka; pokazać komu w. ząb = ostro mu odpowiedzieć, zagrozić mu; w. syn = człowiek śmiały, zuchwały; w-a mina = zbójecka, dzika; w-e oczy = wzrok pożądliwy, chciwy; w. zamysł = zdradziecki, podstępny; w-e gniazdo = miejsce zamieszkania zbójców; ma szczęście w-e = bezprawia uchodzą mu bezkarnie; w-e prawo = przemoc, gwałt; w. głód, apetyt = nienasycony; w-a pokora = udana, obłudna; w. chód = cichy, podkradający ś., po w-mu, przysł., jak wilk, zgodnie z naturą wilka; w-a jagoda — p. Wilczajagoda; w-e łyko — p. Wilczełyko; w. pieprz — p. Wilczypieprz.

 Wilczybój, roślina trwała, trująca, z rodziny jaskrowatych, tojad.

 Wilczyca, samica wilka.

 Wilczyn — p. Łubin.

 Wilczyna, mięso wilcze.

 Wilczyniec, legowisko wilków w lesie.

 Wilczypieprz — p. Czworolist.

 Wilczysko, wilk bardzo duży, stary wilk.

 Wilec, roślina meksykańska o żywicy, używanej jako środek silnie przeczyszczający, jalapa (fig.).

 Wilegjatura, wł., letni pobyt na wsi dla wypoczynku; miejsce takiego pobytu, mieszkanie letnie, letnisko.

 Wilga, Wywilga, ptak wróblowaty, zębodzioby, z rodziny tejże nazwy, przelotny, barwy żółtej z czarnemi skrzydłami i ogonem czarnym (fig.).

 Wilgnąć, stawać ś. wilgotnym, wilgotnieć.

 Wilgociąg, otwór w dachu zrobiony, przez który wchodzi powietrze osuszające, wietrznik.

 Wilgocina, grunt wilgotny.

 Wilgociomierz, Wilgociomiar, przyrząd do mierzenia stopnia wilgoci powietrza, hygrometr (fig.).

 Wilgoć, woda, unosząca ś. w powietrzu w kształcie subtelnej pary i przenikająca wszystko; płyn w organizmie ludzkim, zwierzęcym a. roślinnym; miejsce wilgotne, woda; w. powietrza = ilość pary wodnej, zawartej w powietrzu.

 Wilgotnie, przysł., trochę mokro, z wilgocią, mokrawo.

 Wilgotnieć, Wilgnieć, Wilgnąć, nabierać, chłonąć w siebie wilgoć, stawać ś. wilgotnym, mokrawym, przesiąkać wilgocią.

 Wilgotnik, skorupiak jawnodychawkowy, wrosłooki, stonogi.

 Wilgotno, przysł., nie sucho, nie bardzo mokro.

 Wilgotność — p. Wilgoć.

 Wilgotny, przesiąknięty wilgocią, przejęty małą częścią płynu, mokrawy, zmoczony, zroszony.

 Wilgowron, ptak śpiewający, zębodzioby z rodziny wiesiadków czyli żółtaczek, kwiskal (fig.).

 Wilijny, łć. — p. Wigilijny.

 Wilja, łć. — p. Wigilja.

 Wilk, zwierzę ssące, drapieżne, z rodziny psów, bardzo szkodliwe (fig.); niebezpieczna długotrwała choroba skóry, sprawiająca rozszerzające ś. owrzodzenia; w ogrodn., dziki pęd drzewa, uszlachetnionego przez szczepienie, wyrastający z płonki poniżej szczepienia; człowiek, mający naturę wilczą, chciwiec, zdzierca, grabieżca, gwałciciel, zbój; w lm., w-i, skóra z w-a, używana na futro, futro wilcze; w. workowaty = zwierzę ssące z rzędu torbaczy, z rodziny niełazów (fig.); w. wodny = szczupak; w. morski = sztokfisz; przyrząd żelazny a. kamienny, w kuchni a. kominku, na którym układa ś. drzewo do palenia; bryła żelaza, wyciekłego z tygla i stężałego; w. u świecy = część knota, paląca ś. z boku i topiąca świecę; nazwa nasion, czepiających ś. ubrań ludzkich i sierści zwierząt i w ten sposób roznoszonych po świecie; kłoda, w którą wpuszczają ręce a. nogi skazańca lub więźnia, dyby; patrzeć, jak w. = ponuro, groźnie; w. z w-mi = żyje = swój ze swoim przestaje; nosił w. razy kilka, ponieśli i w-a = krzywdziciel został wreszcie ukarany; miłują ś., jak w. i baran = jeden krzywdzi drugiego: uchodząc przed w-iem, trafił na niedźwiedzia = uchodząc niewielkiego niebezpieczeństwa, naraził ś. na groźniejsze; i liczone w. bierze = krzywdziciel nie pyta niczego, złodziej wszystko porywa; natura w-a ciągnie do lasu = usposobienie wrodzone zawsze odzywa ś. u człowieka; trudno w-iem orać = niepodobna człowieka, przyzwyczajonego do dzikiej swobody, skłonić do spokojnej, systematycznej pracy; przez posły w. nie tyje = najlepiej samemu wszystko załatwiać, bez pośredników; o w-u mowa, a w. tu = mówi ś. o osobie, przychodzącej niespodziewanie w chwili, gdy o niej mówią; nie wywołuj w-a z lasu = nie wywołuj zła, mówiąc o nim; i w. syty, i owca cała = mówi ś. o pogodzeniu sprzecznych życzeń i dążeń; gadać, jak o w-u żelaznym = bredzić, bajać o rzeczy nieprawdopodobnej; człowiek człowiekowi w-iem = mówi ś. o wzajemnej nienawiści między ludźmi; w. w owczej skórze = obłudny zdzierca, krzywdziciel; trudno z w-a uczynić barana = trudno człowieka o złych instynktach uczynić dobrym; głód wyciąga w-a z lasu = potrzeba jest bodźcem czynów zuchwałych; stary w. morski = doświadczony marynarz.

 Wilkierz, Wielkierz, nm., uchwała magistratu w miastach będących na prawie magdeburskim.

 Wilkołak, Wilkołek, w wierzeniach przesądnych ludu człowiek, przemieniony w konia, w wilka; człowiek okrutny, grabieżca, łotr; roślina — p. Widłak.

 Wilkołakowy, Wilkołkowy, dotyczący wilkołaka.

 Wilkom, nm., puhar, będący własnością członków cechu, służący do picia zdrowia członka nowoprzyjętego na biesiadzie, przez niego wyprawionej.

 Wilkopies, dawna nazwa pewnego gatunku wilka.

 Wilkowaty, podobny do wilka, mający sierść podobną, jak u wilka, wilcząty; okrutny, żarłoczny, krzywdzicielski.

 Wilkownia — p. Wilczydół.

 Willa, łć., domek letni, wiejski pałacyk w okolicach miasta, letnie mieszkanie.

 Wilżeć, wilgotnieć.

 Wilżyć, czynić wilgotnym, zwilżać.

 Wilżyna, podkrzew z rzędu strąkowych, rodziny motylkowatych (fig.).

 Wilżyniak motyl z rodziny rośliniaków z podrzędu miernikowców, grotnik.

 Wilżynówka, motyl z rodziny słonecznic z podrzędu nocnicówek, słonecznica.

 Wiła, błazen, głupiec, szaleniec; w-y robić = wiłować.

 Wiłować, czynić szaleństwa, szaleć; przekręcać co, fałszować.

 Wina, przekroczenie praw boskich a. ludzkich, porządku społecznego, moralności publicznej i t. d.; naruszenie prawa, występek, przewinienie; czyn, wywołujący następstwa niepożądane; nie moja to w., nie moja w tem w. = nie jestem temu winien; a czyjaż to w.? = kto był przyczyną złego?; z twojej w-y to ś. stało = tyś to spowodował; kara pieniężna sądowa.

 Winarz — p. Winiarz.

 Winciarka, ros., forma żeń. od Winciarz.

 Winciarz, ros., grający w winta; namiętnie lubiący grać w winta.

 Wincik, ros., pieszcz. od Wint.

 Winda, nm., dźwignia, przyrząd do podnoszenia ciężarów najczęściej w kierunku pionowym (fig.), niekiedy do przenoszenia ciężarów w kierunku poziomym; malutki pokoik do przenoszenia ciężarów w kierunku pionowym; malutki pokoik do podnoszenia osób i rzeczy na górne piętra i spuszczania ich na dół; w. ręczna, parowa, hydrauliczna.

 Windlada, nm., skrzynia w organach, w której zbiera ś. powietrze, nadymane z miechów.

 Windować, nm., podnosić do góry, dźwigać na górę; dawać wyższą cenę niż kto inny, licytować.

 Windowy, nm., dotyczący windy, będący przy windzie.

 Winduga — p. Binduga.

 Windykacja, łć., zemsta, ratunek, obrona, obrona czci i t. p.; żądanie zwrotu prawnej własności albo poniesionych kosztów i zwrotu strat.

 Windykować, łć., domagać się zwrotu, dochodzić prawnie własności a. zwrotu kosztów i strat, rościć pretensje.

 Windziarz, nm., człowiek, pracujący przy windzie, pilnujący windy.

 Winegret, fr., sos z octu, oliwy soli etc.; sałata z takim sosem.

 Winian, w chem., sól, powstająca z połączenia kwasu winnego z jakąś zasadą solną.

 Winianka, zupa z winem, polewka z wina.

 Winiarka, forma ż. od Winiarz.

 Winiarnia, piwnica na wino, miejsce, gdzie sprzedają wino; lokal, gdzie ś. gromadzą dla picia wina, szynk winny, sklep z winem.

 Winiarniany, dotyczący winiarni, właściwy winiarni.

 Winiarski, odnoszący ś. do winiarza, stanowiący własność winiarza.

 Winiarz, właściciel winiarni, kupiec winny; posiadacz winnicy; robotnik z winnicy.

 Winić, Winować, stawiać kogo pod zarzutem winy, oskarżać, obwiniać; w. ś., oskarżać ś., obwiniać siebie samego.

 Winiec, owad z gatunku mszyc, niszczący winorośle, filoksera (fig.).

 Winien, napis na lewej stronie książek handlowych buchalteryjnych, debet, dłużny — p. Winny.

 Winieta, fr., rysunek, ozdabiający kartki w książce, papier do pisania, okładkę książki, kajetu i t. p.

 Winiówka, beczka na wino albo po winie; polewka z wina; pewna odmiana gruszki: saska w.

 Winkiel, nm., kąt prosty (90 stopni); narzędzie, przedstawiające kąt prosty (fig.); węgielnica, narożnik, kątownik, ekierka.

 Winkieladwokat, Winkielkonsultant, nm., pokątny doradca.

 Winkielak, nm., wierszownica: przyrząd metalowy, w którym zecer umieszcza czcionki przy składaniu wyrazów w wiersze (fig.).

 Winko, zdr. i pieszcz. od Wino.

 Winnica, pole a. część ogrodu, zasadzone winoroślami, ogród winny, rozrosły krzew winorośli; w. Pańska, Chrystusowa = Kościół, jako zgromadzenie wiernych.

 Winniczek, gatunek ślimaka.

 Winniczka, mała winnica.

 Winnik, winian potasu, kamień winny, osad, powstający na dnie beczek z winem; pęk gałęzi brzozowych, używany do smagania kąpiących ś. w łaźni — p. Winnica.

 Winność, wina, występek, przewinienie; obowiązek oddania komu, co mu ś. należy.

 Winny, Winien, będący sprawcą jakiego wykroczenia, powodem niepożądanego skutku, winowajcą jakiej zbrodni; obowiązany do czego, mający obowiązek czynienia czego, powinien; obciążony jakim zarzutem, oskarżony; zawdzięczający komu co, mający co od kogo, dłużny; rzecz., winowajca, przestępca, zbrodniarz.

 Winny, odnoszący się do wina, wydający wino, zrobiony z wina a. z winem: krzew w., jagoda w-a, latorośl w-a, macica w-a = korzeń i pień winorośli, z której obcięta gałęzie na zimę, a który na wiosnę puszcza nowe pędy; w-a polewka = zrobiona z wina; w-a sól, w. ocet, kwas w. = powstające z fermentacji wina; w. kamień — p. Winnik; szynkarz, kupiec w. — p. Winiarz; sklep, szynk w. — p. Winiarnia; smak w. = kwasków aty; zapach w. = taki, jakim odznacza ś, wino; w kartach polskich: maść w-a = pikowa.

 Wino, winograd, winorośl; jagody winogradu, winogrona; przefermentowany, oczyszczony i odstały sok jagód winnych; w. = słodkie zawierające dużo cukru; w. wytrawne = mało słodkie; przefermentowany sok innych owoców: w. jabłeczne = jabłecznik, w. jagodowe = jagodziak, w. malinowe = maliniak, w. porzeczkowe = porzeczniak; w kartach do gry: pik; w. dzikie — p. Winobluszcz altanowy.

 Winobluszcz, roślina z rodziny winoroślowatych, pnąca ś., o liściach dużych, dzikie wino bluszczowe (f.).

 Winobranie, zbieranie gron winnych; czas, w którym dokonywa ś. zbieranie winogron.

 Winobraniec, człowiek, zbierający winne jagody.

 Winobranka, forma ż. od Winobraniec.

 Winodajny, wydający obficie wino.

 Winogóra, winnica, położona na wyżynie, wystawionej na południe.

 Winograd, latorośl winna, winorośl; winnica.

 Winogrodnictwo, hodowanie winogradu, winiarstwo.

 Winogrodniczka, forma żeń. od Winogrodnik.

 Winogrodniczy, dotyczący winogrodnika a. winogrodniczki.

 Winogrodnik, Winnicznik, człowiek, pielęgnujący winorośle, właściciel winnicy.

 Winogron, Winogrono, grono winne.

 Winogronowy, dotyczący winogron, z nich tłoczony; błona w-a =jedna z błon ocznych.

 Winolistny, pełen liści winnych, z kształtu podobny do liści winnych.

 Winomierz, przyrząd do określania ilości alkoholu w winie.

 Winomiód, napój powstały ze zmieszania wina z miodem, hipokras.

 Winonośny, na którym rośnie winograd cz. winne grona.

 Winopilca, Winopijca, Winopój, pijący dużo wina, pijak.

 Winoprzedawca, kupiec, sprzedający wino, winiarz.

 Winorodny, wydający wino, winonośny.

 Winorośl, krzew pnący z rodziny winoroślowych, dający znane jagody winne, winograd (fig.).

 Winoroślik, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców.

 Winoroślowy, dotyczący winorośli; pochodzący z winorośli; w lm., w-e, rodzina roślin dwuliściennych z rzędu kruszynowych, krzewy czepne, zaopatrzone w wąsy.

 Winosiarczan, ogólna nazwa solnych związków, w których skład wchodzi kwas winosiarczany.

 Winować, skazywać na karę pieniężną — p. Winić.

 Winowajca, człowiek, który został uznany za winnego, który popełnił jakąś winę, przestępca, zbrodniarz.

 Winowajczyni, forma ż. od Winowajca.

 Winowaty, winny.

 Winowiciowate — p. Winorośle.

 Winszować, nm., życzyć, składać życzenia; wyrażać komu radość z powodu jego powodzenia.

 Winszowne (-ego), podarek, składany przy powinszowaniu, wiązanie.

 Winszowny, nm., dotyczący powinszowania.

 Wint, ros., rodzaj gry w karty: wist z licytacją.

 Wińsko, kiepskie, liche, niesmaczne wino.

 Wio!, wykrz., używany przez woźniców dla zachęcenia koni do ruszenia a. do pośpiechu.

 Wiochna, dziewczyna wiejska, ładna wiejska dziewoja; dziewczyna z klasy inteligientnej o typie wiejskim.

 Wiokać, wołać wio! popędzając konie.

 Wiola (Viola), wł., rodzaj skrzypiec, altówka (fig.).

 Wiolacja, łć., zhańbienie, znieważenie, zgwałcenie, pogwałcenie.

 Wiolencja, łć., gwałtowność, porywczość, przemoc, gwałt, krzywda wyrządzona komu przez nadużycie siły.

 Wiolin, wł., strona prawa klawjatury, obejmująca 4 oktawy.

 Wiolinista, wł., skrzypek.

 Wiolinowy, wł., dotyczący wiolinu; w. klucz = klucz skrzypcowy, klucz g, znak na pięciolinji, pokazujący, gdzie się znajduje g dwukreślne.

 Wiolonczela, wł., instrument muzyczny smyczkowy większy od skrzypiec o 4 strunach, o tonie miękkim, głębokim (fig).

 Wiolonczelista, wł., muzyk, grający na wiolonczeli.

 Wionąć — p. Wiać.

 Wiorsta, ros., rosyjska miara długości = 10645 metrom.

 Wiorstowy, ros., mający wiorstę długości; oznaczający wiorstę: słup w.

 Wiorzysko, ogromny wiór; zbior., kupa wiórów.

 Wioseczka, zdr. od Wioska.

 Wiosełko, zdr. od Wiosło.

 Wiosenka, zdr. od Wiosna.

 Wiosenny, Wiośniany, odnoszący się do wiosny, należący do wiosny, zdarzający ś., obchodzony na wiosnę, właściwy wiośnie; w-e porównanie dnia z nocą = dzień 21 marca, kiedy dzień równa ś. nocy i mają po 12 godzin.

 Wioska, zdr. od Wieś.

 Wioskowy, dotyczący wioski, właściwy wiosce, wiejski.

 Wiosło, długi przyrząd drewniany do popychania i kierowania małych statków wodnych, czółen, tratew na wodzie, w kształcie wązkiej, długiej łopatki na długiej rękojeści (fig.); noga gęsi, kaczki i innych ptaków pokrewnych im.

 Wiosłolotny, Wiosłoruszny, wiosłonogi.

 Wiosłonogi, mający nogi podobne do wiosła, t. j. opatrzone płetwami, płetwonogi.

 Wiosłostopny, mający nogi środkowe w kształcie wiosła, np. skorupiaki.

 Wiosłować, robić wiosłem lub wiosłami dla popychania statku i kierowania nim; o ptakach wodnych: pływać; w. skrzydłami = machać.

 Wiosłowaty, mający kształt wiosła.

 Wiosłowąż, gad jadowity z podrzędu wężów równołuskich.

 Wiosłowiec, skorupiak krytodychawkowy, krótkoogoniasty, wiosłonogi.

 Wiosłowy, odnoszący ś. do wiosła, należący do wiosła; popychany za pomocą wioseł.

 Wiosna, pora roku, zaczynająca ś. od wiosennego porównania dnia z nocą, aż do letniego przesilenia dnia 21 czerwca; przen., w. życia = młodość.

 Wiosnować, przepędzać gdzie wiosnę; być w wiośnie życia, rozwijać ś. bujnie, kwitnąć; przechowywać przez wiosnę; w. ś., odradzać ś. na wiosnę, odnawiać ś., odmładzać ś.

 Wiosnówka, roślina z rodziny kryżowatych (fig.).

 Wioszczyna, mała wioska, uboga wioska.

 Wioślarka, forma żeńska od Wioślarz.

 Wioślarski, właściwy wioślarzowi, należący do wioślarza; towarzystwo w-ie = oddające ś. sportowi wioślarstwa.

 Wioślarstwo, zajęcie wioślarza, sport wioślarski; zbior., wioślarze.

 Wioślarz, człowiek, robiący wiosłem; mężczyzna, uprawiający sport wioślarski.

 Wiośnianka, pieśń, śpiewana na uroczystości wiosennego porównania dnia z nocą u dawnych pogańskich Słowian; niewielki utwór poetycki, liryczny, o nastroju sielskim; wiązanka z pierwszych kwiatów wiosennych.

 Wiośniano, przysł., jak na wiosnę, wiosennie; przen., radośnie.

 Wiośniany, wiosenny.

 Wiotchość, stan przedmiotu, nadniszczonego wskutek długiegoleżenia, użycia, nadgnicia, zszarzania i t. p.; kruchość.

 Wiotchy, nadniszczony wskutek długiego używania, wytarty, zużyty; słaby, wątły, kruchy.

 Wiotesz, Wioteszka, łachman, gałgan; zbliżanie ś. ku końcowi, schyłek, ubytek.

 Wiotki, dający ś. łatwo zginać, giętki, elastyczny; nie mający mocy, nietęgi, słaby; w-a kibić = cienka.

 Wiotkość, właściwość tego, co jest wiotkie, giętkie, co nie ma mocy, bezsilne, cienkie.

 Wiotszeć, stawać ś. wiotchym, zdzierać ś., niszczyć ś.; stawać ś. słabym, kruchym, wątleć.

 Wiotszyć, robić wiotchym.

 Wiór, cienka warstewka drewna, wychodząca np. z pod hebla, z pod siekiery; heblowina, strużyna, drzazga, trzaska; gdzie drwa rąbią, tam w-y lecą = gdzie jest walka, tam muszą być ofiary; w cudzym domu drwa rąbią, a do nas w-y lecą = cierpimy za cudze winy.

 Wiórek, zdr. od Wiór.

 Wiórki złote, roślina z klasy paproci, stonogowiec.

 Wiórowaty, Wiórkowaty, podobny do wiórów.

 Wipa, maszyna wojenna do wyrzucania kamieni.

 Wir, fr., kręcenie ś. w kółko, odmęt; zamieszanie; szybkie, gwałtowne falowanie wody wokoło jakiegoś punktu, sięgające aż do dna, obrót; w. powietrza = spotkanie ś. prądów powietrza, dążących od biegunów ku równikowi i od równika ku biegunom.

 Wirak, owad z rzędu tęgopokrywych, krętaczek (fig.).

 Wircauz, nm., dom gościnny, karczma, oberża, zajazd.

 Wirch, wierzchołek, szczyt góry, skały.

 Wirczyk, zwierzę typu pierwotniaków z gromady wymoczków, worticella, lanuszka (fig.).

 Wirek, mały wir; w lm., w-i rząd robaków z gromady płazińców(f.).

 Wirgacja, w gieologji, rózgowate rozchodzenie się fałdowych pasm gieologicznych.

 Wirginik, gatunek tytuniu.

 Wirginja, gatunek cygar.

 Wirować, fr., kręcić ś. w kółko na miejscu; krążyć, obracać ś. około czego a. wokoło siebie.

 Wirowato, fr., kręcąc ś. w koło jednego punktu, jakby wir, koncentrycznie, dośrodkowo.

 Wirowaty, fr., podobny do wiru, kręcący ś., krążący w kółko w jednym miejscu.

 Wirowy, fr., podobny do wiru, kręcący ś. koło swej osi: ruch w. = obrotowy; taniec w. = polegający na obrotach kołowych; polka, walc, oberek, tańczone wirując w koło; wyrwa w-a = zagłębienie kotlinowate w skorupie ziemskiej, wytworzone ruchem obrotowym wody, wywołanym spotkaniem ś. dwu przeciwnych prądów wodnych; dziura w-a = zagłębienie cylindryczne w skale, powstałe wskutek tego, że kamienie lub głazy u stóp wodospadów kręcą ś. ustawicznie w kółko, t. zw. kotły a. garnki olbrzymów.

 Wirozub, Wierozub, gatunek ryby, spokrewnionej najbliżej z karpiem.

 Wirówka, przyrząd, dający za pomocą działania siły odśrodkowej szybki ruch obrotowy, centryfuga (fig.).

 Wirszyk, Wirszynek, mały, nizki wirch.

 Wirt, Wyrt, wir, odmęt.

 Wirtualny, łć., potencjalny; w-na prędkość = prędkość teoretyczna, obliczona bez uwzględnienia oporów: tarcia, środowiska i t. d., w odróżnieniu od prędkości rzeczywistej.

 Wirtuoz, wł., mistrz w jakiej sztuce; artysta, wykonywający po mistrzowsku utwory muzyczne.

 Wirtuozka, wł., forma żeńska od Wirtuoz.

 Wirtuozowski, wł., odnoszący ś. do wirtuoza, właściwy wirtuozowi.

 Wirtuozowstwo, wł., mistrzowstwo, artyzm wirtuozom właściwy, biegłość.

 Wirydarski, łć., dotyczący wirydarza.

 Wirydarz, łć., murawa lub gaik ze ścieżkami krętemi dla przechadzki, skwer, ogród ozdobny przy domu.

 Wirydarznik, łć., ogrodnik, chodzący około wirydarzy.

 Wirydarzyk, łć., mały wirydarz.

 Wirylista, łć., członek sejmu, zasiadający nie z wyboru, lecz wskutek zajmowanego stanowiska z mocy statutu krajowego.

 Wirylny, łć., osobny, oddzielny, dawany w imieniu instytucji, mającej prawo posyłać od siebie deputowanego do parlamentu: głos w.

 Wirzyć się, kręcić ś., jak wir, krążyć dokoła, obracać ś.

 Wisać — p. Wisieć.

 Wisiec, wisielec.

 Wisieć, być zawieszonym, przyczepionym w jednym punkcie powyżej środka ciężkości, zwisać; być powieszonym, straconym na szubienicy, dyndać na niej; być blizkim upadku, ledwo trzymać ś. na czym; przen., z trudnością utrzymywać ś. na jakim stanowisku, na jakim urzędzie, pozostawać gdzie bez istotnej dla siebie korzyści; trzymać ś. w powietrzu na jednym miejscu za pomocą ledwo dostrzegalnego ruchu skrzydeł; zagrażać komu, być dla kogo niebezpiecznym, grozić zwaleniem ś. na kogo; opierać ś., polegać na kim; wahać ś., być w niepewności, być niezdecydowanym; ściana, skała w-i = jest pochylona pod kątem ostrym do podstawy; w. u czyjej szyi = obejmować go rękami za szyję; życie w-si na włosku, na jednym włosku = jest w wielkim niebezpieczeństwie utraty życia, śmierci; ledwo żyje; co ma w., nie utonie = winowajcę, prędzej czy później, spotka zasłużona kara.

 Wisielec, człowiek, którego powieszono a. który sam ś. powiesił, trup na szubienicy; człowiek zasługujący na powieszenie, obwieś, łotr, nikczemnik, szubienicznik.

 Wisielny, wiślany.

 Wisienka, mała wiśnia, drzewko a. owoc wiśni.

 Wisior, to, co wisi, zwiesza ś., ozdoba, wisząca przy ubraniu, feston, brelok.

 Wisiorek, zdr. od Wisior.

 Wisk, ang. — p. Wist.

 Wiskacha, zwierzę ssące południowej Ameryki z rzędu gryzoniów, spokrewnione z zającem (fig.).

 Wiskać — p. Iskać.

 Wiski, ang., rodzaj powoziku na wysokich kołach.

 Wisny, giętki, ciągnący ś.

 Wist, ang., rodzaj 4-osobowej gry w karty; napój z herbaty, cytryny i wina czerwonego.

 Wistoczyć (się), wcielić (ś.) w istotę.

 Wistować, ang., w grze w preferansa: grać przeciw graczowi, który wziął taljon.

 Wisus, urwisz, lampart, ladaco, nicpoń, łotr, niegodziwiec.

 Wisz, Wiszar, miejsce, gęsto krzewami i zielskiem zarosłe; urwisko, skała, wisząca nad przepaścią, pochylona pod kątem ostrym do podstawy.

 Wiszarowy, odnoszący ś. do wiszaru, podobny do wiszaru.

 Wisznu, hind., druga osoba bóstwa Trimurti u Indusów; bożek, utrzymujący życie na świecie.

 Wiszor, nm., szczotka do wycierania armaty po wystrzale.

 Wiszorek, nm., wałeczek ostro zakończony z irchy a. bibuły do rozprowadzania cieni na rysunku ołówkowym lub kredkowym.

 Wiszowaty, podobny do zielska; pomieszany z zielskiem.

 Wiś, pająk dymaczkowaty z rzędu toczących.

 Wiściarka, ang., forma żeńska od Wiściarz.

 Wiściarz, ang., grający w wista; lubiący namiętnie grać w wista.

 Wiścik, ang., pieszcz. od Wist.

 Wiślanin, góral, mieszkający u źródeł Wisły.

 Wiślanka, kobieta ze wsi na Śląsku; odmiana ogrodowa wiśni i jej owocu.

 Wiślisko, dawny nurt Wisły.

 Wiśnia, drzewo owocowe o różnych odmianach, z rodziny różowatych, z podrodziny śliwowatych, o owocu, zawierającym mięso soczyste i w środku pestkę (fig.).

 Wiśniak, napój wyskokowy, pędzony na owocach wiśni.

 Wiśnina, drzewo wiśni.

 Wiśniobranie, zbieranie wisien.

 Wiśnio-śliwka, gatunek małych śliwek.

 Wiśniowy, zrobiony z drzewa wiśni, zrobiony z owoców wiśni a. z wiśniami: kompot w., nalewka w-a; mający kolor dojrzałych owoców wiśni, ciemno-czerwony.

 Wiśniówka, wódka słodka, nalana na wiśnie; cegła czerwona; motyl z rodziny barczatek, z podrzędu prządkówek.

 Wiśta!, wykrz., za pomocą którego woźnice popędzają konie: wio!, hej!, hetta!.

 Wita, duża, niezgrabna witka.

 Wita św. choroba = choroba nerwowa, odznaczająca ś. atakami drgawek, wyprężaniem, wykrzywianiem twarzy i nieprzytomnością.

 Witać, oświadczać komu radość z powodu spotkania go; winszować komu jakiego pomyślnego zdarzenia; w. kosmato = składać powinszowania osobie, która a. zaręczyła ś., a. wstąpiła w stan małżeński; w. ś., wyrażać sobie nawzajem radość z powodu spotkania ś.

 Witajnik, w tajnych stowarzyszeniach, np. u wolnomularzy, filomatów i t. d., urzędnik, którego obowiązkiem było witać przemową nowoprzyjętych członków.

 Witalista, łć., zwolennik teorji witalizmu.

 Witalizm, łć., dawniejsza teorja, objaśniająca procesy życiowe za pomocą istnienia odrębnej siły życiowej; żywotność, odporność na wpływy szkodliwe.

 Witalnik, motyl z rodziny drzewniaków, z podrzędu miernikowców.

 Witane (-ego), danina, składana przez chłopów na powitanie dziedzica a. dziedziczki.

 Witannik, puhar powitalny.

 Witany, dotyczący powitania, powitalny.

 Witeczka, mała witka.

 Witerunek, nm., węch; przynęta, zakładana na zwierzęta drapieżne.

 Witeryt, minerał: węglan barowy.

 Witeziowy, odnoszący ś. do witezia, należący do witezia, właściwy witeziowi.

 Witeź, dzielny rycerz, junak, bohater; szermierz, zapaśnik; w lm., rodzina motyli z podrzędu dniowców, motylowce.

 Witka, długa, cienka, giętka, pojedyńcza gałązka; kółko z jednej a. kilku takich gałązek; wąs u rośliny.

 Witlinek, ryba koścista skrzelowata, gardłopłetwa, miętuzowata.

 Witpacher, dawna nazwa gatunku drogiego wina zagranicz.

 Witraż, fr., wizerunek, scena, ozdobnie malowana na szybach (fig.).

 Witrjol, łć., kwas siarczany.

 Witrjolowy, łć., odnoszący ś. do witrjolu; zrobiony z witrjolem.

 Witrotypja, łć., sztuka wywoływania na szkle obrazów świetlnych.

 Witryfikacja, łć., zeszklenie; przeistoczenie się w szkło pod wpływem gorąca.

 Witrymetr, łć., przyrząd do mierzenia załamania się promieni światła w szkłach u narzędzi optycznych.

 Witryna, łć., szafa oszklona (fig.); okno sklepowe, wystawowe.

 Witrynka, łć., zdr. od Witryna.

 Witrynowy, łć., odnoszący ś. do witryny.

 Wituch, płachta używana przy rozsiewaniu zboża, rodzaj rańtucha; mały prosty przyrząd do zwijania nici.

 Witułka, roślina zielna z rodziny witułkowatych, używana na przyozdabianie kobierców kwiatowych, werbena, koszyczek (fig.).

 Witułkowate, rodzina roślin zielnych dwuliściennych międzyzwrotnikowych.

 Witwa, Witwina, gatunek wierzby długolistnej (fig.).

 Witykultura, łć., uprawa winnic.

 Witz, nm., dowcip, koncept.

 Wiu...!, wykrz. — p. Wio!; wykrz., naśladujący odgłos wycia, np. wiatru.

 Wiwandjerka, fr., kobieta idąca razem z wojskiem i sprzedająca wiktuały w obozie; markietanka.

 Wiwarjum, łć., skrzynka urządzona do hodowli zwierząt ziemnowodnych, zwłaszcza płazów, gadów, ślimaków i t. p. (fig.); wielki budynek do hodowli rozmaitych zwierząt, ptaków, małp i t. p.; terarjum.

 Wiwat!, łć., niech żyje!

 Wiwatowaty, łć., stanowiący okrzyk: wiwat!, odnoszący się do niego, powitalny, tryumfalny.

 Wiwatówka, łć., rodzaj małej armaty, używanej do strzelania na wiwat.

 Wiwenda, łć., dożywotni fundusz na przeżycie, na utrzymanie.

 Wiwera, zwierzę ssące drapieżne, stanowiące pośrednią grupę między kotami a kunami, posiadają gruczoł, wydzielający tłuszcz z zapachem piżma (fig.).

 Wiwifikacja, łć., ożywienie, wlanie życia napowrót.

 Wiwisekcja, łć., krajanie, rozczłonkowanie żywych zwierząt dla doświadczeń fizjologicznych.

 Wiwisektor, łć., człowiek, robiący wiwisekcją.

 Wiwisepultura, łć., pogrzebanie żywcem.

 Wiwjanit, minerał o drobnych kryształach w kształcie igiełek a. włosów, używany do wyrobu niebieskiej farby.

 Wiza, wł., poświadczenie urzędowe, np. na paszportach.

 Wizerek, fr., celownik u strzelby na lufie blizko zamku; mała płytka z wcięciem na końcu lufy, przez które się patrzy na cel (fig.).

 Wizerunek, nm., portret, rysunek albo malowidło wyobrażające jaką osobę, jaki przedmiot; wzór, model, np. rysunku.

 Wizja, łć., widzenie, przywidzenie, urojenie, złudzenie zmysłowe.

 Wizjer, nm., spuszczona zasłona u hełmu (fig.).

 Wizjoner, fr., mający przywidzenia, złudzenia.

 Wizjonerka, fr., forma ż. od Wizjoner.

 Wizjonerstwo, fr., urojenie, że się miewa wizje; wiara we własne obcowanie z duchami zmarłych z siłami nadprzyrodzonemi; kierowanie się pojęciami urojonemi; usiłowanie urzeczywistnienia zamiarów niemożliwych.

 Wizmut — p. Bizmut.

 Wizorjum, łć., cel, punkt obserwacyjny.

 Wizować, łć., kłaść wizę, potwierdzać, poświadczać; celować, mierzyć do celu.

 Wizykatorja — p. Wezykatorja.

 Wizyta, fr., odwiedziny; pójść z w-ą = pójść do kogo w celach uprzejmości lub stosunków towarzyskich; oddać w-tę = pójść wzajemnie w powyższym celu; w. lekarska = przybycie lekarza do domu chorego; odwiedziny urzędowe dla przekonania się o stanie czego, lustracja, wizytacja.

 Wizytacja, łć., zwiedzanie, odwiedzanie, oglądanie; robienie wizyty urzędowej dla przekonania się o stanie czego.

 Wizytator, łć., zwiedzający z urzędu zakłady naukowo lub klasztory, dobra ziemskie i t. p. dla przekonania się o ich stanie.

 Wizytka, fr., zdr. od Wizyta; zakonnica reguły Nawiedzenia Najśw. Marji Panny; w lm., kościół a. klasztor tych zakonnic.

 Wizytkowski, fr., należący do Wizytek.

 Wizytować, fr., odbywać wizytację, zwiedzać instytucję dla przekonania się o jej stanie; składać wizytę, odwiedzać.

 Wizytowy, fr., odnoszący ś. do wizyty, używany podczas wizyt: w. ubiór = ubiór strojniejszy, przywdziewany, gdy ś. idzie z wizytą; w. bilet = karteczka z kartonu, z wypisanym na niej imieniem, nazwiskiem, tytułem, godnością, niekiedy także z adresem.

 Wja- — p. Wia-.

 Wjachać — p. Wjechać.

 Wjadać się, dok. Wjeść się; gryząc co, wgryzając ś. w co, dostawać się wewnątrz czego, wpijać ś., wgryzać ś., zachodzić głęboko, przenikać.

 Wjarzmiać, dok. Wjarzmić; wprzęgać do jarzma, wkładać do zaprzęgu, przymuszać, przyniewalać, przyzwyczajać do jarzma, do niewoli.

 Wjazd, wjeżdżanie wozem, konno wgłąb czego, do środka czego, jadąc; dostawanie ś. wewnątrz czego; miejsce, którędy ś. wjeżdża dokąd: brama, wrota, wierzeje, aleja, droga wjazdowa; najazd, wtargnięcie, napad.

 Wjechać — p. nied. Wjeżdżać.

 Wjeść się — p. nied. Wjadać się.

 Wjezdny, dotyczący wjazdu, służący do wjeżdżania, wjazdowy; zajezdny.

 Wjeżać, dok. Wjeżyć; najeżać do góry, nastroszać.

 Wjeżdżać, dok. Wjechać; jadąc, dostawać ś. wewnątrz czego, przenikać do środka czego; odprawiać wjazd dokąd, do czego; robić najazd, najeżdżać, napadać; jadąc dostawać ś. na wierzch czego.

 Wjeżyć — p. nied. Wjeżać.

 Wjo- — p. Wio-.

 Wjuczać, dok. Wjuczyć; kłaść juki na kogo, objuczać kogo pakunkami.

 Wjun, nazwa prowincjonalna piskorza.

 Wkapać, Wkapnąć — p. nied. Wkapywać.

 Wkapywać, dok. Wkapać, Wkapnąć; wpadać w co kroplami, umyślnie spuszczać w co krople jakiego płynu; w. ś., być zamieszanym w jaką nieprzyjemną sprawę.

 Wkidać, wrzucać, kłaść.

 Wklejać, dok. Wkleić; przyklejać co między co, przyklejać co wewnątrz czego, wlepiać.

 Wklepać — p. nied. Wklepywać.

 Wklepywać, dok. Wklepać; klepiąc co, wbijać w środek czego; w. ś., narażać ś. na biedę, na stratę, na nieprzyjemność.

 Wkleszczać, dok. Wkleszczyć; zapuszczać, wpijać w co jakby kleszcze.

 Wklęsać, dok. Wklęsnąć; wklęsłym ś. stawać, dostawać wklęsłości, dołków, zagłębień; wciskać ś., zaklęsać ś. w co, zapadać ś., zagłębiać ś., dostawać ś. wewnątrz czego.

 Wklęsło, przysł., z wklęsłością, z zagłębieniem ś., dołowato, zapadzisto.

 Wklęsłorzeźba, rzeźba wklęsła.

 Wklęsłość, kształt czego, co ma brzegi wyższe, a środek niższy; zagłębienie dołowate w środku czego, zaklęsłość.

 Wklęsłowklęsły, z obu stron wklęsły.

 Wklęsłowypukły, mający wklęsłość z jednej a wypukłość z drugiej strony, mający wklęsłości i wypukłości.

 Wklęsły, mający powierzchnię stałą a. umyślnie zrobioną w ten sposób, że środek jest niższy niż brzegi: zwierciadło w-e, szkło w-e (fig.).

 Wklęsnąć — p. nied. Wklęsać.

 Wklęśnięcie, Wklęśnienie, zagłębienie w środku, dołkowatość, wklęsłość.

 Wkład, to, co ś. wkłada; to, co jest włożone w co; suma, wnoszona na udział w jakim interesie, przedsiębiorstwie i t. p.

 Wkładacz, człowiek, wkładający co w co.

 Wkładać, dok. Włożyć; kłaść, umieszczać co wewnątrz czego, wsadzać, wtykać, wsuwać; kłaść, umieszczać co na wierzchu czego, kłaść co na wierzch czego, nakładać, nadziewać, wdziewać, natykać, nasadzać; w. co na kogo, polecać mu spełnienie czego, zobowiązywać go do czego, zniewalać, skłaniać go do czego, zdawać na niego co, obarczać go czym; w. kogo, co do czego, wdrażać, zaprawiać, wprawiać do czego; w. co na kogo, zwalać na niego jaką winę, oskarżać go o to, czego nie popełnił; w. ś., być kładzionym w środek albo na wierzch czego; wdrażać ś., wciągać ś., przyuczać ś., przyzwyczajać ś., wprawiać ś.; wstawiać ś., orędować za kim.

 Wkładka, coś w środek włożonego, wstawionego, dodanego — p. Wkład.

 Wkoło, Wokoło, przysł., w kierunku a. w położeniu linji, stanowiącej obwód koła, którego dany punkt, dany przedmiot jest środkiem; otaczając, obchodząc, objeżdżając co dokoła, naokół, naokoło.

 Wkołocieczny, opływający co, płynący dokoła czego.

 Wkołokrętny, kręcący ś. dokoła, wirujący.

 Wkołowrotny, obracający ś. wokoło, wirowy, krążący wokoło.

 Wkołowrót, obieg wokoło, obrót, ruch wirowy.

 Wkopać — p. nied. Wkopywać.

 Wkopywać, dok. Wkopać; wykopawszy dół, wsadzać co do niego, zagłębiać; w. ś., wykopawszy dół, rozkopawszy co, przedostawać się wewnątrz czego; być zamieszanym w nieprzyjemną sprawę; zagłębiać ś., badać dokładnie, dociekać czego gorliwie.

 Wkorzeniać, dok. Wkorzenić; wsadzać tak, żeby korzenie się rozrosły, żeby poszły wgłąb; wrażać, wpajać, zakorzeniać; w. ś., o korzeniach: zapuszczać ś. w głąb, puszczać korzenie w głąb czego; wchodzić w zwyczaj, wrażać się, wpajać się.

 Wkować, wkuć.

 Wkraczać, dok. Wkroczyć; wchodzić, wstępować; wdawać ś., wchodzić, wpadać gwałtownie; zapuszczać ś., zagłębiać ś. w co; wchodzić w co głębiej, przedsiębrać jakie kroki względem czego w celu zapobieżenia czemu.

 Wkradać, dok. Wkraść; wprowadzać, wnosić co sposobem ukradkowym, złodziejskim; w. ś., wchodzić, wjeżdżać ukradkiem, cichaczem; w. ś. w łaskę, w przyjaźń = podstępnie je sobie zjednywać.

 Wkradca, człowiek, który wkrada co a. sam ś. wkrada.

 Wkrajać — p. nied. Wkrawać.

 Wkrapiać, dok. Wkropić; kroplami wpuszczać, wkapywać.

 Wkraść (się) — p. nied. Wkradać (się)

 Wkrawać, dok. Wkroić, Wkrajać; krajać w głąb, wcinać; wrzucać w co kawałki pokrajane czego.

 Wkręcać, dok. Wkręcić; kręcąc, obracając wkoło, wpychać, wsadzać, wśrubowywać, kręcąc wsuwać, wtłaczać, wtykać, wciskać; zręcznie komu coś narzucać, np. kupno czego, na co niema ochoty; w. ś., dostawać ś. dokąd ukradkiem, nieprawą drogą, będąc niepożądanym wejść, wciskać ś., wkradać ś., wśrubowywać ś.

 Wkręcić — p. nied. Wkręcać.

 Wkrętak, narzędzie do wkręcania a. wykręcania śrub.

 Wkroczyć — p. nied. Wkraczać.

 Wkroić — p. nied. Wkrawać.

 Wkropić — p. nied. Wkrapiać.

 Wkrótce, przysł., w niedługim czasie po czym, niezadługo, niebawem, wnet.

 Wkruszać, dok. Wkruszyć; krusząc, drobiąc wpuszczać; wkładać, wrzucać w co okruchy.

 Wkrzewiać, dok. Wkrzewić; spra^ wiać, aby ś. zakorzeniło, wkorzeniać; w. ś., zapuszczać korzenie głęboko, zakorzeniać się.

 Wkrzywiać (się), dok. Wkrzywić (się); zakrzywiać (ś.), zaginać (ś.) do środka.

 Wkuć — p. nied. Wkuwać.

 Wkupić — p. nied. Wkupywać.

 Wkupne (-ego), opłata za pozwolenie przyłączenia ś. do jakiego towarzystwa w celu otrzymania jakich praw do czego; opłata za wstąpienie do jakiego bractwa, cechu i t. p.

 Wkupność, wkupywanie ś., wkupne.

 Wkupny, który ś. wkupił, który ś. otrzymuje za wkupne, za opłatę, polegający na wkupieniu się.

 Wkupywać, dok. Wkupić; składać pewną opłatę za wprowadzenie kogo do jakiego towarzystwa, bractwa, cechu, na jaki urząd; w. ś., opłacać prawo wstępu do jakiego towarzystwa, bractwa, cechu, do udziału w grze i t. p.; płacić za otrzymany urząd.

 Wkuwać, dok. Wkuć; kując wbijać biciem młota, wtłaczać, wciskać, wgniatać wpędzać.

 Wkwaterować (się), umieścić (ś.) na kwaterze, umieszczać (ś.) samowolnie, przymusowo w czyim mieszkaniu.

 Wlać — p. nied. Wlewać.

 Wlany, wylany w co, za pomocą lania wprowadzony w co; przelany na kogo, zdany na kogo.

 Wlań, zwierzokrzew, należący do krążkopławów o dzwonie półkolistym, pelagja świecąca (fig.)

 Wlatać, Wlatywać, dok. Wlecieć; lecąc, dostawać się wewnątrz czego, przenikać na skrzydłach w środek czego; szybko wbiegać, wpadać pędem; lecieć pod co, podlatać; lecieć ku górze, unosić ś. na skrzydłach, wzlatać.

 Wlazło, intruz, uzurpator.

 Wlec, Włóczyć, ciągnąć coś ciężko po powierzchni czego albo po ziemi; nieść z trudnością, dźwigać, wozić coś ciężkiego, niezgrabnego; nosić albo wozić co z sobą niepotrzebnie; prowadzić kogo ze sobą gwałtem, wbrew jego woli, a bez istotnej potrzeby; w. nogi za sobą = z trudnością chodzić z powodu zmęczenia, osłabienia itp.; w. nędzne życie = prowadzić, wieść; w, ś., ciągnąć ś., sunąć ś. po powierzchni czego a. po ziemi; iść, jechać powoli: ledwie ś. w. = iść z trudnością; płynąć, jechać długim pasmem, długim korowodem; przen., odbywać ś., ciągnąć ś. powoli, iść w odwłokę, niesporo iść.

 Wlecieć — p. nied. Wlatać.

 Wlepiać, dok. Wlepić; przylepiać co w środku czego, wklejać; zapuszczać, zatapiać, wciskać, wtłaczać; wpajać, wdrażać, wbijać w pamięć; w. plagi, razy = bić, uderzać; dawać, wrzepiać, przylepiać; w. oczy, wzrok w kogo, w co = patrzeć pilnie, nie odwracając oczu, natarczywie, topić wzrok; w. ś., przylepiać ś. w środku czego; być wlepianym; przen., wpajać ś., wdrażać ś., wbijać się w pamięć.

 Wlepić — p. nied. Wlepiać.

 Wlew, wlewanie, wlewanie się czego w co; miejsce, gdzie ś. co wlewa w co, ujście: w. rzeki do morza, w. morza = odpływ.

 Wlewać, dok. Wlać; lać co w co, lać do czego; lejąc, mieszać co z czym; lać do środka; lejąc, napełniać wnętrze czego; wpajać, wrażać; w. co na kogo, przekazywać, przelewać, polecać, zdawać ś. na kogo, wkładać na kogo obowiązek zrobienia czego; w. ś., lejąc ś. przenikać wewnątrz czego; przechodzić z kogo, na kogo, przelewać ś.; mieścić ś. w czym, móc być czym objętym; przen., mieścić ś., zawierać ś. w kim, w czym.

 Wlewek, wpływanie, wlanie ś., wlew, ujście; przechodzenie praw z jednej osoby na drugą drogą spadku, darowizny i t. p.; dokument, mocą którego jedna osoba przekazuje swe prawa drugiej.

 Wleźć — p. nied. Włazić.

 Wliczać, dok. Wliczyć; włączać co w liczbę czego, zaliczać.

 Wliczyć — p. nied. Wliczać.

 Wlizać się, Wliznąć się — p. nied. Wlizywać.

 Wlizywać się, dok. Wlizać się; zjednywać sobie czyjąś przychylność pochlebstwem, uniżonością, starać ś. wkraść w czyją łaskę pochlebstwem, podstępem.

 Wlociesz, owad z rzędu dwuskrzydłych, kosmatych.

 Wlot, przysł., pędem, szybko, natychmiast, wnet.

 Wlubiać się, dok. Wlubić ś.; zaczynać kogo a. co bardzo lubić, zakochać ś. w kim a. w czym.

 Wlulić się, wkraść ś., zakraść ś.

 Włacha, ujście rzeki.

 Władacz, władca.

 Władać, móc używać czego bez przeszkody, mieć władzę w czym, móc poruszać czym dowolnie: w. ręką, nogą; posiadać co na własność nieograniczoną; rządzić czym w sposób nieograniczony, panować nad kim a. nad czym, rządzić wszechwładnie, być panem; w. okrętem = kierować, sterować; w. sobą = mieć swobodę ruchów, mieć władzę we wszystkich członkach; przen., w. sobą a. swą wolą = panować nad sobą, nie pozwalać namiętnościom owładnąć sobą; w. orężem = umieć go użyć; w. piórem, pędzlem = umieć dobrze pisać, malować; w. mową = być wymownym, mieć piękny styl; w. wojskiem = komenderować; w. kim, powodować nim, przewodzić nad nim.

 Władca, człowiek, który włada czym, ma władzę nad czym, panuje nad czym, pan, zwierzchnik, wielkorządca, monarcha.

 Władczy, odnoszący ś. do władcy, właściwy władcy; oznaczający, znamionujący władzę.

 Władczyni, forma ż. od Władca.

 Władnąć — p. Władać.

 Władnictwo, władza, panowanie.

 Władniczy — p. Władczy.

 Władnie, przysł., z władzą, na mocy władzy, potężnie, wszechmocnie.

 Władnik, władca.

 Władność, władanie, władza.

 Władny, mający władzę, moc, prawo, władający; silny, potężny, mocny.

 Władobronny, władający orężem, bronią.

 Władodawca, człowiek, nadający władzę, mocodawca.

 Władogromny, Władogromy, który włada gromami, piorunami.

 Władogroźny, groźny swą władzą, potęgą.

 Władołódca, człowiek, władający łódką.

 Władotwórca, wszechmocny twórca, wszechpotężny władca.

 Władować, ładując włożyć w co a. na co, umieścić, upakować na czym.

 Władycki, Władyczy, ros., dotyczący władyki a. jego urzędu, należący do władyctwa.

 Władyka, ros., dawniejszy tytuł monarchy czarnogórskiego; dawniejszy tytuł wysokiego dostojnika w kościele Wschodnim.

 Władza, zdolność używania czego w sposób dowolny, poruszania czym, moc, siła w czym: w. w ręku, w nogach; siła duszy, potęga umysłowa: rozum, uczucie, wyobraźnia, pamięć i t. p.; rząd, panowanie, władanie, moc rozrządzania, rozkazywania, stanowienia, kierowania czym i t. p.: w. monarsza, królewska, w. najwyższa; w. prawodawcza = moc ustanawiania nowych praw; w. wykonawcza = moc wykonywania, wprowadzania w życie praw; w. sądowa = moc sądzenia, juryzdykcja; w. duchowna, w. świecka; w. ograniczona, w. nieograniczona; instytucja rządząca, ludzie, sprawujący władzę, rządy; w lm., w-e, urzędy, urzędnicy.

 Władzca — p. Władca.

 Włamać — p. nied. Włamywać.

 Włamanie, przez łamanie, rozbijanie wepchnięcie czego, otworzenie czego gwałtem a. dostanie ś., wdarcie ś. wewnątrz, wyłamywanie: kradzież z w-iem; w. ś. w co = wprawienie ś., przyzwyczajenie ś. do czego.

 Włamywać, dok. Włamać; złamawszy część czego, wepchnąć ją do środka, wewnątrz; wprawiać, wdrażać, przyzwyczajać do czego mimo oporu, trudności; w. ś., złamawszy jaką zawadę, dostawać ś. wewnątrz czego, wdzierać ś. łamiąc; wciągać ś. w co, wdrażać ś., przyzwyczajać ś. do czego.

 Własnoręcznie, przysł., własną ręką.

 Własnoręczność, przymiot tego, co jest własnoręczne.

 Własnoręczny, zrobiony, napisany własną ręką jakiej osoby: podpis w.

 Własnoręki, własnoręczny.

 Własnorodny, oryginalny, nienaśladowniczy.

 Własność, przymiot właściwy jakiejś osoby a. rzeczy, odróżniający je od innych podobnych, cecha stała, natura czego, przyrodzenie; wyłączne i bezwzględne prawo posiadania czego, otrzymanego drogą kapną, darowizny a. spadku: prawo w-i, posiadać co na w.; rzecz, bezspornie i bezwzględnie posiadana, wyłącznie do kogo należąca: w. publiczna, w. prywatna; w. miejska = dom, fabryka w mieście; w. ziemska = majątek ziemski, dobra, folwark; w. nieruchoma = dom, fabryka, majątek ziemski; w. ruchoma = ruchomości, sprzęty, ubranie, inwentarz żywy i martwy itp.; zbior., zgromadzenie, klasa właścicieli, posiadaczy: większa w. rolna = obywatele ziemscy, szlachta; drobna w. rolna = chłopi-zagrodnicy.

 Własnoustny, wypowiedziany czyjemiś własnemi ustami.

 Własny, bezspornie, bezwzględnie należący do kogoś, stanowiący czyjąś własność nieograniczoną, nie cudzy; dotyczący samego siebie, nie zaś kogoś innego: obrona w-a = obrona samego siebie; miłość w-a = miłość samego siebie, samolubstwo, egoizm; nieobcy, niezagraniczny, niecudzoziemski, swój, ojczysty, narodowy, rodowity: w. język, w-a mowa = ojczysta; w-a ziemia, w. kraj = ojczyzna; blizki związkami krwi, spokrewniony, rodzony: w. ojciec, w-a matka, w. syn, w-a córka; w-a krew = dzieci; używa ś. często bez znaczenia, dla podkreślenia tylko i spotęgowania pierwiastku osobistego, np.: widziałem to na w-e oczy, słyszałem na w-e uszy, to on we w-ej osobie; w gram., imię w-e = oznaczające jeden tylko przedmiot, jedną nazwnę, np.: Europa, Polska, Warszawa, Kościuszko.

 Właściciel, człowiek, posiadający co prawem własności, na własność, jako własność.

 Właścicielka, forma ż. od Właściciel.

 Właścicielski, należący do właściciela a. do właścicielki, dotyczący ich.

 Właściwie, przysłstosownie, tak jak potrzeba, tak jak należy; we właściwym znaczeniu, prawidłowo, poprawnie; ściśle biorąc, ściśle mówiąc, prawdę rzekłszy: w., nie to chciałem powiedzieć; istotnie, prawdziwie: czym ś. to w. zajmujesz?

 Właściwość, cecha szczególna, przymiot czego, własność charakterystyczna; stosowność, odpowiedniość, poprawność, prawidłowość.

 Właściwy, stanowiący wyłączny przymiot jakiej osoby a. rzeczy, wyłącznie służący komu a. czemu, będący czyjąś stałą cechą; należyty, przyzwoity, stosowny, odpowiedni, nadający się do czego; najlepiej służący do czego; taki, jaki być powinien; sam w sobie, wzięty bez przynależności: Anglja w-a = bez Szkocji i Irlandji.

 Właścizna, własność.

 Właść, własność.

 Właśnictwo, prawo własności, prawo posiadania.

 Właśnie, przysł., używany dla zaznaczenia większej dobitności, ścisłości, tożsamości; zupełnie, ściśle, tak, nie inaczej, to też, akurat: on to w., wtedy w., tu w., tego mi w. potrzeba; w. kiedy = w tej samej chwili.

 Właśnik, właściciel.

 Wławiać, dok. Włowić; wciągać co ponętą, w jakie miejsce; w. ś., wkradać ś., wkręcać ś., dostawać ś. podstępem, nieprawą drogą.

 Włazić, dok. Wleźć; leząc, pełznąć, czołgając ś. przedostawać ś. dokąd, wewnątrz czego; zagłębiać ś. w co, wchodzić, zapuszczać ś., wtykać ś.; leząc, czołgając ś., dostawać ś. na powierzchnię czego, na wierzch czego, wyłazić na co; z trudem dostawać ś. wewnątrz czego a. wydostawać ś. na wierzch czego; przen., mieścić ś. w czym, w jakim naczyniu, wchodzić w co, jako w miarę; przen., wchodzić nieproszony, przedostawać ś. dokąd, jako natręt; wkręcać ś., wścibiać ś.; wplątywać ś. w trudne położenie: w. w długi, w kłopoty; w. komu w drogę = przeszkadzać mu w osiągnięciu celów; bij, ile wlezie = bez liczby, bez pamięci, bez miłosierdzia; w. komu w głowę a. do głowy = wrażać ś. w pamięć, wbijać ś. w głowę, przychodzić do głowy; roić, dopuszczać do myśli, nie móc pozbyć ś. jakiej myśli; w. na jaką posadę = otrzymać ją z trudem.

 Włączać, dok. Włączyć; w. kogo, co, przyłączając wcielać, kłaść w środek, mieścić w czym innym, dodając do czegoś, tworzyć z nim jedną całość.

 Włącznie, przysł., razem, z włączeniem czego: od Nr 1 do 7 w. = pierwsze siedm numerów.

 Włoce (-ów), blp., rodzaj wielkich sań do przewożenia towarów.

 Włochacinki — p. Włochaciny.

 Włochaciny (-in), Włochacinki (-nek), zbiór długich włosów, kosmyków, kosmaciny, meszek.

 Włochacz, motyl z rodziny drzewiniaków, z podrzędu miernikowców.

 Włochatka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Włochato, przysł., z włosami niezupełnie przyciętemi, kosmato.

 Włochaty, mający na sobie dużo włosów, kosmaty.

 Włochynia — p. Łochynia.

 Włoczek — p. Włóczek.

 Włoczydło p. Włóczydło.

 Włodarka, forma żeńska od Włodarz; motyl z rodziny niedźwiedziówek, z podrzędu prządkówek (fig.).

 Włodarstwo, zajęcie włodarza, urząd włodarza, obowiązki włodarza.

 Włodarz, zarządzający majątkiem ziemskim, rządca, ekonom; podstarości, starosta, wójt wiejski.

 Włodarzowa, żona włodarza.

 Włodarzyć, Włodarzować, być włodarzem, zarządzać majątkiem ziemskim.

 Włogacizna, Włogawizna — p. Łogawizna.

 Włogawy p. Łogawy.

 Włok – p. Włók.

 Włoka p. Włóka.

 Włom, miejsce, przez które się włamano, przedostano ś. do wnętrza; wyłom.

 Włomić (się), włamać (się).

 Włos, cienka, rurkowata przysadka w kształcie nitki, wyrastająca na różnych częściach ciała ludzkiego i zwierzęcego, sierść, szczecina, wełna, puch itp. (f.); cieniutki wyrostek na łodydze i innych częściach roślin, podobny do włosa; kosmyki wełny, ścielące ś. na suknie i nadające mu barwę czyli połysk; cieniutka, jak włos, sprężyna, w zegarku kieszonkowym; w-y Bereniki = jeden z gwiazdozbiorów; w-y mu wstają na głowie a. jeżą ś. = jest przerażony; prędzej mi na dłoni w-y wyrosną, nim ś. to stanie = nie dopuszczę do tego; ma długów, jak w-ów na głowie = bardzo wiele; i w. ci z głowy nie spadnie = nic ci ś. nie stanie; na w., ani na w. = nic a nic, nic zgoła; o w. = o mało co; o mały w. = prawie że; u niewiasty w. długi, a rozum krótki = staropolskie przysłowie o niższości umysłowej kobiety; rwać sobie w-y z rozpaczy = rozpaczać bez opamiętania; aż do siwego, sędziwego w-a = do starości; życie wisi na w-ie a. na włosku = ledwo tleje a. narażone jest na wielkie niebezpieczeństwo; pod w. głaskać = w stronę przeciwną pochyleniu ś. sierści, przen., drażnić ś. z kim; z w-em głaskać = w kierunku pochylenia włosów, przen., schlebiać komu.

 Włosak, człowiek włochaty.

 Włosatka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Włosaty — p. Włosisty.

 Włosek, mały, cienki włos; w-ki Panny Marji = roślina z klasy paproci, złotowłos, włoski murowe, kapilarka; w-ki rośliny = utwór naskórkowy, powstający z powierzchownej warstwy komórek rośliny.

 Włosiany, zrobiony z włosów a. z włosienia.

 Włosiasty, mający kształt włosa a. włosów.

 Włosie, włosy zwierzęce, sierść; sznurek, skręcony z włosów — p. Włosień.

 Włosieć, dostawać włosów, obrastać włosami.

 Włosienica, Włosiennica, tkanina, zrobiona z grubych, długich włosów zwierzęcych; koszula, z takiej tkaniny zrobiona, noszona; jako umartwienie ciała, w celu pokuty, żałoby i t. p.

 Włosieniczny, Włosienniczny, odnoszący ś. do włosienicy.

 Włosieniec, włosienica.

 Włosienioróg, owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.

 Włosieniosz, owad z rzędu dwuskrzydłych, skrzywionych.

 Włosieniowiec, zwierzę jamochłonne z gromady gąbek, mieszkające u brzegów Portugalji, w wodach Oceanu Atlantyckiego (fig.).

 Włosienkowaty, złożony jakby z włosów a. włosków, szczecinowaty; podobny do włoska a. włosków.

 Włosiennica — p. Włosienica.

 Włosiennicznik, roślina trwała, trująca z rodziny jaskrowatych, krzyżownik.

 Włosienny, zrobiony z włosia, włosieniczny.

 Włosień, długi włos z grzywy a. z ogona końskiego; sznurek z takich włosów skręcony; w zool w. a. włośnica = trychina spiralna, niebezpieczny robaczek pasożytny.

 Włosisty, Włosaty, mający na sobie wiele włosów; obrosły gęstemi, długiemi włosami, kosmaty.

 Włoskowatość, zjawisko fizyczne, polegające na tym, że w cienkich, tak zw. włoskowatych rurkach płyn stoi wyżej a. niżej, aniżeli w naczyniach połączonych, kapilarność: na tej podstawie polega wiele zjawisk w świecie fizycznym, np. podnoszenie ś. wilgoci w murach, nafty w knotach i t. p., i w organicznym, np. podnoszenie ś. soków w roślinach.

 Włoskowaty, cienki, jak włosek; rurki w-e w fiz. = bardzo cienkie, w których objawia ś. włoskowatość, rurki kapilarne; w-te naczynia = cieniutkie rozgałęzienia tętnic, wnikające do wszystkich tkanek organizmu i doprowadzające do nich świeżą krew.

 Włoskownica, gatunek wijącej ś. rośliny.

 Włosogłów, glista obła, mieszkająca w kiszce grubej człowieka (fig.).

 Włosokrasny, mający piękne włosy.

 Włosonóg, pająk płucowaty z rzędu nieprzędących, szczupłonogich.

 Włosopad, wypadanie włosów.

 Włosopław, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, wstęgowata.

 Włosopysk, gatunek ślimaka tylnoskrzelnego o wielkim półkolistym żaglu na głowie, zając morski (fig.).

 Włosówka (-wek), szczypczyki do wyrywania włosów.

 Włoszczyzna, wszystko, co odnosi ś. do Włoch a. Włochów, język, charakter, obyczaje włoskie; ogrodowizny, z Włoch do nas sprowadzone, warzywa, np. kalafiory, kalarepa, selery, karczochy i t. p.

 Włoszeć, stawać ś. Włochem, nabierać cech włoskich.

 Włoszek, zdr. od Włoch.

 Włoszka, kobieta rodem z Włoch.

 Włoszyć, przemieniać na Włocha, przerabiać na włoskie.

 Włościanin, mieszkaniec włości a. wsi, trudniący ś. rolnictwem, wieśniak, rolnik, chłop.

 Włościanka, kobieta wiejska, wieśniaczka, chłopka, kmiotka.

 Włościański, ściągający ś. do włościanina a. do włości, chłopski.

 Włościaństwo, stan włościanina; stan włościański, chłopstwo, lud wiejski.

 Włość, wieś a. kilka wsi sąsiednich, należących do jednego właściciela; prowincja, kraj, państwo; zbior., mieszkańcy włości, włościanie, chłopi.

 Włośnica, roślina z rodziny traw, podobna z ziarn do prosa — p. Trychina.

 Włośnik, roślina cebulkowa z rodziny liljowatych; w-ki = delikatne włoski, pokrywające korzeń rośliny i ciągnące z ziemi soki pożywne.

 Włowić — p. nied. Wławiać.

 Włożyć — p. nied. Wkładać.

 Włóczebne (-ego), danina z jaj, składana dawniej przez włościan panom; danina od włościan, od bronowania.

 Włóczek, Włoczek, poganiacz wołów, zaprzężonych w bronę; rybak, włóczący sieci; flisak na Wiśle.

 Włóczenica, włóczęga.

 Włóczenka, mała włócznia.

 Włóczęga, chodzenie, jeżdżenie w różne strony, bez właściwego celu, zwykle połączone z próżniactwem, włóczęgostwo, włóczenie ś., wałęsanie ś., tułactwo, tułaczka, człowiek włóczący ś.; gatunek paproci.

 Włóczęgostwo, chodzenie, jeżdżenie w różne strony bez celu, wałęsanie ś., włóczenie ś., włóczęga.

 Włóczka, włóczenie broną, bronowanie; słabo skręcona nić wełniana różnie farbowana, używana do wyszywania na płótnie a. kanwie; wada wina, polegająca na tym, że wlecze ś., ciągnie ś., jak nić; pismo drobne, ciągnące ś. łańcuszkiem.

 Włóczkowy, dotyczący włóczki, zrobiony z włóczki.

 Włócznia, rodzaj dzidy a. lancy z ostrzem trzykątnym na długim drzewcu i rękojeścią do trzymania (fig.).

 Włócznica, motyl z rodziny sówek, z podrzędu nocnicówek.

 Włócznik, bronownik; żołnierz, uzbrojony włócznią; ryba morska miecznik.

 Włócznisko, drzewce włóczni; ogromna włócznia.

 Włóczny, odnoszący ś. i służący do wleczenia; włóczący ś., włóczęgowski, tułaczy; uzbrojony we włócznię; włókowy.

 Włóczyć, ciągnąć po ziemi w różnych kierunkach, wlec, taszczyć; wodzić, oprowadzać po różnych miejscach; w. ziemię = bronować; w. sieć, włók = ciągnąć przez wodę dla złowienia ryb; w. ś., ciągnąć ś., wlec ś. w różnych kierunkach; chodzić z trudnością, wlokąc nogi; chodzić, jeździć po rozmaitych stronach i miejscach bez wyraźnego celu, uczęszczać po miejscach podejrzanych.

 Włóczydło, narzędzie do włóczenia; roślina wodna z rodziny baldaszkowatych (fig.).

 Włóczykij, włóczęga, wagabunda, powsinoga.

 Włók, Włok, sieć rybacka, którą dwóch ludzi wlecze po wodzie, brnąc, a. siedząc w łódkach, mały niewód; sieć na zwierza.

 Włóka, miara powierzchni gruntu, w dawnej Polsce w różnych miejscowościach różnych rozmiarów, dziś = 30 morgom, łan; pole uprawne, zabronowane; w. a. w lm. w-i, rodzaj dawnych saneczek; włóczęga, powsinoga, wogabunda; kobieta włócząca, ś. nierządnica.

 Włókienko, zdr. od Włókno.

 Włókita, Włokita, Włókieta, człowiek włóczący ś., włóczęga; włóczenie ś., włóczęgostwo, tułaczka.

 Włóknica, mały grzybek włóknisty.

 Włóknik, substancja, powstająca w krzepnącej krwi, w kształcie delikatnych włókienek, fibryna; w. roślinny = substancja, z której składają ś. włókna roślinne.

 Włóknistość, przymiot tego, co jest włókniste.

 Włóknisty, mający w sobie wiele włókien, obfitujący we włókna.

 Włókno, każda rzecz, ciągnąca ś, jak nić, pasmo, kosmyk; w fizjol., cienkie, długie komórki a. ich grupy, z których utworzone są organy w ciele zwierzęcym: mięśnie, więzy, ścięgna, i w roślinnym: wiązki naczyniowe; cienki pojedyńczy szew; pajęczyna; w. latające = babie lato.

 Włóknorost, gatunek porostu, mech grzywiasty.

 Włóknowaty, mający kształt włókna, włóknisty.

 Włókowy, zawierający włókę, zajmujący przestrzeń włóki.

 Włudzać, dok. Włudzić; łudząc, nęcąc, namawiając, skłaniać kogo do czego; w. co: namową, zachętą, pochlebstwem, wmawiać w kogo co, narzucać mu jakie uczucie, wmuszać co w kogo łudząc; zwabiać kogo w zasadzkę; w. ś., wkradać ś. w czyjeś serce, pochlebstwem zyskiwać czyjąś przyjaźń, przychylność, zręcznie zjednywać go sobie; w. miłość w kogo = wzbudzać w nim miłość, przymilając ś.

 Włudzić — p. nied. Włudzać.

 Włus, tat., osada tatarska, ułus.

 Włusianin, mieszkaniec włusa, Tatar.

 Wmaczać, Wmoczyć, całkiem zanurzyć w płynie.

 Wmagać się, wdzierać ś. gwałtem.

 Wmarzać, dok. Wmarznąć; być otaczanym ze wszystkich stron przez zamarzający płyn, marznąć.

 Wmatać — p. nied. Wmatywać.

 Wmatywać (się), dok. Wmatać (ś.), okręcając (ś.) wokoło czego; wplątywać (ś.), oplątywać (ś.).

 Wmawiać, dok. Wmówić co w kogo; namową, dowodami zniewalać, skłaniać go do zgodzenia ś., przyjęcia jakiejś myśli, projektu, spełnienia jakiegoś czynu; w. jak w chorego jedzenie = namawiać gwałtem, usilnie, pomimo jego oporu; w. objawiać chęć wejścia, przedostania ś. dokąd, wpraszać ś. dokąd gwałtem.

 Wmazać — p. nied. Wmazywać.

 Wmazywać, dok. Wmazać; mażąc, wprowadzać co wewnątrz jakiego ciała, wcierać.

 Wmiatać, dok. Wmieść; zgarniając miotłą, szczotką i t. p., wrzucać, wsuwać w co, zamiatać w środek; wrzucać, ciskać, miotać jedno za drugim; w. ś., wrywać ś., wciskać ś.; mieszać ś. w co, wpraszać ś. natrętnie.

 Wmiesić, miesząc, ugniatając wepchnąć, wetknąć co w co.

 Wmieszać, mieszając złączyć jedno z drugim; przymieszać czego do czego; wciągnąć kogo w co, zrobić uczestnikiem jakiejś nieprzyjemnej sprawy, jakiegoś zdarzenia; w. ś., wdać ś. w co, wziąć udział w czym, wtrącać ś. do czego; przyłączać ś. do czego.

 Wmieszczać, dok. Wmieścić; umieszczać co w czym, wkładać, wpychać co do czego; w. ś., umieszczać ś. gdzie w czym, mieścić ś. w czym, włazić w co.

 Wmieszkać się, przywyknąć do jakiegoś mieszkania, mieszkając długo, wżyć ś., zasiedzieć ś.

 Wmieścić — p. nied. Wmieszczać.

 Wmieść — p. nied. Wmiatać.

 Wmiotać — p. nied. Wmiatać.

 Wmoczyć — p. nied. Wmaczać.

 Wmodlić się, błagając wprosić ś. dokąd, błagalnemi prośbami uzyskać pozwolenie wejścia dokąd, zagłębić ś. w modlitwie.

 Wmotać, wplątać, wpleść, uwikłać.

 Wmówić — p. nied. Wmawiać.

 Wmulić, w muł wetknąć, ukryć w mule; w. ś., zagłębić ś. w muł.

 Wmurować — p. nied. Wmurowywać.

 Wmurowywać, dok. Wmurować; wsadzać w mur i obmurować, otaczać murem z wielu stron, tak aby ś. w nim trzymało, aby w nim tkwiło; w. ś., być wmurowywanym.

 Wmusić — p. nied. Wmuszać.

 Wmuskać, muskając wetrzeć.

 Wmuszać, dok. Wmusić; gwałtem, przemocą skłaniać, zniewalać kogo do czego, gwałtownie namawiać kogo do czego, nalegać, aby co przyjął, przymuszać.

 Wmykać, dok. Wemknąć; szybko, zręcznie wsuwać, wtykać niepostrzeżenie w co; w. ś., wsuwać ś., wślizgiwać ś., wkradać ś. ciasnym otworem w co.

 Wnaszać — p. Wnosić.

 Wnącać, dok. Wnącić; nęcąc wciągać; w. ś., wnęcać ś.; narowić ś., bałamucić ś.

 Wnątrz, przyim., wewnątrz; do wnętrza.

 Wnątrze, wnętrze.

 Wneciuchno, Wneciuczko, przysł. — p. Wnet.

 Wnet, przysł., wkrótce, niezadługo, prędko po czym, natychmiast, zaraz; w. — w., raz — raz, już to — już to.

 Wnetże — p. Wnet.

 Wnęcać, dok. Wnęcić; nęcąc wciągać, przywabiać, przynętą wprowadzać, złudzać, przyłudzać; w. ś., idąc za ponętą, wchodzić w co, wciskać ś., wkradać ś.

 Wnęka, wklęsłość, miejsce wgłębione, wgłębienie w ścianie półowalne, nisza; w. nerki = wklęsła, wycięta powierzchnia nerki, zwrócona na wewnątrz, do kręgosłupa.

 Wnęt, Wnęta, ponęta, przynęta, powab, czar.

 Wnętne (-ego), ponęta, wabik.

 Wnętny, ponętny, nęcący.

 Wnętrz — p. Wnętrze.

 Wnętrze, przestrzeń, objęta ze wszystkich stron powierzchniami jakiego przedmiotu; to, co znajduje ś. w tej przestrzeni, wewnętrzna część czego.

 Wnętrzniak, pasorzyt, zamieszkujący ciało innych zwierząt i żywiący ś. ich krwią, przyjmowanym przez nich pokarmem itd.

 Wnętrznica, błona, wyściełająca wnętrze serca.

 Wnętrznik, roślina z gromady porostów.

 Wnętrzność, część wewnętrzna czego; przen., treść, istota, zasada czego; w lm., w-i, ogólna nazwa narządów trawiennych, zawartych w jamie brzusznej ludzi i zwierząt, trzewa, jelita.

 Wnętrzny — p. Wewnętrzny.

 Wniebomkły, śpieszący do nieba. r.

 Wniebownieśny, wzniesiony, wzięty do nieba.

 Wniebowstąpienie, wstąpienie Chrystusa do nieba po Zmartwychwstaniu; święto, ustanowione przez Kościół na pamiątkę tego zdarzenia w 40-y dzień po Wielkiej nocy.

 Wniebowzięcie, wstąpienie N. Marji Panny do nieba; święto, przez Kościoł katolicki na cześć tego zdarzenia ustanowione, w d. 15 sierpnia.

 Wniebowzięty, wzięty do nieba; przen., uszczęśliwiony, uradowany.

 Wnieść — p. nied. Wnosić.

 Wniewolać, dok. Wniewolić; wmuszać.

 Wnijść, wejść.

 Wnik, wązki otwór, ciasne przejście, kanalik; siatka, sidło na ptaki; przen., pęta, więzy, okowy, matnia.

 Wnikać, dok. Wniknąć; przenikać, przedostawać ś. w głąb, wewnątrz czego, przez ciasny otwór, przesiąkać; przen., zagłębiać ś. w co, zgłębiać co, zapoznawać ś. z czym gruntownie, roztrząsać co bliżej, przekonywać ś. o istocie czego.

 Wnikły, wgłębiony.

 Wniknąć — p. nied. Wnikać.

 Wnikomy, szybko, nieznacznie chwytający, chwytny, usidlający.

 Wniosek, posag, wnoszony przez żonę mężowi, wiano; myśl, projekt, przedstawiony do rozważenia i zadecydowania, propozycja, przełożenie: w. do prawa, do uchwały; w logice: myśl nowa, którą wyciągamy z dwu znanych i stwierdzonych myśli, zwanych przesłankami, konkluzja; w mat., prawda, którą wyprowadzamy z twierdzenia; w dawnym prawodawstwie polskim: akt, zapisany przez jednę ze stron w księdze hipotecznej.

 Wnioskodawca, podający wniosek, projektodawca.

 Wnioskodawczyni, forma żeńska od Wnioskodawca.

 Wnioskować, wyprowadzać z czego wniosek, wnosić.

 Wnioskowanie, wyprowadzanie z czesro wniosku za pomocą rozumowania, wnoszenie z czego.

 Wniście — p. Wejście.

 Wniść — p. Wejść.

 Wniwecz, przysł., w nic, w nicość, doszczętnie, do szczętu, całkiem, zupełnie; w. obrócić = zniszczyć, zburzyć całkiem, zniweczyć.

 Wnosić, dok. Wnieść; nieść, zanosić co w środek czego, przynosić, wprowadzać, ściągać; przen., przynosić jako posag, wiano; przynosić, dawać jako dochód; wpłacać, jako należność, składać w kasie, oddawać; zapisywać, wpisywać, wciągać do rachunku, do księgi; podawać do rozważenia i zadecydowania myśl jaką, projekt, przedstawiać do uchwały; w. czyjeś zdrowie = proponować wypicie czyjegoś zdrowia, wznosząc w górę kielich; w. za kim prośbę, instancję = wstawiać ś. za kim, być czyim orędownikiem, przyczyniać ś. za kim; wyciągać z czego wnioski, konkludować; w. ś., przeprowadzać ś. z jednego mieszkania do innego.

 Wnosiny (-in), uczta z powodu wprowadzenia ś. do nowego mieszkania, inkrutowiny.

 Wnotować, wpisać, zapisać, donotować, dodać notatkę.

 Wnożyć się, webrnąć, popaść.

 Wnuczek, zdr. od wnuk.

 Wnuczę, dziecię syna a. córki, wnuk, wnuczka.

 Wnuczka, zdr. od wnuka.

 Wnuczy, Wnukowski, dotyczący wnuka a. wnuczki, należący do wnuka a. wnuczki.

 Wnuk, Wnuczek, syn syna a. córki.

 Wnuka, Wnuczka, córka syna a. córki.

 Wnukowski — p. Wnuczy.

 Wnurzać, dok. Wnurzyć; zanurzać w płyn, wkładać, zagłębiać, zapuszczać co w jaki płyn; w. wzrok w czym = patrzeć bez przerwy na co, zatapiać wzrok w czym, nie spuszczać z czego oczu.

 Woal, fr., długa zasłona przezroczysta, przyczepiona z boku lub z tyłu kapelusza, welon (fig.).

 Woalka, fr., przezroczysta zasłona z tiulu i t. p. na twarz (fig.).

 Wobo, zwierzę ssące drapieżne z rodziny kotów, mieszkające w Afryce środkowej.

 Woda, płyn bez barwy, smaku i zapachu, jako ciało chemiczne, składający ś. z dwu cząstek wodoru i jednej tlenu (tlenek wodoru), najwięcej w naturze rozpowszechniony we wszystkich trzech stanach skupienia: stałym (lód, śnieg, szron), ciekłym i lotnym (mgła, para, obłoki, chmury), do najprzeróżniejszych i licznych celów używany: w. słodka = rzeczna, źródlana, deszczowa; w. gorzka = morska, mineralna, z solami; w. miękka = deszczowa a. rzeczna, bez przymieszki cząstek metalicznych; w. twarda = źródlana a. rzeczna, z przymieszką cząstek metalicznych; w. mineralna = zawierająca roztwory różnych soli, naturalna lub sztuczna, posiadająca własności lecznicze; w. dystylowana = chemicznie oczyszczona; w. amoniakalna = związek chemiczny amoniaku z wodą; w. wapienna = roztwór wodny wodzianu wapniowego; w. a. wódka królewska = mieszanina dwu części stężonego kwasu solnego z jedną częścią stężonego kwasu azotowego, posiadająca własność rozpuszczania prawie wszystkich metali, nawet srebra i złota; w. utleniona = związek chemiczny jednej części wodoru z jedną częścią tlenu, posiada silne własności utleniające; w. barytowa = roztwór wodzianu barowego; w. bromowa = roztwór bromu w wodzie; w. chlorowa = roztwór wodny chloru; w. Javelle’a = roztwór wodny podchlorynu sodowego; w. stojąca = w stawach, sadzawkach, jeziorach, nie mających odpływu; w. bieżąca = w rzekach, strumieniach, potokach i t. p.; w. kolońska = rodzaj perfum, wyrabianych dawniej tylko w Kolonji przez słynną firmę Farina, obecnie wszędzie fabrykowana; w. gazowa = nasycona gazem dwutlenku węgla; w. sodowa, selterska, emska i t. d. = różne rodzaje sztucznych lub naturalnych wód mineralnych, leczniczych; w. Burowa = roztwór wodny octanu glinu, używany w lecznictwie, jako środek leczniczo chirurgiczny; w. święcona = zwyczajna woda, poświęcona z zachowaniem pewnych obrządków, używa ś. przy różnych ceremonjach i obrzędach kościelnych; w. życia = w podaniach ludowych czarodziejski płyn, powracający życie i zdrowie; w. ognista = w języku dzikich tubylców Afryki, Ameryki: wódka, alkohol; w lm., w-y, płyn maciczny, otaczający płód w żywocie matki; znikł, jak kamień w w-ę = bez śladu; trudno przeciw w-dzie płynąć = zmagać ś. ze zbyt silnemi przeciwnościami; iść, płynąć z w-ą = zdać ś. na los; na swoje koło, na swój młyn w-ę ciągnąć, obracać = starać ś. wyzyskać okoliczności na swoją korzyść; w mętnej w-dzie ryby łowić = korzystać z zamieszania dla własnego zysku; w-ę do morza wozić = robić rzecz niepotrzebną, bezcelowo ś. trudzić: w-ę warzyć, w-a będzie = o pracy bezprzedmiotowej i bezcelowej; nie godzien i w-y mu podać = nie wart nawet być mu sługą; radby go w łyżce w-y utopić = nienawidzi go bardzo; nie mało już upłynęło w-y od tej pory = dawno to już było; krew nie w. = mówi ś. o człowieku z temperamentem; pić w-y = przyjmować wodę mineralną w celach leczniczych; pojechać do wód = dla leczenia ś. wodą mineralną; pójść z w-ą = oddalić ś. dla oddania moczu; to już poszło z w-ą = minęło; pościć o chlebie i w-dzie = suszyć; wsadzać kogo do więzienia na chleb i w-ę = skazać na więzienie z surowym postem; odmówić komu chleba i w-y = wyłączyć ze społeczności ludzkiej; jechać w-ą = rzeką, po morzu, po jeziorze; prowadzić towary w-ą = przewozić statkiem wodnym; brylant, perła najpierwszej w-y = największego blasku, najcelniejszego gatunku.

 Wodacz, owad z rzędu dwuskrzydłych, płaskawych.

 Wodan, w chem., termin chemiczny dla oznaczenia gatunku związków, będących połączeniem wody z jakim tlenkiem zasadowym.

 Wodewil, fr., sztuka dramatyczna lekkiej treści, przeplatana śpiewami; nazwa teatrzyka, w którym dają lżejsze utwory.

 Wodewilista, fr., artysta, występujący w wodewilach.

 Wodewilistka, fr., forma ż. od Wodewilista.

 Wodewilowy, fr., odnoszący się do wodewilu.

 Wodnica, żeński duch wodny wedle wierzeń słowiańskich, świtezianka, rusałka; puchlina wodna; bąbel na skórze, napełniony cieczą; pęcherzyk, napełniony płynem w jakim organie, np. wątrobie, jako oznaka choroby; choroba drzew; roślina zielna z rodziny wodnicowatych, o kwiatach, zebranych w kłosy; wrzecznik, rdestnica (fig.) — p. Wągr.

 Wodnicha, rodzaj grzyba (fig.).

 Wodnicowate, rodzina roślin jednoliścieniowych wodnych, wrzecznikowate.

 Wodnictwo, urząd, obowiązki, zajęcie wodniczego.

 Wodniczek, kropla cieczy wodnistej w komórce roślinnej, sok komórkowy.

 Wodniczny, odnoszący ś. do wodnicy (puchliny wodnej).

 Wodniczy (-ego), w dawnej Polsce urzędnik, czuwający nad dostarczaniem wody miastu; woziwoda, nosiwoda.

 Wodnić, napełniać wodą, rozbierać wodą, rozwadniać.

 Wodnieć, nabierając w siebie wodę, stawać się wilgotniejszym a. rzadszym.

 Wodnik, ptak żórawiowaty z rodziny chróścieli (fig.); rodzaj pająka wodnego drapieżnego, topnik (fig.); jeden z dwunastu gwiazdozbiorów zodjaka (fig.) — p. Wodniczy.

 Wodnistość, właściwość tego, co jest wodniste, co pełne wody, w czym jest dużo wody.

 Wodnisty, mający w sobie wiele wody, rozprowadzony znaczną ilością wody.

 Wodnocienie — p. Akwatynta.

 Wodnokrewność, temperament flegmatyczny.

 Wodnokrewny, flegmatyczny.

 Wodnolity, z wód usłany, ścielący ś. po wodzie.

 Wodnopławny — p. Wodopławny.

 Wodnowzorzysty, mający po sobie wzory jakby fali morskiej, morowy.

 Wodnoziemny, Wodoziemny, żyjący w wodzie i na ziemi, ziemnowodny.

 Wodny, odnoszący ś. do wody, mający styczność z wodą, mieszkający w wodzie albo nad wodą, rosnący w wodzie a. nad wodą, poruszany za pomocą wody, służący do jazdy po wodzie, zrobiony z wodą: młyn w., statek w., wojsko w-e = marynarka, flota; farby w-e = rozcierane; papier w. = nie klejowy, drukarski; znaki w-e na papierze = przezroczyste, pod światło tylko widzialne; cło w-e = opłata za przejazd po moście, mostowe; wilk w. = szczupak; barwa w-a = błękitnawa, modra; szkło w-e = faliste; puchlina w-a = choroba, powstająca z zebrania ś. płynu surowiczego w nadmiernej ilości w jakiej części ciała; pióro w-e = roślina trwała z rodziny pierwiosnkowatych, okrężnica bagienna; nici w-e = rośliny wodne, wyglądające jak zielone nitki; orzech w. = roślina wodna z rodziny wiesiołkowatych.

 Wodociąg, urządzenie, mające na celu dostarczenie miastom dobrej wody, za pomocą odpowiedniego urządzenia: rurami, kanałami i t. p.; akwedukt (2 fig.).

 Wodociągowy, odnoszący ś. do wodociągu.

 Wodociek, kanał, rura, ściek, którym spływa woda; ściek, spływanie wody.

 Wodogłowie, choroba, powstająca ze zbytniego nagromadzenia się płynu surowiczego w jamie czaszkowej, w worku opon mózgowych.

 Wodogrzmot, duży wodospad.

 Wodoklon, jawor wodny.

 Wodoląg, owad z rzędu dwuskrzydłych, płaskawych.

 Wodolecznictwo, leczenie chorób za pomocą zimnej wody, za pomocą różnych zabiegów: obmywań, okładów, opasek, kąpieli itp.

 Wodoleczniczy, odnoszący ś. do wodolecznictwa, zastosowany do wodolecznictwa.

 Wodolej, człowiek, który co leje a. nalewa — p. Wodnik.

 Wodolejca — p. Wodolej.

 Wodomiar, mierzenie spadku wody; przyrząd automatyczny do mierzenia wody, zużytej w wodociągu, wodomierz, zegar wodny, hydrometr (fig.).

 Wodomnogi, obfitujący w wodę.

 Wodonosiciel, Wodonosz, człowiek, który wodę nosi, który roznosi ją do domów, nosiwoda.

 Wodonur, żaba.

 Wodopad, wodospad.

 Wodopij, Wodopój, człowiek, pijący tylko wodę.

 Wodopławny, Wodnoplawny, który pływa po wodzie.

 Wodopój, pojenie bydła; miejsce, gdzie poją bydło, poidło; miejsce, gdzie dzikie zwierzęta zwykły pić wodę.

 Wodopójka, drobny pajączek z grupy roztoczy, mieszkający w wodach słodkich.

 Wodorokrzemian, związek chemiczny jednej cząstki krzemu i czterech wodoru, gaz bezbarwny, krzemowodór.

 Wodorosty, gromada roślin plechowych, różnych kształtów i barw, żyjących w wodach słodkich i morskich a. na ziemi wilgotnej, glony (fig.).

 Wodoród, dawna nazwa wodoru.

 Wodosiarczan, siarczan wodoru.

 Wodoskaz, Wodowskaz, przyrząd wskazujący ilość zapasu wody znajdującej ś. w kotłach parowych (fig.).

 Wodoskok, wodospad.

 Wodospad, nagły spad wody z wyższego miejsca na niższe po stromym korycie; katarakta, kaskada (fig.).

 Wodospław, wodociąg.

 Wodoświnka, zwierzę ssące południowo amerykańskie z rzędu gryzoniów, z rodziny kopytkowych, kapybara (fig.).

 Wodotok, budowla, służąca do sprowadzania wody z wyższego miejsca na niższe.

 Wodopylny, zapylający ś. za pośrednictwem wody: rośliny w-e.

 Wodotrysk, wytrysk wody w górę, urządzony sztucznie (fig.) — p. Fontanna.

 Wodowaga — p. Wodomiar.

 Wodowód, wodociąg.

 Wodowskaz — p. Wodoskaz.

 Wodowstręt, wstręt od wody, niemożność picia wody przy napadzie wścieklizny.

 Wodozbiór, nagromadzenie wielkiej ilości wody w jednym miejscu; wielki zbiór wody, basen z wodą.

 Wodożółw, gad, należący do rzędu żółwiów Europy południowej i środkowej, żółw błotny.

 Wodór, pierwiastek chemiczny, najlżejszy w naturze; gaz bez barwy, bez woni i smaku, wchodzi w skład wody, powietrza i wielu materji organicznych.

 Wodunka, pasorzyt pęcherzykowaty, żyjący najczęściej w mózgu u zwierząt ssących i ludzi.

 Wodza, rzemień a. powróz, lejc, cugiel, służący do kierowania koniem, munsztuk; przyrząd do powściągania konia, hamulec; hamowanie, wstrzymywanie: trzymać co na w-y = hamować; puścić czemu w-e = puścić wolno, bez dozoru; przestać hamować; dowództwo, naczelnictwo: w-e państwa = rząd, ster rządu; pod w-ą Kościuszki = mając go za naczelnika.

 Wodzian, w chem. — p. Wodan.

 Wodzianka, pokarm rozcieńczony wodą; zupa z wody i bułki, w niej rozmoczonej; w lm., w-i, choroba drzew, pędy, wyrostki na pniach.

 Wodziciel, prowadzący kogo, oprowadzający; wódz.

 Wodzić, wieść, prowadzić w różnych kierunkach, być przewodnikiem, pokazywać drogę; wieść wiele razy w jednym kierunku, prowadzać, oprowadzać; w. od Anasza do Kajfasza = odsyłać od jednego do drugiego bez oczekiwanego rezultatu; w. za nos, w. na pasku = kierować kim według swej woli, według swego upodobania; dać ś. w. za nos = być potulnym, nie opierać ś.; w. okiem = spoglądać, rozglądać ś.; w. ś., wzajem prowadzić ś. tam i ówdzie; w. ś. za łby z sobą, w. ś. z sobą = walczyć z sobą, targać ś. nawzajem.

 Wodzień, owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.

 Wodzirej, mężczyzna, wodzący rej w tańcu, prowadzący tańce.

 Wodzka, sznur, na którym kogo prowadzą.

 Wodzować, być wodzem, naczelnikiem, przywodzić, dowodzić, kierować.

 Wodzowski, dotyczący wodza, stanowiący własność wodza.

 Woj, wojownik, rycerz.

 Wojacki, odnoszący ś. do wojaka, właściwy mu.

 Wojaczka, służba wojskowa, żołnierska; prowadzenie wojny, uczestnictwo w wojnie; kobieta wojująca.

 Wojak, mężczyzna, służący w wojsku, żołnierz, zwłaszcza stary i doświadczony.

 Wojaż, fr., podróż.

 Wojażer, fr., mężczyzna, podróżujący, podróżny, turysta; pomocnik handlowy, jeżdżący z próbami towarów w celu otrzymania na nie zamówień.

 Wojażerka, fr., kobieta podróżująca, podróżna, turystka.

 Wojażować, fr., podróżować.

 Wojek, pasemko, sznurek, z którego ś. skręca powróz.

 Wojenne (-ego), pobór łanowy na rzecz pana.

 Wojennie, przysł., drogą wojny, z bronią w ręku, za pomocą wojska, zbrojno; wedle obyczaju wojennego; walecznie, dzielnie, po rycersku.

 Wojennik p. Wojownik.

 Wojenność, wszystko, co ś. odnosi do wojny, wojskowość.

 Wojenny, dotyczący wojny, odnoszący się do wojny, wojskowy; czas w. = podczas wojny; prawa w-e = wyjątkowe prawo, obowiązujące w czasie wojny; sąd w. = złożony z wojskowych; sądzący podług prawa w-go = wydający wyroki według prawa wojennego; gubernator w. = któremu powierzono władzę wojenną i cywilną; stan w. = czas, kiedy obowiązuje w kraju prawo wojenne, szczególnie obostrzone.

 Wojeńszczyzna – p. Wojenne.

 Wojewoda, dowódca wojska, wódz; w pogańskiej Polsce: jeden z wielkorządców, sprawujących wspólnie władzę książęcą; później w Polsce: najwyższy urzędnik cywilny w okręgu, zwanym województwem, a zarazem wódz szlachty z województwa, udającej się na pospolite ruszenie; dawna nazwa księcia w Siedmiogrodzie i na Wołoszczyźnie; w dzisiejszych państwach słowiańskich: wódz naczelny armji, głównodowodzący; szlachcic na zagrodzie równy w-dzie = formuła, wyrażająca równość szlachty wobec prawa w dawnej Polsce.

 Wojewodować, być wojewodą, mieć godność wojewody; rządzić, przewodzić.

 Wojewodzianka, córka wojewody.

 Wojewodzic, syn wojewody

 Wojewodzina, żona wojewody

 Wojewodziński, stanowiący własność wojewody, właściwy wojewodzie.

 Wojewódzki, odnoszący ś., należący do województwa; dziejący ś., istniejący w województwie.

 Województwo, urząd, władza, tytuł wojewody; okrąg, pozostający pod zwierzchnictwem wojewody w dawnej Rzpltej; mieszkańcy województwa, okrąg Królestwa Polskiego, odpowiadający późniejszej gubernji; zbior., wojewoda z żoną.

 Wojłok, tat., ordynarny, gruby i szorstki filc, używany na dery, chodniki, do owijania kotłów parowych i in., napojony roztworem smołowym, służy do krycia dachów.

 Wojłokowy, tat., zrobiony z wojłoku.

 Wojna, okres walk pomiędzy dwoma państwami między zerwaniem stosunków dyplomatycznych a zawarciem pokoju, na który składa ś. szereg przemarszów, bitew, potyczek i t. p., walka orężna między dwoma państwami; w. zaczepna = polegająca na napadzie, w. odporna = polegająca na odpieraniu nieprzyjaciela; w. zewnętrzna = z innym państwem a. narodem, w. domowa a. wewnętrzna = krwawa walka stronnictw i ich przywódców, rewolucja; w. podjazdowa = polegająca na trapieniu nieprzyjaciela ciągłemi niespodziewanemi napadami; wieczna w. w domu = swary, kłótnie, nieporozumienia; w. gazeciarska = polemika gazet.

 Wojować, prowadzić wojnę, walczyć; w. co = zdobywać drogą wojny, zbrojną ręką; pustoszyć ogniem i żelazem, niszczyć w czasie wojny; przen., kłócić ś., spierać ś., toczyć spór, polemizowac.

 Wojownica, Wojowniczka, kobieta waleczna, kobieta, walcząca o pewne ideały, pewne zasady, starająca ś. wprowadzić je w życie, bojowniczka.

 Wojowniczy, waleczny, skłonny, pochopny do wojny pełen animuszu wojennego; skłonny do walki, do zwady, awanturniczy, zawadjacki.

 Wojownik, żołnierz, rycerz, bohater, woj; bojownik.

 Wojowny, wojowniczy.

 Wojsiłka, owad z gromady żyłkoskrzydłych, o ciele wysmukłym i długich wązkich skrzydłach, głowa zakończona pyszczkiem prostopadłym (fig.).

 Wojski, w dawnej Polsce urzędnik, którego obowiązkiem było zachowywać spokój i bezpieczeństwo w województwie, ziemi a. powiecie, w zastępstwie kasztelana, po wyruszeniu szlachty na pospolite ruszenie.

 Wojsko, zbiór żołnierzy pieszych i konnych, oraz artylerji, wyćwiczonych i zorganizowanych do obrony kraju w razie potrzeby, armja.

 Wojskowo, przysł., jak w wojsku, w sposób wojskowy, po wojskowemu; w służbie wojskowej: służyć w. = w wojsku.

 Wojskowość, wszystko, co charakteryzuje wojsko, co dotyczy organizacji wojska i służby wojskowej; stan wojskowy, powinność wojskowa, obowiązek służenia w wojsku.

 Wojskowy, odnoszący ś. do wojska, należący do wojska: służba w-a = żołnierska; rzecz., mężczyzna, służący w wojsku, żołnierz, oficer.

 Wojszczanka, córka wojskiego.

 Wojszczyc, syn wojskiego.

 Wojszczyna, żona wojskiego.

 Wojtuś, żart., nazwa, dawana bocianowi, kanarkowi i t. p.

 Wokabularz, łć., słownik, podręcznik do nauczenia się słówek obcego języka.

 Wokabulista, łć., autor wokabularza, słownikarz.

 Wokabuły, łć., słówka, wyrazy w języku cudzoziemskim z przekładem na krajowy, zwłaszcza do nauczenia się na pamięć.

 Wokacja, łć., powołanie, skłonność do jakiego stanu, fachu.

 Wokalista, łć., człowiek, znający muzykę wokalną, śpiewak.

 Wokalizator, łć., śpiewak.

 Wokalizy, fr., ćwiczenia do śpiewu bez słów, polegające na śpiewaniu jednej samogłoski (zwykle: a).

 Wokalny, łć. dotyczący śpiewu; w-a muzyka = śpiew.

 Wokanda, łć., lista spraw, przeznaczonych do sądzenia; porządek przywoływania spraw.

 Wokoło — p. Wkoło.

 Wokrąg, przysł., wokoło.

 Wola, jedna z władz duchowych człowieka, w obszerniejszym znaczeniu: czynne parcie energii psychicznej w pewnym określonym kierunku, w ciaśniejszym — świadomy wybór z pośród możliwości, inaczej mówiąc, władza ducha, która chce a. nie chce, obiera a. odrzuca; wolna w. = niczym nie krępowana swoboda wyboru, jako dogmat różnych systemów religijnych i filozoficznych; Boża w. = władza Boga, objawiająca się na ziemi w zdarzeniach i czynach ludzkich: niech ś. dzieje w. Boża! = niech będzie, jak Bóg chce!; bez w-i Boskiej włos ci z głowy spadnie = jeśli Bóg nie zechce nic ci ś. nie stanie; ostatnia w. = testament, spisany przed śmiercią; życzenie, pragnienie, powołanie, pociąg, skłonność; zamiar, chęć, intencja, pobudka, postanowienie, decyzja: z dobrej w-i, po w-i = zgodnie z życzeniem, dobrowolnie, bez przymusu; ze złej w-i = z musu, pod przymusem, bez chęci, po niewoli; mimo w-i = bez zamiaru, wbrew chęci, nieumyślnie niechcący, mimowolnie; wbrew w-i sprzeciwiając się czyjemuś rozkazowi a. zakazowi; swa w. = rozpusta, swawola, wyuzdana swoboda, chuć, zła skłonność; życzenie upodobanie; przyjdź, jeśli w. = jeśli zechcesz; zostawiam to do twojej w-i = zrobisz, jak zechcesz; do w-i = tyle, ile kto zechce, do syta, obficie; po w-i mieć kogo: mieć go na swoje rozkazy, gotowego na każde skinienie; dobra w. = wesołość, uciecha, myśl swobodna; dobra w. = pragnienie czynienia dobrze ludziom; zła w. pragnienie szkodzenia innym; przyjąć kogo z dobrą w-ą = uprzejmie, gościnnie; swoboda: puszczać kogo na w-ę = oswabadzać; dać w-ę językowi pleść, co ślina do ust przyniesie; zdawać ś. na w-ę wiatrów, fal = nie opierać ś. im, zdawać ś. na ich łaskę; puszczać co na w-ę wiatru = pozwalać wiatrowi unosić; zdać ś. na czyją w-ę zastosować się do jego rozkazu; dzierżawa kmieca, wolna przez pewien czas od opłaty; osada wolna przez pewien czas od czynszu i robocizny; czynić komu w-ę = spełniać jego życzenia.

 Wolak — p. Wole.

 Wolant, fr., piłka z piórkami do zabawy (fig.); szeroka falbana u sukni; lekki powozik odkryty (fig.), suknia lekka, przejrzysta, powiewna.

 Wolapik, Volapück, sztuczny język międzynarodowy z główną podstawą języka angielskiego.

 Wolarka, kobieta, pilnująca wołów; samica gołębia wolarza.

 Wolarnia, obora na woły, hodowla wołów.

 Wolarz, mężczyzna, doglądający wołów, handlujący wołami; pewna odmiana gołębia z wielkim wolem.

 Wolastonit, minerał jednoskośny o kryształach w postaci cienkich tabliczek lub podłużnych słupków, bezbarwny, biały lub szary.

 Wolaty, mający wole pod gardłem.

 Wole, choroba, odznaczająca ś. znacznym powiększeniem gruczołu tarczowego, umieszczonego na szyi (fig.); workowate rozszerzenie górnej części przełyku niektórych ptaków służące za zbiornik przyjętego pokarmu.

 Woleć, mieć większą chęć na co, niż na coś innego, przekładać co nad co oddawać pierwszeństwo czemu.

 Wolej, przysł., raczej, prędzej, bardziej, lepiej to, niż inne.

 Wolentarz, łć., ochotnik.

 Wole oczko — p. Strzyżyk — p. Mysikrólik (fig.)

 Wolfram, nm., pierwiastek chemiczny, metal twardy, kruchy, barwy żelaza, niektóre jego związki służą do wyrobu farb, związek, zw. wolframian sodu, nadaje tkaninom niepalność.

 Wolframian, związek chemiczny, powstający z połączenia kwasu wolframowego z jakąś zasadą.

 Wolframit, minerał o kryształach jednoskośnych, barwy brunatnawej aż do żelazno-czarnej, o znacznej zawartości wolframu.

 Wolframowy, dotyczący wolframu, zrobiony z wolframu; stal w-a = aljaż wolframu ze stalą.

 Woli – p. Wołowy.

 Wolina, biedny, nędzny wół.

 Wolisko, wielki, niezgrabny wół.

 Woljera, fr., ptaszarnia, wielka klatka na ptaki.

 Wolnica, wolne targowisko, wolna sprzedaż w mieście; osada wolna na pewien czas od poborów, wola.

 Wolnić, czynić mniej szybkim, zwalniać, folgować; czynić płyn jaki mniej rozgrzanym, ostudzać.

 Wolnie, przysł., swobodnie, wedle swej woli, bez przymusu; otwarcie, śmiało; puszczając wodze namiętności, uczuciom, językowi itp.; płocho, lekkomyślnie.

 Wolnieć, stawać, ś. mniej szybkim powolniejszym ś. czynić, tracić na szybkości, na natężeniu, na sprężystości, na tęgości, na żywotności, na sile; o płynie: stawać ś. mniej gorącym, letnim, stygnąć.

 Wolnienie, czynienie mniej szybkim, mniej natężonym, mniej gorącym.

 Wolniuchno, Wolniusieńko, Wolniuteńko, bardzo wolno, bez pośpiechu, powolutku, zwolna.

 Wolniuchny, Wolniusieńki, Wolniuteńki, bardzo powolny, powolutki; bardzo mało ogrzany, letni.

 Wolno, przysł., można, nie broniąc, niewzbronno, pozwolono, wedle woli, bez przymusu; luźnie, nieściśle, nie ściskając; nietęgo, niemocno; bez natężenia, nie gwałtownie; pomału, powoli, nie śpiesząc ś., bez pośpiechu; śmiało, swobodnie; w. puścić = oswobodzić, uwolnić; w. chodzić = swobodnie, bez dozoru, bez straży.

 Wolnochcący, dobrowolny.

 Wolnoczynny, arbitralny, dowolny.

 Wolnomównie, przysł., dając folgę językowi.

 Wolnomówny, dający folgę językowi; gadający wiele o wolności, ale poprzestający na słowach.

 Wolnomularski, dotyczący wolnomularzy i wolnomularstwa.

 Wolnomularstwo — p. Frankmasonerja.

 Wolnomularz — p. Frankmason.

 Wolnomyślnie, przysł., z wolną myślą, swobodnie myśląc, podług własnych przekonań, niezależnie, liberalnie.

 Wolnomyślność, swoboda myślenia, wolność myśli, niezależność przekonań, niepoddawanie swych myśli żadnym nakazom ani dogmatom religijnym, filozoficznym ni politycznym, postępowość, liberalizm.

 Wolnomyślny, mający myśl wolną, swobodną, mający przekonania swobodne, niezależne pod względem religijnym i politycznym; rzecz., człowiek, wyznający zasady wolności, liberalny, liberał, postępowiec.

 Wolnopłatkowy, mający płatki nie zrośnięte z sobą: rośliny w-e.

 Wolnopręcikowy, mający pręciki nie zrośnięte z sobą: rośliny w-e.

 Wolnopromienisty, mający promienie w płetwach nie zrośnięte z sobą: ryby w-e.

 Wolność, prawo postępowania według swojej własnej woli, z tym tylko zastrzeżeniem, byle nie naruszać wolności innych ludzi, oraz praw ustanowionych; stan państwa, w którym obywatelom przysługuje takie prawo: w. polityczna = wolne używanie praw obywatelskich; w. druku = możność drukowania wszystkiego bez wyjednywania uprzedniego pozwolenia; w. sumienia = swobodna możność wyznawania swojej wiary; uwolnienie, zwolnienie: w. od podatków, od wojska; pozwolenie: w. a. w lm. w-i, przywileje szczególne, nadane pewnym stanom a osobom; wolny wybór; wolnomyślność, liberalizm; miejsce (miasto, osada, wieś), wolne od ciężarów i podatków, wola, wolnica; cecha tego, co nie jest natężone, nie forsowne, nie tęgie, nie natężone, nie szybkie; puścić kogo na w. = oswobodzić; pozbawić kogo w-i = uwięzić; wybić ś. na w. = odzyskać wolność drogą walki; stracić w. = wpaść w niewolę; w. żołądka = rozwolnienie.

 Wolnowierca, człowiek wolnomyślny, libertyn.

 Wolnowierstwo, wolnomyślność, libertynizm.

 Wolnowładca, samowładca.

 Wolnowładztwo, samowładztwo, absolutyzm.

 Wolny, posiadający prawo postępowania wedle własnej woli z warunkiem nienaruszania wolności innych ludzi ani też praw obowiązujących; niezależny od nikogo, nikomu nie poddany, używający wszelkich swobód politycznych i praw obywatelskich; w. obywatel, w. naród, człowiek w. = nie niewolnik, w. najmita; pozostający na wolności, nie uwięziony, oswobodzony z zamknięcia; niczym nie skrępowany, niezależny od cudzej woli, któremu nic nie stoi na przeszkodzie; uwolniony od czego, nie podlegający czemu, nie ponoszący pewnych ciężarów, nie obowiązany do czego: w. od podatków, od opłat, od wojska; odnoszący ś. do wolności, stanowiący, nadający wolność; nie obarczony czym, nie ulegający czemu: w. od kłopotów, od podejrzeń, od kary, od niebezpieczeństwa; nie zatrudniony, nie zajęty: w-a głowa, w. czas, wolniejszy czas = kiedy będzie mniej zajęcia; nieżonaty: w. stan = kawalerski; dający ś. z łatwością używać, powolny; nieskrzepły, miękki; nadużywający wolności, niepohamowany, wyuzdany, swawolny; niezbronny, niezakazany, dozwolony, nie zabroniony: w. wjazd, w-e wejście, w. wstęp, bilet w-ej jazdy = bez opłaty; w-e żarty! = żartuj sobie, jeśli ci ś. podoba; nieprzymuszony, dobrowolny, dowolny: w. wybór; otwarty, niezacieśniony: w-e powietrze, w-e miejsce; niezajęty: w-a droga, w-e miejsce; nienatężony, nieforsowny, niegwałtowny, niesilny; powolny, niepośpieszny; niegorący, letni; umiarkowany: w. ogień; rozwolniony: w. żołądek; dobrowolny: żołnierz w. = ochotnik; w. mularz — p. Frankmason; w-e ucho = dające posłuch komu; list w. = zabezpieczający wolność, list żelazny, glejt bezpieczeństwa, paszport.

 Wolontarjusz, Wolonter — p. Woluntarjusz.

 Wolt, jednostka do mierzenia siły elektromotorycznej = 10 miljonom erg.

 Wolta, wł., zręczny, szybki obrót; w szermierstwie: zręczny obrót z uniknięciem ciosu przeciwnika; bieg kręty koni wokoło; zręczna zamiana kart w grze w karty; szybki obrót kart.

 Woltametr, łć., przyrząd do mierzenia natężenia prądów elektrycznych i do mierzenia objętości wydzielonych przy elektrolizie gazów (fig.).

 Wolterjanin, łć., zwolennik zasad Woltera (Voltaire), pisarza francuskiego XVIII w.; niedowiarek w rzeczach religji.

 Wolterjanizm, łć., trzymanie ś. zasad Woltera; niedowiarstwo, libertynizm.

 Wolterjański, łć., odnoszący się do wolterjanina a. wolterjaństwa.

 Woltmetr, łć., galwanomelr o bardzo dużym oporze.

 Wolty stos, najpierwszy znany stos elektryczny, złożony z leżących na sobie blaszek miedzi, cynku i kawałków sukna, i znowu miedzi, cynku i sukna; tym silniejszy, im takich potrójnych warstw jest więcej, zwilżony słabym roztworem kwasu siarczanego i opatrzony w jednym i drugim końcu drutem, jest źródłem prądu elektrycznego (fig.).

 Woltyżer, fr., za Napoleona I-go żołnierz uzdolniony do konnicy i do piechoty, przeznaczony do bitwy szykiem rozproszonym (fig.); linoskok, robiący zręczne skoki w powietrzu.

 Woltyżerować, fr., dokazywać sztuk na koniu nieosiodłanym lub na linie; zręcznie wskakiwać i zeskakiwać z konia, toczyć koniem.

 Wolumen, łć., tom; w muz., siła i objętość głosu.

 Wolumenometr, łć., przyrząd do oceniania objętości ciał dziurkowatych i sypkich za pomocą zanurzenia ich w płynie i zmierzenia objętości płynu, przez nie wypchniętego.

 Wolummetr, łć., przyrząd do mierzenia objętości gazu.

 Woluntarjusz, ochotnik, człowiek, pracujący bez wynagrodzenia, dla obznajmienia ś. z zawodem; człowiek, wstępujący do wojska nie z powołania, lecz z własnej ochoty.

 Woluta, łć., ślimakowata ozdoba kapitelu kolumny w stylu jońskim, podobna do zwoju pergaminu, spłaszczonego pośrodku, a zwiniętego w obu końcach (fig.).

 Wolwas, opałka z chróstu do wrzucania węgli do pieca w kuźni albo w hucie.

 Wołacz, człowiek, który woła; 5-ty przypadek deklinacji.

 Wołać, odzywać ś. głośno, natężając głos; podnosząc głos, krzycząc, błagać, zaklinać kogo, prosić usilnie; głośno żądać czego, domagać ś. natarczywie, nawoływać do spełnienia czego; wzywać, przyzywać czego, krzycząc na kogoś, skłaniać go do przybycia w jakie miejsce, wzywać dokąd, kazać komu przyjść; głos w-ającego na puszczy = upominanie, którego nikt nie słucha; grzech, w-ający o pomstę do nieba = straszna zbrodnia; w. o pomoc = krzykiem wzywać pomocy.

 Wołaszek, wołek.

 Wołek, mały, młody zbożowy, mały żuczek, z rodziny słoników, bardzo szkodliwy dla ziarn zbożowych w śpichrzu, zbożowiec (fig.).

 Wołak, gatunek grzyba (fig.).

 Wołoczebne (-ego) — p. Włóczebne.

 Wołokita, włóczęga.

 Wołopas, Wołowiec, Wołownik, pastuch wołów, wolarz.

 Wołos, motyl z rodziny rośliniaków, z podrzędu miernikowców.

 Wołosza, ubiór męski krojem wołoskim.

 Wołoszka, kobieta z Wołoszczyzny rodem; kobiecy ubiór na głowę, na Wołoszczyźnie używany.

 Wołowacieć, stawać się powolnym, ociężałym jak wół

 Wołowaty, ciężki, ociężały, gnuśny, niezgrabny, niezdarny, głupowaty.

 Wołowiec — p. Wołopas.

 Wołowik, roślina z rzędu strąkowych, z rodziny motylkowatych (fig.).

 Wołowity — p. Wołowaty.

 Wołownia, obora na woły, wolarnia.

 Wołownik — p. Wołowiec.

 Wołowski, właściwy wołowi, taki, jak u wołu.

 Wołowy, odnoszący ś. do wołu, właściwy wołom, pochodzący z wołów; przeznaczony dla wołów, w-e litery = wielkie; w-e siano = przeznaczone dla wołów; ciężki, niezgrabny, ciężko pojętny; w-e serce = gatunek małża o skorupach kulisto-sercowatych, żyjącego w morzach w bardzo wielkiej ilości (fig.); w. chód = ciężki, powolny; na w-ej skórze tegoby nie spisał = jest tego bardzo wiele; w. targ = gdzie sprzedają woły; w-e a. koźle oko = puchlina wodna oczu, sprawiająca ślepotę; w-e oczko — p. Strzyżyk; w. język — p. Miodunka; w-e oczy — p. Gajownik.

 Wombat, australijskie zwierzę ssące z rzędu workowatych, rodziny tejże nazwy, żyjące w norach podziemnych (fig.).

 Womitorjum, łć., w amfiteatrach rzymskich otwór w środku między ławami, prowadzący pod ławami na zewnątrz; środek na wymioty.

 Womitować, łć., zwracać przez usta zawartość żołądka, mieć wymioty, torsje.

 Womity, łć., zwrócenie przez usta zawartości żołądka, wymioty.

 Womitywa, łć., lekarstwo na wymioty.

 Won!, wykrz., oznaczający ostry rozkaz oddalenia ś.: precz!, idź sobie!, wynoś ś.!; przysł., oznaczający kierunek oddalenia ś., odejścia, odjechania i t. p.: poszedł sobie w.

 Wonia — p. Woń.

 Woniać, wydawać woń, pachnieć.

 Wonianka, przedmiot o przyjemnej woni; naczyńko na wonności, flakonik z perfumami, poduszeczka napojona perfumami.

 Wonić, czynić wonnym, napuszczać, przepajać wonnościami, perfumować; wąchać, odczuwać węchem; wydawać odór, śmierdzieć.

 Wonieć, wydawać piękną woń, zapach, przyjemnie a. nieprzyjemnie pachnieć; woń jaką przez nos wciągać, wąchać.

 Wonnica, owad z podrzędu tęgopokrywych (fig.).

 Wonno, przysł., z obfitością woni, pachnąco a. śmierdząco.

 Wonnodymny, wydający z siebie wonny dym.

 Wonnorośle, rząd roślin jednoliściennych, krzewy trwałe, duże, właściwe krajom zwrotnikowym, o liściach wielkich i kwiatach ozdobnych, bananowe.

 Wonność, właściwość tego, co jest wonne, co wydaje zapach; powonienie; w lm., w-ci, perfumy, pachnidła.

 Wonny, wydający przyjemną woń, miły zapach; pachnący, woniejący.

 Woń, Wonia, zapach przyjemny; w lm., maść a. płyn, wydający z siebie zapach przyjemny, perfumy, pachnidła; niemiły zapach, smród, odór, fetor; zmysł powonienia, węch.

 Wończa, drzewo z rodziny oliwkowatych, rosnące w Chinach i Japonji.

 Wońka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Wooda metal, spław bizmutu i kadmu, w wysokim stopniu topliwy.

 Worać — p. nied. Worywać.

 Woreczek, mały worek; w. do pieniędzy = sakiewka, portmonetka.

 Woreczkowaty, mający kształt woreczka.

 Worecznik, zwierzokrzew należący do pławów jamochłonnych o dzwonie wypukłym, woreczkowatym (fig.).

 Worek, niewielki wór do przechowywania i przenoszenia materjałów sypkich a. stałych; to, co wsypano do worka, zawartość worka, ilość ciała sypkiego, mieszcząca ś. w worku; sakiewka, kaleta, kieska, trzos, mieszek do przechowywania monety metalicznej; organy ciała, mający większe lub mniejsze podobieństwo do worka: w. sercowy, w. nasienny u samców, w. u samic zwierząt workowatych, w. moczowy = pęcherz; dawna moneta u Turków, kiesa; sypać, jak w dziurawy w. = nie można nastarczyć; dziurawy w. = rozrzutnik, ciągle potrzebujący pieniędzy, nie umiejący ich utrzymać; kto nie dopatrzył wzrokiem, ten dołoży w-iem = za niedopatrzenie trzeba płacić; trzeba w-iem potrząsnąć = zrobić wydatek, opłacić ś.; kupować kota w w-ku = kupować rzecz nieznaną, nie zbadaną należycie; wyszło, wylazło szydło z w-ka = ujawniła się rzecz skrywana; panowie szlachta, w. i płachta = mówi ś. o chudopachołkach, pyszniących się swym pochodzeniem.

 Worf, gałeczka, kuleczka.

 Workolot — p. Pałanka.

 Workoszczur — p. Wombat.

 Workowate, rząd zwierząt ssących, których samice opatrzone są na brzuchu torbą, gdzie są ich sutki i gdzie swoje małe noszą, torbacze.

 Workowce, gatunek porostu, rodzaj grzybów.

 Workowiśnia, roślina ozdobna z rodziny psiankowatych, z rzędu trędownikowych (fig.).

 Workowy, odnoszący ś. do worka.

 Worowaty, mający kształt woru.

 Worywać, dok. Worać; orać głębiej w rolę, przykrywając skibę po wierzchu; w. ś., orząc wdzierać ś. w cudzy grunt, zagarniać część jego, przyczyniać sobie gruntu oraniem.

 Wosk, substancja tłuszczowa wyrabiana przez pszczoły ze spożytego pokarmu, wydzielająca ś. przez drobne otworki na ich odwłoku, używany przez pszczoły do wyrobu komórek, w które one składają jajeczka i zapasy miodu (fig.); w. roślinny = wydzielany przez liście i łodygi niektórych palm amerykańskich; w. ziemny = substancja podobna do wosku, spotykana w postaci pokładów w ziemi, ozokeryt; człowiek miękki, jak w. = łagodnego charakteru, powolny, dający sobą powodować.

 Woskarz — p. Woskownik.

 Woskobójnia — p. Woskownia.

 Woskować, powlekać, pocierać woskiem.

 Woskowaty, podobny do wosku.

 Woskowina, materja, wydzielająca się z ucha.

 Woskownia, Woskobójnia, fabryka, gdzie wyciskają i wytapiają wosk.

 Woskownica, forma ż. od Woskownik — p. Września.

 Woskownictwo, zajęcie, praca woskownika.

 Woskownik, mężczyzna, trudniący ś. wyciskaniem i wytapianiem a. sprzedażą wosku.

 Woskowo-perłowy, żółtawo-biały.

 Woskowo-szklisty, szklisty z pozorem wosku.

 Woskowy, dotyczący wosku; zrobiony z wosku; żółty jak wosk: twarz, cera w-a.

 Woskówka, błona, pokrywająca nasadę dzioba u ptaków.

 Woszczarka, płótno, napuszczone woskiem, cerata; naczyńko, ulepione z wosku.

 Woszczek, żółta, tłusta masa, gromadząca ś. w przewodzie słuchowym zewnętrznym.

 Woszczyć, napuszczać, powlekać woskiem, woskować.

 Woszczyny (-yn), plastry z wosku z komórkami na miód; części stałe, nietopliwe, pozostające po stopieniu i oczyszczeniu wosku.

 Woszczysty, mający w sobie wosk, obfitujący w wosk; podobny do wosku.

 Woszerja, rodzaj wodorostu, tworzącego darń na wilgotnej ziemi, zrostnica (fig.).

 Wota (Vota), łć., dary, uczynione kościołowi, jako wykonanie jakiego ślubu; przedmioty cenne, umieszczone na ołtarzu, na obrazie, posągu, ofiarowane przez pobożną osobę.

 Wotacja, łć., głosowanie, zbieranie głosów.

 Wotant, łć., człowiek, który głosuje czyli składa swoje votum.

 Wotować, łć., dawać swój głos, głosować.

 Wotum, łć., ślub, przyrzeczenie uroczyste wykonania czego, zwłaszcza uczynione Bogu; dar, uczyniony kościołowi w wykonaniu ślubu; przedmiot cenny, umieszczony na ołtarzu, na obrazie, posągu (np. srebrne a. złote serce, ręka, noga) ofiarowany przez pobożną osobę; głos, dany za kim a. przeciw komu podczas głosowania; w. nagany = wyrażenie nagany ministrowi przez uchwałę parlamentu; w. nieufności = uchwała parlamentu, wyrażająca, że przestał ufać ministrowi a. ministrom (po takiej uchwale ministerjum podaje się do dymisji).

 Woty, łć., głosy dane za kim.

 Wotywa, łć., msza śpiewana, odprawiana na czyjąś intencję, na uproszenie Boga, na podziękowanie; msza śpiewana przed sumą.

 Wozgrza, flegma.

 Wozgrzywość, nadmierne wydzielanie ś. flegmy; nosacizna u koni.

 Wozgrzywy, któremu ciecze flegma z nosa.

 Wozić, przeprowadzać kogo a. co z jednego miejsca w inne za pomocą wozu, na wozie; wieźć w różne strony, wieźć tu i tam; wieźć często choćby w jedno miejsce; żart., Żydy w. = drzemiąc kiwać ś.; w. sowy do Aten = robić rzecz niepotrzebną, bezpożyteczną.

 Woziebny, służący do wożenia.

 Wozina, lichy, nędzny wóz.

 Wozisko, wielki, niezgrabny, brzydki wóz.

 Woziwoda, człowiek, rozwożący wodę po domach.

 Wozownia, budynek, w którym stawiają wozy, powozy, bryczki.

 Wozownik, rzemieślnik, wyrabiający wozy, stelmach; człowiek, któremu powierzono dozór nad wozownią.

 Wozowy, stanowiący część wozu, dotyczący wozu: konie w-e = pociągowe; rzecz., dozorca wozów, wozownik; dozorca taboru w obozie wojskowym.

 Woźba, Wózka, wożenie, jazda na wozie, na okręcie; w. zboża = zwożenie zboża z pola, zwózka; woźnica.

 Woźni — p. Woźnieński.

 Woźnica, człowiek, kierujący końmi przy wozie, furman, stangret.

 Woźnictwo, zajęcie woźnicy, furmaństwo.

 Woźniczy, dotyczący woźnicy, właściwy woźnicy.

 Woźnieński, Woźni, dotyczący woźnego, należący do woźnego, właściwy woźnemu.

 Woźnik, koń pociągowy, fornalski.

 Woźny (-ego), w dawnej Polsce niższy urzędnik trybunalski, obowiązany do rozwożenia pozwów i wręczania ich osobom, pozwanym do sądu, obwoływania wyroków i t. p.; dziś: niższy urzędnik rządowy lub prywatny, posługujący przy czynnościach urzędowych w biurach; w. wojenny = herold.

 Wożenie, rzecz. od Wozić.

 Wódka, mieszanina czystej wody i alkoholu bez dodatków lub z dodatkiem cukru, substancji smakowych a. zapachowych; w. pachnąca = perfumy; w. kolońska — p. Woda kolońska; w. francuska = koniak.

 Wódkomierz — p. Alkoholometr.

 Wódz, dowodzący, prowadzący wojsko na wojnę, kierujący bitwami; dowodzący wojskiem, komenderujący, stojący na czele wojska; przewodzący jakiej gromadzie, bandzie; przywódca, naczelnik, głowa: w. partji, rewolucji, stronnictwa.

 Wództwo, stanowisko wodza, naczelnictwo, dowództwo, komenda.

 Wój, wojownik, żołnierz, woj.

 Wójcik, ptak z rzędu śpiewających z rodziny gajówek (fig.).

 Wójt, nm., zwierzchnik gminy, naczelnik zarządu gminnego, wybierany przez mieszkańców gminy; nie pójdziemy do w-a = nie będziemy ś. o to kłócić, prawować.

 Wójtowa, nm., żona wójta.

 Wójtownia, nm., mieszkanie wójta.

 Wójtowski, nm., dotyczący wójta, należący do wójta, od wójta wychodzący.

 Wójtostwo, urząd wójta, zarząd gminą, godność wójta.

 Wójtówna, córka wójta.

 Wół, zwierzę przeżuwające z rodziny pochworogich, o wielkim, ciężkim ciele, krótkiej sierści i rogach pustych, nogi zakończone racicami (fig.); w. piżmowy = zwierzę ssące z tejże rodziny, stanowiące przejście od bydła do owiec, porosłe długim, cienkim włosem, z rogami wygiętemi na dół, mięso jego posiada zapach piżma (fig.); pracować, jak w. = ciężko pracować; w. roboczy = człowiek, którego praca jest wyzyskiwana; płakać, ryczeć, jak w. = głośno; zdatny, jak w. do karety = niezdatny, niezdolny do czego; dzień, jak w. = już dawno po wschodzie słońca; stoi napisane, jak w. = wyraźnie napisane, wielkiemi literami; ciężki, jak w. = ociężały; słówko wróblem wyleci, a powróci w-em = plotka rośnie, przebiegając z ust do ust; zapomniał w., jak cielęciem był = zapomniał stary o wybrykach młodości; litery, jak w-y = wielkie, wyraźne; biada temu domowi, gdzie krowa dobodzie w-owi = źle ś. dzieje w domu, gdzie kobieta przewodzi nad mężczyzną; cielęciem wyjechawszy, w-em do domu powrócił = jak był, tak i pozostał głupcem, niczego się nie nauczył.

 Wór, duża torba a. sakwa płócienna a. skórzana z jednym otworem u góry, do przechowywania i przenoszenia ciał sypkich, a czasem i płynnych; ilość towaru, mieszcząca się w worze, zawartość woru; gruba odzież ze zgrzebnego płótna, wdziewana dawniej na znak pokuty a. żałoby.

 Wówczas, przysł., w owym czasie, wtedy, gdy się to stało albo stanie.

 Wóz, przyrząd na kołach o ścianach bocznych z desek, drabin, półkoszków, ciągniony przez konie a. inną siłę, do jeżdżenia a. przewożenia osób, towarów, ciężarów i wszelkich przedmiotów; wehikuł; w. tryumfalny = na którym wodzowie rzymscy wjeżdżali po zwycięstwie do miasta; w. drabiniasty = z drabinami zamiast bocznych desek; w. kolejowy = wagon; tyle przedmiotów, towarów, ile wejdzie na wóz: w. siana, słomy, piasku; wielki w. Dawida i mały w. = przybiegunowe północne konstelacje gwiazd, wielka i mała niedźwiedzice; być pod w-em i na w-ie = doznawać kolejno niepowodzeń i powodzeń; baba z w-u, koniom lżej = bez kobiety mniej kłopotu; przyjdzie koza do w-a = przeprosi ś. ten, kto ś. obraził bez powodu, kiedy go znagli potrzeba.

 Wózek, Wózeczek, mały wóz, przyrząd w kształcie wózka do wożenia małych dzieci; na czyim w-ku jedziesz, tego piosnkę śpiewaj = trzeba schlebiać temu, od kogo ś. jest zależnym.

 Wózka — p. Woźba.

 W. P., skr., Wielmożny Pan, skr., Waszmość Pan.

 Wpad, wpadnienie, wpadnięcie, wtargnięcie, napad, napaść.

 Wpadać, dok. Wpaść; padać w głąb, wewnątrz, w środek czego, wpadając, zagłębiać ś. w co; zapadać w głąb, wklęsać, stawać ś. wgiętym, wklęsłym; wchodzić szybko, gwałtem wbiegać, wjeżdżać: wpadł, jak bomba = z hałasem; zachodzić dokąd pośpiesznie, na krótką chwilę; robić napad, napadać, nachodzić zbrojno; ściśle przypadać, dobrze leżeć; wikłać ś. w nieprzyjemną sprawę, narażać się na kłopoty i straty; w preferansie, w wincie, brydżu: nie zrobić zamówionej ilości lew; o rzece: uchodzić do większego zbiorowiska wody, do morza, do jeziora, do większej rzeki; o kolorze: być prawie podobnym do innego koloru; w. w czyje ręce = dostawać ś. w czyją moc, stawać ś. zależnym od kogo, dostawać ś. do niewoli u kogo; wpadła mi w ręce książka = dostała mi ś. przypadkiem; w. w zasadzkę = dawać ś. schwytać w zasadzkę; w. w sidła, w matnię = zaplątywać ś., wikłać ś.; jakby wpadł w wodę = zginął bez śladu; kto pod kim dołki kopie, sam w nie w-a = intrygant pada ofiarą własnych intryg; ogary w-ły na trop = odnalazły ślad zwierza; w. na trop, na ślad czego = być blizkim odszukania, odgadnięcia czego; w. w niełaskę = tracić łaskę, względy; w. w łaskę = zyskiwać ją; w. w oczy = nawijać ś. przed oczy, być spostrzeżonym, zjawiać się przed oczami; w. w oko = podobać ś. od pierwszego wejrzenia; w. na myśl, na pomysł = przychodzić do pewnej myśli; mnie to wpaść w głowę nie może = nie mieści mi ś. to w głowie; w-dło mi to do głowy, na myśl = przyszło do głowy; w. w gniew, wściekłość, złość = zaczynać ś. gniewać, złościć, wściekać; w. w dobry humor = zaczynać mieć dobry humor; w. w chorobę = zachorowywać; w. w gorączkę = dostawać gorączki; w. w suchoty = dostawać suchot; w. komu w mowę = przerywać mówiącemu; w. na domysł = zaczynać domyślać ś.; w. na ludzkie języki = stawać ś. przedmiotem obmowy: w. w grzech = zaczynać grzeszyć; w. w rozpacz = zaczynać rozpaczać; w. w melancholję = dostawać melancholji, smutnieć.

 Wpadka, w kartach: niezrobienie zamówionej ilości wziątek, bet, kura.

 Wpadnięcie — p. Wpad, Wpaść.

 Wpajać, dok. Wpoić; namową, przekładaniem, przykładem skłaniać kogo do przejęcia ś. jaką myślą, wrażać komu co w umysł, w serce, przekonywać kogo o słuszności czego; w. ś., być wpajanym; wciskać w ciasny otwór, wpijać ś. w co.

 Wpakować — p. nied. Wpakowywać.

 Wpakowywać, dok. Wpakować; pakując wkładać co, umieszczać z pewnym trudem w czym a. na czym, wtłaczać; w. kogo do kozy = wsadzać do więzienia.

 Wpalać, dok. Wpalić; paląc wciskać, zagłębiać w czym coś rozpalonego; wrażać, wpajać; za pomocą narzędzia rozpalonego robić zagłębione rysunki w drzewie, w skórze.

 Wparcie — p. Weprzeć.

 Wparować, wpędzić, weprzeć, wegnać; wbić, wetknąć, wepchnąć w co.

 Wpasać, dok. Wpaść; żywić często cudzą paszą, przyzwyczajać do cudzej paszy; w. ś., rozłakomić ś. do czego; przyzwyczajać ś. do czegoś złego; nabierać złych narowów; wgryzać ś., wżerać ś., wjadać ś.

 Wpasować, wstawić, wszyć kawał jednej tkaniny w drugą, aby pasowała, dopasować.

 Wpaść — p. nied. Wpadać — p. nied. Wpasać.

 Wpatrywać się, dok. Wpatrzyć ś., Wpatrzeć ś.; patrzeć pilnie, uważnie, przez dłuższą chwilę, przypatrywać ś., przyglądać ś. bacznie.

 Wpatrzeć się, Wpatrzyć się — p. nied. Wpatrywać ś.

 Wpełzać, dok. Wpełznąć; pełznąć dostawać ś, wewnątrz, w środek czego; dostawać ś. dokąd podstępnie; w. na co = pełznąc włazić na wierzch czego.

 Wpełznąć — p. nied. Wpełzać.

 Wpędzać, dok. Wpędzić; pędzić, zapędzać w środek czego, wganiać, pędzić, gnać na wyższe miejsce; wbijać, wtykać, wpychać z wielkim rozmachem; nasadzać, nabijać. wtłaczać na co; w. kogo w chorobę, w długi = przyprawiać; w. kogo w grób = przyprawiać o śmierć.

 Wpętać, wplątać, uwikłać w pęta.

 Wpiąć — p. nied. Wpinać.

 Wpić — p. nied. Wpijać.

 Wpierać, dok. Weprzeć; przypierając, wgniatając wciskać, wpędzać, wgniatać, wpychać; gwałtem wmawiać co w kogo, zmuszać kogoś do czegoś; w. ś., wciskać ś., wpychać ś.

 Wpijać się, dok. Wpić ś.; przenikać w głąb, wchodzić wewnątrz czego, wciskać ś., wrażać ś., wwierać.

 Wpiłowywać (się), piłując zagłębiać (ś.) w co, wrzynać (ś.).

 Wpinać, dok. Wpiąć; zapinając wtykać coś śpiczastego.

 Wpis, wpisanie, wciągnięcie w księgę aktów; akt, wpisany do ksiąg urzędowych = poświadczający wniesienie sprawy; opłata za wpisanie aktu do księgi; opłata szkolna a. uniwersytecka za naukę; zapisanie ś.

 Wpisać — p. nied. Wpisywać.

 Wpisowe (-ego), opłata za wpisanie do księgi, za chęć należenia do czego; opłata w szkole a. uniwersytecie za naukę; pieniądze, uzyskane z tej opłaty.

 Wpisowy, dotyczący wpisu a. zapisu w księdze.

 Wpisywać, dok. Wpisać; zapisywać wewnątrz czego, wciągać do księgi; wpisywać do księgi akt, poświadczający wniesienie sprawy; w gieom., kreślić figurę gieometryczną wewnątrz drugiej, tak by wszystkie wierzchołki pierwszej leżały na bokach drugiej; w. ś. komu w album, w sztambuch = zapisywać jaki wiersz a. sentencję na pamiątkę; być wpisanym, kreślonym w środku czego.

 Wplatać, dok. Wpleść; plotąc, łączyć jedno z drugim, plątać, wiązać razem z innem; wplątywać, wciągać; w. ś., wplątywać ś., wdawać ś. w co.

 Wplątać — p. nied. Wplątywać.

 Wplątywać, dok. Wplątać; plącząc łączyć jedno z drugim, plątać co wokoło czego, uplątywać; przen., sprawiać, by ktoś wmieszał ś. w coś przykrego lub niebezpiecznego dla siebie, wikłać, wciągać kogo w co; w. ś., być wplątywanym, uplątywać ś., wikłać ś. w jakąś plątaninę, z której wydostać ś. trudno; wdawać się w coś niepotrzebnego, nieprzyjemnego lub szkodliwego dla siebie.

 Wpląznąć się, wpełznąć.

 Wpleszcz, owad dwuskrzydły, żyjący na owcach i wysysający ich krew, narzępik owczy.

 Wpleszczeć, wbić na płask, wklepać, wgnieść.

 Wpleść — p. nied. Wplatać.

 Wplunąć — p. nied. Wpluwać.

 Wpluwać, dok. Wplunąć; wrzucać z ust w co ślinę a. razem ze śliną.

 Wpłaszać, dok. Wpłoszyć; płosząc, sttasząc wpędzać, wganiać w co.

 Wpław, przysł., płynąć za pomocą rąk i nóg, bez użycia statku wodnego.

 Wpłynąć — p. nied. Wpływać.

 Wpływ, wpływanie, wpłynięcie czegoś do czegoś; wejście, wstąpienie, wniesienie czego: w. pieniędzy do kasy; to, co wpłynęło a. wpływa; suma pieniędzy wpłacona, dochód, przychód; moc, przeważne działanie, wywierane przez jedne osoby na drugie a. przez jakiś wypadek na dalsze, przyczyna, wywołująca pewne skutki; znaczenie, powaga, autorytet, wziętość, posłuch: mieć w-y u dworu = stosunki, osiągające pewien skutek starań.

 Wpływać, dok. Wpłynąć; płynąc dostawać ś. wewnątrz czego, napływać do środka czego; płynąc przybywać, przyjeżdżać na okręcie: w. do portu; o rzece, o strumieniu: wpadać do większego zbiorowiska wodnego; być wnoszonym, wpłacanym: pieniądze w-ają do kasy; wywierać wpływ na osoby i wypadki, nadawać kierunek cudzym czynnościom, wywoływać pewne skutki, powodować następstwa: dobrze, dodatnio w. = ulepszać, uszlachetniać; źle, ujemnie w. = psuć, znieprawiać; w. na kogo, by coś uczynił lub czegoś zaniechał = namawiać, zachęcać, skłaniać.

 Wpodłuż, przyim., w kierunku długości, wzdłuż.

 Wpoić — p. nied. Wpajać.

 Wpoprzek, przyim., w kierunku prostopadłym do kierunku długości, w kierunku szerokości w ukos.

 Wpośród, przyim., w środku, w liczbie czego, wśród innych, między innemi.

 Wpół, przysł., przez połowę, w połowie, na pół, na połowę; objąć kogo w. = w pasie, w talji. Przymiotniki, mające przedrostek wpół, oznaczają połowiczność, niezupełność, niedokładność przymiotu a. stanu; np. wpółchętny, wpółsurowy, wpółtrzeźwy, wpółprzytomny i t. p.

 Wpracować — p. nied. Wpracowywać.

 Wpracowywać, dok. Wpracować; przyzwyczajać, wdrażać do pracy; w. ś. = zagłębiać ś. w pracy, wziąć ś. gorliwie do czego, przyuczać ś., wprawiać ś.

 Wpraszać, dok. Wprosić; prośbą wciągać dokąd, prosić, żeby kto wszedł, wziął udział w czym; prosić, aby móc należeć do czego, do jakiego towarzystwa; w. ś., błagać prawie usilnie, żeby wpuszczono dokąd, aby przyjęto.

 Wpraszać, dok. Wprószyć; wrzucać, wkruszać, wsypywać coś miałkiego w co; w. ś., o ciele sypkim: sypać ś. w co, prószyć ś. w co.

 Wprawa, wprawienie, wdrożenie, włożenie, wćwiczenie kogo a. siebie do jakiej pracy a. czynności; łatwość a. biegłość, osiągnięta w jakiej czynności przez częste jej powtarzanie, przez ćwiczenie.

 Wprawdzie, przysł., istotnie, w samej rzeczy, w rzeczywistości; co prawda, prawdę mówiąc.

 Wprawiacz, Wprawiciel, człowiek, który wprawia co w co a. kogo w co.

 Wprawiać, dok. Wprawić; umieszczać, osadzać co w środku, wewnątrz czego, wpychać, wciskać, wtykać, wsadzać, umocowywać; w. szybę = wstawiać w ramę okienną; w. obraz w ramy = oprawiać; w. sztuczne oko = wstawiać na miejsce prawdziwego; w. zwichniętą, złamaną rękę a. nogę =nastawiać, aby weszła w staw właściwy; w. łatę, cerę = wszywać; w. zęby = wstawiać nowe, sztuczne na miejsce brakujących prawdziwych; wkładać, wsadzać, wprowadzać: w. rękę w co; wpędzać, wparowywać, wganiać, wplątywać, wikłać; przyprawiać kogo o co, doprowadzać kogo do czego, sprowadzać na kogo stan jaki: w. kogo w podziw, w zdumienie, w marzenie, w kłopot, w zły, w dobry humor; przyuczać, wkładać, wdrażać kogo w co: w. ś., nabierać wprawy, biegłości w czym, przyuczać ś. ćwiczeniem, wciągać ś., wćwiczać ś., wkładać ś.; być wprawianym.

 Wprawiony, którego wprawiono; który ś. wprawił, wprawny, biegły, wyuczony.

 Wprawnie, przysł., z wprawą, biegle, zręcznie.

 Wprawność, biegłość, nabyta ćwiczeniem, wprawa, wzwyczajenie.

 Wprawny, który nabył wprawy, biegły, ćwiczony.

 Wprędce, przysł., po krótkim czasie, niebawem, wkrótce, niezadługo, wkrótce, wnet; naprędce, napoczekaniu.

 Wprężać, dok. Wprężyć; prężąc wciskać, wpychać.

 Wprosić — p. nied. Wpraszać.

 Wprost, przyim., prosto przed siebie, w kierunku linji prostej; wręcz, bez ogródki.

 Wprowadzać, dok. Wprowadzić; wieść, prowadzić do środka czego, wwodzić; prowadzić, wieść z niższego miejsca na wyższe; przywozić, przynosić, sprowadzać z zewnątrz; przen., być przyczyną, sprawcą jakiejś nowości, zaprowadzać coś, czego jeszcze nie było, urzeczywistniać co, dawać czemu życie, bieg; przen., nabawiać kogo czego, być przyczyną czyjejś zmiany humoru, usposobienia, wprawiać kogo w co: w. kogo w dobry, w zły humor; w. ś., być wprowadzanym; przenosić ś. na nowe mieszkanie, zajmować je swojemi sprzętami.

 Wprowadzić — p. nied. Wprowadzać.

 Wprószyć — p. nied. Wpraszać.

 Wprząc — p. nied. Wprzęgać.

 Wprzęgać, dok. Wprząc; zaprzęgać; w. ś., zaprzęgać ś.; być zaprzęganym; przen., brać na siebie jaką pracę uciążliwą, nad siły, podejmować się wykonania czegoś trudnego, brać na siebie obowiązek, przyjmować w czym udział.

 Wprzęgły, wprzęgnięty, wprzężony.

 Wprzód, Wprzódy, przysł., co do czasu: pierwiej, niż coś innego, najpierw, przedewszystkiem, uprzednio; co do miejsca: przed siebie, naprzód, przed innemi.

 Wprzytomniać się, dok. Wprzytomnić ś.; jakby wcielać ś. w co swą przytomnością; wnikać myślowo wgłąb czego; zastanawiać się; badać co.

 Wpust, wpuszczenie, wpuszczanie; część wystająca przedmiotu, wchodząca w zagłębienie drugiego; kant, w który ś. fugę wpuszcza; rowek, fuga, szpara, wycięcie, w które co wpuszczają; rura, służąca do przepływu wody itp; w. u zwierząt = otwór, służący do przyjmowania pokarmów; żart., zam. przełyk, usta, gęba, gardło.

 Wpustne (-ego), opłata za wpuszczenie dokąd, za pozwolenie wejścia.

 Wpustny, dotyczący wpustu, dania wstępu.

 Wpuszczać, dok. Wpuścić; pozwalać wejść dokąd, dawać dostęp, wstęp dokąd, dopuszczać do środka czego, puszczać wewnątrz czego; wkładać, wstawiać, wciskać, wpychać, wbijać; spuszczając z góry, wrzucać, pozwalać wpadać w co, upuszczać; lać, wlewać; sypać, wsypywać; w. ś., być wpuszczanym.

 Wpuścić — p. nied. Wpuszczać.

 Wpychacz, człowiek, który co wpycha.

 Wpychać, dok. Wepchać, Wepchnąć; pchając, umieszczać co siłą w środku czego; trąciwszy kogo a. co, wrzucać w co, wtrącać; zmuszać kogo do wejścia dokąd, do przyjęcia czego mimo niechęci; wtykać, wbijać, wrażać; popychając, pchając, przenosić, przesuwać kogo, co z niższego miejsca na wyższe; pchając nasadzać co na co, wtykać na co.

 Wracać, dok. Wrócić; oddawać komu to, co ś. od niego wzięło, płacić dług, należność; oddawać, odsyłać z powrotem rzecz już wysłaną, otrzymaną; zawracać kogo z drogi, przywoływać z powrotem; czynić coś zrobionego, jakby niebyłym, odwoływać, uważać za niebyłe: w. komu słowo, przyrzeczenie; w. kogo do życia = przywracać mu życie, uzdrawiać go; w. z żołądka = wymiotować; w. a. w. ś., powracać na miejsce, z którego ś. wyszło, iść z powrotem; tak czynić, aby być uważanym za niebyłe; zaczynać istnieć na nowo, odnawiać ś., powtórnie przychodzić do istnienia, ponawiać ś.; o spożytych pokarmach: przez usta powracać, jako womit, oddawać gazy przez usta, odbijać ś.

 Wrachować — p. nied. Wrachowywać.

 Wrachowywać, dok. Wrachować; umieszczać w liczbie czego, wliczać pomiędzy co, zaliczać do czego.

 Wradzać, dok. Wrodzić; nadawać komu a. czemu wraz z urodzeniem pewne przymioty nieodłączne; wpajać, wrażać, zaszczepiać; w. ś., rodzić ś., powstawać wraz z jaką istotą, jako jego przymiot nieodłączny; stawać ś. podobnym do kogo z urodzenia, odziedziczać po kimś jakieś przymioty.

 Wradzać, dok. Wradzić; radząc, wmawiać co w kogo, radą usilną skłaniać kogo do czego.

 Wradzić — p. nied. Wradzać.

 Wraić — p. nied. Wrajać.

 Wrajać, dok. Wraić; rając, radząc, wmawiać co w kogo, nastręczać, nasuwać komu jaką myśl.

 Wrak, nm., kadłub okrętu, szczątki rozbitego okrętu.

 Wrastać, dok. Wrosnąć, Wrość; rosnąc zagłębiać ś., wpajać ś. w co; być obrastanym ze wszystkich stron przez rosnące części organizmu; jakby wrósł w ziemię = jak wryty, nieruchomy.

 Wraz, przysł., zaraz, natychmiast, w tej chwili, wnet; w. z i kim, z czym = w połączeniu, razem; wespół, wspólnie, jednocześnie.

 Wraz, cios, rana od pchnięcia czymś ostrym.

 Wraziciel, człowiek, który wraża co, wdraża do czego.

 Wrazić — p. nied. Wrażać.

 Wrażać, dok. Wrazić; wpychać, wtykać, wbijać, wsadzać co w co; przen., zaszczepiać, wpajać; w. komu co w pamięć = sprawiać, by zapamiętał; w. co sobie w pamięć = zapamiętywać; wpychać, wbijać, nasadzać co na co; wtrącać, mieszać w co; osadzać na czymś, jako wdziercę, uzurpatora; wywierać wrażenie, oddziaływać żywo na zmysły i wyobraźnię; w. ś., wciskać ś., wtykać ś.; przemocą wdzierać ś. na co; wtrącać ś., wgłębiać ś., wnikać, przenikać; mieszać ś. do czego, wdawać ś. w co; żywo oddziaływając na wyobraźnię, na umysł, pozostawać w pamięci.

 Wrażenie, rzecz. od Wrażać; czucie, wywołane w umyśle ludzkim drogą zmysłów od przedmiotów świata zewnętrznego; stan uczuciowy, wywołany przedmiotami świata zewnętrznego a. wypadkami: w. wielkie, silne; sprawiać w. = wzruszać, przerażać, zadziwiać; szukać w-a a. silnych w-eń = niezwykłych, wstrząsających przygód; nie czyni to na nim w-a = nie wzrusza bynajmniej; przeszło to bez w-a = nikogo nie wzruszyło, nie zajęło, nie zaciekawiło.

 Wrażeniowy, dotyczący wrażenia.

 Wrażliwość, łatwość przyjmowania wrażeń, odczuwanie wrażeń, skłonność do silnych wzruszeń.

 Wrażliwy, czuły na otrzymywane wrażenia, łatwo przejmujący ś., ulegający wrażeniom, skłonny do wzruszeń.

 Wrąb, karb, nacięcie, kresa, pręga; wrąbywanie ś. w co, wciosywanie; pewne wiązanie w budowie, w którym jedne części wchodzą w nacięcia drugich; część lasu, wyznaczona na wyrąbanie, poręba; pozwolenie na rąbanie drzewa w cudzym lesie; w. wosku = krąg wosku stopionego.

 Wrąbać — p. nied. Wrąbywać.

 Wrąbywać, Wrębywać, dok. Wrąbać; rąbiąc wycinać zagłębienie w czym, robić toporem wcięcie w czym; w. ś., rąbiąc przedostawać ś. do środka czego.

 Wrący — p. Wrzący.

 Wrąg, Wręga, jeden z balów zgiętych, stanowiących żebra statku wodnego.

 Wrążek, sztuka drzewa świerkowego, używana do budowy galarów.

 Wreszcie, przysł., wkońcu, nakoniec, nareszcie; zresztą, niechaj już, niechby.

 Wrębek, zdr. od Wrąb.

 Wrębne (-ego), opłata za pozwolenie rąbania w cudzym lesie.

 Wrębny, dotyczący wrębu; koła w-e = dwa koła wielkie, przechodzące przez bieguny świata i punkty przesilenia, porównania dnia z nocą, dzielące równik i zodjak na cztery części, służące do wskazywania czterech pór roku.

 Wręcz, przysł., zbliska, oko w oko, twarz w twarz, osobiście; wprost, otwarcie, bez ogródki, nie owijając w bawełnę, nie uciekając ś. do omówień.

 Wręczać, dok. Wręczyć; oddawać komu do rąk własnych, składać co w czyje ręce.

 Wręczyciel, człowiek, który co wręcza.

 Wręczycielka, forma żeńska od Wręczyciel.

 Wręga — p. Wrąg.

 Wręgonogi, rząd ślimaków morskich, przezroczystych, galaretowatych, o nodze ścieśnionej w pionową wręgę płetwową.

 Wrodzić — p. nied. Wradzać.

 Wrodzony, dany razem z życiem, przyrodzony, nienabyty.

 Wrogi, właściwy wrogowi, stanowiący własność wroga, nieprzyjazny, nieprzyjacielski.

 Wroki (-ów), dań, kara pieniężna.

 Wrona, ptak, wróblowaty, śpiewający, zębodzioby z rodziny kruków o plecach i brzuchu popielatym, reszta ciała czarna (fig.); żart., dziewczyna ruchliwa, gadatliwa.

 Wroni, tyczący ś. wrony; czarny, jak pióra u wrony; w-ie oko — p. Kulczyba.

 Wroniawy, czarniawy.

 Wroniec, ptak wróblowaty śpiewający, zębodzioby, z rodziny kruków, cały czarny (fig.).

 Wronik, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Wronka, mała wrona; ptak z rzędu śpiewających, zębodziobych, z rodziny kruków (fig.).

 Wronopopielaty, popielato-siwy, jak wrona.

 Wroność, kolor czarny, lśniący.

 Wrony, barwy czarnej; u konia: kary.

 Wrosłooki, mający oczy osadzone nieruchomo w skorupie: skorupiaki w-ie = siadłookie.

 Wrosły, który w co wrósł.

 Wrosnąć, Wrość — p. nied. Wrastać.

 Wrośle (-li), rodzaj grzybów, pasorzytujących na żywych roślinach.

 Wrota, brama podwórzowa, wielkie drzwi; wąwóz, przesmyk górski; będzie i przed naszemi w-ami słońce = i do nas szczęście zawita; w. do raju = wstęp do szczęścia, do wieczności szczęśliwej; otworzyć komu w. do czego = ułatwić dostęp do czego, osiągnienie czego; patrzeć, jak cielę na malowane w. = gapić ś. bezmyślnie.

 Wrotek, zwierzę, należące do typu robaków, przeważnie wielkości mikroskopijnej, kołowrotek (fig.).

 Wrotka (-ek), przyrząd na czterech kółkach, przywiązywany rzemieniami do nogi, służący do ślizgania ś. po gładkiej powierzchni, rodzaj sportu (fig.).

 Wrotkarka, forma żeńska od Wrotkarz.

 Wrotkarski, odnoszący ś. do wrotkarza.

 Wrotkarstwo, sport ślizgania ś. na wrotkach, skating (sketin).

 Wrotkarz, mężczyzna, ślizgający ś. na wrotkach, używający sportu wrotkowskiego.

 Wrotna (-ej), odźwierna.

 Wrotnica, jedno skrzydło wrot, otwierające ś.

 Wrotniczy, należący do wrotnika, do odźwiernego; rzecz., służący, pilnujący bramy, wrót, otwierający je, odźwierny.

 Wrotnisko, tor, umyślnie zbudowany do ślizgania ś. na wrotkach, skating-ring (sketinryng).

 Wrotny, dotyczący wrót, należący do wrót; mający być zwróconym, powrotny, zwrotny; rzecz., służący, pilnujący wrót, odźwierny.

 Wrotycz, roślina zielna z rodziny złożonych, używana w lecznictwie (fig.).

 Wróbel, ptak wróblowaty, stożkodzioby z rodziny łuszczaków, o głosie ostrym, świergocącym (f.); jeść, pić, jak w. = bardzo mało; lepszy w. w ręku, niż cietrzew na sęku = lepszy mały zysk pewny, niż wielki niepewny; skacze, jak w. na nici = podryguje zabawnie; cudzą pszenicę ogania, a jego w-e piją = troszczy ś. o cudze dobro, nie zaś o swoje.

 Wróbelek, Wróbeleczek, mały wróbel.

 Wróblę, Wróblątko, pisklę wróbla.

 Wróbli, odnoszący ś. do wróbla, należący do wróbla, właściwy wróblowi; w-e języczki = drobna roślinka, ścieląca ś. po ziemi, z rodziny rdestowatych, rdest ptasi; w-e proso — p. Nawrót.

 Wróblica, Wróbliczka, samica wróbla.

 Wróblik, mały wróbel.

 Wróblowaty, podobny do wróbla; w lm., w-te, rząd ptaków małych a. średniej wielkości, żywiących ś. ziarnem, jagodami a. owadami i posiadających narząd śpiewny.

 Wróblowiec, pająk dymaczkowaty z rzędu toczących.

 Wróblowy — p. Wróbli.

 Wróblówka, motyl z rodziny sówek, z podrzędu nocnicówek.

 Wrócić — p. nied. Wracać.

 Wróg, nieprzyjaciel, człowiek, źle życzący i źle czyniący innym, człowiek a. naród, walczący z innym, adwersarz, przeciwnik; w. rodzaju ludzkiego = szatan.

 Wróż, motyl z rodziny południc, z podrzędu dniowców; leśnik wróż (fig.).

 Wróżba, przepowiadanie przyszłości, wieszczenie, prorokowanie; to, co ś. prorokuje o przyszłości, wieszczba, przepowiednia, proroctwo; znak, mający przepowiadać przyszłość, wróżka, omen; rozpocząć co pod złą w-ą = nieszczęśliwie, wśród okoliczności nieprzyjaznych; zacząć co pod dobrą w-ą = szczęśliwie.

 Wróżbiarka — p. Wróżka.

 Wróżbiarski, dotyczący wróżbiarza, właściwy wróżbiarzowi, wieszczy, przepowiedni, proroczy.

 Wróżbiarstwo, sztuka wróżenia, przepowiadania przyszłości.

 Wróżbiarz, Wróżbita, Wróżek, człowiek, trudniący ś. przepowiadaniem przyszłości z pewnych oznak, prorok, wieszczek.

 Wróżbit, Wróżbita — p. Wróżek.

 Wróżbitka, forma ż. od Wróżbita.

 Wróżebny, dotyczący wróżby, wróżbiarski.

 Wróżek — p. Wróżbiarz.

 Wróżka, znak, zapowiadający co na przyszłość, wróżba, omen; wróżenie, wieszczenie, odgadywanie przyszłości; kobieta, trudniąca ś. przepowiadaniem przyszłości, prorokini, wieszczka, wróżbiarka.

 Wróżnik — p. Wróżek.

 Wróżyć, odgadywać przyszłość, wieszczyć, prorokować; rokować co komu na przyszłość, przepowiadać; tuszyć, mieć nadzieję, że się co stanie.

 Wrunąć, wedrzeć ś., wpaść dokąd z hałasem, z trzaskiem.

 Wrychle, przysł., rychło, prędko, niebawem, wkrótce, zaniedługo, wnet.

 Wryć — p. nied. Wrywać.

 Wryjek, owad z podrzędu tęgopokrywych.

 Wryjkowaty, podobny do wryjka.

 Wrytnica trąbkowa, gatunek robaka, należącego do pierścienic (f.).

 Wrytoszczękie, rząd ryb kościstych.

 Wryty, wgłębiony w co za pomocą rylca; wpojony, wrażony głęboko: w. w pamięć; wkopany: stoi, jak w. = stoi nieruchomie, osłupiały z podziwu.

 Wrywać, dok. Wryć; ryjąc zagłębiać co w co, wkopywać, wciskać, wpychać, wtykać; w. ś., ryjąc zagłębiać ś., wbijać ś. w głąb, wciskać ś., wpychać ś.

 Wrywać się, dok. Werwać się; wdzierać ś. dokąd gwałtem, przemocą wpadać w głąb czego.

 Wrzask, mocny, przenikliwy głos człowieka a. zwierzęcia; krzyk przenikliwy, gwar wielki głośnej rozmowy wielu osób, hałas.

 Wrzaskliwie, przysł., z wrzaskiem, głosem przenikliwym, bardzo głośno, hałaśliwie, krzykliwie.

 Wrzaskliwy, krzyczący przeraźliwie, bardzo krzykliwy; pełen wrzasku, hałasu; skłonny do wrzasku, lubiący kłócić ś., podnoszący głos z byle powodu; mający zwyczaj mówić, rozprawiać mocnym, podniesionym głosem.

 Wrzasnąć — p. nied. Wrzeszczeć; krzyknąć przeraźliwie.

 Wrzawa, szum, wielki szmer, hałas, gwar, zgiełk, powstający, gdy wiele osób zacznie naraz głośno mówić.

 Wrzawić, robić wrzawę, podnosić zgiełk.

 Wrzawisko, okropna wrzawa, hałas przeraźliwy.

 Wrzawliwy, pełen wrzawy, szumu, hałasu, wrzasku; zgiełkliwy, gwarny.

 Wrząco, przysł., gorąco, ogniście; zapalczywie, gniewliwie, namiętnie, gwałtownie.

 Wrzącość, przymiot tego, co jest wrzące.

 Wrzący, który wre, kipiący; gorący, skwarny; zapalczywy, namiętny, gwałtowny; awanturniczy, zawadjacki.

 Wrzątek, płyn, doprowadzony do punktu wrzenia, gotowania ś.; ukrop, kipiątek, war.

 Wrzeciądz, łańcuch a. sztaba żelazna do zamykania drzwi, zawora, zasuwa (fig.).

 Wrzeciennica, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, wrzecionkowata; padalec, płaz podobny do wrzeciona.

 Wrzecionak, rodzaj grzybka.

 Wrzecioneczka, owad z rządu dwuskrzydłych, pszczółkowatych.

 Wrzecioniarz, Wrzecieniarz, rzemieślnik, trudniący ś. wyrobem wrzecion.

 Wrzecionko, małe wrzeciono.

 Wrzecionkoryb, ryba koścista skrzelowata, brzuchopłetwa, piszczałkowata.

 Wrzecionkowaty, mający kształt wrzeciona, owalno-podłużny: ryby w-e = gromada ryb piersiopłetwych, skrzelowatych.

 Wrzecionnik, owad z rzędu dwuskrzydłych, kosmatych.

 Wrzeciono, narzędzie tokarskiej roboty, z jednego końca grubsze, służące do przędzenia włókien i nawijania nici (fig.); w. osi = ramię, na którym kręci ś. piasta; w. prasy, śruby = drążek, pręt, na którym ś. robią gwinty; w. w młynie = gruby drąg żelazny, którego jeden koniec dolny, opiera ś. na nieruchomej podstawie, a drugi górny, podtrzymuje wierzchni kamień młyński, który obraca, sam będąc obracanym przez koło; w. w ludwisarni = sztuka drzewa, na której lepi ś. z gliny model armaty; krewny po w-ie = po kądzieli, z linji macierzystej.

 Wrzecionowaty, mający kształt wrzeciona.

 Wrzecznik, roślina wodna z rodziny wrzecznikowatych, z rzędu szlamowych (fig.).

 Wrzecznikowate, rodzina roślin wodnych a. błotnych, należących do rzędu szlamowych.

 Wrzeczy — p. Wrzekomo.

 Wrzeć, o płynie: warzyć ś., kipieć, wreć; burzyć ś.; przemieniać ś. w parę w całej swej zawartości, burzliwie, z przewalaniem ś. i bełkotem, gotować ś., przewracać ś. ze szmerem i szelestem, wytryskać gwałtownie; przen., poruszać ś. w różnych kierunkach, mieszać ś., jak gotująca ś. woda w garnku: tłum wre, mrowisko wre; odbywać ś. z wielkim hałasem, wrzawą, z wielką zawziętością: wre bitwa, wre robota, wrze wojna; przen., burzyć ś., wzruszać ś., roznamiętniać ś., być w stanie rozgorączkowania, rozjątrzenia, kipieć namiętnością; w domu wre, jak w garnku = pełno kręcących ś. gorączkowo ludzi; cały dzień wrzało, jak w garnku = była burza z piorunami i grzmotami.

 Wrzedzianka — p. Wrzodzianka.

 Wrzekomo — p. Wrzkomo.

 Wrzekorak, rodzaj skorupiaka.

 Wrzenie, gwałtowne wywiązywanie się pary przy gotowaniu wody lub innego płynu; burzenie się, głuchy gniew, niepokój, niezadowolenie ogólne, bunt; punkt w-a = temperatura, przy której płyn, przy pewnym ciśnieniu atmosferycznem, przechodzi w stan wrzenia.

 Wrzepiać, dok. Wrzepić; wrażać, wtykać, wścibiać, wmuszać co w kogo; wpychać, wbijać; w. wzrok = patrzeć przenikliwie, patrzeć w jedno miejsce; dokuczać komu czym, narażać kogo na przykrość; w. komu co = bić, ćwiczyć; w. ś., wciskać ś., wrywać ś., przedostawać ś. dokąd gwałtem.

 Wrzesień, dziewiąty miesiąc roku.

 Wrzeszcz, człowiek wrzaskliwy, hałaśnik, krzykacz.

 Wrzeszczeć, dok., Wrzasnąć; krzyczeć przenikliwie, podnosić wrzask robić hałas, wrzawę; skarżyć się na co głośno.

 Września, krzew dwuliścieniowy z rodziny tamaryszkowatych, sączący sok słodki krzepnący, zw. manną, tamaryszek (fig.).

 Wrześniak, źrebiec a. koń, urodzony we wrześniu, zatrzymujący po siedmiu latach już na zawsze te same cechy na zębach; zając, urodzony we wrześniu.

 Wrześniaczka, źrebica a. kobyła, urodzona we wrześniu.

 Wrześniowy, dotyczący miesiąca września, odbywający ś. we wrześniu; dotyczący rośliny wrześni.

 Wrześniówka, wycieczka zamiejska we wrześniu.

 Wrzezać — p. nied. Wrzezywać.

 Wrzezywać, dok. Wrzezać; wrzynać, wkrawać, wcinać.

 Wrzęch, zwierzę stawowate z gromady pajęczaków, o ciele podługowatym, pasorzytujące w zwierzętach i w człowieku (fig.).

 Wrzkomo, Wrzekomo, W rzeczy, przysł., niby, niby to, jakoby, tylko na pozór, udanie, pozornie.

 Wrzodek, mały wrzód.

 Wrzodliwy, Wrzodowaty, pełen wrzodów, okryty wrzodami.

 Wrzodnica, owad bezskrzydły z poskocznych.

 Wrzodowacieć, Wrzodowieć, dostawać wrzodów, okrywać ś. wrzodami; zamieniać ś. na wrzód.

 Wrzodowy, dotyczący wrzodu.

 Wrzodzianka, Wrzedzianka, Wrzodzienica, czerwona bolesna ropiejąca nabrzmiałość guzowata na ciele, czyrak.

 Wrzodzieć — p. Wrzodowieć.

 Wrzodzienica — p. Wrzodzianka.

 Wrzodzik, mały wrzód.

 Wrzos, roślina z rodziny wrzosowatych, rosnąca w lasach na gruncie piaszczystym (fig.).

 Wrzosak, motyl z podrzędu miernikowców, rodziny drzewiniaków, przylepek wrzosak.

 Wrzosiec, roślina trwała z rodziny wrzosowatych.

 Wrzosik, rodzaj wrzosu.

 Wrzosisty, zarosły wrzosem.

 Wrzosowate, krzewy mniejsze a. większe z rzędu wrzosowych.

 Wrzosowina, wrzos, zebrany do przykrywania roślin.

 Wrzosowisko, grunt uprawny, zarosły poprzednio wrzosem; kępa wrzosu.

 Wrzosowy, dotyczący wrzosu, zrobiony z wrzosu; ziemia w-a = na której rośnie wrzos; w lm., w-e, rząd roślin z szeregu zrosłopłatkowych, krzewy a. drzewa.

 Wrzosówka, ziemia wrzosowa.

 Wrzośnica, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Wrzód, guzowate zapalenie na ciele a. w ciele, w którym zebrała ś. ropa, ropień, abces, czyrak, fistuła.

 Wrzucać, dok. Wrzucić; rzucać, miotać, ciskać, sypać co w środek czego; w. co na co = rzucać, ciskać, miotać co na wierzch czego, narzucać; w. ś., rzucać ś., ciskać ś., wpadać w co a. na co; wrywać ś., wdzierać ś., napadać; żart., wchodzić gwałtownie w co a. do czego: w. ś. w dorożkę, w tramwaj = wsiadać z rozmachem.

 Wrzut, wrzucanie, wrzucenie.

 Wrzutny, dotyczący wrzucania.

 Wrzynać, dok. Werznąć; rznąc robić w czym zagłębienie, rowek, karb, fugę; wcinać, wkarbowywać; w. ś., rozcinając, rozrzynając co, przenikać wewnątrz czego; wciskać ś., gnieść, uwierać.

 Wsadzać, dok. Wsadzić; umieszczać co wewnątrz czego; sadowić, sadzić w czym; wsuwać, wtykać, wpychać, wciskać; umieszczać kogo w takim miejscu, że wyjść z niego trudno, zamykać gdzie: w. do kozy, do więzienia; umieszczać, sadzać, sadowić na wierzchu czego: w. na konia, w. czapkę na głowę; wynosić na urząd, na dostojeństwo; w. kogo na kogo, dawać mu wyższe miejsce, stanowisko, urząd, niż innemu; podszczuwać kogo, nasadzać kogo przeciw komu, podszczuwać, podbechtywać; w. ś., być wsadzanym; dostawać ś. dokąd.

 Wsadzić — p. nied. Wsadzać.

 Wsarkać, dok. Wsarknąć; sarkając. siąkając, wciągać.

 Wschodek, mały wschód, stopień; w lm., w-ki, schodki.

 Wschodni, dotyczący wschodu słońca, będący z tej strony, gdzie słońce zdaje ś. wschodzić; idący od wschodu; mieszkający na wschodzie, pochodzący ze wschodu; dotyczący Wschodu, t. j. wschodnio-południowej części Europy i Azji; kościół w. = grecko-katolicki; kwestja w-a = zagadnienia polityczne, związane ze Wschodem; języki, narody w-ie = semickie a. mongolskie; rysy twarzy w-ie = semickie.

 Wschodnio, przysł., w kierunku na wschód a. ze wschodu: w.-południowy = leżący między wschodem a południem; w.-północny = leżący między wschodem a północą.

 Wschodowaty, z kształtu podobny do wschodów, tarasowaty.

 Wschodowy, dotyczący wschodu, odnoszący się do wschodów.

 Wschodzić, dok. Wzejść, Wznijść, Wzniść; z niższego poziomu dostawać ś. na wyższy; o nasionach roślin: ukazywać ś. nad powierzchnią gleby, kiełkować, puszczać kiełki z ziemi; o ciałach niebieskich: ukazywać ś. nad linją horyzontu; zaczynać ś., brać początek, ukazywać się.

 Wschodzień, wiatr wschodni.

 Wschodzisty, wznoszący się w górę amfiteatralnie; dotyczący wschodów.

 Wschopić się, pokwapić się.

 Wschód, przedostawanie się z niższego miejsca na wyższe, podnoszenie ś., wschodzenie; miejsce, przez które wschodzi się w górę czego; jeden ze stopni schodów, drewniany, żelazny, kamienny, betonowy i t. p.; w. rośliny = kiełkowanie; o ciałach niebieskich: ukazywanie ś. nad linją horyzontu; strona świata, w której słońce wschodzi; kraje, leżące na wschodzie względem nas: blizki w. = Bałkany, Azja zachodnia, Egipt; daleki“ w. = Azja wschodnia, Chiny, Japonja, Indje, Syberja wschodnia; narody, zamieszkujące to kraje.

 Wschwał, przysł., w wyrażeniu: na w. = wybornie, znakomicie, doskonale, pysznie, nad wyraz.

 Wsep, Wsypka, wsypywanie; to, co wsypują; poszewka, w którą wsypują pierze.

 Wsiać — p. nied. Wsiewać.

 Wsiadać, dok. Wsiąść, Wsieść; umieszczać ś., sadowić ś. w środku czego a. na wierzchu czego: w. na konia; dostawać ś. do środka czego a. na co; w. na kogo, brać nad kim górę, siodłać go, opanowywać; łajać kogo, besztać; napadać na kogo zbrojno, następować mu na kark; w. na kogo z góry = zacząć mu ostro wymyślać; w. na tron = wstępować; zapadać ś., osiadać, wklęsać.

 Wsiadane (-ego), chwila przed wyruszeniem w drogę, wyjezdne; znak do wyruszenia w drogę, hasło do drogi; na w-em = przepicie pożegnalne przy odjezdnem, strzemienne.

 Wsiadanie — p. Wsiadać.

 Wsiarz, wieśniak, rolnik, ziemianin.

 Wsiąk, wsiąkanie.

 Wsiąkać, dok. Wsiąknąć; o płynie: przedostawać ś. wewnątrz jakiego ciała przez maleńkie otwory; wciągać, wchłaniać w siebie małemi otworami; przen., przenikać, wrażać ś., ginąć bez śladu, przepadać, znikać.

 Wsiąknąć — p. nied. Wsiąkać.

 Wsiąść — p. nied. Wsiadać.

 Wsiec — p. nied. Wsiekać.

 Wsiekać, dok. Wsiec; za pomocą sieczenia, robienia otworu, wpuszczać, wsadzać co w co, wrzynać; wcinać.

 Wsieść — p. nied. Wsiadać.

 Wsiew, wsiewanie, wsianie; to, co ś. wsiewa: ziarno, nasienie; zasiew, posiew.

 Wsiewać, dok. Wsiać; sypać, rzucać nasiona w ziemię, aby wzeszły; w. ś., być wsiewanym.

 Wsikać, dok. Wsiknąć; sikając wtryskiwać płyn wewnątrz czego, wstrzykiwać, wszprycowywać.

 Wsiknąć — p. nied. Wsikać.

 Wsina, licha, uboga wieś.

 Wsisko, wielka, brzydka wieś; miejsce, gdzie niegdyś była wieś.

 Wskakiwać, dok. Wskoczyć; skacząc dostawać ś. wewnątrz czego a. na wierzch czego; przen., mieszać ś. do czego niepotrzebnie, wścibiać ś., wtrącać ś. do czego; porywać ś., zrywać ś. z miejsca gwałtownie.

 Wskarmić, karmiąc podchować, podkarmić.

 Wskasywać (się), dok. Wskasać (ś.); podkasywać (ś.), podginać (ś.), uginać (ś.).

 Wskaz, giest rozkazujący, skinienie; rozkaz ustny; przekaz pieniężny, polecenie na piśmie, asygnacja; w. sądowy = wyrok, dekret.

 Wskazać — p. nied. Wskazywać.

 Wskazanie, rzecz, od Wskazać; rada, polecenie, rozkaz, wskazówka; cecha znamienna, wydarzenie typowe, pozwalające orjentować ś. w czym, określić co, przewidzieć co.

 Wskazany, którego wskazano, pożądany, konieczny, wymagany samą logiką rzeczy.

 Wskaziciel, palec wskazujący.

 Wskazówka, to, co wskazuje nam drogę postępowania, pozwala określić co, zorjentować ś. w czym; rada, polecenie; w. u zegara = strzałka, pokazująca cyfry godzin, minut i sekund, indeks; podobna strzałka z różnych przyrządów technicznych i fizycznych.

 Wskazujący, który wskazuje; palec w. = drugi (za wielkim).

 Wskazywać, dok. Wskazać; ukazywać, pokazywać jakby palcem, wyciągniętym w pewnym kierunku i zwróconym ku pewnemu przedmiotowi, zwracać uwagę czyjąś na coś giestem a. słowem; znaczyć, oznaczać, znamionować, pozwalać przewidywać co; pouczać, jak co ma być zrobione, wykonane; w. kogo, skazywać na karę wyrokiem sądowym a. administracyjnym; rozkazywać, polecać, zalecać; oznajmiać komu swą wolę przez kogo; w. co na kogo, przekazywać, cedować, asygnować.

 Wskaźnik, to, co ukazuje; wskazówka.

 Wskoczyć — p. nied. Wskakiwać.

 Wskok, przysł., skokiem, biegiem, śpiesznie, szybko, co żywo, w lot.

 Wskopać — p. nied. Wskopywać.

 Wskopywać, dok. Wskopać; kopiąc poruszać, wzruszać spulchniać.

 Wskos, przysł., na poprzek, w poprzek, na ukos, na przełaj, ukośnie, ukosem, pochyło, na wskos.

 Wskośnie, przysł., ukośnie, ukosem, pochyło.

 Wskośny, idący po linji przekątniej, ukośny, pochyły.

 Wskórać, dopiąć celu, osiągnąć cel, dokazać swego, otrzymać co.

 Wskroś, Wskróś, przysł., przez środek czego aż na drugą stroną, na wylot; dokładnie, doskonale, zupełnie, całkowicie; wszechstronnie, od końca do końca, na wskroś, skróś; pod włos.

 Wskrzesać, dok. Wskrzesnąć; odzyskiwać nanowo życie, powracać do życia, ożywać, zmartwychwstawać; przen., powracać do dawnego kwitnącego stanu.

 Wskrzesać — p. nied. Wskrzesywać.

 Wskrzesiciel, człowiek, który wskrzesza; Zbawiciel, Zbawca.

 Wskrzesicielka, forma żeńska od Wskrzesiciel.

 Wskrzesić, Wskrzesnąć — p. nied. Wskrzeszać.

 Wskrzesywać, dok. Wskrzesać; wydobywać iskry, uderzając stalą o twardy kamień, krzesać.

 Wskrzeszać, dok. Wskrzesić; przywracać życie zmarłemu; przywracać do dawnego kwitnącego stanu, do dawnego bytu; odnawiać, podźwigać nanowo; w. w pamięci = przypominać rzeczy dawne, zapomniane obrazy i wspomnienia, odnawiać je.

 Wskrześca — p. Wskrzesiciel.

 Wskrześnięcie, powrót do życia, zmartwychwstanie.

 Wskrzykać, dok. Wskrzyknąć; odzywać się raz po raz głośno, wykrzykiwać.

 Wskrzyknąć — p. nied. Wskrzykać.

 Wskurzyć, wzbić kurzem, podkurzyć, podnieść w górę kurzawą.

 Wsławiać, dok. Wsławić; czynić sławnym, rozsławiać, rozgłaszać czyjąś sławę; wychwalać, wysławiać; w. ś., nabierać rozgłosu, stawać ś. sławnym; rozgłaszać ś., przechodzić z ust do ust, roznosić się.

 Wsłuchać się — p. nied. Wsłuchiwać się.

 Wsłuchiwać się, dok. Wsłuchać się; starać się dobrze słyszeć i zrozumieć, pilnie i uważnie słuchać, przysł., uchiwać ś. odgłosom, starać ś. rozeznać słuchem.

 Wsmarować — p. nied. Wsmarowywać.

 Wsmarowywać, dok. wsmarować; smarując starać ś., żeby smarowidło przenikło wewnątrz czego, wcierać; w. ś., nacierać ś.; być wsmarowywanym.

 Wsmętniony, zasmucony, smętny, melancholijny.

 Wsobiać się, dok. Wsobić ś.; wciskać ś., wkradać ś, wdzierać ś., dostawać ś. dokąd podstępem; wkorzeniać się, zakorzeniać się, gruntować gdzie swoje panowanie, swoje władanie i t. p.

 Wsolić, włożyć w sól, sól wsypać wewnątrz czego; w. komu baty = dać mu w skórę, obić go.

 Wspaczać, dok. Wspaczyć; czynić wspacznym, nadawać kierunek wsteczny, czynić, że ś. coś cofa; sprawiać, że ś. coś komu nie udaje; w. ś., iść w kierunku wstecznym, cofać się.

 Wspaczność, kierunek wsteczny.

 Wspaczny, skierowany wstecz, wsteczny, idący wspak; przeciwny, niepomyślny; zrozumiany a. wykonany w sposób przeciwny, niż należy, opaczny.

 Wspak, przysł., od końca do początku, w stronę wręcz przeciwną właściwemu kierunkowi, wstecz; przeciwnie, niż należy, na opak, opacznie; wbrew powszechnie przyjętym obyczajom, przeciwnie, niż inni czynią; w niwecz; pisać w. = od prawej ręki do lewej; w. komu a. czyjej woli ś. stawić = sprzeciwiać ś., opierać ś.; w. obrócić się = pójść w niwecz.

 Wspakiem, przysł., wspak, na opak, opacznie.

 Wspamiętać — p. nied. Wspamiętywać.

 Wspamiętywać, dok. Wspamiętać; przypominać, wspominać, przywodzić na pamięć.

 Wspaniale, przysł., świetnie, okazale, ostentacyjnie, pysznie, przepysznie; hojnie, szczodrze, bogato, szczodrobliwie, szlachetnie, zacnie, wielkodusznie; wspaniałomyślnie.

 Wspaniałomówny, wspaniały w mowie.

 Wspaniałomyślnie, przysł., szlachetnie, z darowaniem winy, zacnie, wielkodusznie, szczytnie, wzniośle, górnie.

 Wspaniałomyślność, wspaniałość myśli, szlachetność, wzniosłość, zacność uczuć, szczytność, górność ducha, wielkoduszność.

 Wspaniałomyślny, wspaniale, szlachetnie myślący, wielkoduszny, szczytny, wzniosły, zacny; szczodry, przebaczający, darowujący winy.

 Wspaniałość, zacność, szlachetność, górność uczuć i myśli; wzniosłość ducha, wielkoduszność; okazałość, majestatyczność, przepych; hojność, szczodrobliwość, szczodrota.

 Wspaniały, znany, szlachetny, wspaniałomyślny, wielkoduszny; przebaczający winy, łaskawy, hojny, szczodry, szczodrobliwy; odznaczający ś. przepychem, majestatyczny, okazały, pyszny, bogaty, świetny, pięknej postaci, pięknej budowy, imponujący ogromem i pięknością: w. budynek.

 Wspanoszeć, wzbogacić ś., przyjść do zamożności, porość w pierze, nabrać pychy dorobkiewicza.

 Wspanoszyć, panem uczynić, wzbogacić; w. ś. — p. Wspanoszeć.

 Wspar, rodzaj samołówki na ptaki; ptasznik; na w-rze = na widoku, na oku wszystkich.

 Wsparcie, podparcie, danie podpory, oparcie na czym; pomoc dana komu, zapomoga pieniężna, wspomożenie, jałmużna; w. ś., oparcie ś. o co; sprzeciwianie się.

 Wsparty, który się oparł na czym, oparty, który otrzymał wsparcie.

 Wspiąć się — p. nied. Wspinać ś.

 Wspierać, dok. Wesprzeć; dawać podporę, oparcie, opierać, dźwigać na sobie; przen., pomagać, wspomagać, dawać pomoc, dawać wsparcie, udzielać zapomogi, zasiłku pieniężnego, wspomagać jałmużną; wstrzymywać natarcie, opierać ś., odpierać, spychać z jakiego miejsca, zmuszać do cofania ś.; zwalczać; w. pieniędzmi = udzielać jałmużny, zapomogi; w. radą = dobrze radzić, udzielać rady; w. ś., mieć co za punkt oparcia, za podporę, opierać ś. na czym, na kim; przen., znajdować w czym pomoc, wspomożenie, polegać na czym; radzić sobie, dawać sobie radę, ratować ś. czym; nawzajem ś. wspierać, nawzajem ś. podtrzymywać, by nie upaść; nawzajem sobie pomagać, nieść sobie pomoc wzajemną, dawać sobie nawzajem wsparcie; wstrzymywać ś. w natarciu, zatrzymywać ś. w pędzie, napotkawszy silną przeszkodę, cofać ś. z obranej drogi; sprzeciwiać się czemu, gardłować przeciw czemu, opór stawiać, opierać się czemu.

 Wspiętrzyć (się), wznieść (się) piętrami, nastroszyć się.

 Wspinać się, dok. Wspiąć się; o roślinach: piąć ś. w górę, czepiając się różnych przedmiotów, wić ś. w górę; o czworonogach: stawać na tylnych nogach, przednie wraz z całym ciałem podnosząc do góry i przybierając postawę pionową, stawać dęba; o ludziach: podnosić ś. na palce dla dosięgnięcia czegoś a. zobaczenia czegoś przez wierzch zasłaniających przedmiotów; przen., piąć ś. do góry, starać ś. zająć wyższe stanowisko pod jakim względem.

 Wspławiać, dok. Wspławić; sprawiać, żeby coś pływało po wierzchu czego; moczyć.

 Wspłodzić, spłodzić, stworzyć, wytworzyć, zrodzić.

 Wspłonąć, zapalić ś. nagle płomieniem; wybuchnąć, spalić.

 Wspłynąć — p. nied. Wspływać.

 Wspływać, dok. Wspłynąć; wypływać na wierzch, pod wierzch.

 Wspodobać się komu, wzbudzić ku sobie upodobanie.

 Wspomagać, dok. Wspomóc; pomagać komu, wspierać kogo pomocą, udzielać komu pomocy, dawać ratunek; udzielać komu zasiłku pieniężnego, zapomogi, jałmużny; w. ś., pomagać sobie wzajemnie, dawać sobie wzajemnie pomoc, wspierać ś. nawzajem.

 Wspominać, dok. Wspomnieć; przywodzić sobie co na myśl, przypominać sobie co; zwracać uwagę na co, zastanawiać ś. nad czym; w. komu co = przywodzić na pamięć, przypominać; wzmiankować co, napomykać o czym.

 Wspominek, wzmianka, wspomnienie; w lm., w-i, uroczystość dla uczczenia pamięci zmarłych, zaduszki, dziady.

 Wspomnieć — p. nied. Wspominać.

 Wspomnienie, przywiedzenie sobie albo komu czego na pamięć, przypomnienie, odnowienie ś. w pamięci, obudzenie w pamięci, zrobienie wzmianki, napomknięcie; to, co sobie przypominamy, obraz zdarzeń minionych, odnowionych w pamięci.

 Wspomocnik, ten, co wspomaga.

 Wspomoga — p. Wspomożenie.

 Wspomożenie, udzielenie pomocy; pomoc dana komu; wsparcie, zasiłek pieniężny, jałmużna.

 Wspomożyciel, Wspomagacz, człowiek, który wspomaga.

 Wspomóc — p. nied. Wspomagać.

 Wspora, Wspór, to, co ś. podpiera; podpora, podstawa; w budow., kamień, stanowiący podstawę kosza a. łuku sklepieniowego: w. podokienna = ściana od spodu okna, do tła izby sięgająca albo zamiast niej kratka, ze słupków zrobiona; w fortyf., bryła z muru, w kształcie różnoboku, stanowiąca część obwarowania fortecznego; przen., zasada, podstawa, fundament, ostoja.

 Wspornik, w budown., kamień, z pod spodu krzywo podciosany, ze ściany sterczący i służący da podparcia wydatnego ściennego pasa wyskoku wieńca w krajniku a. też tła kamiennego w balkonie.

 Wsporny, odnoszący ś. do wspory; podpierający, podtrzymujący.

 Wspólniczka, Spólniczka, kobieta, należąca do jakiego czynu, spółki, przestępstwa, pracy.

 Wspólnictwo, Spólnictwo, należenie do czego, współdziałanie, uczestnictwo, udział, spółka.

 Wspólniczyć, Spólniczyć, należeć do czego wespół z kim, wspólnie działać, pracować z kim, brać udział w czym, być uczestnikiem czego.

 Wspólnie, Spólnie, przysł., łącznie, razem, wespół z innymi, wraz z kimś drugim.

 Wspólnik, Spólnik, towarzysz, kolega, człowiek, należący do spółki z kim, do jakiego przedsiębiorstwa, do handlu z kim innym, biorący w czym udział, uczestnik.

 Wspólność, Spólność, odbywanie razem, przez wiele osób jakiej czynności a. pracy; posiadanie czego przez wiele osób jednocześnie, wspólne władanie czego, własność komunistyczna.

 Wspólnota, Spólnota, wspólna własność czegoś, co należy do pewnej grupy ludzi, np. gminy; jednota.

 Wspólny, Spólny, jeden dla wszystkich, powszechny, ogólny; zobopólny, wzajemny; wspólnie do innych należący; zarówno i innych obchodzący, jednako wszystkich tyczący się.

 Współ, Wespół, przysł., razem, wspólnie z innym, łącznie, wraz, społem; wzajemnie, zobopólnie.

 Współapostoł, Spółapostoł, towarzysz w apostolstwie, apostoł w stosunku do drugiego apostoła.

 Współarendarz, Spółarendarz, człowiek arendujący, dzierżawiący co, wspólnie z drugim arendarzem, współdzierżawca.

 Współbiesiadnictwo, wspólne pożycie dwuch a. więcej gatunków roślinnych a. zwierzęcych w celu wzajemnego żywienia ś. albo wspólnej obrony, współżycie, symbjoza, komensalizm.

 Współbiesiadniczka, Spółbiesiadniczka, kobieta, należąca do biesiady, biesiadująca razem z innymi, uczestniczka biesiady.

 Współbiesiadnik, Spółbiesiadnik, mężczyzna, biesiadujący wspólnie, razem z innymi, uczestnik biesiady; zwierzę a. roślina, żyjące we współbiesiadnictwie z innym zwierzęciem a. rośliną.

 Współbiesiadować, Spółbiesiadować, biesiadować wspólnie, razem z innymi, brać z innymi udział w biesiadzie.

 Współbiskup, Spółbiskup, biskup w stosunku do innego biskupa.

 Współbliźni, Spółbliźni, bliźni w stosunku do innego bliźniego.

 Współbojować, Spółbojować, bojować razem z innymi, współwojować, uczestniczyć w boju.

 Współbojownik, Spółbojownik, człowiek, wojujący razem z innymi, uczestnik bojów.

 Współbrat, Spółbrat, człowiek w stosunku do innego człowieka, bliźni; brat w stosunku do brata; w lm., w-cia, wszyscy ludzie, wszyscy chrześcijanie; synowie jednej ojczyzny, rodacy.

 Współbraterski, Spółbraterski, należący wspólnie do brata, do braci; koleżeński.

 Współbraterstwo, Spółbraterstwo, braterstwo, przyjaźń braterska, koleżeństwo.

 Współbrzmieć, Spółbrzmieć, stanowić z czym jedno brzmienie, stanowić brzmienie wspólne, brzmieć wraz z czymś harmonijnym akordem.

 Współcechowy, Spółcechowy, należący do tegoż cechu; rzecz., członek tegoż cechu.

 Współcesarz, Spółcesarz, cesarz, panujący wspólnie z innym cesarzem w tym samym kraju.

 Współchrześcijanin, Spółchrzcścijanin, chrześcijanin w stosunku do drugiego chrześcijanina, brat w Chrystusie.

 Współcierpieć, Spółcierpieć, cierpieć wspólnie z kim, dzielić czyją boleść, okazywać komu swoje współczucie, ubolewać nad czyimś cierpieniem.

 Współcieszyć się, Spółcieszyć się, cieszyć ś. wraz z innymi, dzielić czyjąś radość.

 Współczesność, Spółczesność, jednoczesność, istnienie w jednym czasie; to, co istnieje w jednym czasie z czymś innym, pokolenie współczesne, życie współczesne.

 Współczesny, Spółczesny, dziejący ś. a. żyjący w tym samym czasie, co i inni a. coś innego; rzecz., człowiek, żyjący w tym samym czasie, co i ktoś inny.

 Współcześniczka, Spółcześniczka, forma ż. od Współcześnik.

 Współcześnie, Spółcześnie, przysł., jednocześnie z kim, z czym, w tym samym czasie, co i coś innego.

 Współcześnik, Spółcześnik, człowiek, żyjący w tym samym czasie, co i ktoś inny, współczesny.

 Współczłowiek, Spółczłowiek, człowiek w stosunku do innego człowieka, bliźni.

 Współczucie, Spółczucie, podzielanie czyjegoś smutku, odczuwanie czyjejś niedoli, troski, litość, politowanie, współubolewanie

 Współczuć, Spółczuć, czuć razem z kimś, czuć to samo, co i ktoś inny, dzielić, podzielać czyjeś uczucia.

 Współczynnik, Spółczynnik, w mat., czynnik liczbowy wyrazu algiebraicznego, koeficjent.

 Współczynny, Spółczynny, działający wspólnie z kim innym.

 Współdłużnik, Spółdłużnik, dłużnik w stosunku do innych dłużników tego samego wierzyciela.

 Współdymny, Spółdymny, używający tegoż ogniska, co i ktoś inny; rzecz., człowiek, używający wspólnego z kim ogniska, współmieszkaniec, współlokator.

 Współdyrektor, Spółdyrektor, człowiek, zarządzający czym wspólnie z kimś innym, stojący na czele jakiejś instytucji, szkoły, fabryki i t. p. wspólnie z kimś innym.

 Współdziałacz, Spółdziałacz, człowiek, wspólnie w czym działający z kimś innym, wspólnie przyczyniający ś. do czego, biorący udział w czym, współczynny.

 Współdziałać, Spółdziałać, działać wspólnie z kim, brać udział, uczestniczyć w czym, przykładać ś., przyczyniać ś. do czego.

 Współdziałanie, Spółdziałanie, wspólne działanie z kimś innym, uczestnictwo, udział w działaniu wraz z innemi.

 Współdziedzic, Spółdziedzic, człowiek, będący dziedzicem razem z kimś innym; człowiek, posiadający jaką własność wspólnie z kimś innym.

 Współdziedzictwo, Spółdziedzictwo, wspólne dziedzictwo, własność wspólna, wspólne władanie.

 Współdziedziczka, Spółdziedziczka, forma ż. od Współdziedzic.

 Współdziedziczyć, Spółdziedziczyć, dziedziczyć wspólnie z kimś innym, być współwłaścicielem majątku.

 Współdzierżawca, Spółdzierżawca, człowiek, dzierżawiący co wraz z kimś innym, współarendarz.

 Współdzierżawczyni, Spółdzierżawczyni, forma żeń. od Współdzierżawca.

 Współdzierżawić, Spółdzierżawić, dzierżawić, trzymać w dzierżawie co wspólnie z kimś innym.

 Współdzierżeć, Spółdzierżeć, posiadać co wspólnie z kimś innym, być współwłaścicielem czego.

 Współgłoska — p. Spółgłoska.

 Współgłośny, Spółgłośny, wydający dźwięk wspólnie z innym dźwiękiem.

 Współgość, Spółgość, gość w stosunku do innych gości, będący gościem jednocześnie z innym gościem, współbiesiadnik.

 Współgrający, Spółgrający, grający razem z kim; rzecz., grający razem z innemi grającemi.

 Współgranicze, Spółgranicze, wspólna granica dwu krajów, dwu majątków, pogranicze, miedza graniczna.

 Współgraniczny, Spółgraniczny, graniczący z czym, graniczny, ościenny.

 Współgrzeszny, grzeszący wraz z kim innym.

 Współgrzeszyć, Spółgrzeszyć, grzeszyć wspólnie z kim innym.

 Współhandlować, Spółhandlować, handlować razem z kim innym.

 Współherbownik, Spółherbownik, człowiek, należący do jednego z kimś herbu, współklejnotnik.

 Współhetman, Spółhetman, towarzysz hetmana, hetman, będący hetmanem jednocześnie z innym hetmanem.

 Współimienniczka, forma ż. od Współimiennik.

 Współimiennik, człowiek, mający to samo imię, co i ktoś inny, imiennik.

 Współimienny, Spółimienny, mający toż samo imię, co i ktoś inny, współznaczny.

 Współistnie, Spółistotnie, przysł., z zupełną jednością co do istoty.

 Współistnieć, Spółistnieć, istnieć razem, jednocześnie z kim albo z czym.

 Współistnienie, Spółistnienie, jednoczesne istnienie z kim albo z czym.

 Współistność, Spółistność, współistota; współistnienie.

 Współistny, Spółistotny, posiadający jedną istotę wraz z kimś a. czymś innym.

 Współistota, Spółistota, istota, istniejąca razem, jednocześnie z inną.

 Współistotnie, przysł. — p. Współistnie.

 Współistotny — p. Współistny.

 Współjadać, Spółjadać, jadać u jednego stołu razem z kimś innym, stołować ś. razem z kim.

 Współjednoczyć, Spółjednoczyć, z wielu tworzyć jedno, jednoczyć, łączyć, zespalać.

 Współjestestwo, Spółjestestwo, tosamość istoty, jestestwa; spólne jestestwo, spólna istota trzech osób Trójcy Świętej, jako jeden z dogmatów wiary chrześcijańskiej.

 Współka, Spółka, połączenie ś., związek dwu albo kilku osób dla wspólnych celów, dla prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa, handlu, fabryki; wspólność zysku a. straty w równych częściach: grać w karty na w-ę, trzymać na loterji na w-ę; obcowanie, stosunek z kim, współdziałanie z kim, należenie do współki z kim, wspólnictwo; powiedziały jaskółki, że niedobre są w-i = mają współki swoje strony ujemne.

 Współklejnotnik, Spółklejnotnik, człowiek, należący do tegoż herbu, co i ktoś inny, współherbownik.

 Współkolega, Spółkolega, wspólnik w jakim zawodzie: kolega, towarzysz szkolny.

 Współkompan, Spółkompan, towarzysz, spólnik.

 Współkostera, Spółkostera, towarzysz gry hazardownej.

 Współkować, Spółkować, mieć z kim stosunek, związek, obcować, przestawać z kim; w. ś., łączyć ś., jednoczyć ś., zapalać ś.; o zwierzętach: łączyć ś. w pary.

 Współkowanie, rzecz., od Współkować; związek cielesny dwu płci, parzenie ś.

 Współkrólować, Spółkrólować, królować, panować wspólnie z kimś innym.

 Współkupczyć, Spółkupczyć, prowadzić handel wspólnie z kimś innym, mieć z kim współkę handlową.

 Współmęczennica, Spółmęczennica, forma żeńska od Współmęczennik.

 Współmęczennik, Spółmęczennik, mężczyzna męczony, znoszący męki razem z kimś innym.

 Współmęczeństwo, Spółmęczeństwo, męczeństwo wspólne z innymi.

 Współmierność, Spółmierność, w mat., taki stosunek wzajemy dwu wielkości, że posiadają one wspólną miarę.

 Współmierny, Spółmierny, w mat., posiadający wspólną miarę z czymś innym; wielkości w-e;  przen., nie dający ś. porównać z kimś a. czymś innym; nie pozostający w należytym stosunku z kimś a. czymś innym.

 Współmieszczanin, Spółmieszczanin, mieszkaniec tego samego miasta, co i inny, współobywatel.

 Współmieszkać, Spółmieszkać, mieszkać razem z kimś innym.

 Współmieszkaniec, Spółmieszkaniec, człowiek, mieszkający w tym samym domu, mieście a. wsi, co ktoś inny.

 Współmieszkanka, Spółmieszkanka, forma żeńska od Współmieszkaniec.

 Współmiłośnica, Spółmiłośnica, współzalotnica, współkochanka.

 Współmiłośnictwo, Spółmiłośnictwo, współzawodnictwo w miłości, współzalotnictwo.

 Współmiłośnik, Spółmiłośnik, współzawodnik w miłości, współzalotnik, współamator.

 Współmodlitwa, Spółmodlitwa modlitwa wspólna.

 Współnabywca, Spółnabywca, człowiek, który nabywa a. nabył coś wspólnie, na współkę z kim innym.

 Współnadzorca, Spółnadzorca, człowiek, mający nadzór nad czym wspólnie z kimś innym.

 Współniebianin, Spółniebianin, człowiek, dzielący wieczne szczęście z innymi w niebie.

 Współniewola, Spółniewola, wspólność niewoli, wspólna niewola.

 Współniewolnik, Spólniewolnik, niewolnik w stosunku do innych niewolników, towarzysz niewoli.

 Współobecność, Spółobecność, obecność jednoczesna dwuch a. kilku osób w jednym miejscu.

 Współobecny, Spółobecny, obecny czemu jednocześnie z kim innym, będący w jednym miejscu, jednocześnie z kimś innym.

 Współobiadować, Spółobiadować, jeść obiad razem z kimś innym, współjadać, należeć do uczty, do biesiady wspólnie z kim innym.

 Współobwiniać, Spółobwiniać, dok. Współobwinić, Spółobwinić; obwiniać kogo razem z innymi o wspólnictwo w czym.

 Współobwiniony, Spółobwiniony, obwiniony razem z kimś innym; współoskarżony.

 Współobywatel, Spółobywatel, mieszkaniec tego samego miasta, kraju, państwa, co i ktoś inny, rodak.

 Współobywatelka, Spółobywatelka, forma żeńska od Współobywatel.

 Współobywatelstwo, Spółobywatelstwo, wspólnictwo w prawie obywatelskim; zbior., współobywatele.

 Współodkupiciel, Spółodkupiciel, ten, który co odkupił razem z kimś innym.

 Współopieka, Spółopieka, opieka, wykonywana wspólnie z kimś innym,

 Współopiekun, Spółopiekun, człowiek, któremu poruczono opiekę nad kim a. nad czym wspólnie z kimś innym; człowiek, który proteguje kogo wspólnie z kimś innym, współorędownik.

 Współopiekunka, forma żeńska od Współopiekun.

 Współopiekuństwo, Spółopiekuństwo, stanowisko, obowiązki współopiekunów.

 Współorędowniczka, Spółorędowniczka, forma żeńska od Współorędownik; przyczyniająca ś. za kim, wspólnie z kim innym.

 Współorędownik, Spółorędownik, mężczyzna, orędujący pa kim razem z kimś innym.

 Współoskarżać, Spółoskarżać, dok. Współoskarżyć, Spółoskarżyć; oskarżać, obwiniać kogo jednocześnie a. razem z innymi o wspólnictwo w czym.

 Współoskarżyciel, Spółoskarżyciel, człowiek, który oskarża razem z innymi.

 Współożywiać, Spółożywiać, dok. Współożywić, Spółożywić; ożywiać razem a. jednocześnie z kimś innym.

 Współpanować, Spółpanować, panować wspólnie z kim innym, dzielić z kimś panowanie.

 Współparafjanin, Spółparafjanin, mężczyzna, mieszkający w tejże parafji, co i inny parafjanin.

 Współparafjanka, forma żeńska od Współparafjanin.

 Współplemiennik, Spółpiemiennik, mężczyzna, należący do tegoż plemienia, co i ktoś inny.

 Współplemienny, Spółplemienny, należący do tegoż plemienia.

 Współplemię, Spółplemię, jedność plemienia, wspólność plemienna.

 Współpłacić, Spółpłacić, płacić razem z kimś innym.

 Współpłakać, Spółpłakać, płakać razem z kimś innym.

 Współpoddanka, Spółpoddanka, poddanka w stosunku do innych poddanek.

 Współpoddany, Spółpoddany, pozostający w tymże, co i ktoś inny, poddaństwie.

 Współpodróżniczka, Spółpodróżniczka, Współpodróżna, Spółpodróżna, towarzyszka podróży, odbywająca podróż razem z inną podróżującą.

 Współpodróżnik, Spółpodróżnik, Współpodróżny, Spółpodróżny, towarzysz podróży.

 Współpodróżować, Spółpodróżować, podróżować razem z kim innym.

 Współpogrzebać, Spółpogrzebać, Współpogrześć, Spółpogrześć, pogrzebać razem z kimś innym.

 Współpomagać, Spółpomagać, pomagać komu razem z kimś innym.

 Współpomocnica, Spółpomocnica, forma żeńska od Współpomocnik.

 Współpomocnik, Spółpomocnik, pomocnik w stosunku do innega pomocnika, pracujący razem, pomagający razem z innym w jakiej pracy.

 Współposiadacz, Spółposiadacz, człowiek, posiadający coś na własność razem z kimś innym.

 Współposiadaczka, Spółposiadaczka, forma żeńska od Współposiadacz.

 Współposiadać, Spółposiadać, posiadać coś wspólnie z kimś innym.

 Współposłaniec, Spółposłaniec, człowiek, posłany razem z innym posłańcem, współgoniec.

 Współposłannik, Spółposłannik, człowiek, którego posłano razem z kimś innym, współdelegat.

 Współpośrednictwo, Spółpośrednictwo, pośrednictwo wspólne z kimś innym.

 Współpośrednik, Spółpośrednik, człowiek, pośredniczący wraz z kimś innym w jakiejś sprawie.

 Współpowietnik, Spółpowietnik, mieszkaniec tego samego powiatu.

 Współpozwany, Spółpozwany, człowiek obwiniony i pozwany do sądu wraz innemi osobami.

 Współpracować, Spółpracować, być zajętym jakąś pracą wraz z kim innym a. z innymi.

 Współpracownica, Spółpracownica, forma żeńska od Współpracownik.

 Współpracownictwo, Spółpracownictwo, praca wspólna z jedną lub wielu osobami, udział w jakiejś pracy, przyczynianie ś. do wykonania czego; w. w jakimś piśmie = zasilanie go pracami swego pióra; w. w jakim interesie, sklepie, fabryce = stanowisko, zajęcie pracownika, urzędnika i t. p.

 Współpracownik, Spółpracownik, mężczyzna, wykonywający jakąś pracę wraz z kimś innym, biorący udział w jakiejś pracy; w. w jakimś piśmie, gazecie = literat, dziennikarz, zamieszczający w nich prace swego pióra; w. w jakimś biurze, sklepie, fabryce = pracownik, pomocnik, urzędnik.

 Współprośba, Spółprośba, prośba wspólna z innemi osobami.

 Współprzedawca, Spółprzedawca, człowiek, sprzedający coś wspólnie z innemi osobami.

 Współprzemiana, Spółprzemiana, przemiana wspólna, jednoczesna.

 Współprzyczyna, Spółprzyczyna, przyczyna, działająca razem z innemi przyczynami.

 Współprzyjaciel, Spółprzyjaciel, przyjaciel wspólny.

 Współprzynosić, Spółprzynosić, dok. Współprzynieść, Spółprzynieść; przynosić razem z innemi.

 Współprzysięga, Spółprzysięga, przysięga, złożona wspólnie i jednocześnie z innemi osobami.

 Współprzytomny, Spółprzytomny, obecny, przytomny razem z kimś innym.

 Współradca, Spółradca, należący do rady jednocześnie z innymi, radca w stosunku do innych radców, w stosunku do sprawy, będącej przedmiotem narady.

 Współradość, Spółradość, radość wspólna, radość, dzielona z innemi osobami.

 Współradośny, Spółradośny, wyrażający radość wspólną.

 Współradzić, Spółradzić, radzić wraz z innemi, naradzać ś. z kimś wspólnie.

 Współredaktor, Spółredaktor, mężczyzna, redagujący co wspólnie z kimś innym, będący na czele jakiej redakcji wspólnie z innym redaktorem.

 Współregiencja, Spółregiencja, regiencja, wykonywana wspólnie z innemi osobami, współrządztwo.

 Współregient, Spółregient, regient w stosunku do innych regientów, rządzących z nim wspólnie.

 Współrękojmia, Spółrękojmia, rękojmia wspólna kilku osób, rękojmia solidarna; poręczyciel solidarny.

 Współrobotnik, Spółrobotnik, robotnik w stosunku do innych robotników; towarzysz roboty.

 Współrodactwo, Spółrodactwo, stosunek między współrodakami, należenie do tego samego kraju, narodu, państwa.

 Współrodaczka, Spółrodaczka, forma żeńska od Współrodak.

 Współrodak, Spółrodak, człowiek, należący do tego samego narodu, co i ktoś inny, rodak, współziomek, ziomek, kompatryjota.

 Współrodny, Spółrodny, urodzony razem z innym a. innemi.

 Współrozkazać — p. nied. Współrozkazywać.

 Współrozkazywać, Spółrozkazywać, dok. Współrozkazać, Spółrozkazać; rozkazywać wraz z kimś innym, dzielić z kimś władzę, dowództwo, współpanować współrzędnie.

 Współrówiennica, forma żeńska od Współrówiennik.

 Współrówiennik, Spółrówiennik, człowiek, będący w jednym wieku z kim, rówiennik, rówieśnik.

 Współrówieśnica — p. Współrówiennica.

 Współrówieśnik — p. Współrówiennik.

 Współrówność, Spółrówność, równość względem kogo, równość w stosunku do innych.

 Współrówny, Spółrówny, równy z kimś innym.

 Współruch, Spółruch, ruch, objawiający ś. w innych nerwach przy działaniu jednego z nerwów ruchowych, ruch jednoczesny.

 Współrząd, Spółrząd, rząd, rząd wspólny, rządzenie wspólne z kimś innym.

 Współrządca, Spółrządca, człowiek, rządzący wspólnie z kimś innym, monarcha, panujący wspólnie z innemi monarchami, współregient; człowiek, administrujący czym razem z kim innym.

 Współrządztwo, wspólne rządy, sprawowane wspólnie z kimś innym.

 Współrzecznik, Spółrzecznik, rzecznik, orędownik w stosunku do innych rzeczników, współpatron.

 Współrzemieślnik, Spółrzemieślnik, towarzysz w rzemiośle.

 Współrzędny, postawiony w jednym rzędzie wraz z innemi: zdania w-e = zdania główne względem siebie a. zdania poboczne, odnoszące ś. do jednego głównego względem siebie.

 Współsędzia, Spółsędzia, sędzia, sądzący jaką sprawę z innemi sędziami, towarzysz sędziego.

 Współsiedzieć, Spółsiedzieć, siedzieć razem z kim.

 Współsiostra, Spółsiostra, siostra w stosunku do innej siostry; siostra w Chrystusie.

 Współsługa, Spółsługa, służący a. służąca w stosunku do innych służących tegoż pana.

 Współsłużba, Spółsłużba, służba wspólna.

 Współsłużebnica, Spółsłużebnica, forma żeńska od Współsłużebnik.

 Współsłużebnik, Spółsłużebnik, towarzysz służby.

 Współsłużyć, Spółsłużyć, służyć razem z kimś innym.

 Współspadkobierca, Spółspadkobierca, mężczyzna, na którego spada sukcesja wraz z innemi spadkobiercami.

 Współspadkobierczyni, forma żeńska od Współspadkobierca.

 Współspajać, dok. Współspoić;. łączyć razem, spajać, zespalać.

 Współsprawca, Spółsprawca, człowiek, który wraz z innemi dopuścił ś. jakiegoś czynu, współwinowajca.

 Współsprawczyni, forma żeńska od Współsprawca.

 Współstołowniczka, forma żeńska od Współstołownik.

 Współstołownik, Spółstołownik, mężczyzna, stołujący ś. gdzie razem z kimś innym.

 Współstworzenie, stworzenie w stosunku do innych stworzeń, stworzenie takie, jak i my.

 Współswat, Spółswat, swat w stosunku do innych swatów; swatający jednocześnie z kim innym.

 Współsypiać, Spółsypiać, sypiać z kim razem.

 Współśpiewaczka, Spółśpiewaczka, forma żeńska od Współśpiewak.

 Współśpiewać, Spółśpiewać, śpiewać z kimś razem.

 Współśpiewak, Spółśpiewak, śpiewak, występujący wraz z innemi śpiewakami w chórze, w operze i t. p.

 Współśrodkowość, w figurach gieometrycznych posiadanie wspólnego środka, koncentryczność.

 Współśrodkowy, Spółśrodkowy, w mat., o kołach, kulach i innych figurach: mający wspólny środek, koncentryczny.

 Współświadczyć, Spółświadczyć, świadczyć wspólnie z kimś innym.

 Współświadek, Spółświadek, świadek, świadczący razem z innym świadkiem w tejże sprawie.

 Współświekier, Spółświekier, świekier w stosunku do innych świekrów.

 Współświęcić, Spółświęcić, święcić razem z kimś.

 Współświętować, świętować razem z kimś innym.

 Współtancerz, Spółtancerz, człowiek, tańczący razem z kim innym, uczestnik tańca.

 Współtowarzystwo, Spółtowarzystwo, stosunek wzajemny towarzyszów.

 Współtowarzysz, Spółtowarzysz, towarzysz, kolega w jakiejś pracy, w zawodzie, w szkole.

 Współtowarzyszyć, Spółtowarzyszyć, być towarzyszem czyim.

 Współtraktować, Spółtraktować, traktować razem z kimś o jakim przedmiocie a. o jaki interes.

 Współtworzyć, Spółtworzyć, tworzyć wspólnie z kimś innym.

 Współtwór, Spółtwór, twór, istniejący jednocześnie z innym tworem.

 Współtwórca, Spółtwórca, człowiek, tworzący co z kimś innym.

 Współubiegacz, Spółubiegacz, spółubiegający ś., współzalotnik, rywal, współzawodnik, konkurent.

 Współubiegać się, Spółubiegać się, starać ś. ubiec, uprzedzić innego, jednocześnie starającego ś. o co; konkurować, rywalizować, emulować, współzawodniczyć o co.

 Współubolewać, Spółuboiewać, podzielać czyjąś boleść, żałować czego wspólnie z kimś innym, mieć współczucie względem kogo.

 Współuczennica, Spółuczennica, uczennica w stosunku do innych uczennic, towarzyszka nauki, koleżanka.

 Współuczeń, Spółuczeń, uczeń w stosunku do innych, towarzysz nauki, kolega.

 Współuczestnictwo, Spółuczestnictwo, udział w czym, uczestnictwo w czym wraz z innemi.

 Współuczestniczka, forma żeńska od Współuczestnik.

 Współuczestnik, Spółuczestnik, człowiek, biorący udział w czym, uczestnik.

 Współudział, Spółudział, udział w jakiej pracy, w jakiej sprawie, w jakim przedsiębiorstwie, wspólnie z kimś innym, należenie do czego, uczestnictwo w czym.

 Współurzędniczka, forma żeńska od Współurzędnik.

 Współurzędnik, Spółurzędnik, towarzysz, kolega w urzędowaniu.

 Współurzędowy, Spółurzędowy, pochodzący ze wspólności urzędu.

 Współustanawiać, dok. Współustanowić; ustanawiać coś wspólnie z kimś innym.

 Współustanowiciel, Spółustanowiciel, człowiek, biorący udział w ustanawianiu czego.

 Współustanowić — p. nied. Współustanawiać.

 Współuwielbiać, Spółuwieibiać, dok. Współuwielbić, Spółuwielbić; uwielbiać wraz z innym.

 Współużywać, Spółużywać, używać czego wspólnie z kimś innym.

 Współwalczący, Spółwalczący, człowiek, walczący z kimś innym przeciw wspólnemu wrogowi.

 Współwalczyć, Spółwalczyć, walczyć wspólnie z kimś przeciw wspólnemu wrogowi, współbojować.

 Współwalka, Spółwalka, walka, odbywana wspólnie z kimś, walka przeciw wspólnemu wrogowi, dla wspólnych celów.

 Współwędrować, Spółwędrować, podróżować razem z kimś innym.

 Współwędrowiec, Spółwędrowiec, towarzysz wędrówki, podróży.

 Współwędrówka, Spółwędrówka, wspólna wędrówka, podróż, odbywana razem z kim.

 Współwiecznie, Spółwiecznie, przysł., wiecznie z kim; współcześnie.

 Współwieczność, Spółwieczność, wieczność wspólna dwu a. kilku istotom; współczesność, jednoczesność.

 Współwieczny, Spółwieczny, równie wieczny, jak i ktoś inny, współprzedwieczny.

 Współwiedzieć, Spółwiedzieć, wiedzieć o czym wraz z innym.

 Współwięzień, Spółwięzień, więzień w stosunku do innych więźniów, towarzysz więzienia, niewoli.

 Współwina, Spółwina, wina, popełniona wspólnie z kimś innym.

 Współwinny, Spółwinny, mający udział w jakiej winie.

 Współwinowajca, Spółwinowajca, winowajca, który popełnił jakąś winę wspólnie z kimś innym.

 Współwinowajczyni, forma żeńska od Współwinowajca.

 Współwładać, Spółwładać, panować wraz z kimś innym.

 Współwładca, Spółwładca, człowiek, mający udział we władzy najwyższej, władający razem z innemi.

 Współwładczyni, Spółwładczyni, forma żeńska od Współwładca.

 Współwładność, Spółwładność, wspólność władzy z kim.

 Współwładztwo, Spółwładztwo, władza, rządy wspólne z kimś innym.

 Współwłasność, Spółwłasność, własność wspólna z kimś innym.

 Współwłaściciel, Spółwłaściciel, człowiek, posiadający jakąś rzecz wspólnie z kimś innym.

 Współwłaścicielka, forma żeńska od Współwłaściciel.

 Współwojować, Spółwojować, współbojować, współwalczyć, wojować razem z kim innym.

 Współwojownik, Spółwojownik, mężczyzna, wojujący razem z drugim przeciw wspólnemu wrogowi.

 Współwstać, Spółwstać — p. nied. Współwstawać.

 Współwstawać, Spółwstawać, dok. Współwstać, Spółwstać; wstawać razem z kim innym.

 Współwybierać, Spółwybierać, dok. Współwybrać, Spółwybrać; wybierać razem z kimś innym.

 Współwyborca, Spółwyborca, wyborca w stosunku do innych wyborców, należący do wspólnych wyborów.

 Współwybrać, Spółwybrać — p. nied. Współwybierać.

 Współwychodźca, Spółwychodźca, towarzysz w wychodźtwie, współemigrant.

 Współwychować — p. nied. Współwychowywać.

 Współwychowanica, Spółwychowanica, Współwychowanka, Spółwychowanka, kobieta, wychowana a. wychowywana razem z kimś innym.

 Współwychowaniec, Spółwychowaniec, chłopiec, młodzieniec, wychowany a. wychowywany z kimś innym.

 Współwychowywać, dok. Współwychować; wychowywać razem z kimś innym.

 Współwydawca, Spółwydawca, wydawca, wydający co wspólnie z kimś innym.

 Współwyganiać, Spółwyganiać, dok. Współwygnać, Spółwygnać; wyganiać razem z kimś innym.

 Współwygnać — p. nied. Współwyganiać.

 Współwygnanie, Spółwygnanie, wygnanie wspólne z wieloma innymi.

 Współwygnaniec, Spółwygnaniec, człowiek, wygnany wraz z innemi, towarzysz wygnania.

 Współwygnanka, forma żeńska od Współwygnaniec.

 Współwyliczać, Spółwyliczać, dok. Współwyliczyć, Spółwyliczyć; wyliczać wraz kimś innym.

 Współwyliczyć — p. nied. Współwyliczać.

 Współwyznawca, Spółwyznawca, człowiek, jednego z kimś wyznania, jednych z kimś zasad filozoficznych, religijnych, naukowych, estetycznych, politycznych i t. p.

 Współwyzwoleniec, Spółwyzwoleniec, człowiek, wyzwolony wraz z kimś innym.

 Współwznieść — p. nied. Współwznosić.

 Współwznosić, Spółwznosić, dok. Współwznieść, Spółwznieść; wznosić co razom z kimś innym, razem a. jednocześnie z czym innym.

 Współwzrastać, Spółwzrastać, dok. Współwzrosnąć, Spółwzrosnąć; wzrastać wspólnie z kimś a. z czymś.

 Współwzrosnąć — p. nied. Współwzrastać.

 Współzabójca, Spółzabójca, człowiek, który wspólnie z kimś zabił kogo a. co.

 Współzalotnica, Spółzalotnica, forma żeńska od Współzalotnik.

 Współzalotnictwo, Spółzalotnictwo, prowadzenie zalotów jednocześnie z kimś innym, współubieganie ś., konkurencja, rywalizacja miłosna.

 Współzalotniczka, Spółzalotniczka — p. Współzalotnica.

 Współzalotnik, Spółzalotnik, współzawodnik, konkurent, rywal.

 Współzawodnica, Spółzawodnica, Współzawodniczka, Spółzawodniczka, forma żeńska od Współzawodnik.

 Współzawodnictwo, Spółzawodnictwo, ubieganie ś. o co razem z kimś, rywalizacja, konkurencja.

 Współzawodniczka — p. Współzawodnica.

 Współzawodniczyć, Spółzawodniczyć, iść z kim w zawody, ubiegać ś. o co wspólnie z kim, rywalizować, konkurować o co.

 Współzawodnik, Spółzawodnik, mężczyzna, ubiegający ś. o co razem z kimś, współzawodnik, konkurent, rywal.

 Współziemianin, Spółziemianin, mieszkaniec tej samej ziemi, powiatu, krainy, prowincji, co i ktoś inny.

 Współziemianka, forma żeńska od Współziemianin.

 Współziomek, Spółziomek, człowiek, pochodzący z jednej ziemi, z jednego kraju, z jednego państwa z kimś innym.

 Współznaczny, Spółznaczny, jednoznaczny.

 Współżołnierz, Spółżołnierz, towarzysz broni.

 Współżycie, pożycie wspólne z kimś — p. Symbjoza.

 Współżywić się, Spółżywić się, żywić ś. wspólnie z kimś innym.

 Wspór — p. Wspora.

 Wspuchnąć, nabrzmieć, spuchnąć, napuchnąć, wzdąć ś. od puchliny.

 Wspuszyć, napuszyć w górę, wzdąć, zrobić napuszonym; w. ś., napuszyć ś., nadąć ś.; przen., stać ś. zarozumiałym.

 Wspychać się, wzbijać ś. w pychę, wynosić ś.

 Wstać — p. nied. Wstawać.

 Wstawa — p. Sinus.

 Wstawać, dok. Wstać; z położenia siedzącego a. leżącego przechodzić w stojące, pionowe; w. przed kim = dla uczczenia go podnosić ś. z siedzenia; w. z łóżka = podnosić ś. po śnie a. chorobie; w. z martwych = po wracać do życia; o słońcu, księżycu, gwiazdach = wschodzić; włosy mi w-ają na głowie z przerażenia = jeżą ś.; przen., rozpoczynać ś., urzeczywistniać ś., nabierać kształtów realnych, wszczynać ś., przychodzić do życia; ruszać ś., ocykać ś. z apatji; wznosić ś., podnosić ś., sterczeć.

 Wstawiać, dok. Wstawić; stawiać co w środku czego, wkładać co do czego, umieszczać co wewnątrz czego, wsadzać co do czego; wprawiać, osadzać co na pewnym miejscu: w. szybę w oknie, w. sztuczne oko, sztuczne zęby; w. kogo na tron, na dostojeństwo, na państwo = wprowadzać, osadzać, pomagać uzyskać; żart., w. wódkę, wino = pić; w. ś., być wstawianym; w. ś. w co = wtrącać ś., mieszać ś.; w. ś. za kim = zanosić za kim prośbę, wnosić instancję, bronić kogo przed kim; żart., upijać ś., urzynać ś.

 Wstawiciel, Wstawiacz, człowiek, który wstawia, wkłada, wprawia co; człowiek, który wstawia ś. za kim, orędownik.

 Wstawić — p. nied. Wstawiać.

 Wstawiennictwo, wstawienie ś., protekcja, orędownictwo, instancja.

 Wstawiony, którego wstawiono; sztuczny, nienaturalny: ząb w.; nietrzeźwy, pijany, urżnięty.

 Wstawka, coś wstawionego, dodanego: w. w operze, w operetce = śpiew, śpiewka, dodane we właściwych miejscach; rodzaj ozdoby z tiulu albo koronki wstawionej, wszytej w materjał; w-ki, w bot., strzępki, wyrastające na powierzchni grzybów miseczkowatych.

 Wstąpić — p. nied. Wstępować.

 Wstążczyna, marna, licha wstążka.

 Wstążeczka, krótka, wązka, ozdobna wstążka.

 Wstążka, niezbyt szeroka taśma z jedwabiu a. innego materjału, najczęściej kolorowa; na w-ce prowadzić = rządzić podług upodobania, powodować kim bez jego oporu.

 Wstecz, przysł., w stronę wręcz przeciwną poprzedniemu a. właściwemu kierunkowi, w tył, wspak, nazad, z powrotem.

 Wstecznictwo, ogół pojęć przestarzałych, zacofanych, konserwatyzm.

 Wsteczniczka, forma żeńs. od Wstecznik.

 Wstecznie, przysł., cofając ś., w kierunku wstecznym; niepostępowo, reakcyjnie, konserwatywnie.

 Wstecznik, człowiek, przeciwny postępowi, człowiek zacofanych pojęć, konserwatysta, reakcjonista.

 Wsteczność, właściwość sposobu myślenia i postępowania wsteczników, ludzi przeciwnych postępowi, konserwatyzm, reakcjonizm, zacofanie.

 Wsteczny, o ruchu: odbywający ś. w odwrotnym niż dotychczas kierunku, cofający ś.; przeciwny postępowi, konserwatywny, zacofany, reakcyjny

 Wstęchlina, Wstęchlizna, Wstęchłość, stęchlizna.

 Wstęchły, stęchły.

 Wstęchnąć (się), spleśnieć; stęchnąć, zaśmiardnąć się.

 Wstęga, taśma dość szeroka, jedwabna a. z innego materjału, używana do ozdoby ubrania a. włosów lub jako odznaczenie urzędnika, wojskowego; przen., każda rzecz, mająca kształt wstęgi, długa a wązka, np. rzeka, droga; ryba koścista, skrzelowata, piersiopłetwa, wstęgowata; wstęgownica.

 Wstęgowaty, podobny do wstęgi, mający kształt podobny do wstęgi; w-e = gromada ryb kościstych, skrzelowatych.

 Wstęgowiec — p. Tasiemiec.

 Wstęgowy, zrobiony ze wstęgi.

 Wstęgówka, motyl z rodziny żmijówek, z podrzędu nocnicówek (fig.).

 Wstęp, wstąpienie, nie, wchodzenie, wejście wewnątrz czego albo z miejsca niższego na wyższe; prawo wejścia, wstąpienia dokąd, wolne wejście dokąd, przystęp do czego; miejsce, którędy wchodzi się do czego, wejście, brama, wrota, brzeg czego; przen., udział, uczestnictwo w jakiej czynności, prawo przyłączania ś. do czego; przen., początek, zawiązanie ś., rozpoczęcie czego: na samym w-ie = na samym początku; w. do złego = pierwszy krok na złej drodze; to dopiero w.! = dopiero początek!; przen., początkowa część dzieła naukowego albo literackiego, przedmowa, słowo wstępne; pierwsza część jakiegoś opisu, opowiadania, rozprawy, mowy, wdrożenie, zawiązek; w lm., w-y, stopnie, wschody.

 Wstępka, rodzaj porostu ziemnego.

 Wstępne (-ego), opłata za pozwolenie wstępu dokąd, za prawo należenia do czego, wkupne, wpisowe.

 Wstępnie, przysł., przygotowawczo, początkowo, przed rozpoczęciem czego.

 Wstępny, odnoszący ś. do wstępu, wstępowania albo wstąpienia; przygotowawczy, początkowy, przygotowujący do właściwej czynności, będący na wstępie, na początku czego: słowo w-e = przedmowa do jakiegoś dzieła naukowego a. literackiego, wstęp; w-a część opisu, rozprawy i t. p. = wstęp; mowa w-a = rozpoczynająca obrady, zagajenie; w-a środa = środa popielcowa, popielec, jako początek postu; w-a niedziela = pierwsza wielkiego postu; zaczepny: wojna w-a; w. dzień w kalendarzu = włożony między inne dla wyrównania rachunku, przybyszowy, np. 29 lutego w latach przestępnych; w. miesiąc = trzynasty miesiąc u Żydów, uzupełniający różnice kalendarzowe; idący w górę: w-a linja pokrewieństwa, t. j. ojciec, dziad, pradziad i t. p.; w-a klasa = najniższa klasa w szkołach średnich, klasa przygotowawcza; kurs w. = który trzeba przejść przed wstąpieniem do wyższego zakładu naukowego.

 Wstępować, dok. Wstąpić; stawiać nogę w co, stępować na co stopą, wejść nią w co; wchodzić wewnątrz czego, iść do środka czego, przenikać w co; wnikać, wsiąkać, przedostawać ś. w środek; z niższego miejsca przenosić się na wyższe, dążyć, iść ku górze, wznosić ś.; w. na co = otrzymywać jakiś urząd, godność: w. na tron = zostawać panującym; w. po kim na co, dziedziczyć po kim jakąś godność, władzę, tytuł dostojny i t. p.; w. w czyje ślady = czynić tak, jak on, naśladować go; w. w czyje strzemię = iść jego śladami; w. do kogo = zachodzić do niego, odwiedzać go po drodze; w. dokąd = wchodzić na chwilę po drodze: w. do sklepu, do banku, na pocztę; w. w prawa jakie = obejmować je; w. w majętność, w dobra = otrzymywać je na własność prawną; w. do klasztoru = zostawać zakonnikiem; w. do wojska = zostawać żołnierzem; w. do szkół, do uniwersytetu = zostawać uczniem, studentem; dusza we mnie wstąpiła = odzyskałem otuchę, przytomność; djabeł w niego wstąpił = opętał go: jakiż duch w ciebie wstąpił? = skąd ci to przyszło mówić, robić?; w. z kim w związek małżeński = kojarzyć ś. węzłem małżeńskim, żenić ś.; w. w bój = zaczynać walczyć; wstąpił do piekła, po drodze mu było = mówi ś., kiedy dla załatwienia czego trzeba zbaczać z drogi; w. między kogo = rozzbrajać walczących, godzić kłócących ś.; w. z kimś w szranki = zaczynać z nim walczyć.

 Wstęsknić się, stęsknić ś., znudzić ś., sprzykrzyć ś., uprzykrzyć ś.

 Wstężak, motyl z podrzędu miernikowców z rodziny rośliniaków, zasmutek, wstężniak.

 Wstężeniec, roślina jeżogłówka.

 Wstężniak, robak morski z gromady płazińców, o ciele wąskim, długim, barwy czerwonawej (fig.).

 Wstężyca, rodzaj wodorostu koralowatego.

 Wstrachnąć się, przestraszyć ś.

 Wstręt, to, o co przedmiot, dążący w pewnym kierunku, odbija ś., zawada, przeszkoda; być komu na w-cie = przeszkadzać, zawadzać; stanąć komu na w-cie = stanąć na przeszkodzie; czynić komuś w-ty = przeszkadzać mu w wykonaniu jego zamiarów; odpór, opór: dać, czynić komuś w. = dawać odpór, opierać ś.; doznać w-u, nieść w. = napotkać opór i odejść z niczym; uczucie przykre, wywołane widokiem czegoś, rażącego nasz zmysł etyczny lub estetyczny, odraza, niechęć: mieć, powziąć w. do kogo, do czego; mieć w. do jakiej potrawy.

 Wstrętnie, przysł., wzbudzając wstręt, odrazę; odrażająco, niechlujnie, bardzo brzydko.

 Wstrętny, wzbudzający wstręt, odrazę, przykry, bardzo brzydki, nienawistny.

 Wstrząs, wstrząśnięcie, wstrząśnienie: w. nerwowy.

 Wstrząsacz, Wstrząsca, Wstrzęsiciel, człowiek, który co wstrząsa.

 Wstrząsać, dok. Wstrząsnąć; trząść raz po raz, potrząsać, chybotać, wprawiać w ruch lekki; przen., poruszać, wzruszać; wywoływać zaburzenia, niesnaski; wywoływać wstręt, odrazę; w. ś., być wstrząsanym, chwiać ś., kołysać ś., chybotać ś., trząść ś.; wzruszać ś., poruszać ś.; doznawać wstrętu, odrazy, wzdrygać się.

 Wstrząsnąć — p. nied. Wstrząsać.

 Wstrząśnięcie, Wstrząśnienie, rzecz. od Wstrząsać.

 Wstrzelać, dok. Wstrzelić; wrażać pocisk, strzeliwszy wpuszczać, wpędzać; wstrzykiwać, np. lekarstwo.

 Wstrzemięźliwie, przysł., ze wstrzemięźliwością, umiarkowanie, powściągliwie, skromnie.

 Wstrzemięźliwość, wstrzymywanie ś. od trunków, od szkodliwych przyzwyczajeń, od rzeczy, niszczących zdrowie, wogóle od wszelkich nadużyć; powściągliwość, umiarkowanie.

 Wstrzemięźliwy, wstrzymujący ś. od rzeczy szkodliwych, nie pijący trunków; powściągliwy, zachowujący miarę, nie czyniący nadużyć; umiarkowany, skromny.

 Wstrzęsły, który się wstrząsł, zatrząsł, wstrzęsiony.

 Wstrzykiwać, dok. Wstrzyknąć; strzyknąwszy, wpuszczać jaki płyn w co, wszprycowywać, wtryskiwać.

 Wstrzykiwanie — p. Injekcja.

 Wstrzyknąć — p. nied. Wstrzykiwać.

 Wstrzymać — p. nied. Wstrzymywać.

 Wstrzymywać, dok. Wstrzymać; sprawiać, że ktoś a. coś zatrzyma ś., stanie, przestanie coś robić, powstrzymywać, zatrzymywać, bamować, powściągać; odkładać, odwlekać; nie pozwalać upaść; w. ś., przestawać iść, dążyć w pewnym kierunku, przestawać coś robić, zatrzymywać ś., powstrzymywać ś.; hamować ś., powściągać ś., miarkować ś., nie chcieć czegoś czynić, krępować ś. w robieniu czegoś.

 Wstyd, uczucie, wstrzymujące od złego, nieprzystojnego, niewłaściwego czynu przez obawę niesławy, hańby, złej opinji, wstydliwość; przykre uczucie, jakiego doznajemy przy ujawnieniu naszego złego, niewłaściwego, nieprzystojnego postępku; w. mi = wstydzę ś.; jak ci nie w.? = czyż ś. nie wstydzisz?; płonąć ze w-u = rumienić ś.; miejże w.! = wstydź ś.!; niewinność panieńska, dziewictwo; członki wstydliwe, srom.

 Wstydać — p. Wstydzić.

 Wstydliwie, przysł., ze wstydliwością, z pewną bojaźnią, skromnie.

 Wstydliwość, uczucie wstydu, przymiot osoby wstydliwej.

 Wstydliwy, skłonny do wstydu, mający poczucie wstydu, skromny, żenujący ś., niewinny, dziewiczy.

 Wstydzić, wywoływać w kim uczucie wstydu, nabawiać kogo wstydu, ujawniając jego złe, niewłaściwe czyny, wyrzucając mu je w oczy; budzić w kim uczucie upokorzenia wobec własnej wyższości; budzić w kim uczucie wstydliwości, wstydliwego zakłopotania, wprawiać w zażenowanie, obrażać czyjąś niewinność a. uczucia szlachetne widokiem rzeczy bezwstydnych albo postępków niegodziwych; w. ś., doznawać uczucia wstydu, zakłopotania z powodu własnego złego postępku, sromać ś., żenować ś.; doznawać pewnego zakłopotania, bojaźni, pochodzących z niewinności, wobec widoków bezwstydnych i czynów niegodziwych, czuć wstyd niewinny, sromać ś.; w. ś. za kogo, doznawać przykrego uczucia z powodu jego złego postępowania.

 Wsuć, wsypać.

 Wsunąć — p. nied. Wsuwać.

 Wsuwać, dok. Wsunąć; posuwając naprzód, wpuszczać, wpychać, wtłaczać, wstawiać, wkładać co wewnątrz czego; nakładać co na co, nasuwać, natykać, jeść łakomie, z apetytem; w. ś., posuwając ś. naprzód, dostawać ś., wchodzić cicho; przenikać, wpychać ś., wewnątrz czego; lekko i zręcznie dostawać ś. na wierzch czego.

 Wsyłać, dok. Wesłać; posyłać kogo, co wewnątrz czego, nasłać.

 Wsypać — p. nied. Wsypywać; w. ś., zrobić coś niezręcznego; nieostrożnego, nie rozważywszy bliżej, wejść w jaki zły interes, narazić ś. na stratę, na przykrość, załapać ś., omylić ś., zdradzić swą nieumiejętność.

 Wsypka, wsypanie; to, co wsypano; poszewka, w którą wsypano pierze; żart., postępek niezręczny, niefortunny, wsypanie ś., oszukanie ś., omyłka.

 Wsypywać, dok. Wsypać; sypiąc wpuszczać co wewnątrz czego, sypać co do wnętrza czego.

 Wsys, skorupiak jawnodychawkowy z rzędu nanożnych, różnonogich.

 Wsysać, dok. Wessać; ssąc wciągać w siebie; wchłaniać, wsiąkać co w siebie przez maleńkie otwory; w. ś., wpijać ś., wysysając, ssąc co z czego; wsiąkać w co.

 Wsysanie, rzecz., od Wsysać — p. Wchłanianie.

 Wszak, Wszakże, Wszakci, przysł., używa ś. dla potwierdzenia i podkreślenia tego, co ś. mówiło, przecież, a przecież; jednak, jednakże, atoli, wszelako.

 Wszako, przysł. — p. Wszak.

 Wszarka, forma żeńska od Wszarz.

 Wszarz, człowiek, który ma na sobie wszy; przen., człowiek nędzny, mizerny, ubogi; człowiek godny lekceważenia i pogardy.

 Wszawiec, człowiek nieczysty, brudny, plugawy, pełen wszy.

 Wszawieć, stawać ś. wszawym, dostawać wszy.

 Wszawość, stan istoty, mającej na sobie wszy.

 Wszawy, mający na sobie wszy, pełen wszy.

 Wszcząć — p. nied. Wszczynać.

 Wszczątek, początek, zaczątek, zawiązek, źródło czego; zwierzokrzew z gromady wymoczków nieżołądnych.

 Wszczepiać, dok. Wszczepić; rozszczepiając, wsadzać, wtykać co w utworzoną w ten sposób szparę; szczepić, zaszczepiać płonkę szlachetną w dziczkę; przen., czynić, że ś. kto przejmie jakiemi zasadami, uczuciami, udzielać komu własnych nastrojów, myśli i t. p.; w. wzrok w kogo, w co = wlepiać; w. ś., wrażać ś., wpajać ś.

 Wszczęcie, rozpoczęcie (ś.), początek czego.

 Wszczynać, dok. Wszcząć; zaczynać, rozpoczynać co, dawać początek czemu, inicjować co, być sprawcą czego, rozniecać, wzniecać co; w. ś., rozpoczynać ś., zaczynać ś., brać początek z czego, powstawać, rozniecać ś., wybuchać; w. ś. za kim = wstawiać ś. za nim, bronić go.

 Wszczyniać, wtykać, wrażać, wkładać w co, wpakowywać, zagłębiać.

 Wszech, jako przedrostek, oznacza najwyższą miarę przymiotu a. powszechność czego, np. wszechpotężny, wszechwłasny, wszechmiłość, wszechmądrość.

 Wszechbezprawie, powszechne bezprawie na całym świecie.

 Wszechbyt, powszechny byt, byt, wszystko obejmujący.

 Wszechbytność, bytność czyjaś we wszystkich miejscach jednocześnie, wszechobeoność.

 Wszechcel, cel wszystkiego, co istnieje.

 Wszechcierpienie, cierpienie, mieszczące w sobie wszystkie cierpienia.

 Wszechdobroć, najwyższa dobroć.

 Wszechdobrodziejstwo, wszelkiego rodzaju dobrodziejstwo, dotykające całe społeczeństwo.

 Wszechdoskonałość, najwyższa doskonałość.

 Wszechdziałanie, działanie ogólne, działanie wszystkiego, powszechne.

 Wszechdzielny, najdzielniejszy ze wszystkich.

 Wszechgrzmiący, grzmiący najsilniej ze wszystkich.

 Wszechharmonja, harmonja powszechna, harmonja wszechświata.

 Wszechidea, idea, rozciągająca ś. na cały świat.

 Wszechistnienie, wszystko, co istnieje, wszechbyt.

 Wszechjedyny, jedyny na cały wszechświat.

 Wszechjęzykowy, wspólny wszystkim językom.

 Wszechkarmny, karmiący wszystkich.

 Wszechkształtność, najdoskonalsza kształtność.

 Wszechmądrość, najwyższa mądrość.

 Wszechmiłość, miłość, obejmująca wszystkich ludzi, cały wszechświat.

 Wszechmiły, ogólnie kochany, najmilszy ze wszystkich.

 Wszechmoc, Wszechmocność, moc, niczym nie ograniczona, moc najwyższa.

 Wszechmocnie, przysł., wszechmocą, władzą wszechmocną.

 Wszechmocność — p. Wszechmoc.

 Wszechmocny, Wszechmogący, mający moc nieograniczoną, mogący wszystko, wszechwładny.

 Wszechmogący — p. Wszechmocny; rzecz., Bóg.

 Wszechmożność, możność nieograniczona, możność zrobienia wszystkiego, wszechpotęga.

 Wszechmożny, wszystko mogący, najmożniejszy, najpotężniejszy ze wszystkich.

 Wszechnajświętszy, najświętszy ze wszystkich.

 Wszechnica, szkoła wyższa, gdzie wykładane są wszystkie nauki, uniwersytet, szkoła główna.

 Wszechobecnie, przysł., będąc wszędzie jednocześnie.

 Wszechobecność, jednoczesna obecność we wszystkich miejscach.

 Wszechobecny, będący jednocześnie wszędzie, we wszystkich miejscach.

 Wszechobrona, ogólna obrona czego.

 Wszechodpuszczenie, powszechne odpuszczenie czego, np. grzechów.

 Wszechpalny, całopalny.

 Wszechpogoda, powszechna pogoda; powszechne szczęście.

 Wszechpojęty, zrozumiały dla wszystkich.

 Wszechpolak, członek polskiej partji niepodległościowej we wszystkich trzech zaborach.

 Wszechpolski, odnoszący ś. do wszechpolaka a. wszechpolaków.

 Wszechpotęga, potęga najwyższa ze wszystkich, potęga, obejmująca wszystko.

 Wszechpotężny, najpotężniejszy ze wszystkich.

 Wszechprawda, najwyższa prawda.

 Wszechprawdziwy, mający za podstawę najwyższą prawdę, najprawdziwszy ze wszystkich.

 Wszechprzekleństwo, przekleństwo powszechne, najwyższy wyraz złorzeczenia.

 Wszechprzestrzeń, przestrzeń całego świata.

 Wszechprzymierze, przymierze, zawarte z całym światem.

 Wszechprzytomnie — p. Wszechobecnie.

 Wszechprzytomny — p. Wszechobecny.

 Wszechrosyjski, dotyczący całej Rosji.

 Wszechstronnie, przysł., ze wszystkich stron, na wszystkie strony, z różnych punktów uważania; w. wykształcony = znający gruntownie wszelkie działy wiedzy, jak najdokładniej, na wylot, nawskroś.

 Wszechstronność, właściwość tego, co jest wszechstronne, uważanie czego ze wszystkich stron, dokładne zapoznanie ś. z jakim przedmiotem; obejmowanie umysłem wszystkiego.

 Wszechstronny, powszechny, ogólny; uważający co ze wszystkich stron; dokładny, ze wszystkiem obeznany; ugruntowany na wybornej znajomości przedmiotu; ze wszystkich stron uważany.

 Wszechstworzenie, wszystko, co jest stworzone przez Boga, cała natura, wszechświat.

 Wszechstwórca, Stwórca wszystkiego, Stwórca wszechświata.

 Wszechstwórczy, dotyczący Wszechstwórcy.

 Wszechświadomość, świadomość wszystkiego, co istnieje, świadomość wszechświata, wszechwiedza.

 Wszechświadomy, mający świadomość wszystkiego, co istnieje, całego wszechświata.

 Wszechświat, cały świat w najobszerniejszym znaczeniu tego wyrazu, wszystko, co istnieje.

 Wszechświatło, światło powszechne, powszechna oświata wszystkich.

 Wszechświatowość, obejmowanie wszystkiego co istnieje — p. Kosmopolityzm.

 Wszechświatowy, dotyczący całego świata, wszystkich krain ziemi; odnoszący ś. do wszechświata.

 Wszechświęty, najświętszy ze wszystkiego.

 Wszechtrwoga, ogólna trwoga, bojaźń wszystkiego.

 Wszechugoda, powszechna ugoda, ugoda wszystkich.

 Wszechwidz, Wszystkowidz, ten, który wszystko widzi.

 Wszechwidzący, Wszechwidny, który wszystko widzi.

 Wszechwiecznie, przysł., przez wszystkie wieki.

 Wszechwieczny, trwający przez wszystkie wieki, odnoszący ś. do wszystkich wieków.

 Wszechwiedza, wiedza, obejmująca wszystkie nauki.

 Wszechwiedzący, który wie o wszystkim, który zna wszystko.

 Wszechwładca, ten, który sam jeden ma władzę nad wszystkim, władca nieograniczony.

 Wszechwładnie, przysł., z władzą nieograniczoną, sposobem wszechwładnym.

 Wszechwładny, Wszystkowładny, Wszystkowłady, mający nieograniczoną władzę nad wszystkim, wszechpotężny, wszechmocny.

 Wszechwładztwo, władza najwyższa, władza nieograniczona.

 Wszechwszędy, przysł., wszędzie a wszędzie.

 Wszechzgoda, zgoda powszechna, zgoda wszystkich.

 Wszechzgodność, zgodność wszystkiego, wszechharmonja.

 Wszechżycie, ogół zjawisk życia w naturze.

 Wszelaki, każdy, wszelkiego rodzaju, gatunku, jakibądź, rozmaity, rozliczny, różnorodny.

 Wszelako, przysł., rozmaicie, rozlicznie, różnorodnie, różnemi sposobami; jednak a jednak, jednakowoż, a przecie, atoli, z tym wszystkim.

 Wszelki, każdy bez wyjątku, każdy w swoim rodzaju, każdy bez względu na różnice, wszystek; rozmaity, różnorodny, rozliczny; w. duch Pana Boga chwali = każde stworzenie, wszystko, co istnieje, wyrażenie to oznacza zdziwienie, zdumienie, przerażenie na widok czegoś nieoczekiwanego, nieziemskiego, jakby widma z tamtego świata.

 Wszerz, W szerz, przysł., w kierunku szerokości.

 Wszeteczeństwo, nierząd, rozpusta, sprośność, bezwstyd, rozwiązłość.

 Wszetecznica, bezwstydnica, nierządnica, rozpustnica.

 Wszetecznie, przysł., nierządnie, rozpustnie, rozwiąźle, sprośnie.

 Wszetecznik, człowiek, uprawiający nierząd, oddany rozpuście, rozpustnik, człowiek rozwiązły, cynik.

 Wszeteczność — p. Wszeteczeństwo.

 Wszeteczny, rozpustny, rozwiązły, sprośny, bezwstydny, nierządny.

 Wszędobecność, własność jednoczesnej bytności we wszystkich miejscach istnienia wszędzie; wszechobecność.

 Wszędobecny, wszędzie obecny, wszędobytny.

 Wszędobylski, Wszędobył, człowiek niespokojnego ducha, wciąż przenoszący ś. z miejsca na miejsce, nie lubiący nigdzie miejsca zagrzać, latawiec, powsinoga, biegus, kręcicki.

 Wszędobywalski, wszędzie bywający.

 Wszędy, Wszędzie, przysł., na każdym miejscu, we wszystkich miejscach, na każdym punkcie jakiej przestrzeni; na wszystkie strony, na każdy punkt danego miejsca.

 Wszędybytność, Wszędziebytność, Wszędyobecność, jednoczesna obecność na wszystkich miejscach, wszechobecność.

 Wszędzie — p. Wszędy.

 Wszłapać, dok. Wszłapić; szłapiąc, depcąc wbić, wgnieść.

 Wszmelcować, szmelcując, topiąc, lutując, wpuścić co w co.

 Wsznurowywać, dok. Wsznurować; obwiązując sznurami umieścić co wewnątrz czego, wszyć sznur wewnątrz.

 Wszoł, owad bezskrzydły z rzędu półpokrywych, spokrewniony z wszą, o szczękach kąsających (fig.).

 Wszpuntowywać, dok. Wszpuntować; szpuntując wpychać, wtykać co w co, wtykać szpunt w co.

 Wszrubować — p. Wśrubować.

 Wsztukowywać, dok. Wsztukować; sztukując, umieszczać co w środku czego.

 Wszy, Wsza, Wsze, wszystek, cały: Bóg-Stwórca wszech rzeczy; oznajmiamy wszem wobec i każdemu zosobna = wszystkim; ze wszech miar = pod każdym względem, we wszystkiem, bardzo, arcy, wielce, nader.

 Wszyca, owad bezskrzydły z rzędu wysysających, uprzykrzonych.

 Wszyć — p. nied. Wszywać.

 Wszystek, Wszystka, Wszystko, cały, całkowity we wszystkich swych częściach, od początku do końca; w lm., wszyscy, wszystkie = ilu a. ile ich jest, bez wyjątku; w-o = zbiór wszystkich rzeczy, co jest, bez wyjątku; z tym w-im = wszelako, atoli, jednakże; pomimo w-o = nie zważając na wszystkie przeszkody, na wszystkie braki; człowiek do w-ego = wszechstronnie uzdolniony; on jest zdolny do w-ego = gotów się dopuścić najgorszych rzeczy; służąca do w-ego = kucharka i pokojówka w jednej osobie; nadewszystko = nad wszystkie inne rzeczy, głównie, szczególnie; przedewszystkim = przed wszystkiemi innemi rzeczami, na pierwszym miejsca, najpierwej w czasie; po w-im = kiedy ś. już wszystko skończyło, poniewczasie; skończyło ś., już koniec wszystkiego, i kwita; do w-ich djabłów! = rodzaj przekleństwa; niech cię wszyscy (dom. djabli porwą) = rodzaj przekleństwa; ze w-ich sił = jak można najsilniej; kocham cię nad w-o = więcej, niż kogokolwiek; w-o mi jedno = to mi nie czyni różnicy, jest mi zupełnie obojętne; ot i w-o, i to już w-o = tylko tyle, nie więcej; ze w-im = zupełnie, najzupełniej, całkowicie, zgoła; obejść ś. bez w-go = bez rzeczy najpotrzebniejszych.

 Wszystkokupny, za który można wszystko kupić.

 Wszystkołomny, Wszystkołomy, łamiący, niszczący wszystko.

 Wszystkomocny, mogący wszystko zrobić, wszechmocny.

 Wszystkopłodny, Wszystkorodny, płodzący, rodzący wszystko.

 Wszystkoruchy, poruszający wszystko.

 Wszystkość, wszystko, co ś. na świecie znajduje, cały świat; zbiór wszystkich przymiotów pewnego przedmiotu.

 Wszystkotrawny, trawiący, niszczący wszystko.

 Wszystkowładny, Wszystkowłady, wszechwładny.

 Wszystkowiedny, wszystko wiedzący.

 Wszystkożerny, który żre wszystko: zarówno pokarmy zwierzęce, jak i roślinne.

 Wszystkożywny, Wszystkożywy, nadający wszystkiemu życie.

 Wszyściutki, Wszyściuteńki, Wszyściuchny, najzupełniej wszystek.

 Wszywać, dok. Wszyć; za pomocą szycia wstawiać co, przyszywać wewnątrz czego, szyć głębiej, szyjąc nakładać co w co; wkładać, wtykać pewną ilość słomy w strzechę i przywiązywać ją; w. ś., wkradać ś., wciskać ś. gdzie cichaczem zręcznie, wkręcać ś, wnęcać ś.

 Wszywanka, szew około podeszwy trzewika damskiego.

 Wszywica, choroba wszywa.

 Wszywka, to, co ś. w co wszywa, ozdoba z jakiego materjału wszywana w inny.

 Wściąg, powściągnięcie, pohamowanie.

 Wściągać, dok. Wściągnąć; powstrzymywać, powściągać, hamować, ukracać, skłaniać, przymuszać prośbą; w. ś., powstrzymywać ś., powściągać ś., hamować ś.; ściągać ś., kurczyć ś., zmniejszać się.

 Wściągliwie, przysł., powściągliwie.

 Wściągliwy, dający ś. powściągnąć, powściągliwy.

 Wściągnąć — p. nied. Wściągać.

 Wściąż, w wyraż. na wściąż, przysł., na oścież, na rozcież, obie połowy drzwi, na całą szerokość.

 Wścibiać, dok. Wścibić; wsadzać, wtykać, wsuwać; w. na co, nasadzać, natykać; w. palec między drzwi = narażać ś. na przykrości z powodu wtrącania ś. w cudze sprawy; nie w-aj nosa wszędzie, nie w-aj nosa do cudzego trzosa = nie wtrącaj ś. do cudzych spraw; w. ś. w co = wdzierać ś., wtykać ś., wpychać ś. dokąd natrętnie; wdawać ś., wtrącać ś. w cudze sprawy.

 Wścibska (-ej), kobieta wtrącająca, mieszająca ś. do wszystkiego, do cudzych spraw, ciekawska, wtrącalska.

 Wścibski (-ego), mężczyzna mieszający ś. do cudzych spraw, natręt, ciekawski, wtrącałski.

 Wściec się — p. nied. Wściekać ś.

 Wściekać się, dok. Wściec się; dostawać wścieklizny; szaleć z gniewu, stawać ś. jakby wściekłym ze złości, gniewać ś. zapamiętale, złościć ś.; w. ś. z nudów, z miłości i t. p. = nudzić ś., kochać ś. niezmiernie; wiatr się w-a = dmie gwałtownie.

 Wściekle, przysł., ze wściekłością, zajadle, zapalczywie, gwałtownie, namiętnie.

 Wścieklec, Wściekliwiec, człowiek wściekły, człowiek gwałtownego usposobienia.

 Wścieklizna, Wścieklina, choroba zakaźna, śmiertelna, właściwa zwierzętom gatunku psiego i kociego, przenosząca ś. przez ukąszenie, wodowstręt; jad wścieklizny; postępowanie gwałtowne, rzucanie ś. na innych gwałtowne, niehamowanie ś. w gniewie.

 Wściekłość, wścieklizna; szaleństwo, zapamiętałość, gniew szalony; w. mię ogarnia = gniewam ś. niezmiernie.

 Wściekły, chory na wściekliznę; o człowieku: zajadły, rozgniewany, roznamiętniony, rozjuszony, okrutny, mściwy; o uczuciu, głosie: gwałtowny, niepohamowany, zapamiętały, nieukrócony.

 Wściełać, dok. Wesłać; ścieląc, układać co wewnątrz czego.

 Wściornastek, Wciornastek, wszystek, cały, we wszystkich częściach; bodaj cię w-kie wciornatki! = niech cię wszyscy djabli wezmą!

 Wślad, przysł., tuż, zaraz, w trop: w. za kim = tuż za nim.

 Wślizgiwać się, dok. Wślizgnąć się; ślizgając ś., przedostawać ś. wewnątrz czego; przysł., zręcznie, podstępem wchodzić, wkradać ś.; w. ś. w czyjeś łaski = zjednywać je sobie podstępnie; dostawać ś. dokąd wypadkiem, przez niedopatrzenie czyje.

 Wślizgnąć się — p. nied. Wślizgiwać się.

 Wśród, przysł. — p. Śród.

 Wśrubowywać, dok. Wśrubować; kręcąc śrubę, zagłębiać ją w co; przen., wciskać, wtłaczać; w. kogo dokąd = umieszczać go gdzie mimo wszelkich przeszkód; w. kogo, a. siebie w przyjaźń czyją = zyskiwać przyjaźń czyją dla kogo a. dla siebie; w. ś., o śrubie: kręcąc ś., zagłębiać ś. w co; przen., przedostawać ś. dokąd mimo wszelkich trudności, wkradać ś., wnęcać ś.; w. ś., w czyjeś łaski, przyjaźń = zjednywać je sobie podstępnie.

 Wtaczać, dok. Wtoczyć; tocząc, obracając, przesuwając na kołach, wpychać, wwalać co wewnątrz czego; przelewać płyn jaki z jednego naczynia w drugie przez otwór; wcinać, wrzynać tokarską robotą; wsadzać jedną rzecz w drugą, wszywać, wsztukowywać; przen., wtrącać, mieszać do rozmowy a. pisma myśl uboczną, napomykać co; przen., cytować, przytaczać co, powoływać ś. na co; przen., wliczać, zaliczać, wrachowywać do czego, mieścić w rzędzie czego; w. ś., tocząc ś., obracając ś., posuwając ś. na kołach, przedostawać ś. wewnątrz czego; przen., wchodzić dokąd niezgrabnie, ciężkim chodem.

 Wtajemniczać, dok. Wtajemniczyć; dopuszczać kogo do jakiejś tajemnicy, udzielać mu sekretnej wiadomości; udzielać komu wiadomości w zakresie jakiejś nauki, kunsztu, uczyć go czego; w. ś., być wtajemniczanym, dowiadywać ś. jakiejś tajemnicy; otrzymywać wiadomości w zakresie jakiejś nauki, kunsztu i t. p., uczyć ś. czego.

 Wtapiać, dok. Wtopić; topiąc, wpuszczać, pogrążać.

 Wtarcie, czynność wcierania — p. Wetrzeć.

 Wtargać, dok. Wtargnąć; targając wciągać; wpadać, wdzierać ś., gwałtem przedostawać ś. dokąd, robić napad, wycieczkę.

 Wtargnąć — p. nied. Wtargać.

 Wtargnięcie, Wtargnienie, wejście gwałtowne, napad, napaść.

 Wtarły, dokonany za pomocą wcierania.

 Wtedy, przysł., w tym, w owym czasie, wtenczas, wówczas, tedy.

 Wtem — p. Wtym.

 Wtenczas, przysł., w tym właśnie czasie, o którym mowa, w pewnym oznaczonym czasie, wtedy, tedy, wówczas.

 Wterebić, wepchnąć, pogrążyć, zanurzyć.

 Wtłaczać, dok. Wtłoczyć; tłocząc, wtykać, uciskać, wbijać, wgniatać, wpychać, wsadzać na co; w. na co = tłocząc nasadzać, natykać na co; w. w co = wdeptywać; w. ś., tłocząc ś., dostawać się gdzie.

 Wtłoczyć — p. nied. Wtłaczać.

 Wtoczyć — p. nied. Wtaczać.

 Wtoka, kawałek czego, w rzecz jaką wtoczony, łata wszyta.

 Wtomiast, przysł., natomiast, zamiast tego, wzamian tego, tymczasem.

 Wtopić — p. nied. Wtapiać.

 Wtorek, drugi dzień po niedzieli w tygodniu.

 Wtorkowy, odnoszący ś. do wtorku, dokonywający ś. we wtorek, który zdarzył ś., odbył ś. we wtorek.

 Wtór, w muz., śpiew lub muzyka, napisane i wykonywane do pomocy głównemu głosowi a. instrumentowi, akompanjament; wykonywanie tego śpiewu a. muzyki, wtórowanie, akompanjowanie.

 Wtórorodny, po pierwszym urodzony.

 Wtórować komu, czemu, przygrywać a. przyśpiewywać grającemu a. śpiewającemu, grać albo śpiewać wtór, akompanjować śpiewem a. muzyką; przen., potakiwać, przytwierdzać komu, powtarzać jego myśli, mówić a. robić, jak on.

 Wtórowy, dotyczący wtóru, odnoszący ś. do wtóru.

 Wtóry, następujący po pierwszym, drugi; po w-e, przysł., po raz drugi, dalej, z kolei, na drugim miejscu, z drugiego względu.

 Wtórzyć, powtarzać coś za kimś, czynić to samo, co i on; powtórnie to samo wyrażać, mówić, pisać; w. komu, wtórować mu, grać, śpiewać do wtóru, przyśpiewywać, przygrywać, akompanjować.

 Wtraczać, dok. Wtroczyć; wkładać w troki, upakowywać, przywiązywać trokami, troczyć.

 Wtrącać, dok. Wtrącić; potrącając wpychać, wrzucać; przen., gwałtem, przemocą osadzać, umieszczać kogo gdzie, wpychać siłą: w. do więzienia, do klasztoru; przen., przytaczać, wprowadzać jakąś myśl uboczną do rozmowy, do tekstu pisanego, dodawać wśród rozmowy swoje uwagi, słowa, napomykać; w. kogo na co, narzucać przemocą, wprowadzać gwałtem, np. na jaki urząd, na jakie stanowisko; w. kogo do grobu = przyprawiać o śmierć, skracać mu życie; w. ś., w co, do czego = być wtrącanym; przen., mieszać ś., wdawać ś. w co, narzucać ś. ze swoją osobą, ze swoim zdaniem, ze swojemi uwagami, wścibiać ś.; w. ś. na co, gwałtem wdzierać ś., narzucać ś., np. na jakie stanowisko.

 Wtręszeń — p. Wtręt.

 Wtręt, człowiek, gwałtem wdzierający ś. na jakie stanowisko, na jaki urząd, wdzierca, uzurpator; człowiek, wtrącający się w nie swoje rzeczy, intruz, importun; późniejszy dodatek w rękopisie, wtrącenie, interpolacja.

 Wtrętnica, kobieta, wtrącająca ś. do czego, w co, mieszająca ś. w cudze sprawy.

 Wtrętny, wtrącający ś., narzucający ś.; zaczepny, wstępny: w. bój.

 Wtroczyć — p. nied. Wtraczać.

 Wtryskiwać, dok. Wtrysnąć; wpuszczać za pomocą tryskania, strzykania, wstrzykiwać.

 Wtrysnąć — p. nied. Wtryskać.

 Wtrząsać, dok. Wtrząsnąć, Wtrząść; trzęsąc wpuszczać; w. ś., trzęsąc ś., wpadać wewnątrz.

 Wtrząsnąć — p. nied. Wtrząsać.

 Wtulać, dok. Wtulić; tuląc co do czego, wciskać, wtłaczać, wpychać, wkładać: w. głowę w poduszkę.

 Wtulić — p. nied. Wtulać.

 Wtykać, dok. Wetkać, Wetknąć w co; pchając, tkając, zagłębiać co w czym, wpychać, wsadzać, wbijać; w. na co, pchając, osadzać co na wierzchu czego, nasadzać, natykać; robiąc osnowę, wplatać co w osnowę; w. co komu w rękę = wkładać, dawać datek, łapówkę; nie w-aj nosa do cudzego trzosa = nie mieszaj ś. w nie swoje rzeczy, nie bądź ciekawy; w. kogo do więzienia = wtrącać, wsadzać.

 Wtykalny, dający się wetknąć; służący do wtykania.

 Wtym, Wtem, przysł., nagle, odrazu, niespodzianie, znienacka, naraz.

 Wual, Wualka — p. Woal, Woalka.

 Wuczać, dok. Wuczyć; przyuczać kogo do czego, wprawiać, wkładać w co, wdrażać do czego; w. ś., wciągać ś., wprawiać ś, wkładać ś. w co, przyuczać ś. do czego.

 Wuj, brat matki; w. stary = brat babki.

 Wujaszek, Wujek, Wujcio, Wujciunio, zdr. i pieszcz. od Wuj.

 Wujeczny, dotyczący wuja, stanowiący własność wuja, wujowski; krewny po matce: brat w. = syn wuja; siostra w-a = córka wuja.

 Wujek, owad z rzędu dwuskrzydłych, łownych — p. Wujaszek.

 Wujenka, Wujna, żona wuja.

 Wujna — p. Wujenka.

 Wujostwo, stanowisko wuja względem siostrzeńców, pokrewieństwo wuja z siostrzeńcami; zbior., wuj z żoną.

 Wujowski, dotyczący wuja, należący do wuja a. do wujostwa.

 Wulfenit, minerał: żółcień ołowiu.

 Wulfenja, roślina górska.

 Wulgarność, łć., własność tego, co jest wulgarne, cecha człowieka wulgarnego.

 Wulgarny, łć., gminny, pospolity, powszedni, prostacki, nizki, poziomy.

 Wulgaryzator, łć., ten, co wulgaryzuje, popularyzator.

 Wulgaryzować, łć., popularyzować; czynić zrozumiałym a. dostępnym dla wszystkich; wprowadzać w życie powszechne.

 Wulgata, łć., przekład łaciński Biblji, dokonany przez św. Hieronima w IV w., zatwierdzony przez sobór Trydencki i przyjęty przez Kościół katolicki.

 Wulkan, łć., bożek ognia i kowali u starożytnych Rzymian (fig.); góra ogniem i lawą ognistą buchająca (fig.); przen., człowiek gorącego, zapalczywego usposobienia, prędko wybuchający; tańczyć na w-ie = nie zdawać sobie sprawy z niebezpieczeństwa.

 Wulkaniczny, łć., powstały wskutek działania ognia wewnątrz ziemi: wyspa w-a, skała w-a.

 Wulkanista, łć., wyznawca teorji wulkanizmu.

 Wulkanizm, łć., teorja gieologiczna, podług której ziemia otrzymała swą postać wskutek działania ognia.

 Wulkanizować, łć., rozpalać, hartować kauczuk za pomocą silnego ognia i siarki.

 Wulkanizowany, łć., którego wulkanizowano; w. kauczuk = kauczuk, zmieszany z siarką.

 Wuzdać, ubrać w uzdę, okiełznać.

 Wwabiać, dok. Wwabić; wabiąc wciągać w co, przywabiać, przynęcać.

 Wwalać, dok. Wwalić w co; waląc coś ciężkiego, wrzucać, wtrącać, wpychać: w. na co = coś ciężkiego umieszczać na czymś z wysiłkiem, wtaczać co na co; w. ś. w co, wpadać w co całym ciężarem; przen., wchodzić dokąd ciężkim krokiem, wtaczać się.

 Wwalić — p. nied. Wwalać.

 Wwiać — p. nied. Wwiewać.

 Wwiązać — p. nied. Wwiązywać.

 Wwiązanie, rzecz, od Wwiązać; wprowadzenie w posiadanie prawne.

 Wwiązywać, dok. Wwiązać; wiążąc wplatać w co, wiązać, wplątywać w co; w. książkę = oprawiać ją, wszywać w okładki; w. kogo w majętność = wprowadzać go urzędownie w prawno posiadanie dóbr, intromitować; w. ś., być wwiązywanym; przen., dostawać ś. dokąd podstępnie, ukradkiem, wkradać ś., wnęcać ś.; wchodzić w posiadanie prawne nowo nabytego majątku.

 Wwiąź, akt wprowadzenia kogo do boru nabytego, dokonany w sądzie bartnym.

 Wwić — p. nied. Wwijać.

 Wwiercać, dok. Wwiercić; wkręcać, wśrubowywać; w. ś., być wwiercanym; przen., wkradać ś., wciskać ś., wkręcać ś. dokąd.

 Wwieść — p. nied. Wwodzić.

 Wwiewać, dok. Wwiać, Wionąć; o wietrze: wiejąc, dmąc wrzucać co w co, powiewem przynosić zdala, wdmuchiwać.

 Wwieźć — p. nied. Wwozić.

 Wwijać, dok. Wwić, Wwinąć; wijąc sznur, wkręcać między pasma; obwijać, okręcać; w. ś., być wwijanym; przen., wijąc ś., wścibiać ś., kręcąc ś. wbiegać.

 Wwikłać (się), wplątać (ś.) w jaką niemiłą sprawę.

 Wwinąć — p. Wwijać.

 Wwionąć — p. nied. Wwiewać.

 Wwlekać — p. Wewlekać.

 Wwłaszczać, dok. Wwłaszczyć; wprowadzać w prawne posiadanie majątku; w. ś., wchodzić w prawne posiadanie czego.

 Wwłaszczyć – p. nied. Wwłaszczać.

 Wwodzić, dok. Wwieść; wieść w środek czego; wprowadzać do wnętrza; w. na co, wprowadzać kogo na wierzch czego, wieść na górę; przen., przynęcać, przywabiać jaką pokusą, namawiać kusząc do czego złego: nie wwódź nas na pokuszenie = nie pozwól nam ulegać pokusom; w. kogo w błąd = być przyczyną jego błędu, omyłki; w. kogo w kłopot = sprawiać komu kłopot; przen., wprowadzać, upowszechniać, czynić zwyczajnym; wpisywać, wciągać akt jaki do ksiąg prawnych; wprowadzać kogo w prawne posiadanie majętności; w. ś., wprowadzać ś. nawzajem; obejmować prawne posiadanie majątku.

 Wwozić, dok. Wwieźć; wioząc wprowadzać, wieść wewnątrz, w głąb czego, np. do jakiego kraju itp.

 Wwóz, przywóz z zagranicy, import.

 Wy, lm. od zaimka osobowego drugiej osoby: Ty; w. mówi ś. poufałej zamiast pan.

 Wy—, jako przybranka, oznacza: 1) ruch w kierunku od wewnątrz, na zewnątrz, np. wychodzić, wyjeżdżać, wyrzucać; 2) od dołu ku górze, np. wypływać, wyrastać, wywyższać; 3) czynność, skierowaną ku całej powierzchni zewnętrznej przedmiotu, np. wybrukować, wylepić, wyłożyć; 4) skutek, otrzymany tylko dzięki staraniom usilnym, np. wybłagać, wymodlić, wystarać ś.; 5) czynność, stosowaną do wszystkich osób a. przedmiotów kolejno, np. wymordować, wygubić, wytracić; 6) zupełne nasycenie ś. czynnością, np. wytańczyć ś., wyspać ś.; wywczasować ś.; 7) czynność dokonaną, np. wykonać, wybudować, wyrysować.

 Wyanszlagować, zrobić anszlag, kosztorys.

 Wybaczać, dok. Wybaczyć; zjeżdżać, schodzić z drogi, zbaczać; przen., odstępować od głównej myśli do ubocznej; przen., odpuszczać komu winę, przebaczać, puszczać w niepamięć przewinienie, uwalniać od kary, przestawać gniewać ś.; proszę mi wybaczyć = przepraszam.

 Wybad, wybadywanie, indagacja, śledztwo.

 Wybadać — p. nied. Wybadywać.

 Wybadywać, dok. Wybadać; dowiadywać ś. pilnie, dociekać, dochodzić czego, zagłębiać ś. w co; w. kogo, wypytywać go, ściągać z niego zeznanie; badając kogo, wywiadywać ś. o czym; w. ś., wypytywać ś., wywiadywać ś. drogą badań.

 Wybajać (się) wygadać (ś.), wypaplać (ś.).

 Wybatogować, Wybatożyć, osmagać, oćwiczyć batem, batogiem.

 Wybawca p. Wybawiciel.

 Wybawiać, dok. Wybawić; wyzwalać, wyswobadzać, ocalać, ratować; w. ś., wyzwalać ś., ratować ś., ocalać ś.

 Wybawiciel, Wybawca, ten, kto kogo wybawia od czego a. z czego, oswobodziciel, zbawca, zbawiciel.

 Wybawicielka, forma żeńska od Wybawiciel.

 Wybawić — p. nied. Wybawiać.

 Wybąkać, Wybąknąć, bąkając, mówiąc niewyraźnie słówko po słówku, wypowiedzieć, wyrazić co; przeczytać co bąkając.

 Wybeczeć, Wybeknąć, wyrazić bekiem a. głosem beczącym; w. ś., wypłakać ś. dowoli.

 Wybełkotać, bełkocąc, mówiąc niewyraźnie, wypowiedzieć.

 Wybesztać, wyłajać, sfukać, zwymyślać.

 Wybębniać, dok. Wybębnić; wygrywać co na bębnie; ogłaszać co za pomocą bębnienia; przen., wygrywać co na innym instrumencie, np. na fortepianie, wprawnie, ale bez poczucia; wypowiedzieć co szybko, wprawnie, ale bez zrozumienia; wygadać, wypaplać.

 Wybęknąć, wybąkać.

 Wybiczować, wychłostać, oćwiczyć, obić mocno.

 Wybić — p. nied. Wybijać.

 Wybiec — p. nied. Wybiegać.

 Wybiedować się, użyć biedy, wycierpieć biedę.

 Wybieg, miejsce, którędy ktoś a. coś wybiega: w. ulicy = wylot; bieg w tę i ową stronę; sposób wykrętny, używany dla uwolnienia ś. od czego, dla uniknięcia kary, wykręt, wymówka.

 Wybiegać, dok. Wybiec, Wybiegnąć, Wybieżeć; biec, pędzić, iść szybko w kierunku z wewnątrz na zewnątrz, mknąć, wypadać, wyskakiwać, wylatać; o przedmiotach nieruchomych: występować na zewnątrz, wysterkać, wysuwać ś., wystawać; w. kogo, wyścigać, prześcigać, biegnąc uprzedzać; w. co, zwiedzać pośpiesznie, szybko przenosząc ś. z miejsca na miejsce; śmietanka w-gła = wykipiała; uzyskać, otrzymać coś bieganiem, usilnemi staraniami, chodząc od jednego do drugiego: w. ś., nabiegać ś., iść na wyścigi, starać ś. wyprzedzić kogo, usiłować dokazać czego przed kim; biegiem uchodzić, ratować ś., ocalać życie; przen., wykręcać ś. od czego, unikać czego podstępnie, wywijać ś. od czego; zmęczyć ś. bieganiem, nasycić ś. bieganiem.

 Wybieglec, zbieg, odstępca, odszczepieniec, apostata.

 Wybiegłość, przebiegłość, chytrość, podstępność.

 Wybiegły, wykrętny, chytry, przebiegły, podstępny, szczwany; wybujały, wyrosły, wyniosły.

 Wybiegnąć — p. nied. Wybiegać.

 Wybielać, dok. Wybielić; bielić porządnie, na całej powierzchni, pociągać farbą białą, tynkować wapnem; pozbawiać właściwej barwy przez reakcje chemiczne a. działanie słońca, blechować; w. ś., być bielonym; ubierać ś. na biało.

 Wybieleć, straciwszy właściwą barwę, stać ś. białym.

 Wybielić — p. nied. Wybielać.

 Wybieracz, ten, co wybiera; urzędnik do wybierania podatków, poborca.

 Wybieraczka, kobieta, która co wybiera, przebiera.

 Wybierać, dok. Wybrać; brać co ze środka, z wnętrza czego, wydłubywać, wykrawać ze środka, wynosić, wywozić na zewnątrz; wyjmować, wyciągać, wydobywać; brać wszystko, co jest, nic nie zostawiając: w. kamienie z roli, pisklęta z gniazda; brać od jednej osoby po kilka razy a. od wielu kolejno; brać, co od kogo należy, co obowiązany jest dać: wycofywać kapitały, włożone w jakie przedsięwzięcie; przen., niszczyć co, wchłaniając w siebie, wywabiać: w. plamy na ubraniu i t. p.; w. co, mając sobie przedstawionych kilka rzeczy, brać jedną z nich, najbardziej przypadającą do upodobania; w. kogo, mąjąc sobie przedstawionych kilku kandydatów, naznaczać jednego z nich, najodpowiedniejszego, pomijając innych: w. na króla, na posła, na sędziego i t. p.; w. ś., być wybieranym; szykować ś., gotować ś. w drogę, przygotowywać ś. do wyruszenia dokąd; w-a ś., jak czajka za morza = wcale mu ś. nie śpieszy; wyrywać ś. w niewłaściwą porę, występować z czymś nie w czas.

 Wybieralność, prawo obioru, wybieranie, prawo elekcyjne.

 Wybieralny, mogący być wybranym.

 Wybierki, Wybiorki (-ów), rzeczy najgorsze, pozostałe po wybraniu rzeczy lepszych, odpadki, braki.

 Wybierzmować, pobierzmować wszystkich.

 Wybieżeć — p. nied. Wybiegać.

 Wybijacz, człowiek, który co wybija.

 Wybijać, dok. Wybić; bijąc, uderzając, wypychać, wytrącać, wyrzucać co z czego; bijąc, uderzając, wypędzać, wyparowywać kogo skąd; bijąc, rozbijając, rozkopując, robić dół, zagłębienie w czymś twardym: w. drogę = jeżdżąc po niej, robić ją wyboistą; o wodzie: ciągłym uderzaniem robić rów, wyrwę; bijąc, robić, fabrykować: w. medal, w. książkę = drukować, w. obraz = robić jego odbitkę, reprodukować; w. co z czego, wyciskać, wytłaczać; uderzaniem, przyciskaniem oddzielać części płynne od stałych: w. olej, masło; przen., bić, smagać dla wydobycia jakby na wierzch dobrych pierwiastków: dzieci biją, by z nich co wybito; uderzając, wykonywać, wyrażać uderzeniami: w. takt; o zegarze: wyrażać liczbę uderzeń, oznaczać godzinę: wybiła twoja godzina = nadeszła chwila niezmiernie ważna dla ciebie a. nadeszła chwila twego zgonu; w. drzwi = wyłamywać, wyrąbywać; klin klinem w. = leczyć chorobę lekarstwem podobnym do choroby, na usunięcie zła używać złych środków; w. kogo z dóbr, z majętności = wysuwać, wywłaszczać; w. komu z głowy = sprawiać, że ktoś o czymś zapomni, zaniecha jakiej myśli; w. sobie co z głowy = zapominać o czymś, przestawać myśleć o czym, odstępować od jakiego zamiaru; w. ze snu = budzić; w. nogę, rękę ze stawu = sprawiać uderzeniem, że kość wyskoczy ze swego miejsca, w którym styka ś. z drugą kością; w. co z kluby = niszczyć przyjęty porządek; w. na czym swoje piętno = pozostawiać ślady; w. piankę, ciasto = uderzaniem mieszać dokładnie, wyrabiać; w. wełnę = czyścić za pomocą uderzania i podrzucania; w. ubranie = trzepać z kurzu; w. komu zęby = uderzywszy sprawiać, że wylecą; w. szybę = tłuc; w. pokłony = kłaniać ś.; w. ś., być wybijanym; bijąc, wydobywać ś. na wierzch, wyswobadzać ś.; wznosić ś. w górę, wytryskać, wzbijać ś., wylatywać; w. ś., ze snu = tracić ochotę do snu, ocknąwszy ś., nie móc zasnąć; przen., energją, pracowitością zajmować znaczne stanowisko w społeczeństwie, dochodzić do znaczenia, majątku, sławy i t. p.

 Wybijana (-ej), ostatnia godzina, którą zegar w dzień wybija; przen., ostatnia godzina życia.

 Wybijanka, proste płótno, farbowane za pomocą wyrzynanej w desenie tablicy drewnianej.

 Wybiór — p. Wybór.

 Wybiórki — p. Wybierki.

 Wybitka, wybijanie, walka, bitwa, bójka; grać w warcaby na w. = z taką umową, że wygrywa ten, któremu przeciwnik wybije wszystkie kamienie.

 Wybitnie, przysł., mówiąc wyraziście, dobitnie, z wyraźnym odznaczeniom; wyjątkowo, szczególnie, niezwykle, uderzająco.

 Wybitność, cecha tego, co jest wybitne, dosadność, dobitność; wyjątkowość, niezwykłość.

 Wybitny, wyraźnie, najpierwej wpadający w oczy, odznaczający ś., dobitny, wyrazisty, dosadny, niezwykły, szczególny, osobliwy, wyjątkowy, uderzający.

 Wybladły, który stał ś. bladym, zbladły; wyblakły.

 Wybladnąć, Wyblednąć, stać ś. całkiem bladym, zblednąć; stracić właściwą barwę, cerę, stać ś. wyblakłym.

 Wyblaknąć, stracić żywość barw, stracić barwy właściwe, zblaknąć, wypłowieć, spełznąć.

 Wyblechować się, wybielić na słońcu a. przez reakcję chemiczną; w. ś., wybielić ś.; stracić barwę, cerę, stać ś. bladym.

 Wyblednieć, wybladnąć.

 Wyblegotać, Wyblekotać, Wybluzgotać, wygadać, wypaplać.

 Wybleszczać oczy, wykrzywiać je.

 Wybluć — p. nied. Wybluwać.

 Wybluwać, dok. Wybluć; wymiotując, wyrzucać z siebie rzecz zjedzoną.

 Wybluzgotać, Wyblekotać, wychlapać, co ś. ma na języku, wypaplać, wygadać; nagadać głupstw.

 Wybluźnić, wyrzec bluźnierstwo, rozgadać coś bez potrzeby, rozpaplać.

 Wybłagać, błaganiem uzyskać, błagając wyprosić, wymodlić.

 Wybłaznować, uzyskać coś błaznowaniem, żartami, figlami; w. ś., wykręcić ś. błaznowaniem; błaznując nasycić ś., nafiglować ś., nadokazywać ś.

 Wybłądzić, wyprowadzić kogoś błąkającego ś. na właściwą drogę; przen., wyprowadzić z błędu; w. ś., odnaleźć właściwą drogę; przen., wyjść z błędu.

 Wybłąkać się, przestać ś. błąkać, wejść na właściwą drogę; przen., wyjść z obłędu, przestać mylić ś., postępować niewłaściwie; przen., wyjść cało z zawiłej sprawy.

 Wybłyskać, Wybłyskiwać, dok. Wybłysnąć; błyskać ś. z przerwami, ukazać ś. błyszcząc.

 Wybłysnąć — p. Wybłyskać; zjawić ś. jako coś osobliwego.

 Wybłyszczeć, ukazać ś. błyszcząc, ukazać ś. wśród światła; w. oczy = wytrzeszczyć; przestać błyszczeć.

 Wybocz, Wybocze, droga uboczna, ubocze, manowiec.

 Wyboczny, boczny, uboczny.

 Wyboczyć — p. nied. Wybaczać.

 Wyboisty, pełen wybojów.

 Wybojować, osiągnąć co za pomocą walki, boju; wysłużyć lata. wśród bojów, przebyć dłuższy czas w boju; w. kogo, wypędzić go, wojując z nim.

 Wyborca, człowiek, który wybiera a. ma prawo wybierać kogoś, np. przedstawiciela do rad miejskich, wiejskich, do parlamentu, urzędu i t. p., elektor.

 Wyborczy, dotyczący ś. wyborcy a. wyborów.

 Wyborgować, u kogo wziąć na borg, na rachunek, na kredyt; w. kumu dać na borg, zakredytować.

 Wybornie, przysł., wyśmienicie, przednio, znamienicie, znakomicie, doskonale, pysznie.

 Wyborność, cecha tego, co jest wyborne.

 Wyborny, doskonały, wyśmienity, znakomity, znamienity, wyróżniający ś., pyszny; smaczny, smakowity; w. jesteś! = śmieszny w swej naiwności.

 Wyborowy, wybrany z pomiędzy wielu innych; przedni, najlepszy; dotyczący wyborów, elekcyjny.

 Wybój, dół, jama na drodze, wybita kołami, płozami a. kopytami.

 Wybór, wybieranie rzeczy należnych od wielu ludzi kolejno: w. podatków, żołnierzy; wybieranie z pomiędzy wielu rzeczy najlepszej, najodpowiedniejszej; to, co najlepszego wybrano, najlepsza cząstka jakiejś gromady, złożonej z najwybitniejszych jej osobników, dobór, czoło, kwiat, śmietanka; wybieranie ś., szykowanie ś. dokąd w drogę; w. a. w lm. w-y, wybieranie, przez składanie głosów, przedstawiciela do parlamentu, urzędnika i t. p., obiór, elekcja; na w., do w-u = można wybierać, z prawem wybierania podług upodobania.

 Wybrać — p. nied. Wybierać.

 Wybrakować, przebierając różne przedmioty, z pomiędzy lepszych wyłączyć, oddzielić gorsze; w. ś., zostać wyłączonym.

 Wybrakowany, odrzucony z pośród lepszych, jako gorszy; mający jakiś brak, jakąś wadę.

 Wybraniec, ten, którego wybrano, elekt; żołnierz, wybrany z łanów w dobrach królewskich; w. losu = człowiek, któremuś, poszczęściło, któremu ś. wszystko wiedzie.

 Wybraniecki, odnoszący ś. do wybrańca (żołnierza); złożony z takich wybrańców: piechota wybraniecka.

 Wybraniectwo, dobra lenne, obowiązane do dawania rekruta.

 Wybrany, którego wybrano; wyborowy, wyborny; rzecz, ten, którego wybrano, wybraniec.

 Wybrednica, kobieta, która wybredza, grymasi, grymaśnica, kapryśnica.

 Wybrednie, przysł., z wybredzaniem, z grymasami, robiąc zarzuty czemu, przebierając w czym, kapryśnie.

 Wybrednik, mężczyzna wybredzający, trudny w wyborze czego, przebierający, grymaśnik, kapryśnik.

 Wybredność, cecha wybrednika a. wybrednicy, grymaśność, kapryśność.

 Wybredny, który wybredza, kapryśny, grymaśny, grymaszący, przebierający, żądający czegoś lepszego, niezadowolony; gust w. = wytworny, wykwintny; smak w. = wyszukany, subtelny.

 Wybredzać, przebierać w czym, kaprysić, grymasić, robić zarzuty wszystkiemu a. wszystkim, nie móc ś. zdecydować na wybór; mieć gust wytworny.

 Wybrejtować, rozpłaszczyć, rozklepać.

 Wybrnąć, brnąc, wydostać ś. z wody, z błota; przen., wydostać ś. z trudnego położenia, wywikłać ś.

 Wybrodzić, wyprowadzić z brodu, z wody; wydostać ś. z wody, wybrnąć, wyratować ś.; przeciągnąć po wodzie dla wymycia.

 Wybronować, bronując, wyrzucić, wydostać, wyciągnąć co na wierzch; dobrze zabronować, ukończyć bronowanie należycie.

 Wybróździć, porobić brózdy w roli; robiąc brózdę, wcięcie, karb, usunąć odpowiedni kawałek ciała, wykarbować.

 Wybrudzić, zbrudzić wszystko; w. ś., pobrudzić ś., powalać ś. całkowicie; w. ś., oczyścić ś. z brudu.

 Wybrukować, pokryć brukiem, wyłożyć kamieniami.

 Wybryk, podskok; odezwanie ś., czyn, postępek dziwaczny niespodziewany: w. młodości, w. fantazji, w. dobrego humoru; koncept bez namysłu.

 Wybrykać się, nabrykać ś., nafiglować ś. dowoli; naskakać ś., nabiegać ś.

 Wybrykiwać, dok. Wybryknąć; podskakiwać, wyskakiwać.

 Wybryzgiwać, Wybryzgać, dok. Wybryzgnąć; bryzgać w górę a. na wszystkie strony, rozchlapywać.

 Wybryzgnąć — p. nied. Wybryzgiwać.

 Wybrzeże, brzeg, nadbrzeże; zatoka morska, odnoga.

 Wybrzeżny, odnoszący ś. do wybrzeża.

 Wybuch, nagłe wywiązanie ś. wielkiej ilości gazów, połączone z hukiem, z rozsadzaniem, rozrywaniem, wyrzucaniem i t. p.; w. wulkanu = nagłe wydostanie ś. z jego krateru dymu, ognia, lawy, kamieni; przen., gwałtowny objaw namiętności: w. gniewu, miłości, oburzenia; w. rewolucji.

 Wybuchać, dok. Wybuchnąć; buchać, gwałtownie uderzać, bić mocno, gwałtownie w górę a. w różne strony; przen., objawiać ś. gwałtownie i nagle: gniew w-a, bunt, rewolucja w-a; w. z czym = objawiać co gwałtownie, wyrażać w sposób namiętny; z małej iskierki wielki pożar wybuchnął = drobna przyczyna spowodowała znaczne skutki.

 Wybuchać, wybić, wygrzmocić, wyłomotać; wyrzucić z wnętrza wielką masę, nagle i z hałasem; wypić, zjeść żarłocznie, z chciwością.

 Wybuchnąć — p. nied. Wybuchać.

 Wybudować, zbudować, wznieść, wystawić jaką budowlę; przen., ułożyć, uplanować co w myśli; w. ś., zostać zbudowanym.

 Wybuj, wybujanie, wzrost bujny.

 Wybujać, wyróść bujnie, gęsto, wysoko, szeroko; bujając wzbić ś., wznieść ś. wysoko, wylecić w górę na skrzydłach.

 Wybujałość, cecha tego, co jest wybujałe.

 Wybujały, który wybujał, wyrośnięty a. rozrośnięty, który wyrósł nad miarę; który wzniósł ś. a. unosi ś. wysoko; który wzniósł ś. nad zwykły poziom, nad przeciętną miarę; umysł w. = niepospolity, przesadny; fantazja w-a = nadmiernie rozkołysana.

 Wyburczeć, wyłajać, sfukać, zwymyślać.

 Wyburdać się, wygramolić ś., wyguzdrać ś.

 Wyburzyć, wszystko zburzyć, nic nie zostawiając; w. ś., przestać ś. burzyć; nagniewać ś. do syta.

 Wybuzować, wyłajać, sfukać, zbesztać; w. w piecu = wypalić dużo drzewa a. węgla.

 Wybyć, zostać gdzie przez czas jakiś, wytrwać przy jakiejś pracy, jakimś zajęciu, przebyć gdzie aż do końca.

 Wybywać, ubywać, zmniejszać ś. — p. dok. Wybyć.

 Wybzdurzać, dok. Wybzdurzyć; bzdurząc, wyłudzać, wyzyskiwać co od kogo.

 Wybzdurzyć — p. nied. Wybzdurzać; w. ś., nagadać ś. bzdurstw dowoli.

 Wycackać, Wyceckać, zrobić co z niezmierną starannością, pieszcząc ś., jak z cackiem, wypieścić, wychuchać; w. kogo, wychować na niewieściucha.

 Wycadzić, wycedzić.

 Wycałować, ucałować wszystkich kolejno; ucałować kogo wielokrotnie; w. ś., ucałować ś. nawzajem, wielokrotnie, serdecznie.

 Wycedzić, cedząc odłączyć części płynne od stałych; cedząc wylać wszystko; cedząc słówka, mówiąc powoli, wypowiedzieć wszystko; otrzymać przez cedzenie; słówka z niej nie w-dzisz = nie zmusisz jej, by cokolwiek powiedziała.

 Wycelować, celując wymierzyć, wyrychtować co przeciw czemu; dobrać kawałki tkaniny, futra, ażeby do siebie pasowały, żeby tworzyły całość.

 Wycembrować, wyłożyć cembrowaniem, ocembrować.

 Wychadzać, wychodzić często, ponawiać wychodzenie.

 Wycharkać, Wycharknąć, Wycharchać, Wycharchnąć — p. nied. Wycharkiwać.

 Wycharkiwać, Wycharchiwać, dok. Wycharkać, Wycharknąć, Wycharchać, Wycharchnąć; charcząc wyrzucać z siebie flegmę razem ze śliną, wypluwać.

 Wycharknąć — p. nied. Wycharkiwać.

 Wycharsnąć, wynędznieć, zmizernieć, wyschnąć jak szczapa.

 Wychełtać – p. nied. Wychełtywać.

 Wychełtywać, dok. Wychełtać; nadwerężać przez ciągłe użycie; obruszać przez używanie; w. ś., psuć ś., nadwerężać ś. przez używanie wskutek tarcia i t. p.

 Wychędożyć, oczyścić porządnie.

 Wychlapać, chlapiąc rozlać, rozbryzgać wszystko; przen., wypić wszystko.

 Wychlastać, wysmagać, wybić; wydać wszystko, rozdać lekkomyślnie, roztrwonić.

 Wychlustać, chlustając, pluskając, wylać wszystko, wychlapać.

 Wychładzać, dok. Wychłodzić; zupełnie ochładzać, całkiem wystudzać.

 Wychłeptać, wypić co, mlaskając głośno językiem, wypić żarłocznie.

 Wychłodnąć, Wychłodnieć, stać się chłodnym, ochłodnąć, ostygnąć, wystygnąć.

 Wychłodzić — p. nied. Wychładzać.

 Wychłonąć, z pewnym natężeniem, z energją wydać, wyrzucić co z siebie.

 Wychłostać, wybić mocno, obić, wyłoić, wysmagać, wygrzmocić.

 Wychłościć, wychłostać; chłoszcząc, wypędzić.

 Wychłysnąć, szybko wypić, wypić jednym haustem, wychłeptać, wyżłopać.

 Wychodek, miejsce, otwór wązki, którędy ś. wychodzi; miejsce, przeznaczone do odbywania potrzeby naturalnej, ustęp, kloaka, prewet, klozet.

 Wychodne (-ego), chwila wyjścia; być na w-ym = zabierać ś. do wyjścia; na w-ym = w chwili wychodzenia.

 Wychodnia, pewien dzień w tygodniu a. pora dnia, kiedy współpracownik a. służąca ma prawo wyjść na pół dnia.

 Wychodny, odnoszący ś. do wychodu.

 Wychodować, wychować, wypielęgnować; w. ś., wychować ś., być wychowanym, wypielęgnowanym, udać się.

 Wychodowy — p. Wychodny.

 Wychodzić, dok. Wyjść; iść ze środka na zewnątrz czego, poza obręb czego: w. z domu na ulicę, występować na plac, stawiać się w pewnym miejscu: w. do pojedynku, w. do roboty; iść na spotkanie czyje, dla przywitania kogo, zachodzić drogę komu; wyjeżdżać na okręcie; o okręcie: wypływać z portu: wyjść pod żagle = odpłynąć; uwalniać ś. od czego, wydobywać ś., wydostawać ś. z czego, przestawać ulegać czemu: w. ze szkół = opuszczać je; w. na wolność = odzyskiwać swobodę; w. z pod opieki = uwalniać ś. od niej; w. z wojska = przestawać być wojskowym; w. z choroby, z niebezpieczeństwa = przestawać ulegać im, ratować ś. od nich; w, cało, w. na sucho = ocalać ś.; w. obronną ręką z czego = nic nie tracić na czym; o pszczołach: wylatywać, ulatywać, wyfruwać; rozstawać ś., rozdzielać ś.: dusza ze śmiercią w-dzi z ciała; wyrywać ś., gwałtem otwierać sobie przejście, wyłamywać ś.; o wodzie: wylewać ś., wykraczając z brzegów; przen., brać początek, mieć swoje źródło w czym, pochodzić, wynikać, wypływać, być rezultatem czego: nic z tego nie wyszło = nic nie wynikło; w mat., być wynikiem szeregu działań; wystawać ponad poziom czego, wysterkać, wydobywać ś., wypływać: oliwa w-dzi na jaw = prawda ujawnia ś.; być skierowanym, zwróconym w pewną stronę: okna w-dzą na ulicę, na północ, na południe; obracać ś. na co, przybierać taki czy inny obrót, mieć pewien wynik: na dobre, na złe komu w-i; korzystać a. tracić na czym, na jakim przedsięwzięciu, na jakiej sprawie; w. na kogo, na co, kierować ś. na kogo, na co, zostawać czym, mieć taką czy inną karjerę: w. na porządnego człowieka, na adwokata, na wielkiego pana; przen., upływać, kończyć ś., mieć ś. ku końcowi, kończyć swą drogę, swą czynność: rok wyszedł = upłynął; zegarek wyszedł = rozkręciła się w nim sprężyna i stanął; przen., być wydawanym, rozpraszać ś. na wydatki, być łożonym na co: wyszły mi pieniądze; w-ą zapasy, kończą ś., do tej potrawy w-dzi dużo masła; przetrwać czas określony, dotrwać do pewnego terminu: żałoba mu wyszła; w. suknię, obuwie = rozszerzyć, rozchodzić je przez używanie a. wynaszać, podniszczyć je przez używanie; w. za mąż za kogo = zostawać jego żoną; w. z ust = być wymawianym, wypowiadanym; z ust mu to nie w-dzi = ciągle o tym mówi; w. z dzieciństwa, z lat młodzieńczych = wyrastać; w. z głowy, z rozumu, z pamięci = wypadać, wylatywać, być zapominanym; nie może mi to wyjść z głowy = nie mogę o tym zapomnieć; w. z mody, ze zwyczaju = być zaniedbywanym, zarzucanym, jako zwyczaj, jako moda, przestawać być w użyciu; w. na jaw = ujawniać ś.; w. na świat = rodzić ś., ukazywać ś.; wyszła książka, numer czasopisma = został wydany; wyszło nowe prawo, rozporządzenie = zostało ogłoszone w drodze ustawodawczej; w. z granic, z kluby, z ryzy = przestępować granice dozwolone, wypadać z porządku, wpadać w nieład; ospa w-dzi na wierzch = objawia ś. wysypką naskórną; na mój numer wyszedł wielki los loterji = został wyciągnięty; wyszło zadanie arytmetyczne = zostało rozwiązane; pasjans wyszedł = dał ś. ułożyć; w. na swoje, na swoim = nie tracić na jakim przedsięwzięciu, wycofywać kapitał włożony; w-dzi na jedno = rezultat, skutek jest zawsze ten sam, bez różnicy; w-dzi na mojem = dzieje ś. tak, jak przepowiedziałem, okazuje ś., że miałem słuszność; wyszło na tym, że = skończyło ś. na tym, taki był rezultat; w. na czym, jak Zabłocki na mydle = tracić wszystko; w. ś., nachodzić ś. do syta, nasycić ś. chodzeniem; nieosob., w-dzi ś. = ludzie wychodzą.

 Wychodzień, emigrant, wychodźca.

 Wychodzony, którego wychodzono, wytarty, wyszarzany przez chodzenie; rzecz., marsz, grany albo śpiewany podczas jakiego obrządku, przy wychodzeniu skąd.

 Wychodztwo, opuszczanie ojczyzny w celu osiedlenia ś. w innych krajach, emigracja, osadnictwo; zbior., emigranci, wychodźcy.

 Wychodźca, człowiek, opuszczający ojczyznę dla osiedlenia ś. w innym kraju, osadnik, emigrant.

 Wychopić się, wybiedz szybko, wyrwać się.

 Wychopień, chleb w małych bochenkach, na ogniu upieczony, podpłomyk.

 Wychorować się, wyjść z długiej choroby, wyzdrowieć po długiej chorobie.

 Wychorzały, wynędzniały wskutek choroby, schorowany.

 Wychorzeć, zmizernieć, schudnąć, wynędznieć w chorobie.

 Wychować — p. nied. Wychowywać.

 Wychowały, dobrego chowu: koń w.

 Wychowanek — p. Wychowaniec.

 Wychowanica, Wychowanka, kobieta, wychowana a. wychowywana przez kogoś.

 Wychowanie, doprowadzenie do wieku dojrzałego przez udzielanie odpowiedniej opieki, pokarmu, odzieży i zaspokajania wogóle wszelkich potrzeb cielesnych; ogół wiadomości w zakresie nauki i obyczajowości towarzyskich, udzielanych dzieciom przez rodziców lub zastępujących ich miejsce nauczycieli i t. p.; wykształcenie, edukacja, doprowadzanie do pewnego stopnia rozwoju władz cielesnych i duchowych człowieka: w. religijne, umysłowe, moralne, estetyczne, towarzyskie; człowiek bez w-a = nie umiejący znaleźć się w towarzystwie, gbur; dać, otrzymać, odebrać w. przyzwoite, staranne.

 Wychowaniec, Wychowanek, człowiek, który odebrał od kogo wychowanie, pupil; człowiek, który uczył ś. gdzie, który otrzymywał nauki w jakiej szkole, uniwersytecie i t. p.

 Wychowany, wyhodowany, wykarmiony; wyuczony, wyćwiczony, edukowany: dobrze w. = mający ogładę towarzyską; źle w. = bez ogłady.

 Wychowawca, człowiek, który wychował a. wychowuje kogo; człowiek, poświęcający ś. zawodowo wychowywaniu dzieci i młodzieży, pedagog.

 Wychowawczy, dotyczący wychowania; zakład w. = zajmujący ś. wychowaniem, zajmujący ś. podawaniem nauki a. nauk.

 Wychowawczyni, forma ż. od Wychowawca.

 Wychowek — p. Wychów.

 Wychowywać, dok. Wychować; żywić, hodować, pielęgnować aż do doprowadzenia do wieku dojrzałego; udzielać koniecznych do życia wiadomości, prowadzić edukację, edukować, kształcić, rozwijać w dzieciach i młodzieży siły fizyczne i duchowe.

 Wychód, czynność wychodzenia, wyjścia; miejsce, otwór, którędy ś. wychodzi, wyjście, brama, drzwi; otwór stolcowy; odbywanie potrzeby naturalnej — p. Wychodek.

 Wychów, Wychowek, wychowanie, edukacja, wykształcenie, nauka.

 Wychrachać — p. Wycharkać.

 Wychrapać — p. nied. Wychrapywać; w. ś., wyspać ś. dowoli.

 Wychrapywać, dok. Wychrapać; chrapać silnie; w. ś. od czego = uwalniać ś. szczęśliwie od jakiej nieprzyjemności, od straty; wydobywać ś. z jakiego niebezpieczeństwa.

 Wychrzciak, Wychrzciuk, przechrzta, wychrzta.

 Wychrzcić, ochrzcić, przeprowadzić na wiarę chrześcijańską; w. ś., przyjąć wiarę chrześcijańską, ochrzcić ś., przyjąć chrzest.

 Wychrzciuk — p. Wychrzciak.

 Wychrzczeniec, człowiek, który ś. ochrzcił, który przyjął wiarę chrześcijańską, przechrzta, wychrzta, neofita.

 Wychrzta, człowiek, który niedawno przyjął chrześcijaństwo, wychrzczeniec, przechrzta, neofita.

 Wychuchać, wypielęgnować z troskliwością, wypieścić; starannie wykończyć, odrobić z pieczołowitością, wycackać.

 Wychudły, całkiem schudły, bardzo chudy.

 Wychudnąć, Wychudnieć, zupełnie, całkiem schudnąć.

 Wychudzić, przyczynić się do schudnięcia, uczynić zupełnie chudym.

 Wychwacić, nabawić konie ochwatu — p. Wychwycić.

 Wychwalać, dok. Wychwalić; chwaląc wynosić, chwalić niezmiernie, wysławiać, gloryfikować; w. ś., chwalić ś., chełpić ś. swemi zaletami, wynosić siebie samego nad innych.

 Wychwalić — p. nied. Wychwalać; w. ś., nachwalić ś. dowoli.

 Wychwiać — p. nied. Wychwiewać.

 Wychwiewać, dok. Wychwiać; chwiejąc, obracając w różne strony obluzowywać, wyrywać z miejsca, obruszać; w. ś., chwiejąc ś., ruszając ś. w różne strony, wydobywać ś., obluzowywać ś., stawać ś. chwiejącym, mogącym ś. przewrócić.

 Wychwycić, porwać, unieść, złapać, porwawszy wyciągnąć; w. ś., wyrwać ś., wyskoczyć, pobiec, uciec, porwać ś.; wyrwać ś. z czym nierozważnie.

 Wychwyt, kotwica w mechanizmie zegarowym, ankier.

 Wychwytać — p. dok. Wychwycić.

 Wychylać, dok. Wychylić; nachylając, pochylając, wylewać, wypuszczać, wytykać, wysuwać, wyginać; w. kielichy = wypijać do dna, spełniać je; w. z utajenia = odkrywać, odsłaniać; w. ś., wysuwać ś., wytykać ś., ukazywać ś. nad powierzchnią czego; wyginać ś.; wychodzić, wydalać ś. skąd na krótką chwilę.

 Wychylić — p. nied. Wychylać.

 Wychynąć — p. Wychylić.

 Wyciąć — p. nied. Wycinać; w. prawdę, w. verba veritatis = prawdę w oczy bez ogródki powiedzieć; w. komplement = powiedzieć; w. susa = skoczyć; w. z broni = strzelić doskonale; w. oberka = zatańczyć raźno, ochoczo; w. komu policzek = uderzyć go w twarz.

 Wyciąg, wyciąganie, wyciągnięcie, roztwór jakiej substancji, otrzymany przez wyciągnięcie jej przy pomocy płynu z materjałów, w których ta substancja była zawarta, ekstrakt; wypis z jakiego dzieła, aktu i t. p., kopja.

 Wyciągacz, człowiek, który co od kogo wyciąga, wymaga, wyzyskuje go; narzędzie do wyciągania skóry i t. p.; rzemień albo linka do uwiązywania koni; rydel do wykopywania młodych drzewek.

 Wyciągać, dok. Wyciągnąć; ciągnąc, wyjmować, wydobywać, wydostawać skąd, wywlekać, wyprowadzać; wypijać, pijąc wypróżniać, wysączać, wychylać; wydobywać soki z roślin przez reakcję chemiczną, naparzanie gorącą wodą, wyciskać, wygotowywać, czynić ekstrakt; przen., podstępem otrzymywać co od kogo, wydrwiwać, wyłudzać, wykpiwać; przen., odbierać przemocą, wydzierać co, wymuszać oddanie czego; przen., zniewalać, znaglać, skłaniać, namawiać do udania ś. dokąd, do opuszcznia jakiego miejsca; wyłudzać przyrzeczenie; odbierać, ściągać od kogo należność przypadającą, wypłatę; ciągnąc wyprężać, rozciągać wzdłuż; wytykać naprzód, wystawiać, wystoperczać: w. szyję, rękę, nogę; wychodzić, wyjeżdżać, wyruszać, wymaszerowywać, zwłaszcza gromadnie, ciągnąc się długim pasmem; w. kogo na słówka = zmuszać go, doprowadzać do tego, że powie, czego nie chciał powiedzieć; w. co z dzieł przeczytanych, z akt = wypisywać; w mat., w. pierwiastek = znajdować wielkość, która, przemnożona dwa lub więcej razy przez siebie samą, da w iloczynie daną wielkość; w. wniosek = wyprowadzać go; w. kogo na koszty = narażać na wydatki; w. czego po kim = wymagać; w. ręce do kogo = prosić go o pomoc; w. rękę = żebrać; w. rękę na kogo = ośmielać ś. go uderzyć; wyciągnąć nogi = umrzeć; w. łuk = napinać, naciągać go; w. mur, rów, wał = budować, sypać, kopać wzdłuż; w. ś., być wyciąganym; przeciągać ś., rozciągać ś., wyprostowywać ś., wyprężać ś.

 Wyciągnąć — p. nied. Wyciągać.

 Wyciągnięty, którego wyciągnięto, wydłużony, wydobyty; w. kłus = pośpieszny.

 Wycie, głos przeciągły, żałosny psa, wilka, niektórych małp i t. p.; wrzask podobny do wycia; śpiew nieumiejętny.

 Wyciec — p. nied. Wyciekać.

 Wycieczka, krótka wyprawa, podróż niedaleka, przejażdżka, przechadzka; wypad niespodziewany na nieprzyjaciela z twierdzy, z obozu; przen., napaść na kogo a. na co w jakimś artykule publicystycznym, utworze literackim i t. p.

 Wyciek, to, co wycieka, wypływa; wyciekanie, wypływanie; miejsce nizkie na spadzistości wzgórza, którym woda spływa, zwłaszcza po roztajaniu śniegów albo po ulewie.

 Wyciekacz, ten, co zrobił wycieczkę na nieprzyjaciela.

 Wyciekać, dok. Wyciec; ciekąc, wydostawać ś. z wnętrza czego, wypływać, sączyć ś. z czego; wytryskać, wypływać skąd, brać źródło gdzie; wylatać, wypadać; wybiegać, wydostawać się poza obręb czego; robić wycieczkę na nieprzyjaciela z twierdzy a. z obozu; o roślinach: nędznieć, zanikać, więdnąć wskutek braku światła i powietrza; w. kogo = wyścigać, prześcigać go.

 Wycielić się, ocielić się.

 Wycienić, wycieniować.

 Wycieniować, uwydatnić cienie na rysunku albo obrazie, wykończyć starannie rysunek, pismo, jaką pracę literacką.

 Wycieńczać, dok. Wycieńczyć; rozciągając, rozpłaszczając, rozgniatając czynić cieńszym, chudszym; przen., wyzuwać z sił, wyczerpywać siły, wyniszczać fizycznie, mordować nadmierną pracą, czynić słabszym, osłabiać, wysilać; niszczyć, psuć, zmniejszać; umniejszać, ujmować; w. czas = zużywać, tracić go bezużytecznie; w. ś., słabszym się stawać przez zużycie sił, upadać na siłach, chudnąć.

 Wycieńczeć, stać ś. cieńszym; schudnąć, wychudnąć; osłabieć, stracić siły, upaść na siłach.

 Wycier — p. Wyciór.

 Wycieraczka, kobieta wycierająca; przyrząd, szczotka do wycierania ścian, podłogi, do wycierania piór z atramentu.

 Wycierać, dok. Wytrzeć; trąc wydobywać, wydostawać co skąd, wykurzać co; czyścić, okurzać, omywać przez nacieranie a. ocieranie, przez szorowanie; ocierać: w. nos = uwalniać go od śluzu; w. kominy; trąc wygładzać, polerować; psuć ś., niszczyć przez używanie: w. ubranie; w. komu kapitułę = dobrze go zestrofować, złajać porządnie; w. ś., być wycieranym; niszczyć ś., wątlejszym ś. stawać przez używanie, przez noszenie (o ubraniu); o rybach: wypuszczać z siebie ikrę, wyikrzać ś.; o niebie: wyjaśniać ś., uwalniać ś. od chmur, wypogadzać ś.; nabywać poloru, ogłady towarzyskiej przez obcowanie z ludźmi; tułać ś. między ludźmi, być w pogardzie, być popychadłem; wyrównywać ś., wygładzać się.

 Wycierlica, narzędzie do wycierania lnu, tarlica; wóz na drwa.

 Wycierpieć, cierpliwie wytrwać, dotrwać w cierpieniu; cierpiąc, znieść co, wytrzymać coś przykrego a. bolesnego do końca; cierpliwie znieść, nie oburzając się, nie wybuchając gniewem, ścierpieć.

 Wyciesać — p. nied. Wyciosywać.

 Wycięcie, dokonane wycinanie; wyrżnięcie, dołek, rowek, fuga w czym zrobiona przez wycinanie, wykrawanie; część wycięta z czego, wycinek.

 Wycięty, wyrąbany, ścięty; cięciem wyjęty, wyrobiony wycinaniem; suknia w-a = mająca wycięcie u szyi i pleców.

 Wycinacz, człowiek, który coś wycina.

 Wycinać, dok. Wyciąć; wyrąbywać, ścinać; pozbawiać życia wszystkich po kolei, wymordowywać, wybijać, wyrzynać; tnąc, rąbiąc, robić zagłębienie, dołek, rowek, otwór; obcinając wyrabiać, wyciosywać; wykrawając, wyrzynając, wyjmować części ze środka; uderzać, bić: w. policzek = uderzać w twarz; w. kogo w gębę = dawać mu w twarz; w. ś., być wycinanym; w. ś. z kim, pojedynkować ś. z nim na broń ostrą, rąbać ś.; w. ś. skąd, wydobywać ś., torując sobie drogę mieczem a. toporem; przen., w. ś. z czego, od czego = wyłamywać ś., wyzwalać ś. siłą.

 Wycinek, przestrzeń pusta, pozostała po wycięciu czego; wycięta część czego, kawałek wycięty; w gieom., część powierzchni koła między dwoma promieniami i łukiem, między niemi zawartym (fig.); w. kuli = bryła, powstająca z takiego wycinka, obracającego ś. dokoła jednego z promieni; motyl z rodziny drzewiniaków, z podrzędu miernikowców; świeżo wyrosły kieł młodego dzika; młody dzik w piątym roku.

 Wycinka, część lasu, świeżo wycięta, trzebież leśna; motyl z rodziny przestwornic, z podrzędu prządkówek.

 Wycios, to, co jest wyciosane.

 Wyciosać – p. nied. Wyciosywać.

 Wyciosywać, Wyciesywać, dok. Wyciosać, Wyciesać; ciosaniem wyrabiać, wycinać, wyrzynać; obrabiać ciosaniem; okrzesywać, pozbawiać dzikości, gburowatości, robić okrzesańszym, gładszym, uprzejmiejszym, wykształceńszym, bardziej obytym w towarzystwie.

 Wyciór, szczotka do wycierania armaty po wystrzale (fig.); szczotka do oczyszczania komina z sadzy; otwór, którym wyjmuje ś. sadze spadłe z komina, wycier.

 Wycisk, wyciskanie, wyciśnięcie; to, co wyciśnięte; sok, wyciśnięty z roślin, z ziół; to, co pozostaje po wyciśnięciu soku, miazga; znak wklęsły, wyciśnięty na czymś miękkim, przedmiotem, mającym na sobie rysunek wypukły, np. stemplem, pieczęcią; odcisk, oddruk, kopja rysunku, druku, zrobiona za pomocą ściskania w prasie.

 Wyciskać, dok. Wycisnąć; ściskając, przyciskając, ugniatając wydobywać płyn z części stałych, np. sok z roślin, z owoców, wygniatać, wytłaczać, tłoczyć; przen., wymuszać gwałtem, uciskając wymagać; zmuszać do oddania czego, do zrobienia czego; zniewalać do czego przemocą; wypędzać, wyganiać, wyparowywać; przyciskając robić, co tworzyć na czymś miękkim: w. stempel na laku, na wosku; wyrzucać, poza obręb czego, miotać, w górę ciskać, podrzucać; w. łzy czyje = pobudzać go do płaczu z powodu krzywdy, mu zrobionej; wycisnąć na kim pocałunek = pocałować go gorąco, z rozmachem; w. ś., przeciskając się, wydostawać się z ciasnego miejsca.

 Wyciskać, wyrzucić, powyrzucać wszystko; wypotrzebować ciskając, wyrzucić wszystkie pociski.

 Wycisnąć — p. nied. Wyciskać.

 Wycofać – p. nied. Wycofywać.

 Wycofywać, dok. Wycofać; idąc nazad, wydostawać co ze środka czego, wyprowadzać napowrót, wydobywać nazad, odbierać z powrotem, doprowadzać do stanu poprzedniego; idąc nazad, wychodzić ze środka czego na zewnątrz, idąc z powrotem, wychodzić, powracać na dawne miejsce; w. ś. z jakiego interesu = nie chcieć dalej do niego należeć, usuwać się.

 Wycuchnąć, wydawszy z siebie cały zaduch, przestać cuchnąć, wywietrzeć z zaduchu; wyżąć, wycisnąć.

 Wycudzić, wyczesać zgrzebłem; wybić, schłostać; wygnać, wypędzić; wybić, zbić w dostateczny sposób, np. mięso, by je zrobić kruchym; w. ś., wyczesać ś., wymuskać się.

 Wycyrklować, nakreślić, wyrysować za pomocą cyrkla.

 Wyczak, motyl z podrzędu miernikowców, wątlak w.

 Wyczany, Wykowy, Wyczy, odnoszący ś. do wyki.

 Wyczarować, czarami wyprowadzić na świat, za pomocą nich uskutecznić.

 Wyczasty, podobny do wyki.

 Wyczekać — p. nied. Wyczekiwać; w. ś., czekać czego nazbyt długo, wynudzić ś., zniecierpliwić ś. w oczekiwaniu czego; doczekać ś., czekając osiągnąć co.

 Wyczekiwać, dok. Wyczekać; czekać cierpliwie do pewnego czasu, aż ś. coś spełni, aż pewien termin nadejdzie, oczekiwać spełnienia ś. czegoś.

 Wyczernić, zupełnie poczernić, pomalować na czarno na całej powierzchni; posmarować czymś czarnym.

 Wyczerpać, Wyczerpnąć — p. nied. Wyczerpywać.

 Wyczerpany, którego wyczerpano; zmęczony, znużony, opadający z sił; o książce, o czasopiśmie: rozprzedane do ostatniego egzemplarza.

 Wyczerpywać, dok. Wyczerpać, Wyczerpnąć; czerpiąc wyjmować, wydobywać, czerpiąc wylewać, wybierać płyn w czymś zawarty, wypróżniać jakieś naczynie, napełnione jakimś płynem; przen., brać co od kogo pod względem duchowym, zasięgać, pobierać: w. jakiś przedmiot = powiedzieć, napisać o nim wszystko, co było do powiedzenia a. napisania; w. co z kogo = wypytywać, wybadywać, wywiadywać ś.; tego przedmiotu nigdy nie można w-pać = bez końca można o nim mówić, pisać; w. ś., być wyczerpanym; o książce, o czasopiśmie: być rozprzedanym, rozchodzić ś. między publicznością.

 Wyczesać, nied. Wyczesywać; za pomocą grzebienia i szczotki włosy uporządkować, ułożyć; obić kogo mocno, wytargać za włosy.

 Wyczesek, Wyczosek, najlepsze włókna lnu a. konopi, pozostałe po wyczesaniu gorszych; w lm., kłaki, pozostałe po wyczesaniu lnu albo konopi; włosy pozostałe na grzebieniu po wyczesaniu.

 Wyczesywać, dok. Wyczesać; oczyszczać, przygładzać, układać grzebieniem, szczotką a. zgrzebłem; przen., robić okrzesańszym, pozbawiać gburowatości, cywilizować; w. ś., oczyszczać włosy z brudu, układać włosy na swej głowie grzebieniem a. szczotką.

 Wyczęstować, wypotrzebować wszystko na częstowanie, wszystko rozdać na poczęstunek.

 Wyczha!, wykrz., oznaczający zachęcanie psów do rzucenia ś. na kogo a. na co; huź!, huźha!, weź go!

 Wyczka, drobna wyka.

 Wyczołgać się, Wyczołgnąć się — p. nied. Wyczołgiwać się.

 Wyczołgiwać się, dok. Wyczołgać ś., Wyczołgnąć ś.; czołgając, skradając ś., pełzając, wysuwać ś., wydobywać się skąd.

 Wyczosek — p. Wyczesek.

 Wyczubić, wytargać za czuprynę; w. ś., pobić ś. wzajemnie, wytargać ś. za czuby.

 Wyczy p. Wyczany.

 Wyczyniać, dok. Wyczynić; o zbożu: czyścić zboże, wymiatając kłosy z ziarn, strączki z grochu i t. p.; wyłączać, wydzielać, usuwać, wyrzucać.

 Wyczyniec, roślina z rodziny traw (fig.).

 Wyczysko, pole po ściętej wyce.

 Wyczyszczać, dok. Wyczyścić; oczyszczać, wyłączając, wymiatając nieczystości, rzeczy niepotrzebne, brudy, usuwać je, doprowadzać do czystości, zupełnie co oczyszczać.

 Wyczyścić — p. nied. Wyczyszczać.

 Wyczytać — p. nied. Wyczytywać.

 Wyczytywać, dok. Wyczytać; czytając co, dowiadywać ś. stąd o czym; w. co z czego a. w czym, z oznak zewnętrznych, np. z wyrazu twarzy, ruchów, czynności, odgadywać wewnętrzny nastrój ducha; odczytywać, odcyfrowywać coś niewyraźnie napisanego, z trudem dochodzić, co napisano, usiłować wyrozumieć coś, niezrozumiało wyłożonego na piśmie, dociekać myśli; wszystko do końca odczytywać.

 Wyć, wydawać głos żałosny, jednostajny, przeciągły: o człowieku: krzyczeć, wrzeszczeć bardzo głośno i przeciągle, płakać głośno; śpiewać źle.

 Wyćwiczyć, wybić, wychłostać, wysmagać; ćwicząc wydoskonalić, wdrożyć do czego, wprawić, nauczyć; w. ś., ćwicząc ś., nabyć wprawy, wydoskonalić ś.; w. kogo = wprawić go w co; obić go.

 Wyćwierkać, wydać głos ćwierkający, ćwierkaniem wyśpiewać; w. ś. = dużo i długo naćwierkać ś.

 Wyćwiklin, roślina z rodziny wyćwiklinowatych, hodowana w ogrodach dla liści jadalnych, podobnych do szpinaku.

 Wyćwiklinowate, rodzina roślin dwuliściennych.

 Wydać — p. nied. Wydawać.

 Wydajać, dok. Wydoić; dojąc wydobywać całą ilość mleka z wymion; przen., wypijać wszystko; wydobywać co z kogo, ile tylko można, wyzyskiwać.

 Wydajność, to, co zasiew wydaje, obfitość plonu, urodzajność; to, co zboże przy omłocie wydaje, urodzaj, plon; korzyść z jakiego przedsiębiorstwa, z jakiej pracy, czynności i t. p.

 Wydajny, dający obfity plon, urodzajny, plenny; o zbożu: omłotny; dający znaczne, poważne korzyści, zyski, rezultaty.

 Wydanie, rzecz. od Wydać; powtórny druk jakiej książki, pisma; panna na w-u = dziewczyna dorosła, mogąca już iść za mąż.

 Wydarcie, rzecz. od Wydrzeć.

 Wydartek, to co komuś wydarto przemocą, gwałtownie zabrano, łup, zdobycz, łupież.

 Wydarty, zabrany przemocą — p. Wydrzeć.

 Wydarzać się, dok. Wydarzyć ś.; trafiać ś., przytrafiać ś., zdarzać ś.

 Wydarzenie, zdarzanie, przygoda, wypadek.

 Wydatek, to, co wydano na co, pieniądze wydane, wydawanie, ekspens, rozchód.

 Wydatkować, wydawać pieniądze, robić wydatek, ekspensować.

 Wydatkowy, odnoszący ś. do wydatku, rozchodowy.

 Wydatnie, przyślą wyraźnie, wybitnie, oczywiście, jawnie, rażąco.

 Wydatność, cecha tego, co jest wydatne, wybitność.

 Wydatny, wznoszący ś. ponad powierzchnię przedmiotów otaczających, wyniosły, wystający, wysterkający; przen., uderzający w oczy, jawny, wyraźny, oczywisty, jasny, widoczny; odznaczający ś. czymś osobliwym, słynący czym, słynny.

 Wydawać, dok. Wydać; wypuszczać, wyrzucać, wydobywać z wnętrza czego, wyjmować ze środka; wydzielać część czego, dawać tyle, ile trzeba: w. masło, cukier, na potrzeby kuchenne; przynosić i ustawiać na stole, podawać na stół: w. obiad, wieczerzę; dawać zapewnienie piśmienne, w formie urzędowej: w. kwit, rewers, weksel; robić wydatki, wydatkować, ekspensować, przyczyniać sobie rozchodów, uszczuplając przez to swoje zapasy pieniężne, łożyć na co; oddawać kogo, co komu z prawem zrobienia z nim, co mu ś. podoba, oddać kogo, co z mocą postąpienia wedle swego upodobania: w. miasto na łup, człowieka na mękę, na śmierć, na stracenie, w. kogo w ręce czyje itp.; przez zdradę oddawać, porzucać zdradziecko będącego w niebezpieczeństwie, zdradzić podstępnie czyje zaufanie; podawać do wiadomości publicznej, ogłaszać jakieś postanowienie, uchwalone przez jednę a. kilka osób: w. ukaz, dekret, rozporządzenie, wyrok sądowy; dawać świadectwo czemu, świadczyć o czym, okazywać, ujawniać co; przedstawiać w rzeźbie, w obrazie, w mowie, wystawiać, wyrażać co, mieć treść jaką; w. kogo, co, wykrywać, ujawniać kogoś a. coś nieznanego światu, wyjawiać coś ukrytego: w. winowajcę, w. spisek, w. sekret; sprawiać, że ś. coś lepiej przedstawia, wyróżnia z pośród przedmiotów otaczających, bije w oczy; w. huk, jęk, zgrzyt, brzęk i t. p. = huczeć, jęczeć, zgrzytać, brzęczeć i t. p.; w. głos = odzywać ś.; w. wonność, zapach = pachnieć, wonieć; w. ogień = wyrzucać iskry, płomień; w. dziecko na świat = rodzić; w. owoce = rodzić; w. resztę = dawać płacącemu drobniejszą monetą to, co nadpłacił ponad należność grubszą monetą; w. córkę, siostrę za mąż = pozwalać jej zostać czyjąś żoną; w. bal, ucztę i t. p. = urządzać je własnym kosztem; w. na sztych = narażać na niebezpieczeństwo; w. książkę: o autorze = napisawszy ją, ogłaszać drukiem, podawać do wiadomości publicznej, o księgarzu = łożyć koszty na jej druk z prawem zysku po sprzedaniu wydrukowanych egzemplarzy; w. czasopismo = drukować je, pobierając z niego dochody; w. świadectwo = świadczyć ustnie a. piśmiennie; w. hasło = dawać znak; w. znak życia = dawać znak, że ś. żyje jakimś ruchem, głosem a. czynnością; w. wojnę = wypowiadać ją, rozpoczynać kroki wojenne; w. bitwę = zaczynać ją, nacierać orężnie na nieprzyjaciela; w. bieliznę do prania = dawać pod rachunkiem; w. robotę = wyznaczać do zrobienia; w. kogo na pośmiewisko = ośmieszać go; w. zbiega, zbrodniarza = oddawać go do rąk władzy właściwej; w. ś., być wydawanym; wychodzić na świat, ukazywać ś., rodzić ś.; w. ś. na kogo, na co, czynić wydatki, wydatkować, ekspensować; w. ś. za kogo, wychodzić za kogo, zostawać czyjaś żoną; oddawać ś. na czyjąś wolę z prawem postąpienia wedle swego upodobania, ofiarowywać ś., poświęcać ś.; w. ś. na co, oddawać ś. czemu niepodzielnie, zajmować ś. czymś wyłącznie; okazywać ś., ujawniać ś., przejawiać ś., zdradzać ś., manifestować ś.; wykrywać ś., wyjawiać ś.; wysuwać ś., wynurzać wytykać ś., wystawać; popisywać ś. z czymś; przedstawiać ś. oczom, uderzać, wpadać w oczy swą osobliwością, mieć jaki wygląd; mieć pozór, powierzchowność jaką, zdawać ś. kimś a. czymś, być podobnym do kogoś a. czegoś; w. ś. na szyderstwo, na pośmiewisko = narażać ś., wystawiać; w. ś. na sztych = wystawiać ś. na niebezpieczeństwo.

 Wydawalny, mogący być wydawanym, przeznaczony na wydanie.

 Wydawca, człowiek, który swym kosztem wydaje pisma perjodyczne, książki, dzieła, ryciny, mapy i t. p., który ogłasza je drukiem z prawem ciągnięcia zysków w razie rozprzedania egzemplarzy, nakładca, edytor; ten, który swego wydaje, denuncjant, szpieg, zdrajca.

 Wydawczy, dotyczący wydania, wydawnictwa a. wydawcy.

 Wydawczyni, forma żeńska od Wydawca.

 Wydawnictwo, wydawanie, ogłaszanie drukiem książek, czasopism, map i t. p.; rzecz wydana, ogłoszona drukiem: książka, pismo i t. p.; towarzystwo, zawiązane dla wydawania dzieł naukowych a. literackich; przen., osoba moralna, reprezentująca ciało zbiorowe, t. j. wydawców, np. jakiegoś czasopisma.

 Wydąć — p. nied. Wydymać.

 Wydążyć, zdążyć z jaką robotą na termin, podołać czemu; przyjść gdzie na czas naznaczony.

 Wydech, wydychanie powietrza z płuc; powietrze wydychane; odpoczynek po znużeniu, wytchniecie, wywczas.

 Wydechnąć — p. nied. Wydychać.

 Wydefinjować, oznaczyć, określić ściśle, zdefinjować.

 Wydelegować, wysłać kogo umyślnie do załatwienia jakiej sprawy, jakiego interesu.

 Wydelikacać, dok. Wydelikacić; czynić bardzo delikatnym, wrażliwym na wszystko; w. ś., stawać ś. bardzo delikatnym, wrażliwym, czującym, uczuwającym.

 Wydemonstrować, wyjaśnić, wytłumaczyć co komu, okazać co jawnie, naocznie.

 Wydeptać — p. nied. Wydeptywać.

 Wydeptywać, dok. wydeptać; depcąc co, wygniatać co, wytłaczać; depcąć, niszczyć, niweczyć, psuć; zostawiać ślad; chodząc, depcąc po czym, ułatwiać drogę; w. co sobie = uzyskiwać co dzięki usilnym staraniom, osiągać, udawać ś. z prośbą o protekcję do osób wpływowych i t. p.

 Wyderka, zdzierstwo.

 Wyderkaf, Wyderek, nm., sprzedaż z prawem odkupu; wyłudzenie datku.

 Wyderkarz, Wyderkownik, nm., człowiek, trzymający jaką posiadłość na prawach wyderkafu.

 Wyderkować, nm., kupować co drogą wyderku.

 Wyderkownik, nm. — p. Wyderkarz.

 Wyderum, czas powrotu górników do pracy po wypoczynku.

 Wydestylować, oczyścić przez destylację, przedestylować, przepuścić przez alembik.

 Wydębić, wybić kijem, wyłomotać, wyłoić kogo, wygarbować komu skórę; wymóc co na kim z trudem, z trudnością, odebrać co od kogo.

 Wydęcie, rzecz, od Wydąć; nadęcie czego powietrzem, gazami; odęcie, wypukłość, powstała z wydymania; nabrzmiałość, nabrzmienie, gruczoł, guz.

 Wydętość, miejsce nabrzmiałe, nabrzmiałość, guz, gruczoł.

 Wydęty, którego wydęto; napuszczony jakim gazem, nadęty, wzdęty, nabrzmiały, spuchnięty.

 Wydławiać, dok. Wydławić; wygniatać, wyciskać; wyrabiać przez wyciskanie, gniecenie, wygniatanie; wymuszać, mękami znaglać do czego; dławić, dusić wszystkich, co do jednego, wyduszać; wyrzucać coś dławiącego.

 Wydławić — p. nied. Wydławiać.

 Wydłubać — p. nied. Wydłubywać.

 Wydłubywać, dok. Wydłubać; dłubiąc wyjmować, wydostawać; dłubiąc, czynić próżnym w środku, robić dziurę w czym, wydrążać, wyjmować ośrodek z czego; przen., wykonywać coś z niezmierną starannością, zwłaszcza jakiś przedmiot drobny, a. artystyczny.

 Wydłutować, wyrzeźbić dłutem, wyrobić zagłębienie, otwory za pomocą dłuta.

 Wydłużać (się), dok. Wydłużyć (ś.); wyciągać (ś.) wzdłuż, czynić (ś.) dłuższym.

 Wydłużyć — p. nied. Wydłużać.

 Wydma, miejsce, pokryte pagórkami piasków ruchomych; piasek ruchomy; wydęcie, wydętość.

 Wydmidzban, Wydmikufel, opój, pijak, pijus.

 Wydmisko, wydma.

 Wydmuch, dmuchanie, silne wianie, wyziew, wydech; wydma piaszczysta; zaspa śnieżna.

 Wydmuchać, Wydmuchnąć — p. nied. Wydmuchiwać.

 Wydmuchiwać, dok. Wydmuchać, Wydmuchnąć; dmuchaniem usuwać, wyrzucać co, wyziewać; dmuchaniem tworzyć, formować.

 Wydmuchnąć — p. Wydmuchać.

 Wydmuchrzyca, rodzaj trawy, spokrewnionej z jęczmieniem, kłost (fig.).

 Wydobrzeć, powrócić do dobrego stanu, do zdrowia, polepszyć ś., wyzdrowieć, wyglądać zdrowiej.

 Wydobyć — p. nied. Wydobywać.

 Wydobywacz, człowiek, który co wydobywa.

 Wydobywać, dok. Wydobyć; dobywać, wydostawać co z wnętrza, z głębi czego; wyjmować, wyciągać; wydostawać z czyjejś mocy; w. ś., wydostawać ś. z trudności, pokonywając liczne przeszkody, wychodzić na świat, na jaw.

 Wydoić — p. nied. Wydajać.

 Wydojrzeć, stać ś. dojrzałym.

 Wydolić, zrobić dół w czym, wydrążyć co, podołać czemu, dać czemu radę, zrobić co na czas.

 Wydołać, dać czemu radę, móc, potrafić co zrobić, podołać, sprostać czemu; wyrównać, wygładzić.

 Wydoskonalać, dok. Wydoskonalić; czynić doskonałym a. doskonalszym; przyprowadzać do doskonałości; w. ś., stawać ś. doskonałym a. doskonalszym, nabierać wprawy w czym, wyuczyć ś. czego doskonale.

 Wydoskonaleć się — p. nied. Wydoskonalać ś.

 Wydostać — p. nied. Wydostawać.

 Wydostawać, dok. Wydostać; dostawać, wydobywać, wyjmować, wykładać, wyciągać skąd; w. ś., wydobywać ś. z trudnością skąd a. z czego, odbierać z trudem co od kogo, otrzymywać.

 Wydój, wydajanie, wydojenie, ilość mleka naraz wydojonego.

 Wydra, zwierzę ssące, drapieżne, z rodziny kun, o ciele wydłużonym, o palcach połączonych błoną płetwową, o włosie krótkim, gęstym, połyskującym (fig.), żywiące ś. głównie rybami.

 Wydrabiać, dok. Wydrobić; drobiąc, krusząc na drobne cząsteczki wyjmować; w. ś., drobiąc ś., krusząc ś. wysypywać ś.

 Wydranina, to, co wydarte komu.

 Wydrapać p. nied. Wydrapywać.

 Wydrapywać, dok. Wydrapać; drapiąc co pazurami a. paznogciami, wyjmować, wydzierać; drapiąc, wymazywać, wyskrobywać, np. coś napisanego; w. ś., z trudem wydostawać ś. na górę; wydostawać ś. z biedy.

 Wydrążać, wydłubywać czym ostrym, wyjmując z czegoś ośrodek, robić wewnątrz pustym, wklęsłym; robić w czym jamę, dziurę; ryć co na czym, wycinać, wyrzynać, rzeźbić; w. ś., być wydrążanym; być rytym, wycinanym, wyrzynanym, wyrzeźbionym, wyrzynać ś. na czym.

 Wydręczyć, dręcząc wymusić, wymóc, zniewolić, znaglić kogo do czego.

 Wydrężały, wydrążony, dęty, pusty wewnątrz.

 Wydrobić — p. nied. Wydrabiać.

 Wydrobki (-ów), okruszyny z wydrabiania.

 Wydroząb — p. Wyroząb.

 Wydrozwierz, zwierzę drapieżne z rodziny kun, kasłań, wydra morska (fig.).

 Wydrożać, czynić droższym, podnosić cenę, podrożać.

 Wydroże, droga, wyrobiona w czym, wykuta w skałach.

 Wydrożeć, stać ś. droższym, podrożeć, pójść wyżej w cenie.

 Wydrożyć — p. Wydrążyć; zejść, zboczyć z drogi; przen., zgrzeszyć; w. co, naznaczyć na co zbyt wygórowaną cenę.

 Wydrukować, ukończyć drukowanie czego, wytłoczyć, odbić na maszynie drukarskiej.

 Wydrwić — p. nied. Wydrwiwać.

 Wydrwigrosz, człowiek, lubiący wydrwiwać pieniądze od innych.

 Wydrwiwać, dok. Wydrwić; wyłudzać drwinkami, otrzymywać co podstępnie, chytrością, zdradą; wyśmiewać, wyszydzać; w. ś., drwinkami wykręcać ś. z czego, podstępnie, chytrością wywikływać ś. z niebezpieczeństwa, z jakiej nieprzyjemnej sprawy, wyłgiwać ś., wykpiwać ś.

 Wydrzeć — p. nied. Wydzierać.

 Wydrzemać się, drzymiąc przespać ś., podrzemać czas jakiś.

 Wydrzeźniać się, udawaniem czyich ruchów a. mowy wyszydzać go, przedrzeźniać; szydzić z kogo, drażnić ś. kim, przekomarzać ś.

 Wydrzyk, ptak siewkowaty z rodziny mew właściwych (fig.).

 Wydrzymać się p. Wydrzemać się.

 Wydumać, wymyślić, wynaleźć co, obmyślić, uplanować.

 Wydupniałość, Wydubniałość, próżnia w środku, wydrążenie wskutek próchnienia, gnicia.

 Wydupnieć, Wydubnieć, wypróchnieć w środku.

 Wydurzać, dok. Wydurzyć, durząc kogo, wyłudzać, wydostawać, wydrwiwać, wymaniać, wyciągać, wypraszać.

 Wydusić, dusząc, wyciskać, wygnieść; w. co na kim a. od kogo = wymóc; z trudnością co odebrać; w. butelkę = wypić całą jej zawartość; wszystkich po kolei zadusić, podusić.

 Wydwarzanie, przesada w mowie i w obejściu, przesadna wytworność.

 Wydworny, wytworny.

 Wydychać, dok. Wytchnąć; wypuszczać z siebie dech, t. j. powietrze, zawarto w płucach; wydzielać z siebie drobniutkie cząstki gazowe, wyziewać, oddychać czym; w. ducha, duszę = umierać; wypoczywać po pracy, pokrzepia ś. spoczynkiem.

 Wydymać, dok. Wydąć; dmuchaniem wypychać, wydmuchiwać; dmuchając, wypełniać powietrzem, nadymać; dąć co sił; w. ś., napełniając powietrzem, podnosić ś., wzdymać ś.; nadymać ś., dla wyrzucenia z siebie odchodów; puszyć ś., pysznić ś., dąć ś.

 Wydymisko — p. Wydma.

 Wydystylować — p. Wydestylować.

 Wydyszeć się, wytchnąć, odpocząć po zmęczeniu, po silnym podnieceniu, wysapać ś.

 Wydziabać — p. Wydziabywać.

 Wydziabywać, dok. Wydziabać; dziabiąc, wykopywać, wydostawać małemi ilościami, wyciosywać.

 Wydział, wydzielona część czegoś; okrąg, obwód kraju; odrębna gałąź administracji; pewna oddzielna grupa nauk, wykładanych w uniwersytecie a. w politechnice: w. filozoficzny, mechaniczny; profesorowie a. studenci jakiego wydziału.

 Wydziałowy, odnoszący ś. do wydziału, należący do wydziału; szkoły w-e = szkoły średnie 6-klasowe, ustanowione przez Komisję Edukacyjną.

 Wydziedziczać, dok. Wydziedziczyć; wyłączać, wyzuwać z dziedzictwa, usuwać od dziedziczenia majątku, pomijać w testamencie; w. co od siebie, odpędzać, rugować, usuwać; w. ś., zrzekać ś. dziedzictwa; być wydziedziczonym.

 Wydziedziczyć — p. nied. Wydziedziczać.

 Wydzielacz, Wydzieliciel, człowiek, który co komu wydziela.

 Wydzielać, dok. Wydzielić; oddzielając wyłączać, wyodrębniać; dzieląc, przeznaczać co dla kogo, dawać komu część czego; obdarzać częścią dziedzictwa; wydawać z siebie, w. woń; usuwać z organizmu za pomocą specjalnych narządów niestrawione cząstki pożywienia; w. ś., wyłączać ś., wyodrębniać ś., usuwać ś. od obcowania z innemi, odosobniać ś.

 Wydzielanie, czynność fizjologiczna, polegająca na wytwarzaniu i dostarczaniu organizmowi niezbędnych mu materjałów; usuwanie z tegoż organizmu niepotrzebnych mu i zużytych przez niego resztek: wydzieliny; wyznaczanie czego: pewnej ilości osób a. zwierząt, rozdzielanie, przeznaczanie.

 Wydzielina, płyn, wytwarzany w specjalnych organach wydzielniczych, jak: gruczoły śluzowe, trawienne i t. p. niezbędny dla organizmu, dla prawidłowych jego czynności; wydzielanie, usuwanie z organizmu resztek materjałów przez niego zużytych.

 Wydzielnie, przysł., odrębnie, osobno, oddzielnie.

 Wydzielny, dający ś. wydzielić; odosobniony, odrębny, osobny, oddzielny

 Wydzieracz — p. Wydzierca.

 Wydzierać, dok. Wydrzeć; drąc, szarpiąc, wyjmować, wyrywać, zabierać coś komu gwałtem, przemocą, siłą, z trudom zabierać; w. kogo z czego, ogołacać z czego, pozbawiać czego; w. kogo skąd = gwałtem, mocą wyzwalać, wyswobadzać; wyrywać ze środka: w. kartkę z książki, z kajetu; w. komu oczy = wyjmować, wyłupywać; przen., zawstydzać, kompromitować; w. ś., być wydzieranym; wyzwalać ś. gwałtem, wyswobadzać ś. mocą; wydobywać ś. z trudnością ze środka na zewnątrz; dążyć dokąd mimo przeszkód, rwać ś., śpieszyć ś. dokąd; wyłamywać ś. z czego, okazywać ś. nieposłusznym czemu: w. ś., z prawa; krzyczeć głośno, śpiewać, deklamować podniesionym głosem, a nieumiejętnie.

 Wydzierca, Wydzieracz, człowiek, który gwałtem co komu wydziera, ograbiciel, zdzierca, łupieżca, grabieżnik.

 Wydzierczy, ściągający ś. do wydziercy, do wydzierstwa.

 Wydzierek, wydzierstwo.

 Wydziergać, Wydzierzgać, dziergając zrobić co, dzierganiem wyhaftować; w. ś., być wydzierganym.

 Wydziergnąć się, Wydzierzgnąć się, wywikłać ś., wywinąć ś., wyplątać ś., zręcznie pozbyć ś. jakiej niemiłej sprawy a. uwolnić ś. od niebezpieczeństwa,

 Wydzierka, łąka a. pastwisko, ogołocone z darni i wyrobione pod zasiew — p. Wydzierstwo.

 Wydzierstwo, wydzieranie czego komu, wyłudzanie podstępem a. gwałtem, ograbianie, grabież, łupiestwo; to, co wydarto komu gwałtem, zdzierstwo.

 Wydzierżawiać, dok. Wydzierżawić; puszczać, oddawać w dzierżawę.

 Wydzierżeć, wytrzymać, wytrwać; oprzeć ś. komu a. czemu; wytrzymać napad; w. słowo = dotrzymać słowa; w. komu = dotrzymać mu placu; w. dzierżawę = dotrzymać dzierżawiony majątek do umówionego w kontrakcie terminu.

 Wydziobać — p. nied. Wydziobywać.

 Wydziękować, podziękować należycie, nie móc ś. nadziękować, w. ś., wywdzięczyć ś.

 Wydziobywać, dok. Wydziobać; dziobiąc wyjmować, wydobywać; dziobem wyjadać wszystko; dziobem robić otwór, wydłubywać dziurę; w. ś., wykluwać ś. z jaja.

 Wydziwiać, wyrabiać dziwy, dziwy stroić, dziwaczyć; wybredzać, kaprysić, grymasić; wydrzeźniać, przedrzeźniać; w. z kim, postępować z nim dziwacznie, dokuczać mu, krytykować w nim wszystko; w. nad kim, nad czym, pastwić ś., znęcać ś.; robić coś osobliwego przez dziwactwo; sztuką robić coś dziwnego,

 Wydziwić — p. nied. Wydziwiać; w. ś., nadziwić ś. w dostatecznej mierze, przestać ś. już dziwić; w. ś. nie mogę = nie mogę wyjść z podziwienia.

 Wydziwować się — p. Wydziwić ś.

 Wydzwaniać, dok. Wydzwonić; za pomocą dzwonu ogłaszać początek a. koniec czego; wyrażać co za pomocą dzwonu; dzwonić, bić w dzwony; przen., śpiewać, grać melodyjnie, jak dzwonek; o zegarze: wybijać godzinę; dzwonieniem wyłączać ze społeczności, klątwę, rzuconą na kogoś, dzwonem ogłaszać; dzwonieniem wyzwalać, zwalniać.

 Wydzwonić — p. nied. Wydzwaniać.

 Wydźwigać, dok. Wydźwignąć; wyciągać co ciężkiego, dźwigając wydobywać, wywlekać; wznosić, podnosić, dźwigać do góry; przen., podnosić z upadku; w. ś., wydobywać ś.= podnosić ś. z trudnością; w. ś. z biedy, z upadku = wydobywać ś., podnosić ś.

 Wydźwignąć się — p. nied. Wydźwigać ś.

 Wydżgać, wychłostać, wyćwiczyć boleśnie, jakby czymś parzącym.

 Wyegzaminować kogo, egzaminując wybadać, ukończyć egzaminowanie kogoś; w. co, roztrząsnąć, rozważyć, zbadać gruntownie.

 Wyegzekwować, odzyskać sądownie należność, zaległość; odebrać z trudnością, wykonać rozkaz, polecenie.

 Wyekskuzować (się), wytłumaczyć, usprawiedliwić (ś.) z zarzutu; uniewinniać (ś.); wymówić (ś.) od czego.

 Wyekspedjować, wyprawić, wysłać.

 Wyekspensować, zrobić wydatek pieniężny, wydać, stracić na co; w. ś., wydać dużo pieniędzy.

 Wyeksplikować, wyłuszczyć, wytłumaczyć, wyjaśnić, wyłożyć; w. ś., wytłumaczyć ś., zdać sprawę ze swego postępowania.

 Wyeliminować, wyłączyć, wydzielić, oddzielić.

 Wyemancypować (się), usamowolnić (ś.), uczynić (ś.) wolnym, wyzwolić (ś.) z zależności, z niewoli.

 Wyfałszować, fałszując wyszachrować.

 Wyfermentować, odbyć fermentację, o płynach: wyklarować ś.

 Wyfiglować co na kim, figlami wyłudzić, wyjednać; w. ś., nafiglować ś., napsocić, figlami, żartami wykręcić ś. od czego nieprzyjemnego, wywinąć ś.

 Wyfilować kartę = wyciągnąć ją nieznacznie z talji po szulersku.

 Wyfolgować komu, wybaczyć mu w zupełności.

 Wyformować, formując wyrobić co, ukształtować; przen., ukształcić moralnie, urobić; w. ś., uwydatnić ś. w jakiej formie, urobić ś., przyjąć kształt doskonalszy.

 Wyforować, za drzwi wypędzić, wyrzucić, wytrącić, wyrugować, wypchnąć.

 Wyforsować, uzyskać, otrzymać co siłą, forsą; w. ś., zrobić co z wysiłkiem, zdobyć ś. na co.

 Wyforytować, wykierować kogo na co, wstawiając ś. za kim, wyprotegować.

 Wyfotografować, zrobić fotografję kogo a. czego, odfotografować, sfotografować: w. ś., być odfotografowanym.

 Wyfraczyć się, ubrać się we frak.

 Wyfryszować, wytopić we fryszerce.

 Wyfryzować, zrobić fryzkę, pokędzierzawić włosy żelazkiem; w. ś., ufryzować ś.

 Wyfugować, wyżłobić w czymś fugę.

 Wyfukać, wyłajać, zwymyślać; fukaniem wymusić, wymóc, fukając uzyskać.

 Wyfutrować, futrowaniem wyłożyć, wybić deskami; wycembrować, ocembrować; wyłajać kogo, wybesztać.

 Wyga, stare psisko, kot stary a chytry; człowiek stary, chytry, przebiegły, szczwany lis.

 Wygachować, wystroić, jak gacha, wyelegantować.

 Wygacić, wysłać faszyną, wyłożyć gacią.

 Wygadać — p. nied. Wygadywać; w. ś., nagadać ś. do syta; gadając, paplając, wyjawić to, czegoby ś. nie chciało powiedzieć; usprawiedliwić ś. pozornie gadatliwością, wyrzucając z siebie grad słów; co ty wygadujesz? = jakie wypowiadasz niedorzeczności, rzeczy nieprawdziwe!

 Wygadany, gadaniem wydany, mogący i umiejący dużo gadać; gadatliwy, wymowny.

 Wygadywać, dok. Wygadać; gadaniem wyjawiać co, gadając odkrywać co tajnego; wyrażać gadaniem, mową; źle mówić o kim a. o czym, wymyślać, krytykować głośno; mówić głupstwa, pleść trzy po trzy, gadać bez sensu.

 Wygadzać, dok. Wygodzić; urządzać wygodnie; wznosić, przystosowywać, przypasowywać jedno do drugiego; w. komu co, robić komu z czym dogodność, wyświadczać przysługę; starać ś., by ktoś miał wygodę, dogadzać, ułatwiać, pomagać komu, wspierać kogo, ratować; pożyczać komu pieniędzy z warunkiem zwrotu, udzielać pożyczki w potrzebie; dawać z góry, zaliczać.

 Wygaić — p. nied. Wygajać.

 Wygajać, dok. Wygoić; goić, leczyć: w. ranę; w. co, niszczyć przez leczenie; w. ś., leczyć ś. z ran, z choroby jakiej.

 Wygajać, dok. Wygaić; wycinać w lesie drzewa; ubierać zielonemi gałęźmi, gajem.

 Wygalać, dok. Wygolić; goląc pozbawiać włosów; w. włosy = usuwać za pomocą brzytwy; w. tonzurę; przen., czynić gołym, ogołacać, pozbawiać czego, np. pieniędzy; w. kogo z kapłaństwa = pozbawiać kogo święceń kapłańskich przez ogolenie włosów na głowie; przen., w. kogo skąd = wypędzać, wyganiać co do jednego.

 Wyganiacz, człowiek, który wygania.

 Wyganiać, dok. Wygnać, Wygonić, Wyżenąć; pędzić poza granice czego, wypędzać skąd, wyrzucać, rugować, przepędzać kogo skąd; skazywać na wygnanie, na opuszczenie ojczyzny, posyłać na tułactwo; zmuszać do opuszczenia domu rodzinnego, ojczyzny i t. p.; wypędzać chorobę z ciała środkami leczniczemi, by ujawniła ś. na zewnątrz, np. w postaci wysypki; prześcigać, wyprzedzać w biegu.

 Wyganić się, naganić ś. do syta.

 Wygarbiać (się), dok. Wygarbić (ś.); garbiąc (ś.), wyginać (ś.), wykrzywiać (ś.) garbato.

 Wygarbować, garbując wyprawiać skórę; w. komu skórę = obić, wychłostać, wyłoić.

 Wygardłować, pozyskać co gardłując, narażając życie; krzykactwem, warcholstwem uzyskać co.

 Wygarnąć — p. nied. Wygarniać.

 Wygarniać, Wygarnywać, Wygartywać, dok. Wygarnąć; garnąc, posuwając a. rozsuwając co, wydobywać, wydostawać; w. z dubeltówki = strzelać; w. ś., być z czego wydobywanym; wydobywać ś., wychodzić z ukrycia; wychodzić kupą, wysypywać ś.

 Wygarnywać, Wygartywać — p. Wygarniać.

 Wygarować, wyciosać, wydłubać dziurę w drzewie.

 Wygasać, dok. Wygasnąć; o ogniu: zupełnie gasnąć; o uczuciach: przestawać być w natężeniu, tracić na sile namiętnej; o rodzie: kończyć ś. na ostatnim potomku.

 Wygasły, który wygasł, który przestał istnieć.

 Wygasnąć — p. nied. Wygasać.

 Wygaszać, dok. Wygasić; gasić zupełnie, do ostatniej iskierki; w. uczucie = tłumić je, niszczyć, wypędzać z duszy.

 Wygatunkować, gatunkując wyłączyć, przebrać, wybrakować.

 Wygawędzić, gawędząc wypaplać.

 Wygdakać, wypaplać, wydać jaką tajemnicę; w. ś., nagadać ś.

 Wygderać, gderając sfukać, zrzędząc, wyłajać; w. co, gderaniem wymóc, osiągnąć co; nasycić ś. gderaniem.

 Wygęgać, przez gęganie, gadanie, powtarzanie tego samego otrzymać co; powiedzieć co ledwo, z trudem.

 Wygiąć — p. nied. Wyginać.

 Wygięcie, rzecz. od [[M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/Wygiąć; miejsce wygięte, wypukłość a. wklęsłość, powstała wskutek wygięcia.

 Wyginać, dok. Wygiąć; gnąc jaką rzecz, czynić ją z jednej strony wypukłą, a z drugiej wklęsłą, gnąc wykrzywiać; fałdować, marszczyć; w. ś., być wyginanym; giąć ś. na wszystkie strony, zginać ciało we wszystkich kierunkach.

 Wyginąć, zginąć aż do ostatka, potracić życie, być pozabijanym od pierwszego aż do ostatniego, przestać istnieć.

 Wygląd, zewnętrzna postać, powierzchowność, zewnętrzny pozór, wyraz, cera.

 Wyglądać, dok. Wyjrzeć; patrzeć ze środka na zewnątrz czego, wyzierać, patrzeć z za czego; w. z czego, z pod czego, przez co, ukazywać ś., dawać ś, widzieć, sterczeć, wychylać ś., przeświecać; mieć taką lub inną powierzchowność, przedstawiać ś. oczom, mieć dobrą a. złą cerę, dobry a. zły wygląd; przen., przedstawiać ś. umysłowi; w. kogo, czego, czekać, oczekiwać z tęsknotą, z upragnieniem, patrzeć wciąż na drogę dla przekonania ś., czy nie zbliża ś. ktoś pożądany a. coś pożądanego; mieć pozór kogo, czego, być podobnym do kogo, czego; w. na szlachcica, na łotra, w. młodo, staro.

 Wyglądnąć — p. nied. Wyglądać.

 Wygluzować, zgładzić, wytępić, wyniszczyć, wymazać.

 Wygłabiać, dok. Wygłobić; dłubiąc wydrążać, pogłębiać.

 Wygładek, owad z gromady tęgopokrywych, trzystawnych.

 Wygładnieć — p. Wygładzieć.

 Wygładzać, dok. Wygładzić; czynić gładkim, równać, wyrównywać; przen., wytępiać, wyniszczać, wykorzeniać; w. co z pamięci = zapominać zupełnie; w. ś., gładkim ś. stawać; wytępiać ś., wyniszczać ś. wzajemnie; być wygładzanym.

 Wygładzać, dok. Wygłodzić; morzyć głodem, nie dawać pokarmu, pozbawiać pożywienia, ogładzać; w. ś., morzyć siebie samego głodem, pozbawiać siebie pokarmu.

 Wygładzieć, Wygładnieć, gładkim ś. stać, wypięknieć, wyprzystojnieć.

 Wygłaszać, dok. Wygłosić; wyrażać co mową, mówić, wypowiadać; ogłaszać, rozgłaszać.

 Wygłębiać, dok. Wygłębić; robić wgłębienia, wydrążać; zgłębiać, gruntować.

 Wygłębić — p. nied. Wygłębiać.

 Wygłoba, motyl z rodziny żmijówek, z podrzędu nocnicówek.

 Wygłodać, wygryźć, wyjeść; wypłókać, wytrzeć, zrobić w środku dziurę; zyżyć, wypotrzebować na jedzenie; w. ś., być wygłodanym; zetrzeć ś., zepsuć ś. przez używanie.

 Wygłodek, owad z gromady tęgopokrywych (fig.).

 Wygłodniały, który długo nie jadł, który wygłodniał, zgłodniały, łaknący.

 Wygłodnieć, z powodu braku pożywienia zostać głodnym.

 Wygłodzić — p. nied. Wygładzać.

 Wygłos, wygłoszenie, wypowiedzenie.

 Wygłosić — p. nied. Wygłaszać.

 Wygmatwać (się), wydobyć (ś.) z jakiej zawikłanej sprawy, z plątaniny, wywikłać (ś.).

 Wygmerać, gmerząc wydobyć, wyszperać, wydłubać.

 Wygnać — p. nied. Wyganiać.

 Wygnanie, rzecz, od Wygnać; wydalenie z kraju wyrokiem sądowym a. rozporządzeniem administracyjnym, jako kara za przestępstwa, najczęściej polityczne; banicja, zsyłka; skazywać na w., iść na w., żyć na w-iu; w. dobrowolne = udanie ś. dobrowolne poza granice kraju rodzinnego; cały świat poza obrębem ojczyzny, obczyzna; miejsce ustronne, oddalone od ludzi, w którym ktoś dobrowolnie zamieszkał; życie wygnańca, tułaczka, tułactwo.

 Wygnaniec, człowiek, skazany na wygnanie, banita; w. dobrowolny = emigrant.

 Wygnanka, forma żeń. od Wygnaniec.

 Wygnańczuch, nędzny, pogardy godny wygnaniec.

 Wygnańczy, dotyczący wygnańca, właściwy wygnańcowi.

 Wygnaństwo, wygnanie, tułaczka.

 Wygniatać, dok. Wygnieść; gniotąc wyrabiać co, wydobywać, wyciskać, wydzielać; gnieceniem, przygniataniem, zabijać, dusić.

 Wygnić p. nied. Wygniwać.

 Wygnieść — p. nied. Wygniatać.

 Wygnieździć się, wyląc się w gnieździe.

 Wygniły, który wygnił.

 Wygniotki, to, co pozostaje po wygnieceniu soku, np. z owoców.

 Wygniwać, dok. Wygnić; wskutek gnicia tracić jakie części ciała, dostawać dziur, psuć ś., niszczyć ś.; rozkładać ś. częściowo, wklęsłym ś. stawać przez odpadnięcie części przegniłych.

 Wygnoić, o roli: dobrze uprawić ją nawozem, ugnoić, nawieźć: w. rolę, ogród.

 Wygoda, wszystko to, co jest nam wygodne, potrzebne, co skierowane jest ku zaspokojeniu naszych potrzeb i zachcianek; urządzenia nowoczesne w lokalach, mające na celu dogodność lokatorów, np. wodociąg, zlew, wanna, prysznic, waterklozet, gaz, elektryczność: mieszkanie z wszelkiemi w-ami; zrobić komu w-ę = przysłużyć mu ś. czym, ułatwić mu co.

 Wygodnie, przysł., bez niedostatku czego, w połączeniu z wygodą; żyć w. = nieczuć jakiego braku, mieszkać w. = mieć mieszkanie ze wszystkiemi nowoczesnemi urządzeniami technicznemi.

 Wygodniutki, bardzo wygodny.

 Wygodny, dający wygodę, dogadzający potrzebie; pełny wygód, miły, dający przyjemności nieuciążliwe; sprawiający komu dogodność, usłużny; nie lubiący ś. trudzić, wyręczający ś. chętnie kim innym w spełnianiu obowiązków; o ubraniu, o obuwiu: luźny, nie uwierający, nie uciskający.

 Wygodzić — p. nied. Wygadzać.

 Wygoić — p. nied. Wygajać.

 Wygolić — p. nied. Wygalać; w. komu kilka płazów = uderzyć go, obić.

 Wygon, droga, którą wyganiają bydło na pastwisko, miedza; miejsce, gdzie bydło ś. pasie, pastwisko; prawo pasienia trzody na pastwisku; na w-y = na wyprzódki, na wyścigi.

 Wygonić — p. nied. Wyganiać.

 Wygorsować, obnażyć część piersi od szyi czyli gors; w. ś., strojąc ś., pozostawić część piersi nie okrytą.

 Wygorywać, dok. Wygorzeć; wypalać ś. w głąb aż do środka; wysychać od upału słonecznego, jakby wypalać ś., przepalać ś. od skwaru.

 Wygorzałość — p. Wygorzelina.

 Wygorzały, który wygorzał, który ś. spalił, spłonął do tła.

 Wygorzeć — p. nied. Wygorywać.

 Wygorzelina, ziemia wyschła od upału słonecznego.

 Wygospodarować, osiągnąć co pracą usilną około gospodarstwa; stracić na gospodarstwie, położyć kres gospodarstwu; w. ś., nasycić ś. gospodarowaniem, nagospodarować się.

 Wygotować — p. nied. Wygotowywać.

 Wygotowywać, dok. Wygotować; gotując, warząc sprawiać, że się płyn ulotni, a pozostaną części stałe w kształcie osadu; warząc, gotując wydobywać soki z czego; przygotowywać, przysposabiać, przyrządzać; w. ś., gotując ś., ulatniać ś., uchodzić w kształcie pary; być wygotowywanym.

 Wygódka, zdr. od Wygoda; żart., wychodek, ustęp, klozet.

 Wygórować, wzbić ś., wznieść ś. w górę; nabrzmieć, napuchnąć.

 Wygórowany, który podniósł ś., wygórował, nabrzmiały, napuchły; cena w-a = za wysoka, podniesiona ponad wartość; żądania w-e = nadto śmiałe.

 Wygrabiać, dok. Wygrabić; grabiami wygarniać, wydobywać; oczyszczać grabiami, usuwać grabieniem śmiecie.

 Wygrabki (-ów), to co wygrabiono jako niepotrzebne, odpadki, śmiecie wygrabione.

 Wygracować, gracą wyczyścić, wyrównać, gracą oskrobać.

 Wygrać — p. nied. Wygrywać.

 Wygradzać, dok. Wygrodzić; robiąc zagrodę wyłączać, pozostawiać poza jej obrębem.

 Wygramolić się, gramoląc się wydobyć ś., wydostać ś. skąd z trudnością, wyleźć z trudem na wierzch czego; wykończyć wolno jaką robotę.

 Wygrana (-ej), to, co kto w grze jakiej wygrał, zyskał; pieniądze wygrane; zwycięstwo otrzymane w bitwie, na wojnie; zysk, korzyść, otrzymana z czego; dać za w-ą = zrezygnować ze zwycięstwa, z wygranej, z możności osiągnięcia celu i t. p.

 Wygraniczać, dok. Wygraniczyć; usuwać, wypędzać, wyprowadzać poza granicę czego, wyłączać poza pewien obwód; wyobcowywać, wyznaczać granicę czego; w. ś., odgraniczać ś., występować z granic.

 Wygrany, zyskany w grze, w bitwie, na wojnie; ten, który wygrał, zwycięzca w grze.

 Wygrażać, grozić, robić pogróżki; zyskiwać, otrzymywać co od kogo, wyciskać, wymuszać pogróżkami; grozić komu, robiąc jakieś giesty: w. palcem, pięścią.

 Wygrążać (się), dok. Wygrąznąć, Wygrążyć (ś.); wydobywać (ś.), wydostawać (ś.) z pogrążenia.

 Wygrodzić — p. nied. Wygradzać.

 Wygrozić, wymóc groźbą; w. ś., wyzwolić ś. groźbami.

 Wygrywać, dok. Wygrać; odnosić zwycięstwo w grze, w bitwie, w walce, w wojnie, w procesie, w sporze, w każdym wogóle współzawodnictwie; pokonywać przeciwnika, brać nad nim górę; w. wojnę, bitwę, proces, sprawę w sądzie; w. w karty, w szachy, w bilard; otrzymywać w zysku jakąś korzyść przez pokonanie przeciwnika, zyskiwać zwycięstwem, zdobywać; przen., otrzymywać korzyść na jakim przedsięwzięciu, dobrze wychodzić na czym; wyrażać dźwiękami instrumentu muzycznego; grać na jakim instrumencie; oddawać na jakim instrumencie zasłyszaną melodję.

 Wygryz, dołek wygryziony, jamka, wygryziona przez jakie zwierzę.

 Wygryzać, dok. Wygryźć; gryząc nadwerężać, dziurawić; w. kogo skąd = tak mu dokuczać, że musi ś. wynieść, intrygami wysadzać go ze stanowiska; w. ś., przegryzając co, wydobywać się; wydobywać ś. z biedy, z kłopotu; dochodzić usilną pracą do jakiego takiego stanowiska.

 Wygryzmolić, napisać, namalować co niezdarnie, nabazgrać.

 Wygryźć — p. nied. Wygryzać.

 Wygrzać — p. nied. Wygrzewać.

 Wygrzebać — p. nied. Wygrzebywać.

 Wygrzebywać, dok. Wygrzebać, Wygrześć; grzebiąc usuwać to, co przykrywa jaką rzecz i stamtąd ją wydobywać; wykopywać, grzebiąc robić dół; w. ś., z trudnością ś. wydostawać; wywikływać ś. z trudnego położenia, wychodzić z ciężkiej choroby.

 Wygrzecznić, uczynić grzecznym a. grzeczniejszym, wyćwiczyć w grzeczności.

 Wygrzecznieć, stać ś. grzecznym a. grzeczniejszym.

 Wygrześć — p. nied. Wygrzebywać.

 Wygrzewaczka, przyrząd do ogrzewania, płaska puszka blaszana, napełniona wodą gorącą do ogrzewania pościeli, szkandela: rodzaj obuwia, ciepłej skarpetki na nogi dla utrzymania ich w cieple.

 Wygrzewać, dok. Wygrzać; ogrzewać co, aby było ciepłe, doprowadzać do wysokiej temperatury; w. ś., grzać ś., ogrzewać, nagrzewać ś. na słońcu, przy piecu, przy ogniu; o zbożu w stodole: powoli tracić ciepło zbyteczne wskutek ściśnięcia się w prząśle.

 Wygrzmieć, nagrzmiawszy się przestać grzmieć, odegrzmieć, przegrzmieć; wypowiedzieć głośno, wyłajać.

 Wygrzmocić, wybić potężnie, obić kijem, wytuzować.

 Wygubiać, dok. Wygubić; sprawiać, że co wyginie, wytępiać, zgładzać; w. ś., wzajemnie ś. wytępiać, gubić całkowicie, do szczętu.

 Wygubiciel, człowiek, który co wygubia a. niszczy.

 Wygumować, natrzeć dobrze, napuścić gumą płynną, nagumować, wysztywnić.

 Wyguzdrać się, po długim guzdraniu ś., nareszcie wybrać ś., wygramolić się.

 Wygwarzyć, gwarząc wygadać, wypowiedzieć, opowiedzieć.

 Wygwizdać — p. nied. Wygwizdywać.

 Wygwizdywać, dok. Wygwizdać; gwizdaniem wyszydzić: w. aktora, muzyka, śpiewaka; w. co = wyśpiewywać, wyrażać co gwizdaniem.

 Wygwoździć uwolnić, zwolnić, wyjąwszy gwóźdź.

 Wygzić, docinkami, drwinkami wypędzić, wyparować kogo skąd.

 Wyhaftować, haftując wykonać co; wyrazić co wyszyciem jakby malowaniem, wyobrazić w hafcie; w. ś., ukształtować ś., uformować ś., wykończyć ś., starannie.

 Wyhałasować, hałasując wymóc co, otrzymać, wymusić krzykami; w. ś., nahałasować ś., wykrzyczeć ś. do syta.

 Wyhandlować — p. nied. Wyhandlowywać.

 Wyhandlowywać, dok. Wyhandlować; handlując zamieniać; zarabiać handlowaniem, wydostawać co od kogo drogą zamiany, tanio kupować.

 Wyharcować, harcując, otrzymać, uzyskać co; w. ś., dosyć ś. naharcować.

 Wyharować, Wyborować, wycieńczyć, osłabić, wyczerpać; zmęczyć, zmożyć pracą; uzyskać, zarobić ciężką pracą; w. ś., zmęczyć ś., wyczerpać ś. pracą, napracować ś.

 Wyhartować, uczynić doskonale hartownym.

 Wyhasać się, nahasać ś., nabiegać ś., naskakać ś, natańczyć ś. do syta, do zbytku.

 Wyheblować, heblem co wygładzić, wystrugać gładko.

 Wyhecować, wypolerować.

 Wyhodować, wypielęgnować; o dziecku: wychować.

 Wyholować, wydrążyć.

 Wyhukać — p. nied. Wyhukiwać; wymóc co hukiem, hałasem; w. kogo, wykrzyczeć; wyłajać, wybesztać.

 Wyhukiwać, dok. Wyhukać; huczeć z przerwami, wykrzykiwać, hałasować, wystraszać, wypłaszać.

 Wyhulać się, nahulać ś. do syta, wytańczyć się.

 Wyidealizować, przedstawić w sposób zbyt idealny, przesadnio dodatni, niezgodnie z rzeczywistością.

 Wyikrzać, dok. Wyikrzyć; pozbawiać ikry; wycieńczać co do sił, co do majątku; w. ś., o rybach: odbywać ikrzenie ś.

 Wyimek, wyjątek, wyciąg, ułamek, wyjęty z większej całości, np. z dzieła jakiego.

 Wyiskać (się), oczyścić (ś.) z robactwa pasorzytnego; przen., wyzwolić (ś.), wydobyć (ś.), wydostać (ś.) z tarapatów.

 Wyiskrzać, dok. Wyiskrzyć; osypywać iskrami a. czymś podobnym do iskier, rozświecać iskrami, błyskami; przen., wyzuwać ze świetności, pozbawiać siły, mienia i t. p., wyzuwać ś. z czego; okrywać się wydobywającemi się z głębi iskrami; wyrzucać z siebie części w iskrach; wyniszczać ś. przez wyrzucanie iskier.

 Wyiskrzyć — p. nied. Wyiskrzać.

 Wyistoczyć, wyrazić wewnętrzną istotę czego; wypełnić, uskutecznić, urzeczywistnić; w. ś., wyrazić w czym wewnętrzną swą istotę; urzeczywistnić ś., spełnić ś.

 Wyiścić — p. Wyistoczyć.

 Wyjadacz, człowiek, który dużo je, który co wyjada; darmozjad, pasibrzuch, pieczeniarz; człowiek, doświadczony w różnych wypadkach, wyga, ćwik.

 Wyjadać, dok. Wyjeść; wszystko zjadać, jedząc wypróżniać, opróżniać; robić w czym dziurę, przedziurawiać, przegryzać; w. kogo skąd = dogryzaniem, docinkami zmuszać do usunięcia ś., do wyjścia skąd; intrygami rugować kogo skąd; w. ś., wygryzać ś., wzajemnie wyniszczać się do ostatka.

 Wyjadki (-ów), pasza, nie wyjedzona przez bydło a. owce.

 Wyjaławiać, dok. Wyjałowić; czynić jałowym, bezpłodnym, nieurodzajnym; wyniszczać, pustoszyć; oczyszczać z bakterji chorobotwórczych za pomocą wysokiej temperatury, sterylizować; w. ś., być wyjaławianym.

 Wyjaławianie, rzecz. od Wyjaławiać; niszczenie bakterji chorobotwórczych i ich zarodników, grożących zakażeniem w pokarmach, napojach, przyrządach, naczyniach i t. p., za pomocą poddania ich działaniu wysokiej temperatury, sterylizacja.

 Wyjałowić — p. nied. Wyjaławiać.

 Wyjarzmiać, dok. Wyjarzmić; wyzwalać, uwalniać z jarzma, zdejmować jarzmo; w. ś., uwalniać ś. z jarzma, oswobadzać się.

 Wyjaśniacz, Wyjaśniciel, człowiek, który co wyjaśnia, wykłada.

 Wyjaśniać, dok. Wyjaśnić; czynić jasnym, wyprowadzać na jaśnię, wyświecać; coś niezrozumiałego objaśniać, tłumaczyć, wykładać jasno; w. czoło = przestawać ś. smucić, marszczyć czoło w smutku, rozweselać ś.; w. ś., być wyjaśnianym, wyświecać ś.; wydobywać ś. z ciemności; przen., stawać ś. zrozumiałym, tłumaczyć ś., wykrywać ś.; w-a ś., o niebie: robi ś. piękniejsza pogoda, rozchodzą ś. chmury, wypogadza ś.

 Wyjaśniciel — p. Wyjaśniacz.

 Wyjaśnieć, stać ś. jasnym a. jaśniejszym, wyjaśnić się.

 Wyjaśnienie, rzecz. od Wyjaśnić; objaśnienie, wyjaśniające jaką rzecz niezrozumiałą, trudną albo zawiłą; szczegóły, dowody wyjaśniające; objaśnienie, wytłumaczenie, komentarz.

 Wyjawiać, dok. Wyjawić; wyprowadzać na jaw coś tajnego, wykrywać coś skrytego, wydawać tajemnicę; w. myśl swoją = wyrażać ją za pomocą mowy, objawiać w słowach, wypowiadać, wygłaszać; w. być wyjawianym, wykrywanym, wychodzić na jaw, wydobywać ś. z ukrycia, wykrywać ś.; o śnie: sprawdzać ś. na jawie.

 Wyjawić — p. nied. Wyjawiać.

 Wyjawny, mogący się wyjawić a. objawić.

 Wyjazd, opuszczenie jakiego miejsca wozem, powozem, koleją, na okręcie i t. p.; odjazd, wyruszenie w drogę; być na w-dzie = wyjeżdżać zaraz, zbierać ś. w drogę; miejsce, którędy wyjeżdżają, droga, wrota, któremi można wyjechać; wycieczka, ekskursja, wyjażdżka.

 Wyjazdowy, odnoszący się do wyjazdu, służący do wyjazdu.

 Wyjażdżka, wycieczka, ekskursja, krótka podróż, niewielka wyprawa.

 Wyjąć — p. nied. Wyjmować.

 Wyjądrzać, dok. Wyjądrzyć; wyjmować ze środka jądro, pestkę, ziarno i t. p.; wycinać jądra, mniszyć; przen., wyłuszczać, wyjaśniać, wykładać, tłumaczyć; w. ś., objawiać ś. w całej swej treści.

 Wyjąkać, Wyjąknąć, wymówić, wypowiedzieć co z jąkaniem, z trudnością, niepewnym głosem, wy dukać: w. lekcję.

 Wyjątek, wyimek; fragment, ustęp z dzieła jakiego pisarza osobno podany; coś wyjętego z większej całości; objaw, fakt, zdarzenie, nie podpadające pod ogólną regułę, ogólną zasadę, przeczące jej, ekscepcja; niema reguły bez w-u = wyjątek stwierdza regułę, wszędzie zdarzyć ś. może jaka wątpliwość.

 Wyjątkowo, przysł., nie tak, jak wszystko, nie należąc do ogółu, szczególnie, oddzielnie, w sposób wyjątkowy, w charakterze wyjątku.

 Wyjątkowy, nie podpadający pod ogólną zasadę, przeczący iej, szczególny, wyłączny; osobliwy, niezwykły, nadzwyczajny, niepospolity.

 Wyjątrzyć, ranę: wyropić, jątrząc wyczyścić; w. ś., o ranie: będąc jątrzoną, wyczyścić ś.; wyjść z ropą z rany.

 Wyjąwszy, przyim., prócz, oprócz, z wyjątkiem.

 Wyjec, małpa amerykańska szerokonosa, z rodziny ogonatek, z gęstą brodą, długim ogonem chwytnym, wydająca przykry głos ogłuszający (fig.).

 Wyjechać — p. nied. Wyjeżdżać.

 Wyjednać — p. nied. Wyjednywać.

 Wyjednywacz, Wyjednacz, człowiek, który co dla kogo wyjednywa, otrzymuje, wyprasza, orędownik.

 Wyjednywać, dok. Wyjednać; prośbą, namową skłaniać kogo do uczynienia czego dla kogoś drugiego; wyrabiać, wypraszać, uzyskiwać co u kogo dla kogo.

 Wyjeść — p. nied. Wyjadać.

 Wyjezdne (-ego), chwila wyjazdu, odjazdu; poczęstunek przy odjeździe, strzemienne; na w-em = w chwili odjazdu, na wsiadanym.

 Wyjezdny — p. Wyjazdowy.

 Wyjeżdżać, dok. Wyjechać; opuszczając pewne miejsce, ruszać konno, pojazdem, koleją, okrętem; przen., w. z czym = występować, odzywać ś. chełpliwie, popisywać ś. z czym; w. na stół, na plac z czymś = zaczynać o czymś mówić, przedstawiać co niespodzianie; w. z projektem, z wnioskami.

 Wyjeżdżać, Wyjeździć; przysposabiać do jazdy, udawać ś. dokąd, opuszczać jaką miejscowość końmi i wozem; wprawiać do jazdy: w. konia, pojazd, sanki; jeżdżąc przecierać, torować, odznaczać kołami a. płozami, ujeżdżać; przen., łajać, besztać kogo, wymyślać komu; w. kogo kijem = okładać, bić, tuzować, grzmocić, walić.

 Wyjeździć — p. nied. Wyjeżdżać.

 Wyjęcie, rzecz. od Wyjąć; wyjątek, usunięcie, ekscepeja; w. z pod prawa = pozbawienie praw obywatelskich.

 Wyjęczeć, Wyjękać, Wyjęknąć, ledwo co wypowiedzieć, jęcząc, wyrazić co z jękiem; jęcząc wymodlić, wybłagać; w. ś., dość ś. najęczeć, przestać jęczeć.

 Wyjmować, dok. Wyjąć; wydostawać, wydobywać co ze środka czego; wyrywać, wydzierać, wyłupiać; robić wypis, wyciąg, wybierać wyjątek, np. z akt urzędowych, z dzieła jakiego autora; nie podciągać pod ogólną zasadę, wyjątek co do czego czynić, wyłączać, ekscypować, wydzielać; w. z pod prawa = pozbawiać praw obywatelskich; w. komu co z ust, z gęby = mówić to, co on chciał właśnie powiedzieć; podobny do niego, jakby z oka wyjął = zupełnie podobny; w. ś., być wyjmowanym; oddalać ś. skąd, opuszczać co; wyzwalać ś., wyswobadzać ś. z pod czego.

 Wyjrzeć — p. nied. Wyglądać.

 Wyjście, rzecz. od Wyjść; miejsce, którędy wychodzą, wychód, brama, drzwi.

 Wyjść — p. nied. Wychodzić.

 Wyjuczyć, zdjąć juki z kogo, uwolnić z juk, rozjuczyć.

 Wyjustyfikować, usprawiedliwić.

 Wyka, roślina uprawna z rodziny motylkowatych, służąca na paszę (fig.).

 Wykadzać, dok. Wykadzić; ukadzać wewnątrz, ze wszystkich stron; kadząc, usuwać odór; kadząc, wypędzać, wypłaszać, wystraszać.

 Wykalać — p. Wykałać.

 Wykałaczka, cienki patyczek zaostrzony, piórko zaostrzone do wykałania zębów.

 Wykałaczyk, narzędzie szewckie do wykałania sztychów.

 Wykałać, Wykalać, Wykłuwać, dok. Wykłuć; wykolnąć; dziurawić czymś ostrym, robiąc dziurki, tworzyć jakiś deseń; wydzierać, wyjmować, wyłupiać co za pomocą jakiegoś ostro zakończonego narzędzia; w. kogo skąd = wypędzać, rugować, dopiekając, dokuczając; ostro zakończonym przyrządem oczyszczać: w. zęby; zabijać wszystkich ostro zakończonym orężem, np. bagnetem, lancą, piką, szpadą; w. komu oczy czym = zawstydzać go, mówiąc mu prawdę w oczy; kruk krukowi oczu nie wykole = swój swojemu nie zrobi krzywdy; ciemno, choć oko wykól = nic nie widać; w. ś., wysuwać ś. ostrym końcem na zewnątrz; koląc, dopiekając, nawzajem siebie wypędzać, wypłaszać, wystraszać; wykluwać ś.; przen., wykrywać ś., objawiać ś. w postępowaniu.

 Wykamieniować, Wykamionować, oczyścić z kamieni.

 Wykanąć, wyciec kroplami, wykapać.

 Wykańczać — p. Wykończać.

 Wykapać, kapiąc wyciec, kroplami wydobyć ś. na zewnątrz; kapiąc, wyjąć, zniszczyć, zniweczyć; w. komu oczy świecami.

 Wykapany, którego wykapano, który wykapał; zupełnie podobny, podobniuteńki, kubek w kubek, jak dwie krople wody.

 Wykapki (-ów), to, co wykapało, wyciekło.

 Wykapłonić, Wykapłunić, wytrzebić, wykastrować koguta.

 Wykapturzać, dok. Wykapturzyć, wysuwać z kaptura, odsłaniać kaptur; zdejmować z kogo kaptur, uwalniać od ślubów zakonnych; w. ś., uwalniać ś. z pod kaptura, zdejmować kaptur; występować z zakonu.

 Wykarać, karząc wytępić, wyplenić.

 Wykarbować, zrobić na czym karby, powyrzynać w karby; wyrobić w ząbki, uprasować w karby.

 Wykarczować, oczyścić pole z karczów, z korzeni wyjętych drzew, wykopując je; wykorzenić co złego, usunąć je.

 Wykarmiać, dok. Wykarmić; dawać dostateczną ilość pokarmu; karmiąc hodować, karmieniem, dawaniem pożywienia, sprawiać, aby co dobrze rosło, dobrze wyglądało; karmiąc obficie, spasłym czynić; wypasać; w. ś., karmiąc ś. obficie, nabierać ciała, wypasać ś.

 Wykarmić — p. nied. Wykarmiać; w. dziecko = karmiąc niemowlę piersiami, doprowadzić aż do odstawienia go od piersi, starać ś. aby dobrze wyglądało.

 Wykastrować, usunąć jądra z części płciowych, męskich, wytrzebić, wymniszyć.

 Wykaszlać, Wykaszlnąć, odkaszlnąwszy, wyrzucić flegmę z gardzieli; w. ś., zmęczyć ś. kaszlem, nakaszlać ś., przestać kasłać; wyjść z choroby, wyzdrowieć, przyjść do siebie, otrząsnąć ś. z czego złego.

 Wykaz, wymienienie na piśmie stanu rzeczy, sprawy, tego, co ś. gdzie a. w czym zawiera, co obejmuje, co było a. ma być zrobione, spis, lista; w. wpływu a. wydatków; w. hipoteczny = opisanie stanu hipoteki nieruchomości, wartości, długów i t. p.

 Wykazać — p. nied. Wykazywać.

 Wykazywać, dok. Wykazać; pokazywać, wskazywać, udowodniać, stwierdzać, dowodzić, ujawniać, okazywać dowodnie; w. ś., wysuwając ś. z czego pokazywać ś.; stwierdzać ś., ujawniać ś., okazywać ś. jasno, dowodnie.

 Wykąpać (się), kąpiąc wymyć (ś.), zrobić kąpiel komu (sobie), ukończyć kąpiel czyją (swoją).

 Wykąsać, Wykąsić — p. nied. Wykąsywać; w. ś., wzajemnie ś. pozagryzać; przen., wyłajać ś. nawzajem; przen., kąsając, gryząc, oswobadzać ś. od czego, kłócąc ś., wyzwalać ś. skąd.

 Wykąsywać, Wykęsywać, dok. Wykąsać, Wykąsić; ująwszy, uchwyciwszy zębami, wyrywać część czego ze środka, wygryzać, wyjadać ze środka część czego.

 Wykichać, kichając wyrzucić co z kanałów nosowych; w. ś., dużo nakichać ś., przestać kichać; w. ś. z czego = wyzwolić ś. od czego jakby kichaniem; w. ś. z pieniędzy = wydać je wszystkie.

 Wykidać, wyrzucić; w. ś., wymknąć ś., ujść.

 Wykidnąć się, wyskoczyć, wytrysnąć.

 Wykiełzać, Wykiełznać, Wychełzać, Wychełznąć, uwolnić z wędzidła, wyjąć wędzidło; w. ś., uwolnić ś. z wędzidła, od powściągania, oswobodzić ś.

 Wykierować, kierując, wskazując kierunek, wyprowadzić, poprowadzić; przen., nadawszy czemu taki lub inny obrót, sprowadzić taki lub inny wynik; w. kogo, wychować, wykształcić, przysposobić do życia; wynieść na wyższe stanowisko społeczne, dopomóc do zrobienia karjery; w. ś., osiągnąć wyższe stanowisko społeczne, zrobić karjerę; w. ś. na człowieka, na ludzi; piękniem ś. w-ał! = źle wyszedłem na tym.

 Wykinąć, wyrzucić.

 Wykipieć, wskutek mocnego wrzenia częściowo wylać ś. poza brzegi naczynia, a. częściowo ulotnić ś. w kształcie pary.

 Wykisać, dok. Wykisieć, Wykisnąć; fermentując, burząc ś. wylewać ś. poza brzegi, wychodzić z brzegów; wzburzywszy ś. uciekać; odbywać kiśnięcie, fermentację.

 Wykisiały, Wykisły, który wykisł.

 Wykisieć, Wykisnąć — p. nied. Wykisać.

 Wykiwać, kiwaniem poruszać a. wydobyć co z miejsca, kiwając na kogo wywołać go, przywołać go do siebie; w. ś., nakiwać ś. do syta, zmęczyć ś. kiwaniem.

 Wyklajstrować, wysmarować wewnątrz klajstrem.

 Wyklarować, zrobić klarownym, jasnym; oczyścić z mętów; przen., wyjaśnić, wytłumaczyć, wyłożyć jasno; w. ś., stać ś. klarownym, czyściejszym; przen., wytłumaczyć, wyjaśnić ś., wyjść na jaw, ujawnić ś.

 Wyklaskiwać, dok. Wyklaskać; klaskać silnie, ochoczo; klaskaniem wywoływać, przyzywać klaszcząc.

 Wykląć — p. nied. Wyklinać.

 Wykląskać — p. nied. Wykląskiwać.

 Wykląskiwać, dok. Wykląskać; kląskać nieustannie; kląskając, wywoływać kogo.

 Wyklecić, klecąc wykonać co, sklecić, byle jak zbudować; przen., wypaplać, wygadać.

 Wykleić — p. nied. Wyklejać.

 Wyklejać, dok. Wykleić; naklejać co wewnątrz czego, oklejać; klejąc, wykończać co, klejąc, tworzyć, robić, formować; naklejając co, pokrywać tym całą powierzchnię czego, oklejać; w. pokój = pokrywać ściany obiciem, tapetą; w. ś., być wyklejanym.

 Wyklektać, Wyklekotać, wypaplać, wygadać; w. co na kim = klekcąc, gadając, susząc mu głowę, nudząc go, zmusić go do uczynienia czego.

 Wyklepać, klepaniem co wybić, wyrobić, wygładzić; wypaplać, wygadać bez potrzeby; wybić, wygrzmocić, wywalić; wypowiedzieć szybko i bezmyślnie: w. lekcję.

 Wykleszczyć, Wykleśnić, wywałaszyć, wytrzebić, wykastrować.

 Wyklęcie, rzecz. od Wykląć; klątwa, uroczyste rzucenie klątwy, przekleństwo.

 Wyklęczeć się, spędzić czas pewien na klęczkach, naklęczeć się.

 Wyklęsło, przysł., z wyklęsłością, wypukło.

 Wyklęsłość, wypukłość.

 Wyklęsły, wypukły.

 Wyklęsnąć, stać ś. wypukłym.

 Wyklęty, którego wyklęto; wyłączony klątwą kościelną ze społeczeństwa chrześcijańskiego.

 Wyklina, roślina z rodziny traw o kłoskach, zebranych w wiechę, służąca na paszę i na trawniki, trawa wiechowata (fig.).

 Wyklinać, dok. Wykląć; obrzędem kościelnym, zwanym klątwą, wyłączać kogo ze społeczeństwa wiernych, ekskomunikować; odrzucać jakie twierdzenie, jako sprzeczne z nauką Kościoła; osypywać kogo przekleństwami; rzucać przekleństwa na kogo, kląć; odrzucać co z nienawiścią, jako rzecz sprzeczną z naszemi przekonaniami.

 Wykluczać, dok. Wykluczyć; wyłączać, usuwać z czego, wydalać, wyrzucać, wypędzać; to jest w-one = niemożliwe do uskutecznienia.

 Wykluć — p. nied. Wykluwać.

 Wykluwać, dok. Wykluć; przebijać coś dziobem na wylot, przedziurawiać dziobiąc; wyjmować, wydzierać dziobiąc, wydziobywać; wypędzać, wyganiać grożąc dziobami; w. ś., wydobywać ś., wyzwalać ś., uderzając dziobem; o pisklętach: wychodzić z jajka, przekłuwając jego skorupkę dziobem, wylęgać się.

 Wykład, wykładanie, wyłażenie; wytłumaczenie, wyjaśnienie, wyłuszczenie, komentarz; sposób udzielenia komu (dzieciom, młodzieży, publiczności, czytelnikom) jakiej umiejętności lub sama ta umiejętność; książka, dzieło, zawierające całokształt jakiej umiejętności; przekład, tłumaczenie z jednego języka na drugi; wyłożona na wierzch krawędź ubrania, wyłoga.

 Wykładacz, człowiek, który co wykłada, objaśnia, wyjaśnia, komentator; człowiek, przekładający co z jednego języka na drugi; tłómacz.

 Wykładać, dok. Wyłożyć; wydobywając co z głębi czego, z ukrycia, kłaść na wierzchu, na widoku, wynosić na wierzch; w. konia, wołu = wyprzęgać; w. pieniądze — wydawać na co, np. na jakie przedsięwzięcie, ponosić koszty czego, łożyć na co; tłumaczyć, wyjaśniać, komentować, wyłuszczać treść, istotę czego; o nauczycielu: udzielać dzieciom a. młodzieży jakiej umiejętności, uczyć ich czego, opowiadać ją słuchaczom; o pisarzu: zawierać w swym dziele treść jakiej umiejętności, rozwijać przed słuchaczami jaką naukę w celu nauczenia ich; przekładać, tłumaczyć z jednego języka na drugi; wyścielać, pokrywać powierzchnię czego cienką warstwą czego, fornirować, taflować; w. ubranie = robić wyłogi; w. towar = pokazywać go w większej ilości w celu wybrania; w. ś., być wykładanym.

 Wykładany, którego wykładano; kołnierz w. = z szerokiemi wyłogami, otwarty z przodu.

 Wykładnik, w mat., w. potęgi = liczba, umieszczona z prawej strony u góry wielkości, oznaczająca, ile razy dana wielkość ma być pomnożona przez samą siebie; w. pierwiastka = liczba, umieszczona w otworystości znaku pierwiastka, oznaczająca, ile razy szukana wielkość musi być przemnożona przez samą siebie, by utworzyć daną wielkość.

 Wykładność, przymiot tego, co jest wykładne.

 Wykładny, dokładny, dobrze wyłożony, należycie wyjaśniony; drobiazgowy, szczegółowy; łatwy do wytłumaczenia; obszerny, przestronny; z wyłogami.

 Wykłamać, zyskać przez kłamstwa; kłamaniem uwolnić kogo od kary, od odpowiedzialności; w. ś., kłamiąc uwolnić ś., wyłgać ś., wykręcić ś.

 Wykłosić się, o zbożu: wypuścić kłosy.

 Wykłócić się, bardzo ś. z kim nakłócić, zmęczyć ś. długim kłóceniem ś. z kim.

 Wykłóć — p. nied. Wykałać.

 Wykłusać konia = jadąc kłusem, zmęczyć go; w. kogo = wyhasać, wyjeździć; zgromić, złajać.

 Wyknąć, przywykać, przyzwyczajać ś.

 Wykochać, ukochać, bardzo pokochać, umiłować; wypielęgnować, wychuchać; w. kogo, nakochać ś. w nim do woli; w. ś., nakochać ś. aż do przesytu, nasycić ś. miłością; w. ś., wyrosnąć bujnie.

 Wykocić się, o owcy, zajęczycy, kotce: wydać płód.

 Wykoczować, obcych poddanych wysiedlić, gdzieindziej ich umieścić; w. ś., przesiedlić ś., przenieść ś. na inne miejsce; nasycić ś. życiem koczowniczym.

 Wykołaczyk — p. Wykałaczyk.

 Wykołatać, kołataniem, stukaniem, uderzaniem wybić, wyrzucić, wypchnąć co z czego; kołataniem wystraszyć, przepłoszyć; w. co na kim, usilnie domagając ś. uzyskać; w. ś., wybrnąć, wygramolić ś. z czego z biedą.

 Wykołysać, kołysząc, chwiejąc poruszyć z miejsca; wychować od niemowlęcia; przen., w snach wymarzyć, uroić sobie, wypieścić, wypielęgnować, wychuchać.

 Wykonacz — p. Wykonawca.

 Wykonać — p. nied. Wykonywać.

 Wykonalny, możliwy do wykonania, dający ś. wykonać.

 Wykonawca, Wykonacz, Wykonywacz, człowiek, który co wykonywa, który co spełnia.

 Wykonawczy, dotyczący wykonawcy; tytuł w. = dokument, akt, udzielający powodowi prawa wykonania wyroku, egzekwowania należności, przyznanej sądownie; władza w-a = której obowiązkiem jest wykonywanie rozporządzeń i postanowień władzy prawodawczej i sądowej.

 Wykonawczyni, forma żeńska od Wykonawca.

 Wykonawstwo, moc wykonywania praw i wyroków sądowych, przywilej władzy wykonawczej.

 Wykoncypować, wymyślić co, ułożyć co w głowie.

 Wykonterfektować, Wykonterfetować, zrobić z czego konterfekt, wyobrazić na portrecie, na obrazie, w rzeźbie, odmalować; wyrazić, opisać słowami, scharakteryzować, opisać.

 Wykonywacz — p. Wykonawca.

 Wykonywać, dok. Wykonać; dopełniać jakiej czynności, spełniać co, czynić co; doprowadzać co do końca, kończyć co zupełnie: w. swój obowiązek = spełniać go; w. wyrok na podsądnym = wymierzać mu karę; w. przysięgę = składać ją; w. ś., spełniać ś., dopełniać ś., być spełnianym, dokonywanym.

 Wykonywawczy — p. Wykonawczy.

 Wykończać, dok. Wykończyć; wyrabiać, wypracowywać co z całą drobiazgową starannością, kończyć jaką pracę, robotę, doprowadzać do końca pracę nad czym.

 Wykop, dół, rów.

 Wykopać — p. nied. Wykopywać.

 Wykopycić się, potknąć ś. wskutek urażenia, zranienia kopyta, wybić kopyto.

 Wykopyrtnąć się, gwar., umrzeć.

 Wykopywać, dok. Wykopać; kopiąc robić zagłębienie w ziemi, np. dół, rów; kopiąc wydobywać, wydostawać z głębi ziemi; w. ś., kopiąc, wydobywać ś., wydostawać ś.; w. ś. z biedy, z kłopotów = przestawać je mieć, mieć ś. lepiej; być wykopywanym.

 Wykorygować, robiąc korektę, zupełnie poprawić błędy, np. w druku, w obrazie malowanym; wypędzić, wypłoszyć, wygnać.

 Wykorzeniać, dok. Wykorzenić; wykopywać, wyrywać z korzeniem; wyniszczać, wytępiać, unicestwiać, wygładzać, wygubiać do szczętu; w. ś., być wyniszczanym, wytępiać ś. wzajem do szczętu, wygubiać ś. wzajemnie.

 Wykorzenić — p. nied. Wykorzeniać.

 Wykosić, wszystko skosić, skosić całkiem; kosą wyciąć jaką część środkową łąki a. pola.

 Wykościć, pozbawić kogo kości; pokryć co pokostem, wypokostować.

 Wykoślawić, Wykoszlawić, zrobić koszlawym, wykrzywić.

 Wykot, wydawanie płodu przez owce, zajęczychy, kotki i czas kiedy ś. to odbywa.

 Wykować — p. Wykuwać.

 Wykowiny (-in), słoma wykowa po oddzieleniu ziarna.

 Wykowisko, miejsce, gdzie rosła wyka.

 Wykowy, odnoszący ś. do wyki, wyczany.

 Wykówka, motyl z rodziny żmijówek, z podrzędu nocnicówek; obtocznica w.

 Wykpać, wyłajać, zwymyślać, zbesztać kogo, naurągać komu.

 Wykpić — p. nied. Wykpiwać.

 Wykpigrosz, człowiek, kpinami, przypochlebianiem wyłudzający pieniądze od kogo, wykpisz.

 Wykpisz — p. Wykpigrosz.

 Wykpiwać, dok. Wykpić; kpinami, drwinami wyłudzać, wydrwiwać; wyszydzać kogo, wyśmiewać ś. z kogo; w. ś. drwinami, zręcznemi wykrętami wychodzić z trudnego położenia, wyłgiwać ś., wywikływać ś.

 Wykraczać, dok. Wykroczyć; dając krok stąpając, wychodzić poza granice czego, wychodzić z rzędu, z linji; przekraczać jakąś zasadę moralną, prawidło, naruszać jakieś prawo a. przepis prawny; zbaczać z drogi cnoty, dopuszczać ś. winy, grzeszyć, popełniać czyn niemoralny.

 Wykradacz, człowiek, który kogo a. co wykrada, złodziej, rabuś.

 Wykradać, dok. Wykraść; porywać podstępnie, ukradkiem wynosić, uwozić; w. kogo = ukradkiem, cichaczem uwozić, uprowadzać; w. ś., cichaczem wymykać ś., uchodzić, uciekać pokryjomu.

 Wykrajać — p. nied. Wykrawać.

 Wykrakać, kraczącym głosem wyrazić co, zapowiedzieć jakiś fatalny wypadek, nieszczęście; kracząc, wykrzyczeć sobie co.

 Wykrakiwać, krakać z przerwami, powtarzać krakanie.

 Wykrapiać, dok. Wykropić; kropiąc wylewać, wypotrzebowywać; kropiąc kogo święconą wodą, oczyszczać go z grzechu; w. kogo kijem = wybić, obić, wyłomotać, wygrzmocić.

 Wykrasić, dodać okrasy do czego, zaprawić okrasą, zebrać tłustość z czego; wypięknić, upiększyć.

 Wykraść — p. nied. Wykradać.

 Wykrawać, dok. Wykrajać, Wykroić; wyrzynać, wycinać, krojąc, wyrabiać co, wytwarzać.

 Wykrawanka, coś wykrajanego; rodzaj czapki chłopskiej.

 Wykrawek, Wykrawka, kawałek, wykrojony z czego, wycinek, odcinek.

 Wykrążać, dok. Wykrążyć; krążąc, zbaczać z drogi; wyrabiać w kształcie kręgu; robić krąg, krążek; wymyślać, knować, wykoncypowywać.

 Wykrążyć — p. nied. Wykrążać.

 Wykreskować, kreskami co wykreślić; przekreślaniem wymazać, wycieniować kreskami.

 Wykreślać, dok. Wykreślić; kreśląc, wykonywać co, rysować, wyrysowywać; przekreślaniem wymazywać; wyznaczać, oznaczać, naznaczać: w. granicę czego, sposób postępowania.

 Wykręcać, dok. Wykręcić; kręcąc, wyciągać, wydobywać ze środka: w. nabój ze strzelby; kręcąc, wyciskać, wyżymać części płynne z czego, kręcąc pozbawiać wilgoci; przen., podstępem otrzymywać, wyzyskiwać co od kogo, krętactwem wyłudzać; kręcąc, obracając w różne strony, nadawać czemu różne położenie: w. sobie palce; nadawać czemu inne znaczenie, fałszować co; przekręcać, przerabiać, nadawać inny kształt czemu, przefasonowy wać; w. czym, wywijać; jadąc, idąc, skręcać pod kątem; kręcić ś. w różne strony; kręcąc jakąś rzecz, przedstawiać ją z najlepszej strony dla oszukania patrzącego; w-ić rękę, nogę = wywichnąć, zwichnąć; w. ś., kręcić ś. na wszystkie strony, w różnych kierunkach; wywijać ś. zręcznie z trudnego położenia, wyłgiwać ś., wykpiwać ś.; uchodzić kłopotu, niebezpieczeństwa; w. ś. sianem = wymawiać ś., uniewinniać ś. dowodami niedostatecznemi, nie mającemi znaczenia, nie umieć ś. wytłumaczyć z czego, używać wybiegów.

 Wykręt, wykręcanie ś. z czego podstępem, wybieg, fortel.

 Wykrętarka, kobieta wykrętna.

 Wykrętarski, Wykrętacki, ściągający ś. do wykrętów, do wykrętarza, właściwy mu.

 Wykrętarstwo, zamiłowanie do wybiegów, krętactwo.

 Wykrętarz, Wykrętacz, Wykrętnik, człowiek, używający wybiegów, wykrętów, fortelów.

 Wykrętki, zdr. od Wykręty.

 Wykrętnie, przysł., za pomocą wykrętów, wybiegów, kłamliwie, obłudnie, nieszczerze.

 Wykrętność — p. Wykrętarstwo.

 Wykrętny, używający wykrętów, pełen wybiegów, wykrętów, kłamliwy, nieszczery, obłudny.

 Wykrochmalić, zrobić co sztywnym za pomocą krochmalenia, zupełnie nakrochmalić, napuścić krochmalem.

 Wykroczenie, przestąpienie nakazu, prawa; występek, grzech, wina.

 Wykroić — p. nied. Wykrawać.

 Wykropić — p. nied. Wykrapiać.

 Wykrot, wystąpienie z miary, wyboczenie; przekroczenie, występek, grzech; drzewo, wiatrem wyrwane z korzeniami.

 Wykrotnie, przysł., występnie.

 Wykrotnik, Wykroczyciel, człowiek, który wykroczył, przestępca, winowajca, grzesznik.

 Wykrotny, występny, grzeszny, winny, wiarołomny.

 Wykrój, coś wykrojonego, wyciętego, wycięcie; kształt, forma wycięta.

 Wykruszać, dok. Wykruszyć; krusząc, rozcierając powłokę czego, wydobywać coś z wewnątrz: w. ziarno z kłosa; krusząc, rozdrabniać rzecz kruchą; w. ś., wydobywać ś., wysypywać ś. wskutek rozkruszania ś. zewnętrznej powłoki; krusząc ś., odpadać, rozpadać ś. na drobne kawałki.

 Wykruszyć — p. nied. Wykruszać.

 Wykrzesać — p. nied. Wykrzesywać.

 Wykrzesywać, dok. Wykrzesać; uderzając o siebie twarde przedmioty, np. krzemień o stal, wydobywać iskry, ogień, krzesać ogień; kształcić, polerować, uobyczajniać kogo; w. ś., kształcić ś., nabierać poloru, manjer towarzyskich, ogładzać się.

 Wykrzta — p. Wychrzta.

 Wykrztusić, krztusząc ś., wyrzucić co z gardła; wymówić co z przymusem, wypowiedzieć, wyjąkać, wybąkać.

 Wykrzyczeć, krzykiem ogłosić co a. kogo czym, okrzyknąć; krzycząc wyłajać, wyfukać, hałaśliwie złajać; wymóc, wymusić co na kim krzykiem; krzykiem wypędzić, wygnać; wypłoszyć hałasem; w. ś., zmęczywszy ś. krzykiem, przestać krzyczeć.

 Wykrzyk, wykrzyknienie, okrzyk.

 Wykrzykać, Wykrzykiwać, krzyczeć z przerwami, od czasu do czasu; odzywać ś. z krzykiem, przemawiać podniesionym głosem, mówić krzykliwie; w. nad kim, odzywać ś. do niego tonem wyższości, z tryumfem.

 Wykrzyknąć — p. Wykrzyczeć; wypowiedzieć coś krótko a głośno, wydać okrzyk.

 Wykrzyknienie, Wykrzyknięcie, wykrzyk, okrzyk; odezwanie się krzykliwe, okrzyknienie; znak w-a: znak pisarski, wykrzyknik (!).

 Wykrzyknik, w gram., część mowy nieodmienna, wyrażająca jakieś uczucie (np. ach!, och!, oj-oj!), a. naśladująca jakiś dźwięk natury (np. bęc!, brzdęk!, dyń-dyń-dyń!), a. wreszcie oznaczająca zachętę, rozkaz, zakaz i t. p. (np. nuże!, hola!, sza!, no-no!); znak pisarski, oznaczający, że umieszczony przed nim wyraz a. zdanie należy wymówić głosem podniesionym, jako objaw wzruszenia, podniecenia, uczucia itp., znak wykrzyknienia (!).

 Wykrzyknikowy, odnoszący się do wykrzyknika.

 Wykrzywdzić, skrzywdzić kogo, wydarłszy mu co przemocą.

 Wykrzywiać, dok. Wykrzywić; krzywiąc wyginać, wyginać na bok; przekręcać, fałszować, wykrętnie tłumaczyć co; w. ś., wyginać ś., krzywić ś., kurczyć ś.; robić miny, zwłaszcza oznaczające niechęć, obrzydzenie; wykrzywiać gębę, przedrzeźniając kogo.

 Wykrzywić — p. nied. Wykrzywiać.

 Wyksatyna, nm., płótno, pokryte kauczukową powłoką.

 Wyksiężyć, wyświęcić na księdza, księdzem uczynić; wyzuć z kapłaństwa; w. ś., otrzymać święcenia kapłańskie; porzucić stan duchowny.

 Wyksykać, ksykaniem wyszydzić, wygwizdać, wysykać; ksykaniem wypłoszyć, przepędzić

 Wykształcać, dok. Wykształcić; dawać nauki kształcące, kształcić, ukształcać, oświecać, uczyć, wychowywać; kształtować, formować; w. ś., kształcić ś., nabywać oświaty, uczyć ś.; wyrabiać ś., kształtować ś., formować ś.

 Wykształcenie, rozwijanie umysłu przez naukę; sama nauka udzielana a. udzielona; kres posiadanej wiedzy, biegłość, nabyta w czym: w. zawodowe, techniczne, filologiczne, literackie, przyrodnicze, ekonomiczne i t. p.; przymiot osoby wykształconej, światłość umysłu; ukształcenie.

 Wykształcić — p. nied. Wykształcać.

 Wykształcony, posiadający wykształcenie, nauki; światły, umiejętny, wyuczony.

 Wykształt, forma, kształt, postać.

 Wykształtować, tworzyć co, nadając pewien kształt, formę, uformować, wykształcić; w. ś., otrzymać pewien kształt, uformować ś., wykształcić ś.

 Wykuć p. nied. Wykuwać.

 Wykudłać, wytargać za kudły, za włosy, za czuprynę; wyłajać, sfukać.

 Wykuglować, kuglując, figlując wyłudzić co, wymanić, wyszachrować; w. ś., za pomocą kuglowania, figlów wyswobodzić się, wykpić ś., wykręcić ś. od czego sianem.

 Wykup, Wykupno, wykupywanie, wykupienie; to, co wykupują; pieniądze na wykupienie, wykupne, okup; wyzwolenie przez kupno, za pieniądze.

 Wykupiciel, Wykupnik, człowiek, który kogo a. co wykupuje.

 Wykupić — p. nied. Wykupywać.

 Wykupne (-ego), pieniądze, przeznaczone na wykupienie, okup.

 Wykupny, przeznaczony na wykup; mogący być wykupionym, dający ś. wykupić.

 Wykupywać, dok. Wykupić; uwalniać za pieniądze niewolnika, jeńca, przez okup wyzwalać; odbierać zastaw, płacąc dłużną należność; kupować wszystko, co było do sprzedania; w. ś., uwalniać ś., wyswobadzać ś., płacąc za siebie okup, okupywać ś.

 Wykurczać, dok. Wykurczyć; wyprostować rzecz skurczoną; w. ś., wyprostowywać ś. po skurczeniu ś.

 Wykurować (się), wyleczyć (ś.).

 Wykusz, ganek, wystający na zewnątrz domu, zwykle obmurowany i przykryty, przedsienie (fig.).

 Wykusza, przedmurze, miejsce, z którego się bronią.

 Wykuwać, dok. Wykuć; kując dziurawić, kuciem wyrabiać co, uderzeniami młota formować co.

 Wykwakać, kwacząc wyrazić co a. wyprosić; w. ś., dość ś. nakwakać.

 Wykwestować, kwestując wyprosić datki, ukwestować.

 Wykwiczeć, Wykwikać, kwikiem wyrazić co a. wyprosić.

 Wykwilić, kwiląc wyrazić albo wyprosić co.

 Wykwint, elegancja, wytworność, smak wyrobiony, wysoki polor umysłowy a. obyczajowy, przepych zewnętrzny w mieszkaniu, w urządzeniu ś., w życiu, stosunkach; wspaniałość, komfort, zbytek; wogóle rzecz wyszukana, wymyślna, wytwornie zrobiona, np. potrawa, strój; wytworność w obejściu, w strojach i t. p.

 Wykwintnie, przysł., wytwornie, elegancko, wymyślnie, z komfortem, zbytkownie.

 Wykwintnisia, kobieta wykwintna, pięknie ubierająca ś., elegancko mieszkająca, zamiłowana w estetyzmie.

 Wykwintniś, człowiek wykwintny, wytworny, zamiłowany w estetyce życia.

 Wykwintność, właściwość tego, co wykwintne; wykwint, wytworność, komfort, zbytek, przepych.

 Wykwintny, elegancki, wytworny, estetyczny, zbytkowny, wyszukany, wymyślny; zrobiony, urządzony z wykwintem: w-e życie. w. strój, w. obiad, w-e urządzenie mieszkania; przesadny, zbytnio wytworny.

 Wykwit, to, co wykwita, ukazuje ś. w kształcie kwiatu; przen., najwyższy, najdoskonalszy wyraz zmysłowy jakiegoś pojęcia abstrakcyjnego; warstwa kryształków jakiej soli, np. saletry, ukazująca ś. na powierzchni ziemi i różnych przedmiotów, wyglądająca, jak szron.

 Wykwitać, dok. Wykwitnąć; wyrastać z rośliny jako kwiat; ukazywać ś., jako rezultat czego.

 Wykwitnąć — p. nied. Wykwitać.

 Wykwitować kogo, wydaniem kwitu uwolnić od dotychczasowych rachunków, pokwitować rachunki; w. kogo z czego = rachując ś. z kim, dać mu kwitek zamiast należności, nie dać mu nic, puścić z kwitkiem; przen., skrzywdzić kogo, oszukać, odrwić, ogołocić, wyzuć z czego; w. ś., wypłacić ś., wywzajemnić ś.

 Wylać – p. nied. Wylewać.

 Wylalać, wypieścić, wycackać; wymówić pieszczotliwie.

 Wylany, którego wylano; który ś. niepodzielnie poświęcił dla kogoś a. dla czegoś; który wszystko czyni z miłości dla innych; gorąco miłujący, szczery, serdeczny, otwarty; w. na co złego = całkiem oddający ś. złemu.

 Wylaskować, wyrobić w kształcie lasek.

 Wylatać, Wylatywać, dok. Wylecieć; lecąc na skrzydłach, wydostawać ś. na zewnątrz czego, lecieć poza obręb czego; wybiegać, wyskakiwać prędko skąd; wypadać, wysuwać ś. szybko skąd; wylatując z jakiego miejsca, unosić ś. w powietrzu: para, dym w-a; wznosić ś. w górę, lecieć w kierunku odwrotnym ciążeniu powszechnemu, wzlatywać; przen., wynosić ś. prędko, postępować szybko po stopniach karjery; wywyższać ś.; chełpić ś., pysznić ś., chwalić ś., popisywać ś.; słówko wyleciało = wymknęło ś., zostało powiedziane niebacznie; wyleciało mi z pamięci = zapomniałem; z rąk mu wszystko w-a = tak się śpieszy a. jest tak zdenerwowany; słówko ptaszkiem wyleci, a powróci wołem = plotka rośnie, przechodząc z ust do ust; wąs na wargę w-a = sypie ś., rośnie.

 Wylatywać — p. Wylatać.

 Wyląc — p. nied. Wylęgać.

 Wyląc się, przelęknąć ś. bardzo.

 Wylądowywać, dok. Wylądować; wysadzać na ląd, wynosić, wyładowywać zawartość statku na brzeg; wysiadać ze statku na brzeg, przybijać do brzegu.

 Wyląg, płód wylęgły; cała ilość wylęgłych naraz piskląt.

 Wylecieć — p. nied. Wylatać.

 Wyleczać, dok. Wyleczyć; leczyć, uzdrawiać kogo, przywracać komu zdrowie; w. ś., wyleczać siebie, powracać do zdrowia.

 Wyleczyciel, uzdrowiciel.

 Wyleczyć — p. nied. Wyleczać.

 Wylegać, dok. Wylec, Wylegnąć; o trawie, o zbożu: kłaść się na ziemi wskutek bujnego rozrostu, pokładać ś.

 Wylegać, dok. Wyleżeć; leżąc, robić dziurę, dołek w czym, leżąc, wygniatać; leżeniem, otrzymać, wyjednać sobie co; leżeć tyle, ile potrzeba dla odpoczynku, dla odzyskania sił; leżąc, odzyskiwać zdrowie, siły, powracać do zdrowia; w. ś., leżeć długo, leżąc próżnować.

 Wylegitymować, usprawiedliwić, dowieść słuszności używania czego przez kogo, lub słuszności prawa do czego; stwierdzić urzędowo; w. ś., usprawiedliwić ś. sądownie, przedstawić prawne dowody.

 Wylegiwać się, leżeć zbyt długo.

 Wylenić p. Wylinić.

 Wylenieć — p. Wylinieć.

 Wylepiać, dok. Wylepić; lepiąc, pokrywać czymś wewnętrzną powierzchnię czego, oblepiać, wyklejać; lepiąc wytwarzać, formować, wyrabiać, modelować co; w. oczy = wytrzeszczać, wybałuszać.

 Wyletniać, dok. Wyletnić; czynić letnim, ogrzewać do temperatury umiarkowanej; w. ś., ubierać ś. po letniemu, lekko, wyjeżdżać na czas letni.

 Wylew, wylewanie, wylanie, wylanie ś.: rzeki, morza, wystąpienie wód z brzegów, zalanie lądu okolicznego, zalew, powódź.

 Wylewać, dok. Wylać; lejąc, wypuszczać płyn jaki z naczynia; sprawiać, że wypływa skąd na zewnątrz; o rzece, o morzu: występować z brzegów, sprawiać powódź; lejąc wytwarzać, formować, odlewać; przen., w. co na kogo = spuszczać, zsyłać hojnie; zlewać, sypać: w. łaski, dobrodziejstwa; w. łzy = płakać rzewnie; w. krew = dawać jej upływać przez rany; poświęcać zdrowie, życie dla jakiej sprawy; w. duszę = konać, umierać; w. serce, uczucie = wynurzać, wypowiadać, wygłaszać, wyrażać; w. co na papier = wyrażać na piśmie swe myśli, uczucia, wrażenia; w. gniew swój na kogo = wywierać; nie w-a za kołnierz = jest tęgim pijakiem; w. z brzegów: o człowieku: wykraczać z pewnej miary, nie zachowywać miary w swych czynach albo w słowach; żart., wypędzać, wyrzucać, wyganiać; w. ś., lać ś., wypływać ze środka czego na zewnątrz; wynurzać ś., wyrażać swoje myśli, uczucia, marzenia; przen., tłumnie wychodzić, występować, wypadać skąd, jakby fale wody; w. ś. na co = oddać ś. czemu niepodzielnie; w. ś. dla kogo, dla czego = oddać ś., poświęcić ś. całkiem.

 Wylewczy, łatwo wylewający; z którego łatwo ś. co wylewa.

 Wylewny, dotyczący wylewu, łatwo a. zbytnio wylewający ś.

 Wyleźć — p. nied. Wyłazić.

 Wyleżały, który ś. wyleżał; wino w-e = wystałe, wytrawne; cygaro w-e = odleżałe, wyschnięte.

 Wyleżeć — p. nied. Wylegać; przetrwać czas jakiś leżąc; w. sobie boki = odleżeć, nadwerężyć przez zbyt długie leżenie; w. ś., o owocach: dojrzeć przez leżenie.

 Wylęgacz — p. Inkubator.

 Wylęgać, dok. Wyląc, Wylęgnąć; o ptakach: wysiadywać pisklęta; przen., wydawać na świat, rodzić; tworzyć, wywoływać, powodować; w. ś., o pisklętach: wykluwać ś. z jaj; przychodzić na świat, rodzić ś., powstawać.

 Wylęganie, wysiadywanie jaj przez ptaki; w. sztuczne = odbywane w przyrządach, zw. wylęgaczami; w. ś., wychodzenie piskląt z jaj.

 Wylęgły, który ś. wylągł.

 Wylęgnąć — p. nied. Wylęgać.

 Wylękły, Wylęknięty, Wylękniony, który ś. wyląkł, bardzo przelękły, przerażony, przestraszony.

 Wylęknąć się — p. Wyląc się.

 Wyliczać, dok. Wyliczyć; kolejno wymieniać cyfry, ilość czego, nazwiska osób, ich tytuły; licząc dawać co komu; odliczać co dla kogo, wypłacić gotówką; w. tyle a tyle plag = wymierzać jo licząc; w. ś., być wyliczanym; zdawać rachunek z dochodów, wydatków.

 Wyliczyć — p. nied. Wyliczać.

 Wylina, Wyleń, skóra a. włosy, które zrzuca liniejące zwierzę, zwłaszcza skóra, zrzucona przez węża.

 Wylinić, Wylenić, pozbawić pierza, włosów, sprawić, że wypełzną.

 Wylinieć, Wylenieć, stracić włosy, pierze, skórę, które wypadają, odpadają, ustępując miejsca nowo rosnącym; przen., przeobrazić ś., przybrać nową formę.

 Wylity, wylany.

 Wylizać — p. nied. Wylizywać.

 Wylizywać, dok. Wylizać; liżąc wyjadać co z czego; o wodzie: podmywać, podlizywać; wygładzać nader starannie aż do przesady, oczyszczać; w. ś., lizać ś., gładzić sobie włosy z przesadną starannością; wychodzić z choroby, z ran, powracać do zdrowia.

 Wylosować, odbyć losowanie; wybrać za pomocą losowania, losem wyciągnąć.

 Wylot, wylatanie, wylecenie; miejsce, którędy co wylata, otwór, wyjście: w. działa; to, co wylata, pocisk, kula, strzała; w dawnych polskich kontuszach: rękaw, rozcięty wzdłuż i zwisający w dół z ramienia (fig.); w budów., otwór łukowy przy nasadzie sklepienia, na okno, drzwi a. dla odwrócenia w pewne miejsce parcia i ciężaru sklepienia; w. ptactwa = odlot; pisklęta na w-cie = gotujące ś. wylecieć z gniazda; jestem na w-cie = zbieram ś. w drogę, już wyjeżdżam, wychodzę; na w. = nawskroś, przez środek, na przestrzał; znać kogo na w. = doskonale, wszechstronnie.

 Wylotni, wylatujący, wybuchający; przechodzący na wylot, przenikający nawskroś.

 Wyludniać, dok. Wyludnić; ogołacać z ludności, usuwać ludność; w. ś., stawać ś. bezludnym.

 Wyludnieć, zostać pozbawionym ludności, opustoszeć.

 Wyludnienie, uczynienie bezludnym; ubytek ludności, opustoszenie; stan kraju wyludnionego.

 Wylutować, wykonać co za pomocą lutowania, wyporządzić, wyreparować lutowaniem.

 Wyłabudać, otrzymać, wzyskać, wyrobić co dla siebie z łatwością; w. ś., nie móc zaraz czego zrobić, nie móc ś. z czym uporać, nie wydążyć, bałamucić.

 Wyłacniać, dok. Wyłacnić; ułatwiać zakończenie czego, usuwać przeszkody, niedozwalające dokonać czego, ulgę przynosić komu a. czemu.

 Wyłacnieć, stać ś. łatwiejszym, ułatwić ś. p. Wyłacznieć.

 Wyłacznieć, wygładzić ś.

 Wyładnieć, stać ś. ładnym, ładniejszym, wypięknieć.

 Wyładować — p. nied. Wyładowywać.

 Wyładowanie, wyjęcie i przeniesienie towarów, ładunków, zawartości jakiego wozu, statku wodnego, wagonów kolejowych na miejsce do tego przeznaczone; w. elektryczne, magnetyczne = zużycie nagromadzonej w pewnym przewodniku energji elektrycznej, magnetycznej i t. p.; wystrzał, huk.

 Wyładowywać, dok. Wyładować; zdejmować ładunek z wozu, wyjmować ze statku wodnego, z wagonu i t. p.; w. czym, naładowywać tyle, ile ś. zmieści; w fiz., zużywać nagromadzoną w jakim przewodniku energję elektryczną, magnetyczną i t. p.; dawać ujście nagromadzonej energji duchowej: w. gniew, nienawiść itp.; w. ś., być wyładowywanym.

 Wyłagodzić, czynić łagodniejszym.

 Wyłajać, złajać mocno, sfukać, skarcić, zwymyślać.

 Wyłam – p. Wyłom

 Wyłamać — p. nied. Wyłamywać.

 Wyłamywać, dok. Wyłamać; łamiąc, usuwać co, wyjmować, wyrywać, wybijać: w. drzwi, w. ząb komu; przen., odbierać przemocą, siłą, wydzierać, wyzwalać mocą; łamiąc, wykrzywiać, wyginać pod kątem; w. ś., odłamując ś., odpadać, wykruszać ś.; łamiąc zawady, przezwyciężając przeszkody, wyzwalać ś., wydobywać ś.; przen., oswobadzać ś. z trudnością, z wielkim natężeniem sił, przestawać być uległym jakiejś władzy, czyimś rozkazom, czyjemuś autorytetowi, odmawiać posłuszeństwa, karności, wyswobadzać ś. z jarzma; zginać ś., wyginać ś. w różny sposób, pod różnemi kątami.

 Wyłaniać, dok. Wyłonić; z łona czego na jaw wyprowadzać; wydobywać z ukrycia; z łona własnego wydawać, rodzić; w. ś., z łona czego wychodzić na zewnątrz, ukazywać ś.; przen., wytwarzać ś., powstawać, wychodzić na jaw, brać początek; rodzić ś.: w-nia ś. myśl, projekt.

 Wyłapać, połapać wszystkich jednego za drugim.

 Wyłasić, łasząc ś., wyłudzić, przymilaniem ś. uzyskać.

 Wyłatacz, człowiek, który co łata a. wyłatał.

 Wyłatać, powstawiać, powszywać łaty, połatać starannie; w. komu boki, skórę, grzbiet = obić porządnie, wytrzepać, wyłoić.

 Wyławiać, dok. Wyłowić; łowić wszystko, co było do złowienia, do schwytania, wyłapywać; wyłudzać, wymamiać.

 Wyłazić, dok. Wyleźć; leząc wychodzić, wydobywać ś. skąd, przedzierać ś. z wnętrza, zwłaszcza przez wązki otwór, przezierać, wyglądać, wypadać, wychodzić, pełznąć (np. o włosach); oczy na wierzch w-żą = otwierają ś. szeroko z ciekawości, z chciwości; bokiem mi to wylezie = dokuczy mi, zaszkodzi mocno, nie będzie z tego korzyści; w. z długów = pozbywać ś. ich z trudnością; w. na drzewo, na dach, na drabinę = wchodzić na ich wierzch.

 Wyłączać, dok. Wyłączyć; odłączać, oddzielać co od czego; wyzwalać wyjątkowo; w. ś., nie chcieć należeć do czego, być wyłączanym; wyłączać ś. z pewnej liczby.

 Wyłącznie, przysł., jedynie, specjalnie, szczególnie, z wyłączeniem wszystkich innych, wszystkiego innego.

 Wyłączny, szczególny, osobny, jedyny; wyłączający wszystkich innych, osobliwy; należący ś., przysługujący jednej tylko osobie i nikomu więcej.

 Wyłgiwać się, dok. Wyłgać ś.; łgarstwem, kłamstwem osiągnąć co od kogo; wymyślić, zmyślić; upozorować, udać; w. ś., łgarstwom wykręcać ś., uwalniać ś. od czego, wykpiwać ś.

 Wyłoga, Wyłóg, część ubrania, spodnią powierzchnią na wierzch wyłożona, klapy na piersiach u sukni, u munduru, często innego koloru niż mundur.

 Wyłoić, wysmarować łojem; w. komu skórę, grzbiet = obić porządnie, wygrzmocić.

 Wyłom, coś wyłamanego, otwór, dziura, przejście w murze, w skale, w górze i t. p.

 Wyłomotać, osiągnąć co łomotaniem, stukaniem; w. kogo = wybić mocno kijem, wy grzmocić, wyłoić.

 Wyłonić — p. nied. Wyłaniać.

 Wyłowić — p. nied. Wyławiać.

 Wyłożyć — p. nied. Wykładać.

 Wyłóg — p. Wyłoga.

 Wyłuda, wyłudzanie; sposób wyłudzania czego od kogo; człowiek, który co wyłudza, wyłudzacz.

 Wyłudca, Wyłuda, Wyłudzacz, Wyłudziciel, człowiek, który co od kogo wyłudza.

 Wyłudzać, dok. Wyłudzić; podstępem a. pochlebstwem, przymilaniem ś. otrzymywać co od kogo, wyjednywać; łudząc, mamiąc, wyciągać, wywabiać kogo skąd; w. ś., pochlebstwem a. podstępem wyzwalać ś., oswobadzać ś.

 Wyłudziciel — p. Wyłudca.

 Wyługować — p. Wyłużać.

 Wyłup, wyłupianie, wyłupienie, to, co wyłupiono, wydarto, łup, łupież, zdobycz.

 Wyłupać — p. nied. Wyłupywać.

 Wyłupek, coś wyłupionego, wyjętego z łupiny, np. orzech, który sam wypadł z łupiny po dojrzeniu, łuszczak.

 Wyłupiać, dok. Wyłupić; wyjmować z łupiny, wyłuszczać; wyrywać, wyjmować, wydzierać; w. komu oczy; w. co na kim, od kogo, z kogo, odbierać, wydzierać przemocą, wymuszać co na kim; w. co, łamiąc, wyłamując co, np. dom, szafę, skrzynię, zabierać co ś. wewnątrz znajduje; w. oczy = wytrzeszczać, wybałuszać, szeroko otwierać.

 Wyłupiciel, człowiek, który co komu gwałtem wydziera, który kogo ograbia, grabieżca, zdzierca.

 Wyłupić — p. nied. Wyłupiać; w. kogo, wybić, wygrzmocić.

 Wyłupywać, dok. Wyłupać; przez łupanie, rozszczepywanie na części wyjmować, wyłamywać.

 Wyłuskać — p. nied. Wyłuszczać.

 Wyłuszczać, dok. Wyłuskać; wyjmować z łupiny; w. ś., wypadać z łupiny.

 Wyłuszczać, dok. Wyłuszczyć; wykładać, wyjaśniać, tłumaczyć, wyrażać, wyjawiać; w. oczy = wytrzeszczać; w. s., być wyłuszczanym, wychodzić z czego.

 Wyłuszczak, orzech, który po dojrzeniu sam wypadł z łupiny.

 Wyłuszczany, Wyłuskny, dający ś. łatwo wyłuszczyć, wydobyć z łupiny.

 Wyłuszczyciel, człowiek, który co wyłuszcza, grabiciel, zdzierca, łupieżca.

 Wyłuszczyć — p. nied. Wyłuszczać.

 Wyłużać, dok. Wyłużyć, Wyługować; ług z czego wydobywać za pomocą gotowania z wodą.

 Wyłużyny (-yn), części stałe, pozostałe po wyciągnięciu ługu.

 Wyłykać, Wyłyknąć, wypijać co prędko, duszkiem, wypijać wszystko, dużo.

 Wyłysić, łysym uczynić, pozbawić włosów na głowie.

 Wyłysieć, stracić włosy na głowie, na skórze, stać ś. łysym.

 Wyłyskać, dok. Wyłysknąć; o blasku: wypadać, wydobywać ś. skąd na zewnątrz; w. ś. = przestać ś. łyskać.

 Wyłż, kamień pokryty warstewką kruszcu.

 Wyłżeć się — p. Wyłgać ś.

 Wyłżygrosz — p. Wydrwigrosz.

 Wymacać — p. nied. Wymacywać.

 Wymacerować, wymoczyć, odmiękczyć co w płynie; wymieszać dobrze; w. kogo, wybić, wyłoić, wygrzmocić.

 Wymachać się, zmęczyć ś. machaniem.

 Wymachiwać, machać czym długo, wielokrotnie, wygrażać.

 Wymachlować, wyłudzić, wydrwić, wyszachrować.

 Wymachnąć, wyrzucić z zamachem.

 Wymacywać, dok. Wymacać; macając tu i uwdzie, badać, śledzić, dochodzić, rozpoznawać dotykiem; macając wynajdywać, wyszukiwać dotykiem; przetrząsać co w celu znalezienia czego; tropić, wynajdywać; przen., dochodzić, dociekać, wyśledzać; w. kogo, badać zręcznie, egzaminować dla dowiedzenia ś., co kto myśli a. czuje.

 Wymaczać, maczając, wy potrzebować, wybrać.

 Wymagać, dok. Wymóc; żądać czego usilnie, domagać ś., dopominać ś. natarczywie, siłą, przemocą; w. co, otrzymywać, uzyskiwać wskutek natarczywego żądania, wymuszać co od kogo, przymuszać, wyciskać; nie mogę wymóc tego po sobie = nie umiem zmusić siebie do tego.

 Wymagalny, mogący być wymaganym; który musi być wymaganym, konieczny, niezbędny, nieodzowny.

 Wymaganie, natarczywe, usilne żądanie czego; rzecz żądana, wymagana.

 Wymaglować, zmaglować wszystko, co było do zmaglowania.

 Wymagnetyzować, wyleczyć za pomocą magnetyzmu.

 Wymajać — p. Umajać.

 Wymakać, dok. Wymoknąć; moknąc w jakim płynie, tracić pewne części składowe rozpuszczalne; stawać ś. miękkim, odmiękać; mięknąć; gnić, niszczeć wskutek wilgoci.

 Wymalowywać, dok. Wymalować; przedstawiać co w malowidle, wyrysowywać farbami, odmalowywać, spotrzebować wszystkie farby na malowanie.

 Wymamiać, dok. Wymamić; mamiąc, wyciągać, wyłudzać co od kogo.

 Wymamiciel, człowiek, który wymamia co od kogo.

 Wymamicielka, forma żeńska od Wymamiciel.

 Wymamić — p. nied. Wymamiać.

 Wymaniać — p. Wymamiać.

 Wymarcie, wygaśnięcie przez śmierć, wyginianie, śmierć wszystkich po kolei.

 Wymarły, który wymarł; rodzina w-a, której wszyscy członkowie powymierali; naród w. = wygasły, który przestał istnieć; miasto w-e = w którym poumierali wszyscy mieszkańcy.

 Wymarmurować, Wymarmurzyć, wyłożyć płytami marmuru, nadać deseń marmuru.

 Wymarsz, wyjście wojska z jakiego miejsca, udanie ś. w pochód.

 Wymarszczać, dok. Wymarszczyć; coś zmarszczonego wygładzać; układać, wyginać w zmarszczki.

 Wymarzać, dok. Wymarzyć; wysnuwać w głowie, roić w wyobraźni, układać w marzeniach.

 Wymarzać, dok. Wymorzyć; marzać, zanurzać w płynie na czas dłuższy dla wyciągnięcia pewnych części rozpuszczalnych, np. soli.

 Wymarzać, dok. Wymorzyć; głodem o śmierć przyprawiać wszystkich po kolei; przen., wytępiać, mordować, niweczyć wszystkich; morząc kogo głodem, wymuszać na nim co, zniewalać do jakiego ustępstwa; osłabiać, wycieńczać głodem; w. ś., osłabiać ś, wycieńczać ś. głodem.

 Wymarzać (-zać), dok. Wymarznąć (-znąć); ginąć od mrozu jeden po drugim, aż do ostatniego, zmarznąć; o płynie: zamarzać, w lód ś. zamieniać w zupełności.

 Wymarzły (wymar-zły), który wymarzł.

 Wymarznąć (wymar-znąć) — p. nied. Wymarzać (wymar-zać).

 Wymarzony, którego wymarzono; wymyślony; doskonały, wyborny, najlepszy w swoim rodzaju.

 Wymarzyć — p. nied. Wymarzać.

 Wymaszerować, o wojsku: wyjść z jakiego miejsca w porządku, wyruszyć w pochód.

 Wymaścić, wysmarować, natrzeć maścią a. jaką tłustością, dodać tłuszczu; wypotrzebować wszystką maść na smarowanie.

 Wymatać, matactwem wyłudzić.

 Wymateracować, wysłać materacami a. czymś miękkim, jakby materacami.

 Wymawiacz, człowiek, który komu co wymawia a. który kogo wymawia, usprawiedliwia.

 Wymawiać, dok. Wymówić; wyrażać głosem, za pomocą organów mowy wygłaszać, wypowiadać dźwięki, wyrazy i zdania; wyrażać myśl jaką słowami, mówić, wykrywać słowami wszystko do końca, mówić to, czegoby nie należało powiedzieć; wyrażać co należycie słowami: w. sobie co, zapewniać, warować, sobie co przy zawieraniu jakiejś umowy, ugody, zastrzegać sobie co na swoją korzyść; zastrzegać ś. z góry, że nie będzie ś. ulegało rygorom pewnej gry, zabawy, z góry nie zgadzać ś. na coś, protestować zawczasu przeciw czemu; w. kogo, co, usprawiedliwiać, uniewinniać, ekskuzować, tłumaczyć, bronić słowami; w. komu co, wyrzucać w oczy, wyrzuty czynić z powodu złych postępków; w. komu służbę = oddalać go; w. komu mieszkanie = wyrzucać go z mieszkania; w. komu sumę = żądać jej zwrotu; w. ś., być wymawianym; mową wykręcać ś. od czego, znajdować wymówki, usprawiedliwiać ś., uniewinniać ś., ekskuzować ś.; wzbraniać ś. od przyjęcia czego, uczynienia czego; zdradzać ś. z czymś mową, wydawać tajemnicę.

 Wymawialny, dający ś. wymówić.

 Wymawianie, wyrażanie za pomocą mowy; w. sobie czego, warowanie, zastrzeganie; w. komu, wyrzucanie mu w oczy; w. ś., usprawiedliwianie ś.

 Wymazać — p. nied. Wymazywać.

 Wymazywać, dok. Wymazać; smarować na całej powierzchni, wysmarowywać; wykreślać, przekreślać coś napisanego, jako niepotrzebne znosić, usuwać, kasować; w. kogo z pamięci = wygładzać; w. co = całkiem co zużywać na smarowanie — p. Wypotrzebowywać.

 Wymącić, usunąć męty, wydobyć z zamętu; zmącić tyle czego, ile potrzeba.

 Wymączać, dok. Wymączyć; czyścić coś, zawalanego mąką.

 Wymądrzałość, wygórowane mniemanie o swoim rozumie, przemądrzałość.

 Wymądrzały, zbyt wiele mniemający o swoim rozumie, przemądrzały.

 Wymądrzeć, nabyć mądrości, stać ś. mądrym, zmądrzeć; zacząć zbyt wiele mniemać o swoim rozumie, stać ś. przemądrzałym.

 Wymerskać, wybić, śćwiczyć, wychłostać.

 Wymęczać, dok. Wymęczyć; męcząc wyciskać co na kim; z trudem odbierać; wyrabiać, wytwarzać co z męką, z wielkim trudem.

 Wymęczyć — p. nied. Wymęczać; w. kogo, zmęczyć go, zmordować, pozbawić sił zdrowia przez zbytnie utrudzenie; w. ś., zmęczyć ś., zmordować ś., stracić siły, zdrowie przez trud nadmierny, sfatygować ś.

 Wymędrkować, wyłudzić mędrkowaniem, wykpić, wyłgać.

 Wymężczyźniać, dok. Wymężczyźnić, kastrować mężczyznę.

 Wymężnieć, stać ś. mężnym; stać ś. mężczyzną, nabrać wyglądu mężczyzny, zmężnieć.

 Wymiana, wymienienie, wyszczególnienie czego; czynność, polegająca na tym, że za jeden przedmiot daje ś. inny, równej wartości, zamiana; czynność kupna i sprzedaży, polegająca na takiej wymianie; w. usług = wyświadczanie sobie wzajemne usług równoważnych.

 Wymianka, Wymienka, zastrzeżenie, wyjątek.

 Wymiar, wymierzanie, rozmierzanie; to, czym ś. co wymierza, określa, miara przestrzeni a. czasu; rozmiar, rozciągłość w trzech zasadniczych kierunkach: długości, szerokości i głębokości a. wysokości; w. sprawiedliwości = wymierzanie jej, zadosyćuczynienie jej, wyrok, kara.

 Wymiara, wymiar.

 Wymiarek młyński, pewna ilość ziarna, oddawana młynarzowi za jego zmielenie, wymiełek.

 Wymiarkować, wymierzyć stosownie do czego, pomiarkować jak potrzeba; miarkując, rachując, coś obmyślić; badając, rozważając, śledząc, wywnioskować, zorjentować się.

 Wymiarny — p. Wymiarowy.

 Wymiarowy, dotyczący wymiaru.

 Wymiatać, dok. Wymieść; miotąc, ciskając, wyrzucać poza obręb czego, precz odrzucać; miotłą, szczotką usuwać, jaką rzecz niepotrzebną; zamiataniem oczyszczać: w. pokój; wypędzać, wyganiać kogo; w. komu co = wyrzucać, wymawiać w oczy, wytykać mu wady, złe postępki.

 Wymiąć, wygnieść, pognieść, zmiąć; mięciem, gnieceniem wydobyć, wycisnąć.

 Wymiądlić, wymiędlić.

 Wymieciny (-in), to, co wymieciono, odpadki, śmiecie.

 Wymielać, dok. Wymieć; mleć wszystko, co było do zmielenia; mieleniem otrzymywać co.

 Wymieniacz, człowiek, który co wymienia, który co zamienia.

 Wymieniać, dok. Wymienić; nazywać kogo, co po imieniu, wyszczególniać, wzmiankować; wypowiadać kolejno pewną ilość przedmiotów, szczegółów, wyliczać; dawać jedną rzecz wzamian za drugą: w. pieniądze = zmieniać je na drobniejsze, a. pieniądze krajowe na zagraniczne i odwrotnie.

 Wymienić — p. nied. Wymieniać.

 Wymienista, mająca wielkie wymiona.

 Wymienka — p. Wymianka.

 Wymienne (-ego), opłata za wymianę pieniędzy.

 Wymienny, mogący być wymienianym, dający ś. wymieniać, polegający na wymianie: handel w. = polegający na tym, że za jeden produkt otrzymuje ś. inny, bez użycia pieniędzy.

 Wymierać, dok. Wymrzeć; umierać, kończyć życie jeden po drugim aż do ostatniego, wygasać.

 Wymiernik, człowiek, trudniący ś. wymierzaniem czego, gieometra.

 Wymierność, właściwość tego, co może być wymierzone.

 Wymierny, dający ś. wymierzyć, obliczyć; mający pewną, ściśle wymierzoną miarę a. wymiary; mający kształt prawidłowej figury a. bryły gieometrycznej.

 Wymierzać, dok. Wymierzyć; dochodzić miarą długości, szerokości, wysokości a. głębokości czego; w. sprawiedliwość, karę = czynić zadość sprawiedliwości, wykonywać, wyznaczać karę; w. co = przebywać pewną przestrzeń, jakby mierząc ją krokami; w. co = wyzyskiwać miarą; w. co z kogo, na kim = otrzymywać co od niego gwałtem, przemocą, wymuszać; w. do kogo, do czego, przeciw komu, przeciw czemu = na cel brać, celować, godzić, kierować cios, uderzać, strzelać; w. ś., być wymierzanym; zdawać rachunek z czego, tłumaczyć ś. ze swego postępowania, usprawiedliwiać ś.; odpłacać ś., wypłacać ś.

 Wymierzić (wymier-zić); wymóc co na kim naprzykrzaniem ś. obmierzłym.

 Wymierzły, obmierzły.

 Wymierzwić, wygnoić mierzwą, zasilić rolę mierzwą, nawieźć, użyźnić nawozem.

 Wymierzyć — p. nied. Wymierzać.

 Wymieszać, wykonać mieszanie, zmieszać starannie.

 Wymieszkać, przemieszkać gdzie pewien czas, do pewnego terminu.

 Wymieść — p. nied. Wymiatać.

 Wymię, gruczoł umieszczony pod piersiami a. pod brzuchem a. między tylnemi nogami, w którym zbiera ś. mleko u samic, zwierząt ssących, u kobiet, sutka.

 Wymiędlić, międleniem wyczyścić.

 Wymiękczać, dok. Wymiękczyć; czynić miękkim, miększym, zmiękczać; przen., czynić łagodnym.

 Wymiękczeć — p. Wymięknąć.

 Wymiękczyć – p. nied. Wymiękczać.

 Wymięknąć, Wymiękczeć, stawać ś. miękkim, zwłaszcza przez wygniecenie, przez zwilżenie w jakim płynie.

 Wymigać się, Wymignąć się, szybko biegnąc, wymknąć ś.; zręcznie ujść niebezpieczeństwa, wyjść z kłopotu.

 Wymijać, dok. Wyminąć; omijać, przechodzić, przejeżdżać, przepływać mimo, mijając a. omijając kogo a. co, zostawiając kogo a. co na boku; przen., unikać kogo, stronić od kogo.

 Wymilczeć, przemilczeć czas jakiś; w. co, milczeniem uzyskać.

 Wymiłować, miłością uzyskać, ukochać.

 Wyminąć — p. nied. Wymijać.

 Wymionowaty, podobny do wymienia.

 Wymionowy, odnoszący ś. do wymienia.

 Wymiot, wymiotanie, wyrzucanie czego; wyrzut, wybuch: w. wulkanu; to, co ś. wymiata, wyrzuca; płód poroniony, urodzony przedwcześnie, wymiotek, pomiotek; odrzutki, odpadki, śmiecie, wymiotło, pomiotło; w lm., pokarm, wyrzucony napowrót ustami, womity, plwociny; sama czynność wyrzucania pokarmu przez usta; ekskrementy, odchody.

 Wymiotek, Wymiotło — p. Wymiot.

 Wymiotnica lekarska, mały krzew z rodziny marzanowatych, używany w medycynie pod nazwą ipekakuany (fig.).

 Wymiotować, wyrzucać pokarm z żołądka ustami, womitować.

 Wymiotowy, ściągający ś. do wymiotu, do wymiotowania.

 Wymistrzować, Wymistrować, misternie wyrobić, wymyślić misternie, po mistrzowsku, wzorowo, bez zarzutu, ułożyć zręcznie.

 Wymknąć się — p. nied. Wymykać się.

 Wymłocek, wymłacanie, wymłócenie; robota wymłacania, zajęcie człowieka młócącego.

 Wymłodnieć, nabrać wyglądu młodego, odmłodnieć.

 Wymłot — p. Wymłót.

 Wymłócić, młócąc wybić ziarno z kłosów; zmłócić wszystko, co było do zmłócenia; w. kogo, co, wybić, wyłoić, wygrzmocić.

 Wymłót, Wymłot, ziarna wymłócono ze zboża; stosunek otrzymanej przez wymłócenie ilości ziarna do ilości snopów, wydajność snopów.

 Wymłótny, Wymłotny, wydający dużo ziarn przy młóceniu, omłotny.

 Wymniszyć, uwolnić od ślubów zakonnych, wydostać z klasztoru; wytrzebić, wykastrować.

 Wymocować, mocą wysadzić, wyłamać; nadać pełnomocnictwa, upoważnić; w. ś., zmęczyć ś. mocowaniem ś.

 Wymoczki, nazwa gromady mikroskopijnie drobnych zwierząt z typu pierwotniaków, infuzorja (f.).

 Wymocznica, roślina z gromady wodorostów.

 Wymoczyć — p. nied. Wymaczać; wyglądać, jak śledź w-ony = mizernie, nędznie.

 Wymoczyny (-yn), woda, w której co wymoczono.

 Wymodlić, modlitwą, prośbą usilną wyjednać co, uprosić, wybłagać, modląc wyprosić; w. ś., uwolnić ś. przez prośbę od czego, namodlić ś. do syta.

 Wymokły, który wymókł a. wygnił; grunt w. = pełny bagnisk.

 Wymoknąć — p. nied. Wymakać.

 Wymordować, pomordować, pozabijać, zamęczyć wszystkich.

 Wymorzyć — p. nied. Wymarzać, Wymarzać.

 Wymościć, zrobić jakby pomost, pokryć albo wysłać, wyłożyć co czym, aby było miękko.

 Wymotać, wyplątać co zamotanego; rozplątać rzecz zagmatwaną; w. ś., wyplątać ś., wydobyć ś. z zamotania, z kłopotu.

 Wymotywować, podać przyczynę cz. motywy czego, uzasadnić co.

 Wymowa, sztuka, nauka wyrażania ustami i organami mowy wyrazów, zdań, myśli, wymawiania, pięknego mówienia; umiejętność lotnego i pięknego wysławiania ś., zwłaszcza ustnie, wymowność, dar krasomówczy, krasomówność; mowa piękna, trafiająca do przekonania i serca słuchaczy; dosadne, ozdobne przemówienie; dział utworów prozaicznych, obejmujący wszelakiego rodzaju mowy, przemówienia, toasty, kazania i t. p.; sposób wymawiania, pronuncjacja, akcent.

 Wymownie, przysł., mówiąc wyraźnie, z wymową, krasomównie, krasomówczo, mówiąc łatwo i przekonywająco, elokwentnie.

 Wymowność, dar łatwej, gładkiej, pięknej wymowy, krasomówność, krasomówstwo, elokwencja.

 Wymowny, łatwo i pięknie mówiący, wyraźny, pełen znaczenia, pełen wymowy; krasomówny, krasomówczy, elokwentny.

 Wymóg, wymaganie; to, czego ś. wymaga.

 Wymówca, człowiek wymowny, krasomówca; człowiek, wymawiający, usprawiedliwiający kogo; wymawiający co komu.

 Wymówić — p. nied. Wymawiać.

 Wymówka, obrona od zarzutu, uniewinnienie, usprawiedliwienie; wymówienie ś. z czego niemożnością, pozór do niezrobienia czego, ekskuza; wyrzut, zarzut, obwinienie o co.

 Wymrażać, dok. Wymrozić; przejmować mrozem; czynić, aby co zmarzło; za pomocą zmrażania wyciskać z czego części płynne, mrozem wygubiać, wytracać, wytępiać; w. ś., być wymrażanym, ginąć od mrozu.

 Wymrozić — p. nied. Wymrażać.

 Wymrózki (-ów), to, co pozostało po wymrożeniu, po wymarznięciu.

 Wymruczeć, mrucząc wymówić, powiedzieć, wyśpiewać co, mruczeniem uzyskać, otrzymać co; w. ś., dosyć ś. namruczeć.

 Wymrzeć — p. nied. Wymierać.

 Wymulać, dok. Wymulić; muł, szlam z czego usuwać, wypłókiwać; usuwając muł oczyszczać; wykopywać dół, robić jamę w ziemi; w. ś., wydobywać ś. z mułu, z ziemi.

 Wymundurować, ubrać, ustroić w mundur a. w mundury.

 Wymurować, murując wznieść, wystawić ścianę jako budynek, wybudować z cegły i wapna; wyłożyć, wycembrować cegłą.

 Wymus, wymuszanie, wyciskanie czego na kim.

 Wymusić p. nied. Wymuszać.

 Wymuskać, Wymusnąć, wygładzić muskając; uczesać kogo starannie; w. ś., uczesać ś. gładko, ubrać ś. starannie, wystroić ś.

 Wymustrować, Wymusztrować, nauczyć obrotów wojskowych, wprawić w nie; wyuczyć zachowania ś.; w. ś., wyćwiczyć ś. w mustrze.

 Wymuszać, dok. Wymusić; przymuszać, zniewalać kogo do czynienia czego, żądać; w. ś., czynić coś wbrew swojej woli, zmuszać siebie do czego.

 Wymuszenie, przysł., z przymusem, z przesadą, nienaturalnie; rzecz., wymożenie czego na kim gwałtem, zniewolenie kogo do czego.

 Wymuszony, musem wymożony; nienaturalny, przesadny.

 Wymyć — p. nied. Wymywać.

 Wymydlić, wysmarować mydłem, namydlić; zużyć na mydlenie, wypotrzebować mydła.

 Wymykać, dok. Wymknąć; wyciągać, wysuwać zręcznie, wysmykać, wybierać co skąd gładko i szybko; wyprzedzać; w. ś., wysuwać ś., wyślizgać ś. zręcznie i niepostrzeżenie, wypadać szybko, uciekać, umykać zręcznie; w. ś. z rąk = wykręcać ś., wywijać ś., wyzwalać ś. zręcznie; w. ś. naprzód, w górę = wybiegać, wylatać, wyjeżdżać, wybijać ś., wyrywać ś.; wysuwać ś.; wychylać ś. na wierzch, wystawiać ś., wystawać.

 Wymysł, wymyślanie, wymyślenie; wybredzanie, kaprys, wymyślność, wykwint; rzecz wymyślona, wynaleziona, urojona; koncept, sztuczka; opowieść wymyślona, zmyślenie; łajanie, połajanka, wyraz obelżywy.

 Wymyszkować, wynaleźć, wytropić coś skrytego; w. ś., wyśliznąć ś., wykręcić ś.

 Wymyślacz, człowiek, który co wymyśla.

 Wymyślać, dok. Wymyślić; wynaleźć przez myślenie, myśląc odkryć co, dojść sposobu wykonania czego, wytworzyć; w. co = układać co w głowie, zmyślać, kłamać, łgać, roić; w. co na kogo = zmyślać z chęcią zaszkodzenia mu, opowiadać o nim rzeczy niestworzone; w. komu = łajać go, złorzeczyć mu, urągać mu; wybredzać, przebierając odrzucać, przebierać z niesmakiem.

 Wymyślić — p. nied. Wymyślać.

 Wymyślnica, forma żeńs. od Wymyślnik.

 Wymyślnie, przysł., zręcznie, kunsztownie, sztucznie, w sposób wyszukany, wykwintnie, wytwornie, wybrednie.

 Wymyślnik, człowiek wymyślny, wybredny.

 Wymyślność, dar wynalazczy, obfitość wymysłów; zręczność w wynajdywaniu wybiegów, kłamstw; wykwintność, przesada w drobiazgach; wybredność, kapryśność, grymaśność.

 Wymyślny, obfity w pomysły, płodny w pomysły, pomysłowy; dający ś. wymyślić, wynaleźć myślą; kłamliwy, zmyślony, łgarski; któremu nie można dogodzić, przesadny w wynajdywaniu zarzutów, wybredny; wytworny, wykwintny.

 Wymywać, dok. Wymyć; oczyszczać myciem; wypłókiwać, wywabiać myciem; w. sobie kim gębę = obgadywać go, szkalować, obmawiać; w. ś., oczyszczać ś. z brudu za pomocą mycia.

 Wynaczyniać się, dok. Wynaczynić ś.; o krwi: występować z naczyń na zewnątrz w niewielkiej ilości.

 Wynaczynionka, większe wystąpienie krwi z naczyń.

 Wynagradzać, dok. Wynagrodzić; dawać nagrodę, nagradzać, wetować poniesioną szkodę a. krzywdę.

 Wynagrodzenie, udzielenie nagrody; pieniądze albo rzecz jaka dawana komu za pracę jego, dla powetowania poniesionej szkody a. doznanej krzywdy.

 Wynagrodzić — p. nied. Wynagradzać.

 Wynająć — p. nied. Wynajmować.

 Wynajdywać, dok. Wynaleźć; wyszukiwać z chęcią znalezienia, znajdywać, wykrywać, upatrywać, wybierać z pośród wielu; korzystając z sił natury, tworzyć rzecz nową, dotąd nie istniejącą: w. proch, druk, machinę elektryczną.

 Wynajem, wynajmowanie (ś.), najem.

 Wynajmować, dok. Wynająć; oddawać na użytkowanie rzecz jaką na pewien termin za umówioną opłatą; umawiać ś. z kim co do jego pracy za określone wynagrodzenie; w. ś., być wynajmowanym; umawiać ś. z kim co do swojej pracy za wynagrodzenie jej.

 Wynalazca, człowiek, który zrobił jaki wynalazek, który co wyszukał, wymyślił.

 Wynalazczyni, forma żeńs. od Wynalazca.

 Wynalazek, wynalezienie czego, stworzenie rzeczy nowej, dotąd nie istniejącej, opierając ś. na siłach natury: w. druku, prochu, kompasu; rzecz wymyślona, zmyślenie, wymysł.

 Wynaleziony, którego wynaleziono, wymyślono, odszukano.

 Wynaleźć – p. nied. Wynajdywać.

 Wynałożyć, wyłożyć na co, ekspensować.

 Wynarodawiać, dok. Wynarodowić; pozbawiać odrębnych cech narodowych, ducha narodowego, zacierać cechy narodowe i nadawać inne, obce: w. język, tradycje, obyczaje; w. ś., tracić odrębne cechy narodowe: język, tradycje, zwyczaje, obyczaje i t. p.

 Wynaszać — p. Wynosić.

 Wynegocjować, uzyskać za pomocą układów.

 Wynęcać, dok. Wynęcić; nęcąc, wyprowadzać, wywabiać, wyciągać skąd; wyłudzać, wykpiwać co od kogo.

 Wynędzać, Wynędzniać, dok. Wynędzić, Wynędznić; przez brak pokarmu, przez nędzę czynić chudym, mizernym; w. ś., chudym, nędznym, mizernym ś. stawać.

 Wynędzić, Wynędznić p. nied. Wynędzać.

 Wynędzniać — p. Wynędzać.

 Wynędzniały, zbiedzony nędzą, mizerny, nędzny, chudy.

 Wynędznieć, wskutek nędzy a. cierpień wychudnieć, wymizerować ś.

 Wynicować, wywrócić ubranie na nice, t. j. spodem do góry, przenicować; przen., wytłumaczyć, przedstawić coś opacznie, sfałszować, przekręcić; przen., przerobić, przeinaczyć kogo, co, by lepiej, korzystniej przedstawiało ś. ludziom; oszkalować, skrytykować, wyszydzić w sposób zjadliwy; w. szklankę, kieliszek = wypić duszkiem; w. ś., przeistoczyć ś., przeinaczyć ś.

 Wyniebieć, stać ś. tak pięknym, jak niebo, stać ś. niebiańskim.

 Wynieść — p. nied. Wynosić.

 Wynieśmiertelnić, stać ś. nieśmiertelnym.

 Wynijść — p. Wyjść.

 Wynik, źródło, ponik, początek, wszczątek; to, co skąd pochodzi, jako skutek, następstwo, rezultat czego; w logice: nowa myśl, którą wyciągamy z dwu przesłanek sylogizmu, wniosek.

 Wynikać, dok. Wyniknąć; brać początek gdzie, mieć swe źródło w czym, pochodzić skąd; pochodzić, wypadać, wypływać skąd, jako wniosek, iść za czym, być rezultatem czego.

 Wynikłość, skutek, następstwo, wypadek, rezultat.

 Wynikły, który wynikł z czego.

 Wyniknąć — p. nied. Wynikać.

 Wyniosłość, własność tego, co jest wysokie, rzecz, wynosząca ś. nad przedmioty otaczające, góra, pagórek; przen., górność, szczytność, wyższość duchowa i moralna, szlachetność umysłu, wielkoduszność; zbyt wielkie mniemanie o sobie, duma, pycha, wysokie o sobie rozumienie.

 Wyniosły, wysoki, górujący nad otaczającemi przedmiotami, wydatny; przen., szczytny, górny, podniosły, wzniosły, szlachetny, wielkoduszny, wspaniałomyślny.

 Wyniośle, przysł., wysoko, górnie, szczytnie, wzniośle; dumnie, pysznie, z góry, hardo, lekceważąco dla innych.

 Wyniszczać, dok. Wyniszczyć; gubić, wygubiać do ostatka, wytępiać, wygładzać; w niwecz obracać, niweczyć, doprowadzać do ruiny, niszczyć zupełnie, tak iż śladu nie zostanie; czynić nędznym, mizernym, wynędzać, wynędzniać, wycieńczać; w. ś., być wyniszczanym, niszczeć zupełnie, w niwecz ś. obracać; tracić zdrowie, majątek; wytępiać ś. nawzajem; nędznym ś. stawać, nędznieć.

 Wyniszczeć — p. Wyniszczać ś.

 Wyniszczenie, ruina, pustkar zniszczenie, zbiedzenie, poniżenie, upokorzenie, upośledzenie.

 Wyniszczony, którego wyniszczono; spustoszony, wynędzniały, który stracił zdrowie, siły, skutkiem choroby, rozpusty.

 Wyniszczyciel, człowiek, który co wyniszcza a. wyniszczył.

 Wyniszczyć — p. nied. Wyniszczać.

 Wynitować, połączyć, zbić nitami; wydobyć, zepsuwszy nitowanie.

 Wynocować się, wyspać ś., wypocząć na noclegu.

 Wynosiciel, człowiek, który kogo a. co wynosi a. wyniósł.

 Wynosić, dok. Wynieść; nieść ze środka, z wewnątrz, na zewnątrz; w. kogo, podnosić, wyprowadzać, wznosić w górę; przen., podnosić na wyższy stopień, dawać wyższe stanowisko społeczne, podnosić do wyższego znaczenia; przen., wychwalać, wysławiać, uwielbiać; dawać pewną sumę w rezultacie, jako wynik pewnych działań arytmetycznych; kosztować pewną sumę pieniędzy, pewną sumę dochodu it.p.; w. umarłego = eksportować z domu a. z kościoła na cmentarz; w. wszystko z domu, ze szkoły = rozgłaszać, co ś. dzieje w domu, w szkole; przez trzy dni nie wyniosłem nogi z domu = nie ruszyłem ś. krokiem; kijem wynoszą, gdzie kogo nie proszą = wypędzają; w. kogo pod niebiosa = wychwalać z zapałem, nadmiernie; w. ś., wychodzić poza obręb czego, zabierać ś. skąd ze swemi rzeczami, tobołkami i t. p., wymykać ś., uchodzić, odchodzić; wynoś ś.!, wynoś mi ś.! = idź precz!, ruszaj stąd!; wyniósł ś., jak niepyszny = odszedł ze wstydem; wyprowadzać ś., przenosić ś. na inne miejsce zamieszkania; wznosić ś., podnosić ś. w górę; otrzymywać wyższe stanowisko społeczne, podnosić ś. na wyższą godność; przen., stawać ś. dumnym, wyniosłym, dumnieć, pysznieć, zbyt wiele o sobie mniemać, z pogardą i lekceważeniom traktując innych.

 Wynosić, ponosiwszy czas jakiś, zedrzeć, wyszarzać przez noszenie; w. ś., wytrzeć ś., podniszczyć ś. przez noszenie.

 Wynosiny (-in), wynoszenie ś., wyprowadzanie ś., wyprowadzka; w. umarłego = wyprowadzanie zwłok z mieszkania a. z kościoła na cmentarz, eksportacja.

 Wynucić, nucąc wyrazić co, wyśpiewać.

 Wynudzać, dok. Wynudzić; wymuszać co na kim, nudząc go, zanudzając go, dokuczając mu ustawicznie prośbami.

 Wynudzić — p. nied. Wynudzać; w. kogo, wymęczyć, zmęczyć go nudzeniem; w. ś., przecierpieć nudę przez czas pewien.

 Wynukać, nukając, popędzając kogo do roboty, wymóc co na kim, wydostać co od kogo, doprowadzić go, aby co zrobił.

 Wynurzać, dok. Wynurzyć; wydobywać z głębi, z osłony wysuwać, wytykać; wypowiadać myśli, uczucia, wywnętrzać; w. ś., wysnuwać ś. z głębi, wychodzić na jaw; wywnętrzać ś. przed kim, wypowiadać swoje myśli, uczucia, otwierać przed kim serce.

 Wynurzyć — p. nied. Wynurzać.

 Wynużyć, wymordować, wymęczyć.

 Wyobcować, wyłączyć kogo ze społeczeństwa, rzucić klątwę na kogo.

 Wyobraziciel, człowiek, który wyobraża, przedstawia kogo a. co, który jest przedstawicielem kogo a czego.

 Wyobrazicielka, forma żeńs. od Wyobraziciel.

 Wyobrazić — p. nied. Wyobrażać.

 Wyobrazować — p. nied. Wyobrazowywać.

 Wyobrazowywać, dok. Wyobrazować; przedstawiać, wyobrażać w obrazie, w słowach, w opisie.

 Wyobraźliwy, dający wyobrażenie, wywołujący wyobrażenie przedmiotu — p. Wyobraźny.

 Wyobraźnia, władza duchowa człowieka, mocą której, swobodnie kojarząc wyobrażenia, tworzy on nowe ich grupy, nowe pojęcia i obrazy, fantazja, imaginacja, u artystów jest źródłem twórczości, to jest tworzenia takich kształtów, których w świecie realnym nigdy nie było a. których artysta nigdy sam nie widział: ludzi, wypadków, krajobrazów.

 Wyobraźny, Wyobraźliwy, dotyczący wyobraźni, dający ś. wyobrazić.

 Wyobrażać, dok. Wyobrazić; przedstawiać w obrazie, w wizerunku, w opisie, w utworze literackim i t. p.; przedstawiać, reprezentować, oznaczać co; tworzyć nowe kształty mocą wolnej wyobraźni, nadawać postać, kształt przez działalność wyobraźni; odtwarzać co, przedstawiać sobie w duchu, imaginować, wystawiać sobie w myśli; w-aź sobie! = uprzytomnij sobie w myśli; cóż ty sobie w-asz? = co sobie myślisz?

 Wyobrażenie, ślad, który w naszym umyśle pozostawia jakiś poznany przedmiot a. zjawisko świata zewnętrznego, utrzymujący ś. w umyśle dzięki pamięci; obraz zmysłowy pojęcia oderwanego, symbol, znak, figura; wzór, podług którego formuje ś. co; świadomość, znajomość czego: nie mam o tym w-a = nie wiem; nie masz o niczym wyobrażenia = nic nie wiesz, nic nie umiesz.

 Wyojczyźniać, ^. Wyojczyźnić; pozbawiać kogo ojczyzny, wyzuwać z ojczyzny, przywłaszczając ją sobie.

 Wyojczyźnić — p. nied. Wyojczyźniać.

 Wyonaczyć, wykręcić, przeinaczyć, inaczej przedstawić.

 Wyopaczyć, przeinaczyć, wynicować, na opak wywrócić, wykręcić; w. ś., na opak wywrócić ś., popsuć ś., przez zmianę kierunku.

 Wyorać — p. nied. Wyorywać; w. rolę = orząc, dobrze ją uprawić.

 Wyorywać, dok. Wyorać; orząc wydobywać co na wierzch; orząc, zajmując ś. pracą rolną zarabiać; orząc robić, np. skiby, zagony, brózdy; w. granicę, miedzę = orząc, przekraczać je, worywać ś. w cudzy grunt.

 Wyosełkować, wyostrzyć na osełce.

 Wyosobniać, dok. Wyosobnić; osobnym czynić, oddzielać, wyłączać, wyodrębniać, wyobcowywać; w. ś., stawać ś. osobnym, oddzielnym, nie chcieć należeć do czego; wyodrębniać ś. od czego, wyobcowywać ś.

 Wyostrzać, dok. Wyostrzyć; ostrzyć, naostrzać, czynić ostrym, wecować, toczyć.

 Wyostrzeć, ostrym ś. stać, nabrać ostrości.

 Wyostrzyć — p. nied. Wyostrzać.

 Wyowocować się, stać ś. mniej zdolnym do dawania owoców, wyjałowić ś., stać ś. bezpłodnym.

 Wyozdobić, czynić ozdobnym, przyozdobić, wystroić.

 Wypaczać, dok. Wypaczyć; wykrzywiać, wyginać w niewłaściwym kierunku, prowadzić niewłaściwie, psuć czyj charakter, psuć, niszczyć w znaczeniu moralnym, demoralizować przez nadanie fałszywego kierunku duchowego; w. ś.. wykrzywiać ś.; wyginać ś. w niewłaściwym kierunku; pójść niewłaściwą drogą w życiu, demoralizować ś.

 Wypaczyć — p. nied. Wypaczać.

 Wypad, wypadanie, wypadnięcie; wycieczka; w fechtunku: wysunięcie naprzód prawej nogi z przesunięciem na nią całej figury celem ugodzenia przeciwnika.

 Wypadać, dok. Wypaść; padać ze środka czego na zewnątrz, z wnętrza czego w kierunku ciążenia powszechnego, spadać na ziemię; wydostawać ś., wydobywać ś., wybiegać, wyskakiwać, wylatać szybko ze środka czego; wymykać ś., wyślizgać ś.; odłączać ś., wyzwalać ś. od zależności, od kogo, czego, wyswobadzać ś.; w. na kogo, aa co, napadać, czynić napad, najście; być wydawanym, ogłaszanym, jako wynik narad, wynikać, zapadać: w-dł wyrok, uchwała, postanowienie; przytrafiać ś., zdarzać ś., przygadzać ś.; przypadać na kogo, na co, jako prawo, przywilej a. powinność, obowiązek: na mnie kolej w-a, przy podziale na każdego w-a po tysiąc złotych; los w-adł na niego; wynosić, kosztować, być wartym pewną sumę pieniędzy; wychodzić na co: to na jedno w-a; zdychać jedno po drugim kolejno; bydło w-dło; w-a = przystoi, uchodzi, godzi ś., jest właściwe, przyzwoite, przystoi; piorun w-dł z chmury = wytrzasnął; włosy w-ają = pełzną, wychodzą; w-dł członek ze stawu = wyłamał ś., wywichnął ś., wyskoczył, wyszedł; w. z łaski czyjej = tracić ją; w. z taktu = tracić takt, mylić takt; w. ze szczęścia = stawać ś. nieszczęśliwym; w. z głowy, z pamięci = ulegać zapomnieniu; słówko w-dło z ust = wymknęło ś., wypsnęło ś.; jednym uchem wpada, a drugim w-a = ulega zapomnieniu, nie pozostaje w pamięci; co z tego w-dnie? = co wyniknie?

 Wypadek, traf, zdarzenie, wydarzenie, jakiś fakt, jako wynik poprzednich zdarzeń; wynik, rezultat, konkluzja, wynikłość: rezultat działania arytmetycznego; wynik działań chemicznych, umyślnie wykonanych; w. chciał, że... = zdarzyło ś., złożyło ś. tak, że....

 Wypadkowa, w fiz., jedna siła, mogąca z takim samym wynikiem zastąpić dwie lub więcej sił.

 Wypadkowo, przysł., wypadkiem, przypadkowo, trafem, niechcący.

 Wypadkowy, spowodowany jakimś wypadkiem, przypadkowy, nieumyślny, nie obmyślony z góry.

 Wypakować — p. nied. Wypakowywać.

 Wypakowywać, dok. Wypakować; o rzeczach: wybierać, wyjmować z paki a. pak, wyładowywać, rozwijać z opakowania, rozpakowywać.

 Wypalacz, podpalacz.

 Wypalać, dok. Wypalić; palić co do ostatka, ogniem wyniszczać do szczętu, w perzynę ogniem wszystko przemieniać, spalać do tła; wypotrzebowywać na palenie (o paliwie, o przedmiotach, służących do oświetlania); o słońcu: skwarem wyniszczać, wypiekać, wysuszać; wystawiając na działanie ognia, nadawać moc i trwałość: w. naczynia gliniane, w. cegłę, kafle, w. wapno; oczyszczać co za pomocą ognia, niszczyć ogniem brud na czym; robić, wytwarzać za pomocą palenia, przepalać czymś rozżarzonym, wyżegać: w. dziurę w ubraniu, w. piętno na ciele skazańca; w. spirytus, wódkę = fabrykować je za pomocą działania wysokiej temperatury, pędzić, destylować w gorzelni; w. w piecu = ułożywszy w nim drzewo, spalać je do ostatka; w. fajkę, cygaro, papierosa = spalać tytuń, w nich zawarty; w., dok. Wypalnąć; strzelać, palić, dawać ognia; przen., wypowiadać, wygłaszać z zapałem, szybko wypowiadać; wytrzepywać; przen., wybijać szybko, żwawo, gładko; wychylać; w łeb sobie wypalić = odebrać sobie życie za pomocą wystrzału z broni palnej; w. komu komplement = wypowiadać; w. ś., być wypalanym; palić ś., płonąć; gasnąć.

 Wypalanie, czynność lekarsko-chirurgiczna, mająca na celu usunięcie chorej części w ciele: narośli, guzów i t. p., oraz zniszczenie zarazka w ranie, za pomocą przypalania rozpalonym żelazem tej części chorej, kauteryzacja, przyżeganie.

 Wypalenisko, wypalona przez pożar przestrzeń leśna.

 Wypalanka, drzewo w lesie, uszkodzone przez pożar, opalonka, ogorzałka.

 Wypalić — p. nied. Wypalać.

 Wypalować, powbijać pale naokoło czego.

 Wypaluszkować, paluszkując wydobyć.

 Wypał, wystrzał, wybuch naboju; w. słoneczny = spioka, susza, upał, spiekota; miejsce, wypalone upałem słonecznym.

 Wypałaszować, wybić pałaszem, wypłazować.

 Wypałubić, wzrok = wytrzeszczyć.

 Wypaplać, wygadać, wydać jaką tajemnicę przez gadatliwość, przez brak rozwagi.

 Wypaproszyć — p. Wypatroszyć.

 Wyparać, Wypruwać, dok. Wyprać; prując, rozrzynając. rozcinając, wyjmować ze środka; usuwać, rugować, przepędzać; w. ś., prując co, zwalczając zawady, wydobywać ś. skąd, wydostawać ś. ze środka czego, uwalniać ś.

 Wyparcie, parciem wyrzucenie, wypchnięcie; w. ś., uwolnienie ś, wyłamanie ś., wyzwolenie ś.; nieprzyznanie ś. do czego.

 Wyparować, ogrzewając sprawić, aby płyn zamienił ś. w parę, aby para wyszła, ulotnić; wybić z szyku, z porządku, z szeregu; wypędzić, siłą zmusić do ustąpienia skąd; wysuszyć ś. z pary, z potu, usunąć kogo skąd siłą, gwałtem; zmienić ś. w parę, ulotnić ś., przejść ze stanu ciekłego w lotny.

 Wyparskać, Wyparsknąć, parskając, wyrzucić co z nozdrzy; wypryskać; w. s., dość ś. naparskać.

 Wyparsknąć — p. Wyparskać.

 Wyparszywieć, wychorować ś. na parchy, wynędznieć wskutek parchów, sparszywieć.

 Wyparty, którego wyparto, wyrzucony, wypchnięty, usunięty.

 Wyparzać, dok. Wyparzyć; poddawać działaniu pary, oczyszczać; w. za pomocą pary a. zanurzania w gorącym płynie; w. kogo skąd, dokuczając, wypędzać, wyrugowywać; w. ś.= używać parowej łaźni.

 Wyparzony, którego wyparzono; nie w-a gęba = człowiek, mówiący sprośne słowa, nieposkromiony w języku.

 Wyparzyć — p. nied. Wyparzać; w. kogo kijem = obić boleśnie, wygrzmocić, wyłoić.

 Wypas, wypasanie, wypasienie; czas wypasania, miejsce pasania, pastwisko; prawo wypasania.

 Wypasać, dok. Wypaść; spasać trawę i t. p. bydłem, końmi, paszą tuczyć, pasąc wykarmiać.

 Wypasły, który ś. wypasł, spasły, opasły, tuczny.

 Wypasywać — p. Wypasać.

 Wypaszczać ś. — p. Wypościć ś.

 Wypaść — p. nied. Wypasać — p. nied. Wypadać.

 Wypatroszyć, Wypaproszyć, wydobyć, wydostać, wyciągnąć ze zwierzęcia wnętrzności.

 Wypatrywać, szukać oczami, upatrywać wzrokiem, patrzeć wciąż, czy ś. coś nie stanie, czy ktoś nie nadejdzie i t. p.

 Wypatrzeć — p. Wypatrzyć.

 Wypatrzyć, Wypatrzeć, wyśledzić, odnaleźć, wyszukać wzrokiem, upatrzyć; śledząc, dostrzec; badając wzrokiem, wybrać sobie kogoś a. coś z pośród wielu; zbadać, rozpoznać patrzeniem: w. sobie co; w. oczy = ciągłym patrzeniem, wyglądaniem, natężaniem osłabić je, stępić, zmęczyć.

 Wypchać — p. nied. Wypychać; żart., w-aj ś.!, każ ś. w.! = wynoś ś.!, daj mi spokój!

 Wypchlić (się), oczyścić (ś.) z pcheł.

 Wypchlisko, woda, sącząca ś. po pochyłości góry i unosząca z sobą cząstki rudy żelaznej, co jest dowodem blizkiego pokładu rudy.

 Wypchnąć — p. nied. Wypychać.

 Wypejsować, oczyścić cepem ziarna jęczmienia od ości; wytargać kogo za pejsy, powyrywać mu pejsy.

 Wypełcie, wypielanie.

 Wypełgnąć, wybuchnąć płomieniem, zapalić ś. nagle.

 Wypełki (-łek), chwasty powyrywane, zielsko wypielone, opełki.

 Wypełniacz — p. Wypełniciel.

 Wypełniać dok. Wypełnić; czynić pełnym czego, nasypywać, nalewać do pełna, całkiem napełniać; wykonywać jakąś pracę, jakieś zadanie, wykonywać robotę, uskuteczniać, doprowadzać co do końca; czynić to, co powinno być zrobionem, do czego ś. zobowiązano spełniać itp.; w. kielich = wychylać, wypijać jego zawartość; w. sobie boki = najadać ś., wypasać ś.; w. liczbę czego = uzupełniać, kompletować; w. ś., uskuteczniać ś., dopełniać ś., ziszczać ś., dokonywać ś.; o czasie: upływać do pewnego terminu, stawać ś.

 Wypełniciel, Wypełniacz, człowiek, który co wypełnia.

 Wypełnić — p. nied. Wypełniać.

 Wypełty — p. Wypielony.

 Wypełzać, dok. Wypełznąć; pełznąc, czołgając ś., wydostawać ś., wydobywać ś. z pod czego a. ze środka czego, wyłazić; o kolorach: płowieć, blaknąć.

 Wypełzek, motyl z podrzędu miernikowców, z rodziny rośliniaków, paśnik w.

 Wypełznąć — p. nied. Wypełzać.

 Wyperfumować (się), perfumami natrzeć (ś.), oblać (ś.), skropić (ś.).

 Wyperswadować, perswazją, radą wybić co komu z głowy; wytłumaczyć komu, by czegoś zaniechał; w. sobie = rozważywszy sobie co, zaniechać, pogodzić ś. z czym, dać sobie pokój z czym, przestać myśleć o czym.

 Wypęczać, dok. Wypęczyć; sprawiać, że coś napęcznieje.

 Wypęcznieć, nabrzmiałym się stać, napęcznieć, napuchnąć.

 Wypędzać, dok. Wypędzić; usuwać, wydalać przemocą, wyganiać, zmuszać do wyjścia, do wyjechania skąd; w. bydło, owce itp. na paszę = wyprowadzać je; o okowicie: wypalać, pędzić.

 Wypędziciel, człowiek, który kogo, co wypędza, wygania.

 Wypędzić — p. nied. Wypędzać.

 Wypękać, dok. Wypęknąć; wyskakiwać z jakiej powłoki wskutek jej pęknięcia, przepękać, rozłupywać ś., pękać.

 Wypętać (się), wyzwolić (ś.) z pęt.

 Wypęzlować, Wypędzlować, wysmarować pęzlem a. pęzelkiem.

 Wypiać, piejąc, wyrazić, wykrzyczeć, wyśpiewać.

 Wypiastować, starannie piastując, wychować, wyhodować; chodząc troskliwie koło czego, cieszyć ś. dobrym wynikiem.

 Wypiąć — p. nied. Wypinać.

 Wypić — p. nied. Wypijać.

 Wypiec — p. nied. Wypiekać.

 Wypiek, wypiekanie, wypieczenie; cała ilość wypieczonego naraz pieczywa.

 Wypiekać, dok. Wypiec; piec dokładnie; zużywawać, wypotrzebowywać na pieczenie; piekąc, wyrabiać; niszczyć, niweczyć czymś rozpalonym a. ogniem; wyrabiać za pomocą ognia, wypalać: w. cegłę, kafle; o słońcu: wypalać, wysuszać; przen., wydzierać, odbierać gwałtem co komu.

 Wypielać, dok. Wypleć; pieląc, oczyszczać od chwastów, wyrywać zielsko.

 Wypielęgnować, pielęgnując, wyhodować, wychować, wypiastować, wypieścić, wychuhać.

 Wypielić, wyniszczyć, wygładzić, wytępić, wygubić.

 Wypielony, Wypełty, którego wypielono.

 Wypiełki (-łek), zielsko wyrwane, wypielone chwasty.

 Wypieniać, dok. Wypienić; oczyszczać z piany, szumować; w. ś., oczyszczać ś. przez wyrzucanie z siebie piany; wypływać na wierzch płynu w postaci piany.

 Wypieniać, pieniając ś., uzyskać, wyprocesować.

 Wypienić — p. nied. Wypieniać; w. ś., przestać ś. złościć, uspokoić ś., udobruchać ś.

 Wypieracz, człowiek, który co wypiera, usuwa.

 Wypierać, dok. Wyprzeć; parciem wypędzać, wypychać, wyrzucać, wyganiać, wyparowywać; w. ś. kogo, czego, nie przyznawać ś. do znajomości czyjej, do związków jakichkolwiek z kim, do jakiegoś uczynku; zaprzeczać, że ś. coś zrobiło, zaklinać ś., że ś. czegoś nie mówiło, nie czyniło, zapierać ś. czego, zrywać stosunki z kim, z czym.

 Wypierać, dok. Wyprać; piorąc, wywabiać brud, plamę; w. ś., dawać ś. wyprać, wywabić ś.

 Wypierzać, dok. Wypierzyć; pozbawiać pierza, wyskubywać, wyrywać z czego pierze; pokrywać pierzem, opierzać; w. ś., tracić, zrzucać pierze; porastać w pierze.

 Wypierzchać, dok. Wypierzchnąć; pierzchając, uciekając wybiegać, wylatać; szybko wylatywać, wypadać; chropowacieć od powietrza; o ubraniu, tkaninie: przecierać ś., pękać, strzępić ś.; w. ś., wyzuwać ś. z pieniędzy, ubożeć.

 Wypierzchnąć — p. nied. Wypierzchać.

 Wypierzyć — p. nied. Wypierzać.

 Wypieszczać, dok. Wypieścić; wychowywać, hodować z miłością, pieczołowicie; wychowywać na papinka, niewieściucha, rozpieszczać, wydelikatniać; pieszcząc muskać, rozwijać starannie, wykonywać z pieczołowitą troskliwością; oswajać, poskramiać: w. dzikie ptaki.

 Wypieszczony, którego wypieszczono; wychowany starannie, wychowany w pieszczotach; wypielęgnowany, starannie opracowany.

 Wypieścić — p. nied. Wypieszczać.

 Wypiękniać, dok. Wypięknić; czynić pięknym a. piękniejszym; upiękniać, upiększać; w. ś., pięknym a. piękniejszym ś. stawać, upiększać ś.

 Wypięknić — p. nied. Wypiękniać.

 Wypięknieć, stać ś. pięknym a. piękniejszym, wyładnieć.

 Wypiększać, dok. Wypiększyć — p. Wypiękniać.

 Wypiększyć — p. nied. Wypiększać.

 Wypiętnować, napiętnować, wycisnąć, wypalić piętno, naznaczyć piętnem, zuak na czym uczynić, wycisnąć cechę.

 Wypiętrować, Wypiętrzyć, wybudować, wznieść piętro; wznieść co do góry, jakby piętro.

 Wypięty, wydatny, wysuwający ś., wystający, wyciągnięty, wyprężony.

 Wypijać, dok. Wypić; pijąc po trochu, wypróżniać naczynie, z którego ś. pije, wypić wszystko; wypróżniać naczynie z jakim napojem, wypijając go; wsysać.

 Wypilnować, pilnością co uskutecznić, pilnowaniem dokazać czego, przypilnować, dopilnować.

 Wypiłować — p. nied. Wypiłowywać.

 Wypiłowywać, dok. Wypiłować; wyrzynać piłą a. pilnikiem; przepiłowywać; przen., piłowaniem, t. j. zanudzaniem kogoś, natręctwem uzyskiwać co.

 Wypinać, dok. Wypiąć; wyprężając, napinając, wyginać, wykrzywiać z natężeniem, ściskając uwydatniać; w. ś., napinając ś., wyprężając ś., wyginać ś. na zewnątrz, wykrzywiać ś., wystawiać jakąś część swego ciała na zewnątrz.

 Wypiór, Wypior, ptak wypierzony, pokryty tylko puchem.

 Wypis, wypisywanie, wypisanie; wyjątek, wyciąg z jakiego dzieła, osobno wypisany; w-y = książka, zawierająca wybór ustępów, wyjątków z dzieł rozmaitych autorów, prozą i wierszem, dla użytku dzieci i młodzieży szkolnej, chrestomatja; dokument wyjęty, wypisany z ksiąg urzędowych, z archiwum, kopja urzędowa, wyciąg, ekstrakt.

 Wypisać — p. nied. Wypisywać.

 Wypisek, mały wyjątek z jakiego dzieła.

 Wypisy — p. Wypis.

 Wypisywać, dok. Wypisać; wyrażać coś na piśmie, za pomocą liter; przedstawiać obraz kogo a. czego na piśmie, opisywać, charakteryzować piśmiennie; wypotrzebowywać na pisanie: w. atrament, papier; przepisywać co skąd, robić wyciąg piśmienny z czego, przepisywać urywek, wyjątek z czego; w, kogo z czego, wydalać, wyłączać skąd na piśmie, wykreślać z listy; pisać jedno po drugim; pisać różne a dziwne rzeczy: czego nie w-ują po gazetach!; w. ś., wyrażać swoje myśli, uczucia na piśmie; umieć wyrażać ś. piśmiennie, mieć uzdolnienia literackie; być wypisywanym; rozpisywać ś. o czym obszernie; wyłączać ś. skąd na piśmie, wykreślać ś. z listy czego.

 Wypiszczeć, wyrazić co piskiem a. głosem piskliwym; piszcząc, napierając ś. piskliwym, płaczliwym głosem, uzyskać, wyprosić co; w. ś., napiszczeć ś. do syta, przestać piszczeć.

 Wypitka, picie trunków; dobry do w-i = dobrze umiejący wychylać kielichy, tęga głowa; i do w-i, i do wybitki = tęgi przy kielichu i dzielny w boju.

 Wypiżmować (się), całkiem natrzeć (ś.) piżmem, uperfumować (ś.) piżmem.

 Wyplantować, plantując wyrównać; urządzić planty cz. plantacje.

 Wyplatać, dok. Wypleść; rozplątywać, wywikływać coś splątanego, zwikłanego; plotąc wyrabiać co: w. koszyki; okrywać, wyściełać plecionką: w. krzesła; plotąc, wypełniać miejsce próżne; pleść, gadać dziwne rzeczy, bajać głupstwa, mówić brednie; w. ś., być wyplatanym; wydostawać ś., wywikływać ś. z plątaniny, z zawikłania.

 Wyplatywać — p. Wyplatać.

 Wyplażyć, wybić, wybatożyć, oćwiczyć.

 Wypląsać, ukończyć pląsanie; uzyskać, zarobić co za pomocą pląsania; w. ś., napląsać ś. do syta.

 Wyplątać — p. nied. Wyplątywać.

 Wyplątywać, dok. Wyplątać; wydobywać z zaplątania, z zawikłania, rozwikływać plątaninę; w. ś., wydobywać ś. z gmatwaniny, z interesów zaplątanych, z trudności, z kłopotów.

 Wypleczać się, dok. Wypleczyć; wybijać sobie łopatkę ze stawu.

 Wypleć — p. nied. Wypielać.

 Wyplemiać, dok. Wyplemić — p. Wyplemieniać.

 Wyplemieniać, Wyplemiać, dok. Wyplemienić, Wyplemić; plemię wytępiać, wygładzać do szczętu.

 Wypleniać, dok. Wyplenić; o roślinach: wycinając, wyrywając, wytępiać, wyniszczać; o zwierzętach, o ludziach: wytępiać, wymordowywać, zabijać wszystkich do ostatka; o roli: wysilać, wyjaławiać, czynić bezpłodnym przez zbyt częste zasiewy a. niezasilanie nawozem.

 Wypleszczeć się, pluskając ś., wynurzyć ś. z płynu.

 Wypleść — p. nied. Wyplatać; wygadać, wypaplać co.

 Wyplewiać, dok. Wyplewić — p. Wypielać.

 Wypluć, Wyplunąć — p. nied. Wypluwać.

 Wypluskać, Wyplusnąć — p. nied. Wypluskiwać; w. ś., pluskając, wykąpać ś., umyć ś. z pluskiem, rozrzucając dokoła wodę kroplami.

 Wypluskiwać, dok. Wypluskać, Wyplusnąć; pluskając, wyrzucać jakiś płyn kroplami, wylewać z pluskiem.

 Wypluwać, dok. Wypluć, Wyplunąć; wyrzucać z ust: w. ślinę, flegmę a. coś, czego ś. nie chce połknąć.

 Wypłacać, dok. Wypłacić; płacić to, co ś. komu należy; spłacać dług. należność, uiszczać; w. dług śmiertelności = umierać; w. ś., płacić należność, być wypłacalnym. przen., wywdzięczać ś. komu za doznane dobrodziejstwa, za usługę, uprzejmość i t. p.; w. ś. z obowiązku = spełnić obowiązek, powinność, wywiązywać ś. z nich.

 Wypłacalność, zdolność spłaty długów, należności; stan majątkowy kupca, przedsiębiorcy i t. p.

 Wypłacalny, dający ś. wypłacić; będący w takim stanie interesów, że może podołać wszystkim swoim zobowiązaniom pieniężnym, odpowiedzialny pod względem majątkowym.

 Wypłaciciel, człowiek, który co wypłaca innym.

 Wypłacić p. nied. Wypłacać.

 Wypłakać, płacząc co wyjednać płaczem, uzyskać płaczem, uwolnić kogo od czego; w. oczy = płacząc ciągle, żałując, osłabić sobie wzrok; w. ś., napłakać ś. długo i rzewnie.

 Wypłakiwać, płaczem domagać ś., prosić, żebrzeć płaczliwym głosem; w. ś., płakać często.

 Wypłaszać, dok. Wypłoszyć; płosząc, strasząc, wyganiać, wypędzać kogo skąd, wystraszać.

 Wypłaszczać, dok. Wypłaszczyć: przygniatając, wybijając, robić co płaskim, wyrównywać, wygładzać

 Wypłata, to, co ś. wypłaca, wypłacanie, wypłacenie; należność wypłacona: dzień w-y = w którym wypłaca ś. robotnikom za robociznę.

 Wypłatać, płatając wyciąć, wyrżnąć ze środka; w. komu grzbiet = wybić, wygrzmocić, wypłazować; w. komu figla, sztuczkę = urządzić, wyrządzić, spłatać, oszukać, skrzywdzić go.

 Wypłatność, akuratność w wypłacaniu należności, spłacaniu zobowiązań pieniężnych.

 Wypłatny, dotyczący wypłaty; mogący być wypłaconym; akuratny w wypłacie; odpowiedzialny pod względem finansowym.

 Wypław, wypławianie, wytapianie; to, co ś. otrzymuje przez wypławianie.

 Wypławiać, dok. Wypławić; oddzielać cząstki cięższe od lżejszych za pomocą zanurzania w płynie, jedne bowiem toną, a drugie wypływają na powierzchnię; o metalach: wydobywać czysty metal z kruszcu za pomocą doprowadzania go do stanu płynnego, wytapiać; wypuszczać, wylewać płyn, sprawiać, że on tryska; wymywać z brudu przez przeciąganie w płynie; w. ś., o metalach: wytapiać ś.; przen., wydobywać ś., wyzwalać ś. z kłopotów, wychodzić z trudnego położenia.

 Wypławka, gatunek drobny wirka słodkowodnego, podobnego do pijawki (fig.).

 Wypławny, dający ś. wypławić.

 Wypłazować, wybić kogo płazem, t. j. płaską stroną ostrego narzędzia, np. szabli.

 Wypłodzić, zrodzić, wydać jako płód; w. ś., wycieńczyć ś., wydając płody, owoce, wyjałowić ś.

 Wypłomieniać, dok. Wypłomienić; wypalać ogniem, oczyszczać za pomocą płomienia.

 Wypłomienieć, Wypłonąć, wybuchnąć płomieniem.

 Wypłonąć — p. Wypłomienieć.

 Wypłonić, uczynić płonnym, nieurodzajnym przez wysilenie płodności, wyjałowić; spustoszyć, zniszczyć zupełnie; w. ś., stać ś. bezpłodnym przez wysilenie płodności, wyjałowieć.

 Wypłonieć — p. Wypłonić ś.

 Wypłosz, nazwa psa gończego; przen., człowiek pełen wybiegów, przebiegły, wykrętny, przemyślny, wtrącający ś. wszędzie.

 Wypłoszyć — p. nied. Wypłaszać.

 Wypłowiały, który wypłowiał, zblaknął.

 Wypłowić, uczynić płowym, pozbawiać żywości barw, czynić, że coś wyblaknie.

 Wypłowieć, stracić żywość barw, wyblaknąć, spełznąć, zblaknąć.

 Wypłuczki (-ów), Wypłuczyny (-yn), kawałki kruszcu, wydobyte płukaniem.

 Wypłuczysko, otwór lub dół wypłukany, miejsce, wypłukane przez wody, bagnisko, trzęsawisko.

 Wypłuk, to, co jest wypłukane wodą.

 Wypłukać — p. nied. Wypłukiwać.

 Wypłukiwać, dok. Wypłukać; oczyszczać z brudu, płucząc, zanurzając i poruszając w wodzie, wymywać; o wodzie: naporem fal unosić, wyrywać części gruntu, tworząc jamę, wyrwę, dół, zatokę i t. p.; podmywać za pomocą płukania, oddzielać części potrzebne od niepotrzebnych; w. ś., być wypłukiwanym, obmywać ś.; uwalniać ś. od czego; przegrywać, wydawać dużo pieniędzy, tracić.

 Wypłynąć — p. nied. Wypływać.

 Wypływ, uchodzenie: cieczy, gazu; to, co z czego wypływa; wyciek, upływ, wypływanie, wypłynięcie; wynik, wniosek.

 Wypływać, dok. Wypłynąć; płynąc, ciekąc, wydobywać ś. skąd, wyciekać, wypadać strugą; o czasie: uchodzić, upływać, mijać, przechodzić; przen., wynikać z czego, być następstwem czego, wnioskiem z czego, wypadać, jako następstwo, z przyczyny, z założenia; o ludziach, zwierzętach i ptakach wodnych, rybach, statkach wodnych i t. p.: płynąc, wydostawać ś. z obrębu czego, udawać ś. w pewnym kierunku po powierzchni wody; wydostawać ś. na powierzchnię płynu, wynurzać ś. z płynu, wydostawać ś. na brzeg; przen., w. z toni, z niebezpieczeństwa, z kłopotów = wyzwalać ś., ratować ś., ocalać ś.; oczy mi w-ynęły od płaczu a. z płaczem = płacz osłabił mi wzrok; wypłynąłem z pamięci = zapomniano o mnie; wypłynąć na wierzch = wziąć górę w jakiej walce, zdobyć pieniądze, stanowisko, pokonywając przeszkody, wybić ś., zrobić karjerę; prawda zawsze musi na wierzch wypłynąć = objawić ś., wyjawić ś.

 Wypochlebiać, dok. Wypochlebić; wyłudzać pochlebstwem.

 Wypocić, wypędzić z siebie w postaci potu; przepędzić jakiś czas na trudnej, uciążliwej robocie, pracując w pocie czoła; z trudem, w pocie czoła coś zrobić, wykonać; w. ś., pozbyć ś. czego przez poty; wydać z siebie pot, okryć ś. potem; przen., namęczyć ś., namozolić ś. nad czymś; zażyć strachu; wydobyć ś. w postaci kropelek potu, wypotnieć.

 Wypocina, to, co ś. wypaca; jakakolwiek materja, nieprawidłowo z organizmu wydzielona, np. ropa, surowica i t. d.

 Wypocząć — p. nied. Wypoczywać.

 Wypoczynek, chwilowe lub dłuższe zaprzestanie zwykłej pracy, wypoczywanie, spoczynek, odpoczynek, odetchnienie.

 Wypoczywać, dok. Wypocząć; nic nie robić po zmęczeniu, używać wczasu; siedzieć a. leżeć dla nabrania sił po wielkiej pracy, po długim marszu i t. p.

 Wypodobać, wytworzyć, wyrobić na podobieństwo kogo, czego; w. sobie kogo, co = upodobać, wybrać.

 Wypogadzać, dok. Wypogodzić; czynić pogodnym, jasnym, wyjaśniać; w. czoło = rozmarszczyć je; w. umysł = przestawać ś., martwić, gniewać i t. p.; w. ś., stawać ś. pogodnym, jasnym: w-a ś., niebo ś. wyjaśnia, chmury ś. rozchodzą; przen., powracać do równowagi umysłu, uspakajać ś.

 Wypokładać, wytrzebić.

 Wypokostować, powlec, natrzeć pokostem.

 Wypokutować, wypełnić do końca naznaczoną pokutę, odbyć pokutę, odpokutować za winy, za grzechy; pokutą nagrodzić jaką krzywdę.

 Wypolerować, przez tarcie, gładzenie uczynić polerownym, błyszczącym, gładkim; przen., ogładzić pod względem duchowym, ucywilizować, ukształcić: w. umysł, obyczaje; w. ś., być wypolerowanym, wygładzonym.

 Wypoliczkować, wybić, wytrzepać kogo po policzkach, spoliczkować; nabesztać słownie a. piśmiennie tak, jakby dostał policzek; w. ś., siebie samego wybić po policzkach.

 Wypolityczeć, Wypolitycznieć, stać ś. politycznym, grzecznym; ucywilizować ś.

 Wypominać, dok. Wypomnieć; przypominać komu co, zwłaszcza z chęcią dokuczenia mu, wymawiać komu co, czynić zarzuty, robić wymówki; przypominając, wyliczać, wymieniać; żądać czego natarczywie, przypominając, domagać ś. czego.

 Wypominki (-nek), wymienianie przez księdza na ambonie imion i nazwisk zmarłych, wraz z poleceniem, aby ś. za nich wierni pomodlili; napomnienie.

 Wypomnieć — p. nied. Wypominać.

 Wypompować — p. nied. Wypompowywać.

 Wypompowywać, dok. Wypompować; pompując wyciągać, wydobywać, płyn, ciecz jaką wylewać, wydostawać skąd; w. ś., być wypompowywanym; wyzyskiwać co od kogo.

 Wyporek, wyparanie, wyprucie; to, co wydobyto za pomocą prucia; płód, z łona matki wypruty po jej śmierci; w lm., w-i, nici, wyprute z pończochy, z trykotu.

 Wyporządzać, dok. Wyporządzić; czynić porządnym, robić porządek, przyprowadzać do porządku, oczyszczać z brudu, ze śmieci; wyreperowywać, naprawiać; w. ś., być wyporządzanym; wypróżniać ś.

 Wyposażać, dok. Wyposażyć; dawać posag kobiecie, wychodzącej za mąż, opatrywać posagiem; dawać mężczyźnie, np. synowi część majątku, aby ś. rządził samodzielnie; przen., obdarzać kogo czym, dawać komu coś w swej hojnej łaskawości; w. ś., być wyposażanym, otrzymywać posag.

 Wyposażenie, danie posagu; to, czym ś. kogoś wyposaża, posag; danie funduszu na utrzymanie jakiej instytucji, zakładu naukowego i t. p.

 Wyposażyć — p. nied. Wyposażać.

 Wypościć, pewien czas przepędzić poszcząc; wyprosić, wymodlić sobie co postem; w. ś., nie jeść przez długi czas, wygłodnieć, schudnąć.

 Wypotęgowywać, dok. Wypotęgować — p. Wypotężniać.

 Wypotężniać, Wypotęgowywać, dok. Wypotężnić, Wypotęgować; potężnym czynić, wynosić do potęgi; w. ś., stawać ś. potężnym, dochodzić do siły, mocy, stawać ś. potężniejszym, wznosić ś. ponad innych.

 Wypotężnieć, stać ś. potężnym, mocnym, silnym, dojść do potęgi, dojść do wielkiej władzy.

 Wypotnieć — p. Wypocić ś.

 Wypotrzebować, zużyć wszystko na jaką potrzebę, wyekspensować.

 Wypowiadać, dok. Wypowiedzieć; wyrażać coś za pomocą mowy, wyłuszczać słowami, wysławiać; rozpowiadać, rozgadywać; w. pokój, przymierze, przyjaźń, posłuszeństwo = zrywać, ogłaszać, jako nie istniejące, zniweczone, uważać za niebyłe; w. wojnę, walkę komu = zrywać z nim stosunki, zaczynać z nim wojować, walczyć, wyzywać do walki; w. służbę służącemu = oznajmiać mu, że nie będzie już służył; w. służbę panu = oznajmiać mu, że nie będzie ś. u niego służyło; w. mieszkanie, lokal komu = oznajmiać mu, że ś. musi wyprowadzić, a. że ś. u niego nie będzie mieszkało; w. ś., być wypowiadanym; wyrażać swoje myśli, uczucia za pomocą mowy.

 Wypowiedny, Wypowiedni, oznajmujący, zawierający oznajmienie: listy w-e.

 Wypowiedzieć — p. nied. Wypowiadać.

 Wypowiedź, wypowiadanie, wypowiedzenie komu czego; słowa a. pismo, za pomocą których ś. co wypowiada.

 Wypozywać, dok. Wypozwać; przywoływać przed sądy, wymuszać pozwami, pieniactwem, wyprocesowywać: w. kogo z czego, skąd, pozwami, procesami; rugować, wypędzać skąd.

 Wypożyczać, dok. Wypożyczyć; pożyczać na jakiś czas z warunkiem zwrotu; w. ś., być wypożyczanym.

 Wypracować — p. nied. Wypracowywać.

 Wypracowanie, zrobienie, odrobienie, wykończenie czego; ćwiczenie stylistyczne w szkole.

 Wypracowywać, dok. Wypracować; pracą wykonywać, starannie wyrabiać; pracą nabywać, zdobywać co, przez pracę otrzymywać; pracą udoskonalać; w. ś., tracić siły wskutek pracy nadmiernej.

 Wyprać — p. nied. Wypierać.

 Wypragły, spragniony, wyschły od wielkiego upału.

 Wypraktykować, praktykami, to jest chytrością, podstępem wyrobić, wyłudzić; przebyć czas praktyki, skończyć czas naznaczony na naukę w jakim zawodzie, stać ś. w czym doświadezeńszym; w. ś., przez praktyki, figle, wybiegi, wykręcić ś.

 Wyprasować — p. nied. Wyprasowywać.

 Wyprasowywać, dok. Wyprasować; wyciskać, wygniatać co z czego za pomocą prasy, wytłaczać; wygładzać co za pomocą prasy a. żelazka.

 Wypraszać, dok. Wyprosić; otrzymywać, wyjednywać sobie co prośbą; w. kogo od czego, uwalniać kogo od czego prośbą, wstawiając ś. za nim; w. kogo skąd = prosić go, aby poszedł sobie, wyniósł ś., wypędzać, przepędzać, wyganiać; w. ś., starać ś. prośbami uwolnić od czego, wymawiać ś., wyzwalać ś. od czego.

 Wyprawa, wyprawianie, wysyłanie kogo a. czego, odprawa; w. ściany, muru = tynkowanie, powlekanie wapnem, pomieszanym z piaskiem; w. skóry = garbowanie; nie stanie skórki za w-ę = więcej fatygi i kosztów, niż zysku i pożytku; w. roli = uprawa; w. nowiny, nowego pola = karczunek; udanie ś. dokąd, podróż, wycieczka, ekspedycja; w. wojenna = wysłanie wojska za granicę kraju dla walki z nieprzyjacielem; w. karna = wysłanie wojska do jakiegoś kraju w celu steroryzowania ludności łupiestwem i mordami, jako kara np. za bunt i t. p.; to, co ś. wyprawia, ludzie wyprawieni, wysłani dokąd; w. córki = to, co rodzice dają córce, wychodzącej za mąż w sprzętach, sukniach, bieliźnie i t. p.; w. syna = wyposażenie go w różne potrzeby, w pieniądze, kiedy zaczyna gospodarstwo samodzielne.

 Wyprawca, człowiek, który co udoskonala pracą, wypracowuje.

 Wyprawiać, dok. Wyprawić; wysyłać, ekspedjować; urządzać coś swoim kosztem, sprawiać, organizować: w. bal, ucztę; wysyłając kogo dokąd, zaopatrywać go we wszystko potrzebne na drogę; dawać wyprawę, wyposażać: w. córkę, syna; pracą nadawać pewne przymioty czemu, czyniąc przydatniejszym do użytku: w. skóry = garbować je; w. sukno, płótno = czynić dychtownym; w. ścianę = tynkować; w. konia = ćwiczyć, ujeżdżać go; w. kogo na tamten świat = uśmiercać; dziwne rzeczy wyrabiać, dokazywać: co ty w-asz!; w. ś., być wyprawianym; wybierać ś. w drogę, przygotowywać ś. do podróży, wyruszać, wyjeżdżać.

 Wyprawiciel, człowiek, który co wyprawia.

 Wyprawić — p. nied. Wyprawiać.

 Wyprawnie, przysł., wprawnie, biegle, starannie, umiejętnie.

 Wyprawny, ulepszony, udoskonalony pracą: skóra w-a = garbowana, rola w-a = uprawna, mur w. = tynkowany; biegły, zręczny, zwinny, wprawny, sprawny, umiejętny: w-a gęba, w. język, w-e usta = człowiek wymowny, którego nie można przegadać; służący do drogi, podróżny; wyprawiony, wysłany dokąd, należący do jakiej wyprawy; należący do wyprawy, danej córce a. synowi.

 Wyprawować, uzyskać coś prawowaniem ś.; wyprocesować, w. ś., wiele czasu poświęcić prawowaniu ś., naprocesować ś.

 Wyprawowy, dany w wyprawie córce a. synowi.

 Wyprażać, dok. Wyprażyć; prażąc wydobywać, otrzymywać co z czego, wysmażać; w. kogo skąd = biciem, strzelaniem, wypędzać, wykurzać.

 Wyprażyć — p. nied. Wyprażać.

 Wyprężać, dok. Wyprężyć; czynić natężonym, sztywnym, wytężać, naprężać, wyprostowywać sztywno; w. ś., wyprostowywać ś. z natężeniem, naprężać ś., wytężać ś., wyciągać ś.

 Wyprężyć — p. nied., Wyprężać.

 Wypromieniać, dok. Wypromienić; wydawać z siebie promienie, światłe; w. ś., wydawać z siebie światło nakształt promieni; wychodzić z czego promieniami a. w kształcie promieni; błyszczeć cnotami, zaletami.

 Wypromować, protegując, popierając, wypromowując wynieść na wyższe stanowisko, wyforytować: w. ś., staraniem, pracą, zabiegami, wznieść ś. wyżej.

 Wyprorokować, wywróżyć, przepowiedzieć; w. ś., wypowiedzieć sposobem proroczym.

 Wyprosiciel, człowiek, który u kogo co wyprasza; który kogo wyprasza.

 Wyprosić — p. nied. Wypraszać.

 Wyprostny, wyprostowujący; mięsień w.

 Wyprostować — p. nied. Wyprostowywać.

 Wyprostowywać, dok. Wyprostować; rzecz krzywą czynić prostą, prostować co; w. ś., wyciągać ś., ustawiać ś., stawać prosto; będąc przedtem krzywym, prostym ś. stawać, w. obyczaje, zdrożności = poprawiać.

 Wyproście — p. Wyprostować.

 Wyprowadzać, dok. Wyprowadzić; prowadzić kogo, co, poza obręb czego, wywodzić; w. co z czego = tworzyć, kształtować, formować; prowadząc od pewnego punktu, kreślić, wznosić, budować, kopać i t. p.; przenosić czyjeś ruchomości, przeprowadzać kogo z jego miejsca zamieszkania na inne; przen., wywodzić, wnioskować, wyciągać, jako wniosek; w. umarłego = asystować przy eksportacji; w. skąd jakie zjawisko, np. jaki wyraz, obyczaj, urządzenie i t. p. = szukać w czym początku czego; w. swój ród od kogo = uważać go za swego protoplastę, być jego potomkiem; w. kogo z błędu, niepewności, z bojaźni = czynić, że przestanie błądzić, wahać ś., obawiać ś.: w kogo z cierpliwości = zniecierpliwiać go; w. kogo w pole = oszukiwać go; w. kogo z rozumu, z głowy = sprawiać, że straci głowę, odurzać, zawracać głowę, obierać z rozumu, w. na widok, na jaw, na świat = czynić jawnym, znanym, wydobywać z ukrycia; w. kogo na ludzi = przyczyniać ś. do jego karjery, dawać mu fach w rękę; w. co z niczego = stwarzać; o ptakach: w. młode = wysiadywać, wylęgać; w. plamę = wywabiać; o wyżle: w. zwierzynę = wystawiać, dawać znak myśliwemu, żeby ś. zbliżył; w. ś., być wyprowadzanym; zmieniać miejsce zamieszkania, przeprowadzać ś., wynosić ś. skąd.

 Wyprowadziciel, człowiek, który kogo, co wyprowadza.

 Wypróbować, dojść zapomocą prób, próbując doświadczyć, przekonać ś., jak jest; przekonać ś. o uczciwości, danej osoby, o użyteczności jakiej rzeczy, jakiego środka.

 Wypróchlizna, miejsce wypróchniałe.

 Wypróchnieć, wygnić, zepsuć ś. wskutek próchnienia.

 Wypróć — p. Wypruć.

 Wyprószać, dok. Wyprószyć; prósząc, wysypywać; wykurzać, okurzać; w. ś., prósząc ś., wysypywać ś.

 Wyprówać — p. Wypruwać.

 Wypróżniać, dok. Wypróżnić; próżnym coś czynić przez wybranie, wylanie zawartości, oczyszczać; w. kieliszek, szklankę = wychylać, wypijać; w. mieszek, worek, kieszeń = wydawać pieniądze; w med., wygnać z organizmu odchody za pomocą środków lekarskich; w. ś., próżnym ś. stawać przez wybranie, wylanie zawartości; odbywać naturalną potrzebę, oddawać odchody, wydzielać kał.

 Wypróżniały, który ś. wypróżnił, wypróżniony, pusty.

 Wypróżnić — p. nied. Wypróżniać.

 Wypróżnieć, stać ś. próżnym, pustym.

 Wypróżnienie, rzecz. od Wypróżnić; odchody, kał, ekskrementy.

 Wypróżnimieszek, Wypróżniworek, Wypróżniskrzynka, złodziej, rabuś, rzezimieszek; wydrwigrosz.

 Wypruć — p. nied. Wypruwać.

 Wyprutek, płód, wydobyty z łona matki po jej śmierci, wyporek.

 Wypruwać, Wyprówać, dok. Wypruć, Wypróć; prując jaką powłokę, wydobywać coś ze środka czego, wyjmować z wnętrza; w. komu wnętrzności = uderzeniem, cięciem w brzuch, sprawiać wypadnięcie wnętrzności, w. żyły = wyjmować je, karcić krwawo; w. ś., przedzierając powłokę, pokonywając zawady, wydobywać ś., wyłaniać ś. ze środka.

 Wyprysk, wypryśnięcie; w med., rodzaj wysypki.

 Wypryskać, dok. Wyprysnąć; wydobywać ś., wylewać ś. ze środka czego w postaci kropel, rozlatujących ś. na wszystkie strony, wytryskać; wymywać, oczyszczać tryskającym płynem; parskając, wyrzucać z nozdrzy.

 Wyprysnąć — p. nied. Wypryskać.

 Wypryszczeć, dostać wyprysków.

 Wypryszczyć, wycisnąć części płynne, tak, że wytryskują; sprawić wyprysk.

 Wypryśnięcie, to, co wyprysnęło, wytryśnięcie, wypadnięcie; usunięcie ś.

 Wyprzać, wyprzeć, zaognić ś. od ciepła i wilgoci.

 Wyprzalina, miejsce wyprzałe, odparzenie.

 Wyprzały, który wyprzał.

 Wyprząc — p. nied. Wyprzęgać.

 Wyprząść — p. nied. Wyprzędać.

 Wyprzątać, dok. Wyprzątnąć; usuwając, sprzątając to, co zawadza, doprowadzać co do porządku, oczyszczać, robić niezajętym, wolnym; wynosić, usuwać dla opróżnienia miejsca.

 Wyprzeć — p. nied. Wyprzewać.

 Wyprzeć — p. nied. Wypierać.

 Wyprzedać — p. nied. Wyprzedawać.

 Wyprzedawać, dok. Wyprzedać; wszystko sprzedawać; w. ś., sprzedawać wszystko aż do ostatka.

 Wyprzedaż, wyprzedawanie, pozbywanie ś. części a. wszystkiego za pomocą sprzedaży.

 Wyprzedzać, dok. Wyprzedzić; szybciej idąc, biegąc, płynąc, omijać kogoś; zostawiając kogoś za sobą w tyle; wysworowywać ś. naprzód, poprzedzać kogo; wyścigać, wymijać kogoś; w. ś., wyścigać ś. nawzajem, iść na wyścigi, starać ś. wyprzedzić jeden drugiego w czym.

 Wyprzedzić — p. nied. Wyprzedzać.

 Wyprzewać, dok. Wyprzeć; rozkładać ś. wskutek działania ciepła i wilgoci, gnić, zaogniać ś., psuć ś.; o roli: ulegać pewnym zmianom chemicznym wskutek rozkładu przyoranych cząstek roślinnych i zwierzęcych.

 Wyprzędać, dok. Wyprząść; wyrabiać przędąc, np. nici.

 Wyprzęgać, dok. Wyprząc; uwalniać z zaprzęgu, wykładać z wozu, z jarzma; w. ś., uwalniać ś. z zaprzęgu.

 Wyprzęgły, który ś. wyprzągł.

 Wyprzężony, uwolniony z zaprzęgu.

 Wyprzodkować — p. nied. Wyprzodkowywać.

 Wyprzodkowywać, dok. Wyprzodkować; wyprzedzać, wymijać, wyścigać, wysworowywać ś. naprzód; w. ś., wyścigać ś. nawzajem, iść w zawody, na wyścigi.

 Wyprzódki (-ów), wyścigi; iść z kim na w. = ubiegać ś., ścigać ś., iść w zawody.

 Wyprzysiąc się — p. nied. Wyprzysięgać ś.

 Wyprzysięgać się, dok. Wyprzysiąc ś., przysięgą uwalniać ś. od czego; przysięgać dla wyparcia ś. czego; wyrzekać ś. czego pod przysięgą, przyrzekać sobie, że ś. czego nie będzie czyniło.

 Wypsnąć się, wymknąć ś., wysunąć ś., wyśliznąć ś.; umknąć zręcznie, wywinąć ś., wykręcić ś.

 Wypstrzyć kogo, co, wystroić pstro, dziwacznie, przesadnie.

 Wypsuć (się), psując, wyniszczyć (ś.), zepsuć (ś.) zupełnie, wygubić (ś.).

 Wypucować, nm., wytrzeć, natrzeć obficie, wymyć, wyszorować, oczyścić porządnie; przen., wyłajać; napchać, naładować np. brzuch: w. ś., oczyścić ś., wystroić ś.

 Wypuczać, dok. Wypuczyć; przez wyginanie czynić wypukłym, wyprężonym, jakby nabrzmiałym; wypinać, wystawiać co, np. zad, brzuch; w. ś., wystawiać pewną część ciała; wynosić ś. nad innych.

 Wypucznieć, stać ś. nabrzmiałym, wypukłym.

 Wypuczyć — p. nied. Wypuczać.

 Wypudrować, natrzeć, osypać pudrem, napudrować.

 Wypukać — p. nied. Wypukiwać.

 Wypukać się, dok. Wypuknąć ś.; wskutek pęknięcia czego wydostawać się; wydobywać się na wierzch, tworząc wypukłość; o roślinach: wydawać liście z pączków; o liściach, o kwiatach: rozwijać ś. z pączków; o pączkach: ukazywać ś. na roślinach.

 Wypukiwać, dok. Wypukać; pukaniem wyrażać co, wystukiwać; pukając, wywoływać kogo; pukaniem uzyskiwać, otrzymywać co; w med., uderzając w chore części ciała, szukać źródła choroby.

 Wypuklasty, nieco wypukły.

 Wypukle — p. Wypukło.

 Wypuklina, nabrzmiałość, przepuklina, ruptura, kiła.

 Wypukło, Wypukle, przysł., z wypukłością, wystająco, wydatnie, wystając na zewnątrz.

 Wypukłorzeźba, rzeźba, w której figury a. przedmioty wyobrażone są, jakby wystawały z powierzchni.

 Wypukłość, wydatność, wydętość, nabrzmiałość.

 Wypukło-wklęsły, z jednej strony wypukły, a z drugiej wklęsły.

 Wypukło-wypukły, mający z obu stron powierzchnie wypukłe.

 Wypukły, wystający, wydatny; wydęty, nabrzmiały: oczy w-e = wysunięte z jam na wierzch; wargi w-e = szerokie, wywinięte; rzeźba w-a = wypukłorzeźba; zwierciadło w-e = którego powierzchnia ma kształt odcinka kuli.

 Wypurgować, wyczyścić, oczyścić; w med., przeczyścić ś., wypędzić odchody za pomocą środków leczniczych

 Wypust, wypuszczanie, wypuszczenie; miejsce, którędy co ś. wypuszcza, spust, upust; miejsce, na które wypuszczają bydło na paszę, wygon, pastwisko; to, co ś. komu oddaje, wypuszcza; w bud., część budowy, naprzód wypuszczona; wycieczka, ekskursja, rękaw ubrania.

 Wypustek, Wypustka, listewka, najczęściej innego koloru, wszyta między dwie części jakiego ubrania; krótki rękawek; niewielka część budowli, naprzód wysunięta; gałązka, wyrosła z pnia drzewa a. z łodygi; opuszczonie w czym, zapomnienie, to, co opuszczono a. ominięto.

 Wypustny, odnoszący ś. do wypustu; dający ś. wypuścić; wypuszczający co z siebie.

 Wypustoszyć, zupełnie spustoszyć, wyniszczyć do cna.

 Wypustowy, odnoszący ś. do wypustu.

 Wypuszczać, dok. Wypuścić; pozwalać wyjść ze środka czego, uwalniać z zamknięcia, oswobadzać, wyzwalać; pozwalać wysuwać ś., wypędzać, przestając trzymać, podtrzymywać co; puszczać w obieg, podawać do użytku publicznego; szyjąc, budując, krając coś, tak czynić, aby coś wystawało; o ziemi: pozwalać, że wyrasta coś; o roślinie: wyrastać, dostawać nowych pędów, liści, kwiatów; w. co komu, dawać w dzierżawę, w arendę, na pewien czas na pewnych warunkach; opuszczać coś przy czytaniu, przepisywaniu, wymawianiu, przerysowywaniu itp.; w. zwierzynę = nie strzelać do niej, gdy ś. blizko zerwie, lecz czekać, aż ś. oddali na odległość strzału; w. komu = popuszczać mu cugle, pozwalać mu biec w cwał; w. powietrze, dech = oddychać; w. ducha = umierać, konać; w. z rąk np. władzę = wyrzekać ś. jej; w. z rąk jaki interes = nie brać ś. do niego, nie korzystać ze sposobności, w. słowa, głos = odzywać ś.; w. urynę, kał = oddawać, wydzielać; w. pocisk ze strzelby, kulę = wysyłać, wyrzucać; w. żądło = wysuwać; w. suknię = podłużać ją przez wszycie nowych cząstek, poszerzać ją; w. ś., być wypuszczanym; wyrastać; rzucać ś., puszczać ś. pędem w pewnym kierunku, udawać ś. w skok.

 Wypuszczka, gałąź boczna, z pnia wyrosła, wyrostek.

 Wypuścić — p. nied. Wypuszczać.

 Wypychacz, człowiek, zajmujący ś. wypychaniem zwierząt i ptaków.

 Wypychać, dok. Wypchać, Wypchnąć; pchając, wyciskać, usuwać, wyrzucać, wytrącać na zewnątrz; gwałtem usuwać, papełniać wnętrze czego czym; w. zwierzęta, ptaki.

 Wypylać, dok. Wypylić; oczyszczać z pyłu, okurzać.

 Wypyt, wypytywanie, wybadywanie.

 Wypytacz, ten, co wypytuje, indagator, egzaminator; szpieg, wywiadowca.

 Wypytać — p. nied. Wypytywać.

 Wypytlować, pytlując oczyścić; przen., pośpiesznie wygadać, wypowiedzieć co, wytrzepać.

 Wypytywacz, człowiek, który wypytuje, bada kogo; człowiek, który wywiaduje ś. o czym.

 Wypytywać, dok. Wypytać; zadawać pytanie w celu dowiedzenia ś. czego, wybadywać co.

 Wyrabiacz, człowiek, który co wyrabia.

 Wyrabiać, dok. Wyrobić; pracą wytwarzać jakiś przedmiot z surowego materjału, fabrykować, robić z czego co; wykończać, wypracowywać jakiś przedmiot starannie; w. z kim, z czym, robić, co ś. komu podoba, dopuszczać ś. względem kogo, czego, wszelkich nadużyć, dokazywać; psocić, broić, dziwne rzeczy wytwarzać, płatać figle, figlować; zyskiwać coś robotą, zarabiać na co pracą; w. żywność; spłacać pracą zaciągnięte zobowiązanie pieniężne, np. dług, zaliczkę i t. p.; pracą, usilnością, zabiegami, kosztami uzyskiwać co sobie a. komu; wypotrzebowywać na robotę, zużywać przy pracy; psuć częściowo, osłabiać, nadwątlać, nadwerężać przy pracy: w. narzędzia, bydło; w. rolę = uprawiać; w. koniem, okrętem = kierować; w. pałaszem = wymachiwać; kształtować czyjś charakter, zdolności w pewnym kierunku pożytecznym; w. ś., być wyrabianym; przetwarzać ś., przekształcać ś.; kształtować ś., formować ś. tak pod względem fizycznym, jak i duchowym, doskonalić ś.; pracą uiszczać ś. z długu, pracować dla zaspokojenia należności, o napojach wyskokowych: fermentować; młode piwo ś. wyrobi = mówi ś. o burzliwej młodości.

 Wyrabować, rabując, wszystko zabrać, spustoszyć, złupić.

 Wyrachować — p. nied. Wyrachowywać.

 Wyrachowanie, przysł., z wyrachowaniem, ze spodziewaną korzyścią, licząc na co; rzecz., rezultat rachuby, liczenie na co, korzyść spodziewana.

 Wyrachowany, umiejący dobrze ś. obliczyć, chciwy korzyści.

 Wyrachowywać, dok. Wyrachować; rachując otrzymywać, wynajdywać wynik obliczenia, wyciągać liczbę, obliczać; w. ś., zdawać liczbę, wyliczać ś., usprawiedliwiać ś. z każdego szczegółu, rachunku.

 Wyradlić, wyorać radłem.

 Wyradzać, dok. Wyrodzić; rodzić coś gorszego od siebie; w. ś., rodzić ś. gorszym od swych rodziców.

 Wyrafinować, przebiegle, sztucznie wymyślić, wyspekulować.

 Wyrafinowany, wymyślny, wyszukany, przebiegły, chytry.

 Wyraić — p. nied. Wyrajać.

 Wyraj, ciepłe kraje, do których odlatuje ptactwo przelotne na zimę; odlot jesienny ptaków; przen., bajeczna kraina szczęśliwości, leżąca gdzieś niezmiernie daleko.

 Wyrajać, dok. Wyraić; wyswatać kobietę; w. ś., o kobiecie: wyswatać ś.

 Wyrajać — p. dok. Wyroić; rojąc układać coś w myśli, wymarzać; roić co, wyobrażać sobie coś nie istniejącego za pomocą wyobraźni; w. ś., o pszczołach: wylatywać rojem z ula dla szukania nowego siedliska; wychodzić, wybiegać, wywędrowywać tłumnie; o płynach: odbywać fermentację.

 Wyrak, małe zwierzę ssące z rzędu małpiątek, z rodziny tejże nazwy, o oczach bardzo dużych i długich nogach tylnych, skaczące (fig.); w lm., rodzina zwierząt ssących z rzędu małpiatek.

 Wyraniać, dok. Wyronić; upuszczać, pozwalać wypadać; tracić przez wypadnięcie; wytrącać z miejsca, wybijać; w. ś., wypadać, wyskakiwać z miejsca.

 Wyranżerować, odrzucić coś, jako niezdatne a. mniej zdatne do użytku, wybrakować.

 Wyranżerowany, wybrakowany, nie posiadający już zalet, jakie miał dawniej i dlatego mniej ceniony.

 Wyrastać, dok. Wyrosnąć, Wyróść; rosnąc, wydostawać ś. z ziarna w postaci rośliny; ukazywać ś. na roślinie, jako jej część, np. o liściach, kwiatach, pędach itp.; ukazywać ś. podnosząc ś. ponad poziom czego; o ludziach: nabierać wzrostu, wychodzić z lat dziecięcych, młodzieńczych; w. z sukni = rosnąć tak, że dawna suknia staje ś. już za krótka, za ciasna; żart., w. z krótkich majteczek = dojrzewać duchowo.

 Wyraszczać, dok. Wyrościć; sprawiać, że co wyrośnie; czynić pretensje; dawać początek czemu, pochodzić.

 Wyratować, wyrwać z niebezpieczeństwa, ocalić.

 Wyraz, obraz, wyobrażenie, wizerunek; znak, wyciśnięty na czym, piętno, wycisk, odcisk; obraz jakiego przedmiotu a. zjawiska, odbity w duchu człowieczym; odbicie wewnętrznego nastroju duchowego człowieka w układzie jego rysów, w giestach, w brzmieniu głosu, w oczach i t. p.; grupa dźwięków, wydanych przez organy mowy człowieka, a oznaczających pewne pojęcie, słowo; wyobrażenie tych dźwięków na piśmie; w mat., wielkość algebraiczna, wyrażona literami, w której niema znaku + ani —.

 Wyrazić — p. Wyrażać.

 Wyrazistość, własność tego, co jest wyraziste, jasność, dobitność.

 Wyrazisty, posiadający silny wyraz, wyrażający postacią swoją moc ducha: w-e rysy.

 Wyraźnie, Wyraziście, przysł., jasno, dokładnie, dobitnie, otwarcie; dosadnie, bez żadnych ogródek; mówić w. = wymawiać wyrazy należycie.

 Wyraźność, dokładność, jasność, dobitność, dosadność.

 Wyraźny, łatwy do rozeznania, do rozróżnienia, jasny, widoczny, oczywisty, z łatwością podpadający pod zmysły; mający moc wyrażenia, dobitny; dosadny, przemawiający do duszy; rozkaz w. = nie pozostawiający wątpliwości; pismo w-e, rękopis w. = napisany wyraźnie, czytelny.

 Wyrażać, dok. Wyrazić; wyobrażać, przedstawiać co w formie materjalnej, w kształtach zmysłowych, czynić obraz czego malowany a. rzeźbiony i t. p.; wyciskać, wytłaczać na czym jakiś znak, kształt, piętno itd.; przedstawiać kogo, przybierając na siebie jego postać, postawę, charakter, rysy, giesty; wypowiadać, wygłaszać jakieś słowa; być czyimś przedstawicielem uprawomocnionym, pełnomocnikiem; kreślić, malować, przedstawiać za pomocą mowy, słowami jakieś myśli, uczucia, pojęcia; zawierać w sobie jakieś pojęcie, jakąś myśl; zawarowywać, zastrzegać co sobie w pewnej formie; w. ś., być wyrażanym, wyobrażać ś. w kształtach zmysłowych; używać pewnych wyrazów dla zobrazowania czyich myśli, uczuć, mówić tak a. inaczej, mieć pewien styl, wysławiać ś.

 Wyrażenie, rzecz. od Wyrazić; wyraz a. kilka wyrazów, zawierających pewne pojęcia a. myśl; wysłowienie ś., wypowiedzenie.

 Wyrąb, Wyręb, wyrąbywanie; kawał czego wyrąbany, bryła; puste miejsce po wyrąbanym, lesie, trzebież; droga, wycięta przez las.

 Wyrąbywać, dok. Wyrąbać; rąbiąc, uderzając ostrym narzędziem, wyłamywać, wybijać, wysadzać co, rąbać jedno po drugim, ścinać kolejno wszjstko, rąbiąc, robić w czym otwór, zagłębienie; rąbiąc, wytwarzać pewne kształty, kształtować toporem, siekierą, wyciosywać, wyrabiać w drzewie; nadniszczać jakieś narzędzie ostre przez ciągłe używanie, wyszczerbiać; w. ś., ostrym narzędziem, np. toporem, szablą, torować sobie drogę, wydostawać ś., wyzwalać ś. za pomocą rąbania: w. ś. z kim, bić ś. z kim na szable; przen., wywijać ś., wykręcać ś. z czego.

 Wyrecytować, powiedzieć z pamięci, gładko.

 Wyręb — p. Wyrąb.

 Wyrębla, otwór, wyrąbany w czym; otwór, zrobiony w lodzie, w rzece, jeziorze, sadzawce; przerębel.

 Wyręblak, wyrąbany kawał czego; orzech dojrzały, łatwo wydostający ś. z łuski, łuszczak, wyłupek.

 Wyrębne (-ego), opłata za wyrąb drzewa w lesie.

 Wyrębnie, przysł., dobitnie, dosadnie, wyraźnie, jasno, zrozumiale.

 Wyrębny, mogący być wyrąbanym, przeznaczony do wyrębu.

 Wyręczać, dok. Wyręczyć; zastępować kogo w jakiej czynności, być zastępcą czyim w jakiej zabawie, na jakim stanowisku, pomagać; w. ś., zastępować ś. kim, oddawać komu iunemu robotę, którą powinno ś. samemu wykonać.

 Wyręczyciel, człowiek, który kogoś wyręcza.

 Wyręka, wyręczenie kogo w jakiej robocie; osoba, która kogo wyręcza, zastępuje.

 Wyrko, łóżko proste kmiece.

 Wyrobek, wyrabianie, wyrobienie czego; rzecz wyrobiona, zrobiona pracą; zysk, osiągnięty z pracy, pieniądze zarobione pracą, zapracowane; iść na w. = szukać pracy, zarobku.

 Wyrobić — p. nied. Wyrabiać.

 Wyrobka, karczunek na łąkę; spuszczanie drzewa wycechowanego w cięciu, we właściwej porze i przysposobienie go do wywiezienia z lasu; w. czysta = obrabianie drzewa masztowego, zupełnie jak do użycia, opucówka.

 Wyrobkowy, odnoszący ś. do wyrobku.

 Wyrobnica, kobieta, która najmując ś. własną pracą zarabia, kobieta chodząca na wyrobek.

 Wyrobnictwo, stanowisko, zajęcie, stan wyrobnika a. wyrobników.

 Wyrobniczy, dotyczący wyrobnika a. wyrobnictwa.

 Wyrobnik, człowiek, najmujący ś. do pracy ręcznej, a nie posiadający żadnego rzemiosła; przen., pracownik umysłowy niższego rzędu.

 Wyrocznia, przepowiednia przyszłości, proroctwo, wieszczba; sąd, uważany za niemylny, nie ulegający żadnym powątpiewaniom; przen., człowiek, w którego zdanie wszyscy wierzą, z którym wszyscy ś. liczą; autorytet, powaga; miejsce, gdzie wytaczają wyroki, orakuł.

 Wyrocznica, miejsce, gdzie wydają wyroki, orakuł; motyl z rodziny garbatek, z podrzędu prządkówek.

 Wyrocznie, przysł., stanowczo, niewątpliwie.

 Wyroczny, dotyczący wyroku; naznaczony przez los, fatalny, nieunikniony; wyrokujący, wydający sąd niecofniony.

 Wyrodek, ten, co ś. wyrodził od przodków co do przymiotów i charakteru; łotr, nikczemnik.

 Wyrodnie, przysł., postępując inaczej, niż przodkowie; podle, po łotrowsku.

 Wyrodny, odstępujący od cnót przodków; nikczemny, podły.

 Wyrodzić — p. nied. Wyradzać.

 Wyroić — p. nied. Wyrajać.

 Wyrok, postanowienie, dekret, wydany przez jaki urząd, władzę, zwłaszcza przez sąd; przeznaczenie, los nieuchronny, fatalność; wyrocznia, orakuł.

 Wyrokować o czym, wydawać wyrok, sąd stanowczy, nieodwołalny.

 Wyrokowy, dotyczący wyroku, wyroczny.

 Wyrondować, wyrobić na okrągło.

 Wyronić — p. nied. Wyraniać.

 Wyroń, stary koń, który stracił zęby.

 Wyropić, wyciągając ropę z rany, oczyścić ją; w. ś., wypuściwszy ropę, pozbyć ś. zakażenia.

 Wyrosły, który wyrósł, podrosły.

 Wyrost, wyrastanie, wzrost; to, co z czego a. na czym wyrasta; suknia na w. = dla dziecka, młodzieńca a. dziewczyny dłużej skrojona, by nie tak prędko z niej wyróść.

 Wyrostek, gałąź młoda, wyrosła z korzenia drzewa, odrośl, odrostek, pęd; wystająca część kości u człowieka a. zwierzęcia, narośl chorobliwa na ciele; w. robaczkowy — p. Robaczkowy; w. łzowy = gruczoł okrągły w kącie oka, wytwarzający łzy; chłopak podrosły, młodzieniaszek, pacholik; zwierz młody, wyrosły.

 Wyroszczony, wyrosły, podrosły.

 Wyrościć — p. nied. Wyraszczać.

 Wyróść — p. nied. Wyrastać.

 Wyrośl — p. Wyrostek.

 Wyroślina, narośl na ciele.

 Wyrozub, krajowa ryba karpiowata, spokrewniona z płotką.

 Wyrozumiale, z wyrozumiałością, pobłażliwie, względnie, łagodnie, bez surowości.

 Wyrozumiałość, wchodzenie w czyje położenie, względność, pobłażliwość, łagodność.

 Wyrozumiały, umiejący wchodzić w cudze położenie, pobłażliwy, względny, łagodny.

 Wyrozumieć — p. nied. Wyrozumiewać.

 Wyrozumienie, rzecz, od Wyrozumieć; wyrozumiałość, pobłażliwość; pojętność; treść, sens, znaczenie.

 Wyrozumiewać, dok. Wyrozumieć; dochodzić czego rozumem, wykrywać znaczenie czego przez badanie, wybadywać co, wywiadywać ś. o czym; rozumem dociekać, co kto myśli a. zamierza, wymiarkowywać cudze myśli; wydobywać, wyciągać z czego jaką myśl, wnioskować, wnosić; w. komu = wchodzić w czyje położenie, być wyrozumiałym, pobłażliwym dla kogo, wybaczać mu winy.

 Wyrozumować, rozumowaniem dociec, wyjaśnić, wykryć co, wywnioskować, zbadać, wnieść z czego.

 Wyrób, wyrabianie, wyrobienie czego; każda rzecz, pracą ludzką zrobiona, wytwór, produkt; wydrążenie w kopalni, pozostałe po wykopanym minerale.

 Wyrównać — p. nied. Wyrównywać.

 Wyrównywacz, Wyrównacz, człowiek, który co wyrównywa.

 Wyrównywać, dok. Wyrównać; czynić równym, gładkim, płaskim, zapełniając zagłębienia i usuwając wypukłości; w. komu, czemu, okazywać ś. równym mu w zakresie jakiej umiejętności, talentu, wogóle jakich przymiotów, rozmiarów, liczebności i t. p.; w. ś., być wyrównywanym.

 Wyróżniać, dok. Wyróżnić; odróżniać, odznaczać z pomiędzy innych; w. ś., odróżniać ś., odznaczać ś., wyszczególniać ś.

 Wyrugować, usunąć z miejsca zamieszkania, wyrzucić, wypędzić,

 Wyrumować, uczynić czemu miejsce rumując, wyprzątnąć, usunąć.

 Wyrunąć, runąwszy wypaść; w. ś., wyjść, wybiec kupą, hurmem, tłumnie.

 Wyruszać, dok. Wyruszyć; ruszając obluzowywać, wyrywać, wydobywać ze środka; wypędzać, wyganiać; wybierać ś., zbierać ś. w drogę, wychodzić, wyjeżdżać, wypływać, udawać ś. w podróż, ruszać w drogę; w. ś., o cieście: zaczynać fermentować.

 Wyrwa, dziura, zrobiona przez wyrwanie czego, jama, wyżłobienie, miejsce wyrwane; człowiek, szarpiący innych na majątku, na dobrej sławie i t. p.; urwis, przybłęda.

 Wyrwać — p. nied. Wyrywać.

 Wyrwany (-ego), taniec staropolski, polegający na tym, że coraz to inna para wyrywała ś. naprzód i śpiewała piosenki.

 Wyrwas, koncept, słówko dowcipne; piosenka taneczna ludu polskiego na wzór krakowiaka.

 Wyrwiczopek, korkociąg, grajcarek.

 Wyrwidąb, imię siłacza, bohatera w baśniach słowiańskich, zdolnego wyrywać dęby.

 Wyrwisko, miejsce wyrwane, zagłębienie, jama, rów.

 Wyrwiząb, żart., dentysta.

 Wyrybiać, dok. Wyrybić; pozbawiać ryb, wyławiać wszystkie ryby: w. staw.

 Wyrychtować, wymierzyć w pewnym kierunku, nakierować; wyprostować, wyrównać; zrobić, przygotować, przyrządzić do użytku.

 Wyryczeć, wyrazić rykiem; wymóc, wyprosić rykiem, płaczem; w. kogo, złajać, zwymyślać, wykrzyczeć; w. ś., naryczeć ś. dowoli.

 Wyryć, ryjąc wydobyć, wykopać ryjem; rylcem co wyrżnąć, wyrytować, wyrzeźbić, wykuć.

 Wyrysować, wyrazić rysunkiem, narysować, nakreślić.

 Wyrytować, wyrżnąć, wyryć co na kamieniu, na metalu.

 Wyrywać, dok. Wyrwać; rwąc wydobywać, wyciągać siłą i z rozmachem, wydzierać coś mocno osadzonego; wypędzać, wyganiać, wyrugowywać kogo skąd; uderzając, wyłamywać, robić otwór, wybijać; porywać kogo, co gwałtem, odbierać przemocą; w. kogo z czego, siłą uwalniać, wyzwalać gwałtem; w. chwasty = pleć; w. sobie włosy z głowy = rozpaczać; w. ucznia = pytać go z zadanej lekcji; w. ś., mocą wydzierać ś., wyzwalać ś., uwalniać ś. z czegoś, co krępuje wolę, swobodę ruchów i t. p.; wymykać ś., wybiegać, wychodzić tajnie skąd; w. ś. na kogo, rzucać ś., porywać ś., napadać; w. ś. z czym, występować nie w porę, powiedzieć coś niedorzecznego; wyrwał ś., jak Filip z Konopi = powiedział coś bez sensu, ni stąd, ni zowąd; o uczniu: prosić nauczyciela o spytanie.

 Wyrywczo, przysł., dorywczo, nie ciągle, od czasu do czasu.

 Wyrywczy, prowadzony sposobem urywanym, nie jednym ciągiem, dorywczy, urywczy.

 Wyrywek, Wyrywka, wyrywanie, wyrwanie; kawałek wyrwany; na w-i = to stąd, to zowąd, nie po porządku; słuchanie lekcji na w-i = rzucając pytania z różnych działów kursu, nie po porządku.

 Wyrząd, wyrządzenie, wyrządzanie.

 Wyrządzać, dok. Wyrządzić; oddawać, odmierzać każdemu, co mu ś. należy: w. komu cześć, sprawiedliwość; dopuszczać się względem kogoś czegoś złego, krzywdzić kogo, popełniać zły czyn, płatać: w. komu krzywdę, psotę, przykrość; opatrywać kogoś we wszystko potrzebne na drogę; w. ś., być wyrządzanym, zaopatrywać ś. we wszystko potrzebne do drogi.

 Wyrządzić — p. nied. Wyrządzać.

 Wyrzec — p. nied. Wyrzekać.

 Wyrzechotać, Wyrzegotać, Wyrzekotać, rzechocąc wyrazić, rzechocąc wymóc, wyprosić.

 Wyrzeczenie, za pomocą mowy wyrażenie czego, myśl, wypowiedziana słowami; wypowiedzenie; wyrok, dekret; w. ś., zrzeczenie ś., rezygnacja.

 Wyrzeczny, dający ś. wyrazić w mowie.

 Wyrzednieć — p. Wyrzedzieć.

 Wyrzedzić, zupełnie przerzedzić, całkiem rzadkim uczynić.

 Wyrzedzieć, Wyrzednieć, stać ś. zupełnie rzadkim, przerzedzić ś.

 Wyrzekać, dok. Wyrzec; wyrażać co za pomocą mowy, wypowiadać, wygłaszać; wyrokować, wydawać wyrok, dekretować; jasno, ściśle określać, głosić, orzekać; głośno narzekać ze złorzeczeniem; skarżyć ś. głośno, lamentować, biadać, utyskiwać; w. ś., zrzekać ś., rozmyślnie pozbawiać ś. pewnych praw, wygód, uciech i t. p., rezygnować z czego: w. ś. świata = usuwać ś. od uciech życiowych; w. ś. kogo, nie chcieć mieć z kim nic wspólnego, nie chcieć znać kogo, zrywać stosunki z kim.

 Wyrzempolić, Wyrzępolić, odegrać nędznie; rzempoląc zarobić sobie.

 Wyrzewnik, gatunek szkarłupni, jeżowiec jadalny (fig.).

 Wyrzezacz, ten, co wyrzyna, wyrzynacz.

 Wyrzezać — p. Wyrznąć.

 Wyrzezek, kawałek, wyrznięty z czego; noworodek, wyrznięty z łona matki; trzebieniec, kastrat, eunuch.

 Wyrzezywać — p. Wyrzynać.

 Wyrzeźbić, rzeźbiąc coś zrobić, wyrżnąć, wykonać rzeźbę.

 Wyrzępolić — p. Wyrzempolić.

 Wyrznąć — p. nied. Wyrzynać; w. kogo w twarz, w policzek = uderzyć z rozmachem; w. mowę, toast, komplement = wypowiedzieć gładko, ze swadą; w. komu reprymandę, paternoster = zrobić gorącą wymówkę, wyłajać; w. komu skórę, tyłek = oćwiczyć go.

 Wyrzucać, dok. Wyrzucić; rzucając usuwać co poza obręb czego, rzucać ze środka na zewnątrz czego, ciskać co w pewnym kierunku siłą mięśni a. jakiej machiny: w. dzidę, strzałę, kulę, pocisk; w. kogo, wypędzać, wyganiać, wypychać, rugować; w. co z czego, usuwać, odrzucać, wyłączać, jako rzecz niepotrzebną, wymazywać, wykreślać; w. co z siebie = wydawać na zewnątrz; w. co z siebie = wypowiadać, co ś. ma na myśli a. w sercu, dawać folgę myślom a. uczuciom w słowach; w. co komu, wymawiać mu w oczy, jako zły uczynek, oskarżać kogo wręcz o jakie winy, strofować, upominać kogo; w. co w górę = podrzucać; w, co z żołądka = zwracać, womitować; w. płód = ronić; w. koziołki = podskakiwać; w. nogami = wierzgać; w. rogami, głową = wstrząsać; o krostach, wysypce: zjawiać ś. na powierzchni skóry; w. ś., być wyrzucanym.

 Wyrzucalny, dający ś. wyrzucić.

 Wyrzut, wyrzucanie, wyrzucenie; to, co ś. wyrzuca, odrzuca, rzecz niepotrzebna, śmieć, odpadek; lawa, kamienie, popiół, wyrzucane z wulkanu; przen., człowiek nędzny, upośledzony od natury, wyrzutek; w lm., odchody, wydzieliny, ekskrementy; krosty na ciele, wysypka; wyrostki chropawe na korze drzew; zarzuty, wymówka, zwrócona do kogoś wręcz, w oczy.

 Wyrzutek, to, co ś. wyrzuca skąd, śmieć, odpadek; człowiek, jakby wyrzucony ze społeczeństwa, wzgardzony, upośledzony; dziecko poronione, znajdek, podrzutek; łotr, nikczemnik, łajdak; ryba koścista, skrzelowata, brzuchopłetwa, sumowata.

 Wyrzutnia, opuszczenie głoski w wyrazie a. wyrazu w zdaniu, którego łatwo ś. domyślić.

 Wyrzutnie, przysł., z wymówkami, z wyrzutami.

 Wyrzutnik, Wyrzucacz, człowiek, który co skąd wyrzuca.

 Wyrzutny, dający ś. wyrzucić, wyrzucalny; zawierający w sobie wymówki, zarzuty, wymawiający.

 Wyrzygać, dok. Wyrzygnąć; wyrzucać zawartość żołądka przez usta, zrzucać, womitować; wyrzucać; wymiotować; wypowiadać gwałtowne, nienawistne zarzuty.

 Wyrzygnąć — p. nied. Wyrzygać.

 Wyrzynać, dok. Wyrżnąć, Wyrzezać; rozrzynając, rozcinając zwierzchnią powłokę, wydobywać, wydostawać co z wnętrza; wyzwalać, wyswobadzać przez rozrzynanie zawad; rznąć, zabijać bronią białą jednego po drugim, wszystkich po kolei; rznąc wyrabiać co, tworzyć jakieś kształty za pomocą ostrych narzędzi, wyciosywać, wyrzeźbiać, wykrawać, rytować; trzebić, kastrować; przen., wyrażać co dobitnie, dokładnie, za pomocą mowy lub pisma; nadwerężać jakieś narzędzie ostre przez użycie, tępić; w. ś., być wyrzynanym; trzebić, kastrować samego siebie; rozrzynając sobie przejście, drogę ostrą krawędzią, wydobywać ś.: zęby ś. w-ają; przen., wydobywać ś. skąd, łamiąc przeszkody, pokonywając siłą zawady; o narzędziach: nadwerężać ś., psuć przez użycie, tępić ś., tępieć.

 Wyrzynalny, dotyczący wyrzynania; dający ś. wyrznąć, wykrajać.

 Wyrżeć, rżeniem wyrazić; rżeniem wymóc.

 Wysada, wysadzanie, wysadzenie; fronton gmachu; śmieszne sadzenie ś. na co, przesada.

 Wysadka, fronton niewielkiego budynku; korzeń rośliny dwuletniej, przechowywany przez zimę, dla zasadzenia go w roku następnym; w lm., w-i, rośliny, wyhodowane z nasienia w inspektach, przeznaczone do wysadzenia.

 Wysadność, właściwość tego, co jest wysadne.

 Wysadny, wystający, wysunięty na zewnątrz; przesadny, przesadnie wytworny a. wystawny, afektowany.

 Wysadzać, dok. Wysadzić; pomagać komuś wysiąść, ułatwiać wyjście z miejsca, gdzie ś. siedziało: w. z powozu, z bryczki, z okrętu na ląd; wydobywać, wyjmować ze środka, wyprowadzać, wypuszczać, pozwalać wyjść, wypłynąć, wyciec; wypierać, wyganiać, wyrzucać, wypędzać, wytrącać; usuwać gwałtem z zajmowanego miejsca, stanowiska: w. z siodła = zrzucać z konia; przen., pozbawiać stanowiska kogo, psuć komuś karjerę, wykolejać go; w. drzwi = wyłamywać; w. komu oko = wybijać; w. prochem, miną w powietrze = wyrzucać w górę; w. sąd, komisję, komitet i t. p. = powoływać do życia, wyznaczać, wybierać do spełnienia jakiej funkcji; wydawać z siebie co, rodzić, tworzyć; w. co naprzód = wysuwać; w. kogo na co, narażać, wystawiać; w. kogo na urząd = wynosić; w. kogo na głupca = wyprowadzać w pole, ośmieszać; w. w czym, pokrywać czym powierzchnię czego, umieszczać, wprawiać, wsadzać co na powierzchni czego dla ozdoby a. użytku; obsadzać z obu stron rzędem: w. drogę drzewami; wypotrzebowywać, zużywać wszystko na sadzenie; sadzić wszystko, co było do zasadzenia; oko mu w-iło = oko wyszło na wierzch przez wypchnięcie, wrzód i t. p.; w. dziecko = usadzać je, aby oddało mocz a. kał; w. ś., być wysadzanym; wydobywać ś. naprzód, w górę, pokonywając, łamiąc, rozsadzając zapory; wysuwać ś. naprzód, uprzedzając, wymijając innych, pośpiesznie udawać ś. dokąd; przen., wynosić ś., usiłować górować nad innemi; zdobywać ś. na coś wystawnego, chcieć olśnić innych wspaniałością, bogactwem, zbytkiem, hojnością i t. p.

 Wysadzić — p. nied. Wysadzać.

 Wysapać się, sapiąc wytchnąć, odpocząć po zmęczeniu, odsapnąć, przestać sapać; udobruchać ś., ochłonąć z gniewu.

 Wysączać, dok. Wysączyć; sącząc po trochu, wypróżniać, wypijać powoli, łyk po łyku, osuszać; w. ś., wyciekać, wypływać kroplami, wązką strugą.

 Wysączka, owad z rzędu tęgopokrywych (f.).

 Wysączyć — p. nied. Wysączać.

 Wyschlik, owad z rzędu tęgopokrywych, grzebiennik (fig.).

 Wyschły, który wysechł.

 Wyschnąć — p. nied. Wysychać.

 Wysełać — p. Wysyłać.

 Wysep, grobla, tama — p. Wyspa.

 Wysepka, mała wyspa.

 Wysepnik, mieszkaniec wyspy, wyspiarz.

 Wysforować — p. Wysworować.

 Wysiać — p. nied. Wysiewać.

 Wysiadać, dok. Wysiąść, Wysieść; wychodzić z miejsca, gdzie ś. przedtym a. wewnątrz czego siedziało: w. z powozu, z okrętu.

 Wysiadka, ławka przed domem; kura, wysiadująca jaja.

 Wysiadkowe ptaki, które rodzą ś. niedołężnemi i przez dłuższy czas karmione są przez rodziców.

 Wysiadły, który wysiadł z czego; wystający, wydatny, wyniosły.

 Wysiadywać, dok. Wysiedzieć; pozostawać czas pewien, siedząc na jednym miejscu, czas pewien spędzać na siedzeniu; o samicach ptaków: wyprowadzać pisklęta z jaj, siedząc na nich i ogrzewając je własnym ciepłem, wylęgać; w. posesję = siedzieć jakiś czas w dobrach sprzedanych albo wydzierżawionych na dowód, że przechodzą na innego właściciela.

 Wysiadywanie, rzecz. od Wysiadywać; w. jaj — p. Wylęganie.

 Wysiąk — p. Wysięk.

 Wysiąkać, dok. Wysiąknąć; wyciskać z czego części płynne; siąkając oczyszczać: w. smarki z nosa; wypływać, wydobywać ś. kroplami a. wązką strugą, wysączać ś.

 Wysiąknąć — p. nied. Wysiąkać.

 Wysiąść — p. nied. Wysiadać.

 Wysiec — p. nied. Wysiekać; wybić, wychłostać, osmagać; w. ś. piętami = wymknąć ś., drapnąć, dać drapaka.

 Wysiedzieć — p. nied. Wysiadać; wymóc, wybłagać, wyprosić, wskórać co, przez siedzenie; wymieszkać gdzie jakiś czas; przez długie siedzenie na czym zrobić dziurę, jamę, wklęsłość; w. a. w. ś., pozostać, wytrwać na miejscu mimo przeszkód; w. ś., nasiedzieć ś. do woli na jednym miejscu; o cieście w piecu: pozostać dostateczną ilość czasu dla wypieczenia ś.; osłabić ś., wycieńczyć ś. przez zbyt długie siedzenie; w. ś. przed kim, usiedzieć w spokoju.

 Wysięk, wysiekanie, wysieczenie; krwawe w-i = walka na broń białą, mordy, białą bronią dokonywane.

 Wysiekacki, szermierski, zapaśniczy, gladjatorski.

 Wysiekactwo, szermierka, zapaśnictwo.

 Wysiekacz, szermierz, zapaśnik, gladjator.

 Wysiekać, dok. Wysiec; siekąc, wydobywać ze środka, wyrąbywać; robić dziurę, szparę, otwór ostrym narzędziem; ścinać, wycinać wszystko po kolei; pozabijać wszystkich bronią sieczną; wyrzynać; w. ś., siekąc, rąbiąc przeszkody, wyzwalać ś., wyswobadzać ś. skąd; bić ś. na broń białą, pojedynkować ś. na miecze, szable, szpady i t. p.

 Wysiepać, dok. Wysiepnąć; wydzierać szarpiąc, wyrywać; wyrzynać, zabijać jednego po drugim.

 Wysiepnąć — p. nied. Wysiepać.

 Wysieść — p. Wysiąść.

 Wysiew, to, co ś. wysiewa; wysiewanie, wysianie; ilość zboża, wysianego a. przeznaczonego do wysiania, wysiewek.

 Wysiewać, dok. Wysiać; rzucać ziarno na rolę, aby wydało plon; wypotrzebowywać, zużywać na sianie; przesiewać przez sito, przetak, wialnię i t. p.

 Wysiewek, ilość wysianego zboża, zboże wysiane, wysiew.

 Wysiewki (-ów), obsiewiny, obsiewki, plewy pozostałe po wysianiu mąki, zboża.

 Wysięk, Wysiękanie, nienormalne wydzielanie ś. krwi, ropy itp. z takich miejsc organizmu, z których w stanie zdrowia one ś. nie wydzielają, jak np. przy zapaleniach, wodnej puchlinie, przy owrzodzeniach itp.

 Wysikać, Wysiknąć, sikając wytryskać płyn, oddawać mocz.

 Wysilać, dok. Wysilić; wycieńczać siłę, osłabiać, wyczerpywać siły; natężać siłę do ostatecznych granic, do najwyższego stopnia, najsilniejszego napięcia, wyładowywać wszystkie siły dla dopięcia jakiegoś celu; o roli: wyczerpywać płodność przez częste zasiewanie gruntu, wyjaławiać; wypychać, wywalać, wyłamywać z wielkim trudem; przen., robić, tworzyć, wynajdywać co z wielkim natężeniem; w. ś., tracić siły, wycieńczać ś. przez zbytnie natężanie siły; używać wszystkich sił dla dokazania czego, wykonania czego, dopięcia jakiego celu.

 Wysiłek, wysilenie, natężenie sił dla wykonania czego, usiłowanie.

 Wysinić, pomalować na sino.

 Wysinieć, stać ś. całkiem sinym.

 Wysiodłać, uwolnić z siodła, rozsiodłać.

 Wysiorbać, Wysierpać, Wysiorbnąć, Wysierpnąć, zjeść, wypić, połknąć z apetytem, mlaszcząc językiem; pochłonąć.

 Wysiusiać się, oddać mocz.

 Wyskakać, jakąś chwilę przeskakać; skakaniem uzyskać, zarobić; w. ś., naskakać ś. do woli.

 Wyskakiwać, dok. Wyskoczyć; skacząc, w skok wychodzić, wybiegać, wylatywać skąd, skokiem wydostawać ś. poza obręb czego; podskakiwać, np. z radości, skakać wesoło; biec z całych sił, pędzić w skok: jedź, co koń wyskoczy; szybkim ruchem podnosić ś. w górę: w górę wyskoczył słup błyszczący = wzniósł ś.; z oczu wyskakiwały mu iskry = jakby ś. sypały; ledwie z człowieka dusza nie wyskoczy = o mało nie opuści ciała; o mało nie wyskoczy ze skóry = nie posiada ś. radości, ze strachu, z niecierpliwości, z ciekawości; woda w-uje z fontanny = wytryska; roślina wyskoczyła z ziemi = szybko wyrosła; guz mu wyskoczył na czole = ukazał ś. nagle, wystąpił.

 Wyskalać, dok. Wyskalić; pokazywać zęby, wyszczerzać je; w. ś., śmiać ś. bez potrzeby, szczerzyć zęby w uśmiechu.

 Wyskarbić, uzyskać, wyjednać sobie coś drogiego, jakiś skarb.

 Wyskarżyć się, naskarżyć ś., pożalić ś., wyżalić ś.

 Wyskipieć, wykipieć.

 Wysklepiać, dok. Wysklepić; robić sklepienie.

 Wyskoczek, mały wyskok, rzut myśli; najbujniejsze, najcięższe ziarno, które w czasie wiania najdalej pada.

 Wyskoczny, wyskakujący, poruszający ś. w podskokach; zwinny, zręczny, pochodzący z wyskoku, który wyskoczył: w-a latorośl drzewa.

 Wyskoczyć — p. nied. Wyskakiwać.

 Wyskok, skok w górę, podskok; w. wody = źródło, bijące w górę, zdrój; w. myśli, dowcipu, imaginacji = śmiałe, zręczne powiedzenie, błysk myśli, koncept, paradoks; w. żądzy, namiętności, popędliwości, gniewu i t. p. = wybuch; wybryk, postępek szalony, dziwaczny, niespodziewany; część muru, budynku, wystająca na zewnątrz, wysunięta naprzód, wysada, występ; płyn, wyciśnięty pod prasą; alkohol, spirytus.

 Wyskokowy, dotyczący wyskoku; zawierający w sobie wyskok: napoje w-e = trunki.

 Wyskolić, Wysklać, wyprosić, wybłagać, wymodlić, wyskomleć.

 Wyskomleć, skomląc wyrazić; skomląc wyprosić; w. ś., naskomleć ś. do woli.

 Wyskrobać — p. nied. Wyskrobywać.

 Wyskrobek, to, co z czego wyskrobano, np. resztki potrawy z garnka i t. p.; bułka, bochenek z wyskrobanych resztek ciastek; ostatnie dziecko u rodziców.

 Wyskrobywać, dok. Wyskrobać; skrobaniem wydobywać co; skrobiąc, wykonywać co; skrobiąc, zbierać resztki czego; wydostawać ś. z trudnością, uwalniać ś.

 Wyskrzybać, skrzybiąc wyczyścić; skrzybiąc przedziurawić.

 Wyskubać — p. nied. Wyskubywać.

 Wyskubywać, dok. Wyskubać; skubiąc wyrywać co jedno po drugim; skubiąc to, co rośnie na powierzchni czego, ogałacać, obnażać; przen., podbierać, oskubywać, wyzyskiwać, pozbawiać mienia, narażać na straty; w. ś., skubać co na sobie; przen., namyślać ś., ociągać ś. przy wykonaniu czego.

 Wyskwarzać, dok. Wyskwarzyć; skwarząc wydobywać z czego pewne części, wyprażać; w. ś., skwarzyć ś. na słońcu, przy ogniu, smażyć ś., być wyskwarzonym.

 Wyskwierczeć, skwiercząc wyrazić co; skwierkiem wyjednać.

 Wysłać — p. nied. Wysyłać — p. nied. Wyściełać.

 Wysłanie, rzecz., od Wysłać; to, czym co wyścielone, wyściołka, pokrycie, np. mebli.

 Wysłaniec, Wysłannik, człowiek wysłany, wyprawiony po co dokąd; poseł, emisarjusz, szpieg, wywiadowca.

 Wysławiacz, Wysławca, człowiek, który kogo a. co wysławia, wychwala, chwalca, panegirysta.

 Wysławiać, dok. Wysławić; wychwalać, wynosić w pochwałach, chwałę czyją głosić; wsławiać, sławnym czynić; w. ś., sławić, chwalić samego siebie, chwalić ś., chełpić ś., pysznić ś.; wsławiać ś., nabierać sławy, otaczać ś. sławą; nie mogę go ś. w. = dość nachwalić.

 Wysławiać, dok. Wysłowić; wyrażać co w słowach, oddawać za pomocą mowy, wypowiadać, wygłaszać; dostatecznie wyrażać słowami; w. ś., myśl swą wyrażać słowami, zamykać swą myśl w słowach, mieć taki lub inny styl w mowie lub w piśmie, być mniej lub bardziej wymownym.

 Wysłodnąć, Wysłodnieć, stać ś. słodkim, nabrać słodyczy.

 Wysłowić — p. nied. Wysławiać.

 Wysłowiony, wyrażony w słowach; dający ś. wyrazić w słowach.

 Wysłowny, dający ś. odmalować w słowach.

 Wysłów, wyraz, frazes, wysłowienie.

 Wysłuchacz, ten, co wysłuchuje.

 Wysłuchać, p. nied. Wysłuchiwać.

 Wysłuchiwać, dok. Wysłuchać; słuchać wszystkiego do końca, np. co kto mówi, dla dokładnego zrozumienia; podsłuchiwać; rozmawiać za pomocą słuchu; czynić zadość prośbie, rozkazowi, zakazowi, być posłusznym komu a. czemu, wysłuchawszy czego, skłaniać swą myśl ku niemu.

 Wysłuchiwanie — p. Auskultacja.

 Wysługa, to, co kto wysłużył, otrzymał za wierną służbę, zarobił na służbie; usługa; oddany do wojska bez w-i = bez prawa na awans a. zwolnienie.

 Wysługiwać, dok. Wysłużyć; zarabiać służbą, służąc otrzymywać, jako nagrodę, wynagrodzenie za poniesione trudy; spędzać pewien czas na służbie u kogo, służyć gdzie do pewnego terminu; usługiwać komu, wyświadczać mu usługi, grzeczność; służbą zarabiać na życie, zapracowywać służąc na utrzymanie; odwdzięczać ś. usługą za usługę; służyć komu z poniżeniem godności własnej, być czyimś uniżonym służką.

 Wysłużny, uwolniony od służby po odsłużeniu do pewnego terminu; otrzymany, uzyskany za usługę, za służbę.

 Wysłużony, którego wysłużono; wycieńczony, nadwerężony przez długą służbę, przez częste używanie — p. Wysłużny.

 Wysłużyć — p. nied. Wysługiwać; w. ś., osłabić ś., nadpruć ś., nadwerężyć ś. przez długą służbę, przez częste używanie.

 Wysmagać, obić, ochłostać, osmagać.

 Wysmalać, dok. Wysmalić; smaląc wypalić, osmalić pewną część.

 Wysmalcować, Wyszmalcować, Wyszmelcować, wytopić, wysmażyć, wypławić; pozbawić czego przez wytapianie; w. ś., wytopić ś., wysmażyć ś., usmażyć ś. należycie.

 Wysmalić p. nied. Wysmalać.

 Wysmarkać, Wysmarknąć, wyrzucić smark z nosa; w. ś., oczyścić sobie nos od śluzu.

 Wysmarknąć — p. Wysmarkać.

 Wysmarować — p. nied. Wysmarowywać.

 Wysmarowywać, dok. Wysmarować; smarując rozcierać na całej powierzchni; smarując wypotrzebowywać; smarując pokrywać całą powierzchnię; w. ś., wysmarowywać samego siebie na całym ciele.

 Wysmażać, dok. Wysmażyć; pozbawiać czego pewnych części przez smażenie; wydobywać co z czego przez smażenie; smażyć co należycie, w dostatecznej mierze; przen., wymęczać co z kogo za pomocą ognia; przen., układać, tworzyć co z wielkim trudem i nie bardzo zręcznie: w. koncept, komplement; w. ś., tracić pewne części przez smażenie; wydobywać ś., wydzielać ś. z czego przez smażenie; dosmażać ś. należycie, w dostatecznej mierze; przen., wysadzać ś. na co, tworzyć, układać co z wielkim wysiłkiem a. niezręcznie.

 Wysmoktać, smoktaniem pozbawić części płynnych; smokcząc wyciągnąć, wyssać co; w. kogo = wycałować.

 Wysmolić (się), wysmarować (ś.) smołą; ubrudzić (ś.), uwalać (ś.), uświechtać (ś.).

 Wysmuga, owad z gromady pszczołowatych, kopiących.

 Wysmukać, dok. Wysmuknąć; smukając wydobywać, wyrywać, wyszczypywać; wysuwać, wytykać, wystawiać na zewnątrz coś wysmukłego; muskając wyrównywać, wygładzać; w. ś., wyciągać ś., wysuwać ś.; muskać ś., wygładzać co na sobie, czesać ś. gładko.

 Wysmukły, smagły, dość cienki w stosunku do długości, smukły.

 Wysmuknąć — p. Wysmukać.

 Wysmużyć, wymalować, wygłaskać, wymuskać.

 Wysmykać, dok. Wysmyknąć; chwytając palcami jedno po drugim, wyrywać, wyciągać; chwytając co, pociągając po czym palcami, wydobywać: w. wymiona; wyciskać co z czego.

 Wysmykiwać — p. Wysmykać.

 Wysnuć — p. nied. Wysnuwać.

 Wysnuwać, dok. Wysnuć; rozsnuwając, rozplątując to, co oplątuje, wydobywać, wyplątywać co ze środka; rozsnuwać, rozplątywać wszystko, co było do rozsnucia; wypotrzebowywać na snucie; przen., wyciągać co z czego, jako wytwór myśli, jako płód wyobraźni, jako wniosek logiczny; w. ś., być wysnuwanym; w. ś., wydobywać ś. z jakiegoś osnucia, wyplątywać ś., wywikływać ś.; wycieńczać ś., wysilać ś., osłabiać ś. przez snucie; przen., być logicznym wynikiem czego, wynikać, wypływać z czego, jako wniosek.

 Wysnycerować, wyrobić robotą snycerską, wyrzeźbić.

 Wysoce, przysł., bardzo, wielce, znakomicie, niepospolicie, niezmiernie.

 Wysoczyć, wycisnąć sok.

 Wysoki, mający pewną wysokość; mający znaczną wysokość, wyniosły; umieszczony wysoko, ponad innemi przedmiotami; przen., górujący znaczeniem, znaczny, górny, dostojny, znakomity: w. urząd, w-a godność, w-ie odznaczenie; znakomity, sławny, wyniosły; wyśmienity, wyborny: w. gatunek tytuniu, herbaty; w muz., cienki: w. ton, głos; w. kolor = jasny; za w-ie progi na moje nogi = zbyt arystokratyczny dom, bym mógł tam bywać; w w-im stopniu = w znacznej mierze.

 Wysoko, przysł., na miejsce a. na miejscu, wyniesionym znacznie ponad poziom, w znacznej odległości pionowej od poziomu; w połączeniu z przymiotnikami, przysłówkami i rzeczownikami, oznacza, że dany przymiot jest w znacznym stopniu natężenia, w większym znaczeniu.

 Wysokoczoły, mający wysokie czoło.

 Wysokodachy, mający dacii wysoki.

 Wysokodostojny, wielce dostojny.

 Wysokodzierżawny, wielce potężny.

 Wysokolotny, latający wysoko; wznoszący ś. duchem wysoko, bujający myślą wysoko; dumny, hardy.

 Wysokomiar, Wysokomierz, przyrząd do mierzenia wysokości drzew, dendrometr.

 Wysokomierca, zarozumialec, pyszałek.

 Wysokomierstwo, zarozumiałość, pyszałkowatość, duma.

 Wysokomówny, przemawiający górnie.

 Wysokomyślny, wzniośle myślący, górnomyślny, dumny, wspaniałomyślny.

 Wysokopienny, mający wysoki pień: drzewo owocowe w-e = wyrastające w pień zwykłej wysokości, nie karzeł.

 Wysokopnisty, mający pień wysoki.

 Wysokość, jeden z trzech wymiarów bryły, rozciągłość ciała od podstawy do wierzchołka; w. gwiazdy = kąt między promieniom idącym od gwiazdy do oka a poziomem; w gieom., w. figury = odległość wierzchołka od podstawy, mierzona linją prostopadłą, spuszczoną od wierzchołka do podstawy; w. morza = głębokość wzniesienia morza, uważana i mierzona od pewnego punktu; w. wody w rzece, w stawie, w naczyniu = większe lub mniejsze podniesienie ś. jej powierzchni; okręt znajduje ś. na w-i przylądka Dobrej Nadziei = na tym samym stopniu szerokości gieograficznej; w. rzutu = granica, do której wznosi ś. pocisk, wyrzucony pod pewnym kątem; w. równika = kąt, który tworzy płaszczyzna równika z poziomem; w. bieguna = odległość jego od danego punktu, szerokość gieograficzna; przen., górność, szczytność, wyniosłość, wspaniałość; najwyższa część pewnego przedmiotu a. pewnej ilości przedmiotów, umieszczonych jeden obok drugiego; największa wyniosłość pewnej okolicy; tytuł, dawany książętom z domu panującego; na w-i a. na w-ach = w niebie.

 Wysokowładny, mający wielką władzę, potężny.

 Wysolić, solą wysypać, posolić dobrze; wypotrzebować, zużyć wszystką sól na solenie.

 Wyspa, część lądu, zewsząd oblana wodą (f.); w. koralowa = powstała gromadnej budowy polipników przez korale (fig.).

 Wyspacerować się, nachodzić ś. do syta, naprzechadzać ś.

 Wyspać się — p. nied. Wysypiać.

 Wyspiarka, mieszkanka wyspy.

 Wyspiarski, dotyczący mieszkańców wyspy.

 Wyspiarz, mieszkaniec wyspy, człowiek rodem z wyspy.

 Wyspiasty, obfitujący w wyspy.

 Wyspina, mała, nędzna wyspa.

 Wyspisko, ogromna, brzydka wyspa.

 Wyspowaty, podobny do wyspy.

 Wyspowiadać, wysłuchać spowiedzi; przen., wysłuchać czyich zwierzeń, skłonić kogo do zwierzeń; w. ś., na spowiedzi wyznać wszystkie grzechy; przen., w. ś. przed kim = zwierzyć mu swe tajemnice.

 Wyspowy, dotyczący wyspy.

 Wysrebrzać, dok. Wysrebrzyć; posrebrzać w środku a. na całej powierzchni, zużywać na posrebrzanie; oświecać, oblewać jasnym blaskiem, jakby srebrem; w. ś., być wysrebrzanym; przen., nabierać blasku, t. j. być oblanym blaskiem jakby srebrnym.

 Wyssać — p. nied. Wysysać.

 Wystać — p. nied. Wystawać; w. ś., nastać ś. do woli, zmęczyć ś. długim staniem; o płynach: stojąc, sklarować ś., odbyć fermentację: o wrzodach: uformować ś.

 Wystały, który ś. wystał; o owocach: dojrzały; o płynach: sklarowany przez spokojne pozostawienie w jednym miejscu, nie świeżo zrobiony, sfermentowany należycie; o władzach umysłowych i wieku ludzkim: dojrzały, ukształcony, ustatkowany; o wrzodzie: uformowany należycie.

 Wystarać się o co, staraniem uzyskać, otrzymać co.

 Wystarczać, dok. Wystarczyć; być w takiej ilości, że więcej nie trzeba, że można zaspokoić wszelkie potrzeby i nie czuje ś. braku; w. komu, czemu = mieć dość siły, by coś wykonać, wydoływać czemu; w-czy tego = będzie dosyć, starczy; nie w. = będzie za mało; w. na co = tak wydawać, by nie zabrakło, tak łożyć, by na wszystko stawało; w. komu czego = dostarczać w ilości dostatecznej.

 Wystarczyć p. nied. Wystarczać.

 Wystarzały, który przestarzał ś.; nie używany już dziś, przestarzały, wyszły z użycia: wyraz w. = archaizm; który przez czas nabrał pewnych przymiotów dodatnich: wino w-e = wytrawne, wystałe.

 Wystarzeć (się), zestarzeć ś., osłabnąć przez starość; nabrać z czasem pewnych dodatnich przymiotów.

 Wystawa, wystawienie, plac, otwarte miejsce, gdzie co wystawiają: w. w lesie = miejsce w lesie a. pod lasem, przeznaczone na skład drzewa; zgromadzenie dzieł sztuki, okazów naukowych, prób przemysłu w jednym miejscu dla oglądania ich przez publiczność: w. krajowa, powszechna, w. dzieł sztuki, obrazów, w. przemysłowa, hygieniczna, rolnicza, w. starożytności, etnograficzna, sportowa i t. p.; część budynku, wysunięta ku przodowi, ganek, przedsień, daszek wysunięty i t. p.; pochyłość stoku górskiego; w. u sukni = wyłoga, wyłożenie, zwłaszcza futrzane; przepych, pompa, parada, zbytek, okazałość, wysadzanie ś.; w. towarów = wystawianie, wywieszanie ich na widok publiczny; w. sklepowa = różne towary, rozłożone w oknie dla oglądania przez publiczność i zachęcanie jej do kupna; stać komu na w-ie = stać przed kim na widoku, być przedmiotem drwin, szyderstwa; w. sztuki teatralnej = wystawianie jej w teatrze i wszystko, co do tego należy: kostjumy, dekoracje, rekwizyty, maszynerja teatralna, wyreżyserowanie i t. p.

 Wystawać, dok. Wystać; stać gdzie do pewnego terminu, do pewnego czasu, pędzić czas na staniu; pozostawać w pewnym miejscu, mimo przeszkód, mimo oporu, trwać na staniu; długo, cierpliwie stać, pozostawać w jakim miejscu; otrzymywać, wynajdywać co dzięki staniu; wysuwać ś., wytykać ś., wychodzić na zewnątrz, wyłaniać ś.; w. ś., stojąc na miejscu, nie poruszając ś., wypoczywać należycie; męczyć ś., niecierpliwić ś. zbyt długim staniem; o owocach: dojrzewać na drzewie; o wrzodzie: formować ś. należycie, pozostając nieporuszonym; o płynach: klarować ś. przez długie stanie, odbywać fermentację; w wyraż.: wystaw sobie = przedstaw sobie, pomyśl; przen., o władzach duchownych, o charakterze, o wieku człowieka: formować ś., dojrzewać, kształcić ś., dochodzić do równowagi wewnętrznej, do ustatkowania z biegiem czasu.

 Wystawca, kupiec, fabrykant, który prezentuje swoje wyroby, towary na wystawie publicznej, eksponent; w. wekslu = umieszczający na pierwszej stronie wekslu swój podpis, obowiązujący do zapłaty a. gdy ciągnie na kogo innego, który ma zapłacić.

 Wystawczyni, forma żeńska od Wystawca.

 Wystawiać, dok. Wystawić; wynosząc, wydobywać co ze środka, stawiać co, wykładać, wywieszać na widoku; w. kogo co na co, narażać: w. na śmiech, na niebezpieczeństwo, na sztych; w. co wysuwać, wytykać co na zewnątrz, tak aby sterczało, wychodziło poza obręb czego; w. budynek = budować, wznosić; w. wojsko, pułk = zbierać i uzbrajać własnym kosztem; przedstawiać co w obrazie zmysłowym, wyobrażać, reprezentować, malować, określać, opisywać co w dziele sztuki a. za pomocą mowy lub pisma; w. sobie co, przedstawiać sobie w duchu, imaginować, wyobrażać sobie, tworzyć sobie w wyobraźni obraz czego, pojęcie o czym; przedstawiać co w sposób świetny, olśniewający wspaniałością; wywyższać, nagradzając; w. zwierza (o wyżle) = natrafiwszy na zwierzynę, stawać i dawać znak myśliwemu; wypędzać, ruszać zwierza z kniei; w. kwit, weksel, rachunek = pisać go, wy pisy wad według pewnych form ustalonych; w. komu co przed oczy = unaoczniać, uzmysławiać; unieśmiertelniać chełpliwie, wynosić, wsławiać; w. obraz, towar = posyłać go na wystawę; w. sztukę teatralną = przygotowywać ją do grania w teatrze, uczyć aktorów, przysposabiać kostjumy, dekoracje, rekwizyty i t. p.; w. ś., wysuwać ś., sterczeć, wysadzać ś. na co; popisywać ś. chełpliwie, wysadzać ś. z czym, chcieć olśnić, zadziwić czym.

 Wystawiciel, ten, który co wystawia a. wystawił, wystawca.

 Wystawka, mała wystawa; niewielki ganek przed domem.

 Wystawnie, przysł., wspaniale, okazale, bogato, rozrzutnie.

 Wystawność, pompa, okazałość, przepych, parada, zbytek.

 Wystawny, dający ś. wystawić, wyobrażalny; wysoko zbudowany, wyniosły, wysoki, wydatny; zbytkowny, okazały, wspaniały, pompatyczny, paradny, pyszny; dumny, zarozumiały, chełpliwy.

 Wystąpić — p. nied. Występować.

 Wystąpienie, rzecz. od Wystąpić; występ sceniczny, debiut.

 Wystemplować, wycechować stemplem, stempel wycisnąć.

 Wysterczać, wystawiać, wysuwać, wytykać; usuwać, rugować, wypychać, wyrzucać skąd, wyłączać od czego.

 Wysterczeć — p. Wysterkać.

 Wysterkać, dok. Wysterczeć, Wysterknąć; wysuwać ś. z czego, stercząc uwydatniać ś., stercząc wychodzić na zewnątrz.

 Wysterknąć — p. nied. Wysterkać.

 Wystękać — p. nied. Wystękiwać.

 Wystękiwać, dok. Wystękać, Wystęknąć; wyrażać za pomocą stękania, wydawać co stękając; stękaniem wyjednywać; wygłaszać, wyśpiewywać co stękając, to jest niewprawnie, niezdarnie, nieumiejętnie, ledwo co wypowiadać.

 Wystęknąć — p. nied. Wystękiwać.

 Występ, występowanie, wystąpienie; miejsce, którędy ś. występuje, wychodzi, wyjście; część wystająca czego, to, co występuje, sterczy; wystąpienie z czym przed publicznością, przedstawienie ś.; przestępstwo, występek, wina, grzech, zbrodnia.

 Występca, Występnik, ten, który popełnił jakiś występek, winowajca, przestępca, grzesznik, zbrodniarz.

 Występek, przestępstwo, wina, grzech, zbrodnia.

 Występlować — p. Wystemplować.

 Występnica, forma żeńska od Występnik.

 Występnie, przysł., wbrew prawu, przestępnie, grzesznie.

 Występnik — p. Występca.

 Występność, właściwość, cecha tego, co jest występne; wszystkie występki, dokonane przez kogo w pewnym czasie.

 Występny, winny przestępstwa, dopuszczający ś. występków, grzeszny, zbrodniczy; wbrew prawu a. moralności popełniony, nieetyczny.

 Występować, dok. Wystąpić; stąpając, kroczyć, wychodzić, wysuwać ś. ze środka czego na zewnątrz; przen., w. w czym, dopuszczać ś. występku, grzeszyć, zbaczać z drogi obowiązku i moralności, wykraczać, naruszać prawo, zasadę etyczną i t. p.; ukazywać ś. na powierzchni czego, wydobywać ś., wyciekać, wypływać na wierzch; wystawać, sterczeć, wychodzić na zewnątrz; wysadzać ś., wystawiać ś., czynić coś z przepychem, ze zbytkiem, z okazałością, popisywać ś. z czym; w. przeciwko komu = wyruszać na bitwę z nim, postanawiać stoczyć z nim walkę, zetrzeć ś. z nim; w. z klasztoru, z wojska, ze służby = usuwać ś., wychodzić ze stanu, do którego ś. przedtym należało; w. ze stowarzyszenia, z komitetu i t. p. = przestawać być członkiem, wypisywać ś., wykreślać ś.; o wodzie: w. z brzegów, z koryta = wylewać, wzbierać, zalewać; przen., przechodzić granice umiarkowania; w. z kluby, z kresu, z rysy = wypadać z porządku, wpadać w nieład, dezorganizować ś.; w. na widok = ukazywać ś., dawać ś. widzieć; w. na scenie, na estradzie, na arenie, w teatrze, w cyrku = popisywać ś. ze swoją umiejętnością a sztuką przed widzami; w. w roli pośrednika, swata i t. p. = brać na siebie obowiązki pośrednika itp.; wysadzać ś. na co: w. z obiadem = dawać obiad wystawniejszy dla gości; w. z mową, z toastem = wypowiadać, wygłaszać; w. z projektem = przedkładać go; w. z wnioskiem = formułować go; w. do boju = stawać do boju.

 Wystoperczać, dok. Wystoperczyć; wysuwać, wyciągać.

 Wystopniować, wykształcić stopniując, oznaczyć, określić stopniami.

 Wystorczyć, Wystroszyć, Wystrożyć, uczynić sterczącym, najeżyć, nastroszyć w górę; w. ś., nastroszyć ś., najeżyć ś., stanąć do góry.

 Wystosować, wykonać stosownie, ułożyć: w. pismo = napisać odezwę, upomnienie ś., napomnienie, polecenie.

 Wystrajać, dok. Wystroić; ubierać, stroić bardzo ozdobnie, aż do przesady; stroić instrument muzyczny a. kilku instrumentów należycie; w. ś., stroić ś., ubierać ś. przesadnie.

 Wystraszać, dok. Wystraszyć; strasząc oddalać, wypędzać, wyganiać, wypłaszać; w. co = groźbą, strachem zniewalać kogo do czego, przymuszać.

 Wystrofować, napomnieć słowami karcącemi, zrobić uwagę co do postępowania.

 Wystroić — p. nied. Wystrajać.

 Wystrugać — p. nied. Wystrugiwać.

 Wystrugiwać, dok. Wystrugać; strugać wewnątrz i wyrzucać części zestrugane; strugając po całej powierzchni, wygładzać, wykańczać co za pomocą strugania.

 Wystrychać, dok. Wystrychnąć; strychując, trąc po powierzchni, wygładzać, wyrównywać, polerować; ubierać przesadnie, zbytkownie, wystrajać; wystawiać kogo na śmieszność, oszukawszy go, wywiódłszy w pole: wystrychnąć kogo na dudka, na kpa = drwić z niego, oszukawszy go, ośmieszać; przedstawiać w obrazie, odmalowywać; w. kogo skąd = wypędzać, rugować; wynosić ś., strzelać, bujać w górę, wyrastać; w. ś., wystrajać ś., ubierać ś. w sposób przesadny i śmieszny, wysadzać ś. w stroju; narażać ś., wystawiać ś. na śmieszność przez niedorzeczne, niezręczne postępowanie: wystrychnąć ś. na dudka, na kpa.

 Wystrychnąć — p. nied. Wystrychać.

 Wystrzał, wystrzelenie, wyładowanie ś. nabitej broni palnej, strzał; każde wogóle wyładowanie ś. nagle nagromadzonej encrgji fizycznej, połączone z hukiem: w. elektryczny, w. chemiczny.

 Wystrzec się — p. nied. Wystrzegać się.

 Wystrzegać się, dok. Wystrzec ś. kogo, czego, unikać, strzec ś., być ostrożnym, chronić ś., nie chcieć ś. narażać na co, nie chcieć mieć nic wspólnego z kim a. czym.

 Wystrzelać, wypotrzebować, zużyć wszystko na strzelanie: w. proch, kule, strzały; nadwerężyć, zniszczyć przez długie strzelanie; pozabijać wszystkich, strzelając do nich po kolei; w. ś., pozabijać ś. nawzajem kulami, strzałami i t. p; w. ś. z kim, odbyć z nim pojedynek na broń palną.

 Wystrzelać, dok. Wystrzelić; wypróżniać broń palną albo łuk, wyrzucając z niej pocisk, ładunek; wyrzucać pocisk z broni palnej a. z łuku; o broni: wyrzucać z siebie pocisk; wybijać pociskiem z broni palnej a. z łuku; strzelać z broni palnej a. z łuku; o płynach: wytryskać, wyciekać w górę przez otwór; wyrastać szybko i wysoko, górować wzrostem nad innemi; wybiegać, wyskakiwać nagle.

 Wystrzelić — p. nied. Wystrzelać.

 Wystrzępiać, dok. Wystrzępić; robić strzępy po brzegach tkaniny; wysnuwać, wyciągać nici z brzegu tkaniny; w. ś., stawać ś. strzępiastym po brzegach; o nici: wysuwać ś. z brzegu tkaniny.

 Wystrzyc — p. nied. Wystrzygać.

 Wystrzygać, dok. Wystrzyc; nożyczkami wycinać, wykrawać; za pomocą nożyczek nadawać jaki kształt; w. ś., być wystrzyganym.

 Wystrzykać, dok. Wystrzyknąć; gwałtownie wyciskać, wypychać płyn jaki przez wązki otwór; wylewać ś. wązkim otworem, wytryskać.

 Wystrzykiwać — p. Wystrzykać.

 Wystudzać, dok. Wystudzić; czynić, że co wystygnie, ochłodnie; ostudzać, ochładzać.

 Wystukiwać, dok. Wystuknąć; stukać od czasu do czasu; stukając, wybijać, wywalać; stukaniem wyrażać, dawać znać, porozumiewać ś.; stukając, wywoływać kogo, wypukiwać;za pomocą stukania dochodzić źródła i rodzaju choroby, wypukiwać, opukiwać.

 Wystuknąć — p. nied. Wystukiwać; przen., wymóc co na kim, zniewolić kogo do czego.

 Wysturkać — p. Wyszturchać.

 Wystygać, dok. Wystygnąć; chłodnąć, ostygać, stawać ś. chłodnym.

 Wystygły, całkiem ostygły, wystudzony, zimny.

 Wystygnąć — p. nied. Wystygać.

 Wystylizować, napisać pięknym stylem, wogóle pięknie napisać; wyrysować stylowo, jako ornament, jakiś motyw roślinny a. zwierzęcy i t. p.

 Wysuć, wysypać; nasypać wysoko.

 Wysunąć — p. nied. Wysuwać.

 Wysupłać, wywikłać, wyplątać z zagmatwania.

 Wysuszać, dok. Wysuszyć; czynić, aby coś stawało ś. suchym, wystawiając na działanie wysokiej temperatury, wiatru, pozbawiać części wilgotnych, suszyć, osuszać; czynić chudym, wychudłym, pozbawiać ciała, wychudzać; zanadto piec, przepiekać i przez to czynić zbyt suchym i twardym; żart., wychylać kieliszki trunku do ostatniej kropli, pić dużo trunku i ze smakiem.

 Wysuszyciel, człowiek, który wysusza.

 Wysuszyć — p. nied. Wysuszać.

 Wysuwać, dok. Wysunąć; posuwając, wyciągać co ze środka czego, wydobywać, sunąć z miejsca, wytykać, sunąć poza obręb czego, na zewnątrz; suwając, wysypywać, wygarniać jakieś ciało sypkie; w. ś., posuwając ś., wydobywać ś., wydostawać ś. ze środka czego, wytykać ś., sunąć ś. na zewnątrz czego; sunąć ś., wysypywać ś. z wewnątrz czego; przen., zjawiać ś., posuwiście wychodzić, wyjeżdżać, wychodzić tłumnie; przen., zabierać jakieś wybitniejsze stanowisko społeczne, odznaczać ś.; wychodzić skąd cicho, niepostrzeżenie.

 Wysuwalny, dający ś. wysuwać i wsuwać.

 Wysuwka, część przyrządu, dająca ś. wysuwać.

 Wyswabadzać — p. Wyswobadzać.

 Wyswarzyć, swarem wymóc; w. ś., naswarzyć ś., wykłócić ś. do woli.

 Wyswatać, doprowadzić do skutku, zaproponować ożenienie ś. z upatrzoną kobietą a. wyjście za mąż za upatrzonego; w. ś., pozwolić ś. ożenić a. wydać kobietę za mąż.

 Wyswobadzać, Wyswabadzać, dok. Wyswobodzić; przywracać swobodę, czynić swobodnym, wyzwalać, uwalniać, wybawiać; w. z niewoli, z poddaństwa, z zależności; w. ś., odzyskiwać swobodę, wyzwalać ś., uwalniać ś.

 Wyswobodziciel, człowiek, który wyswobadza, wybawca, zbawiciel, zbawca.

 Wyswobodzicielka, forma żeńska od Wyswobodziciel.

 Wyswobodzić — p. nied. Wyswobadzać.

 Wysworować — p. nied. Wysworowywać.

 Wysworowywać, Wysforowywać, dok. Wysworować, Wysforować; uwalniać psy ze swory, spuszczać ze swory; popuszczać cugli koniowi, wypuszczać go; przen., przestawać hamować, dawać wolę postępowania według upodobania: w. język = zaczynać mówić niestworzone rzeczy; protegować, promować kogo na wyższe stanowisko, na lepszą posadę; w. kogo skąd = wypędzać, wyganiać, rugować; w. ś., wymykać ś., wysuwać ś. naprzód; rzucać ś. obces, napadać gwałtownie na kogo.

 Wysychać, dok. Wyschnąć; tracić cząstki wilgotne przez oddziaływanie wysokiej temperatury i suchego powietrza; o płynie: znikać przez ulatnianie ś. cząsteczek, ulatniać ś.; o zbiorowisku wody: zmniejszać ś. w swej objętości przez ulatnianie ś. cząsteczek; o roślinie: zamierać, więdnąć przez brak wilgoci dostatecznej; tracić ciało, opadać z ciała, chudnąć.

 Wysycić, nakarmić, nasycić.

 Wysylabizować, sylabizując przeczytać z trudem.

 Wysyłać, dok. Wysłać; posyłać, polecać wyjść, wyjechać, kazać udać ś. dokąd, wyprawiać; w. co, polecać komu zawieźć a. zanieść co skąd, posyłać, ekspedjować.

 Wysyłka, to, co dokąd wysyłają, posyłka, przesyłka.

 Wysyp, Wysypisko, nasyp, powstały od sypania, wyrzucanie ziemi na jedno miejsce, np. piaszczyste wzgórze nad rzeką, nad morzem, piasek, żwir, przez wodę naniesiony.

 Wysypać — p. nied. Wysypywać.

 Wysypczak, motyl z podrzędu miernikowców, z rodziny drzewiniaków.

 Wysypiać się, dok. Wyspać ś.; używać snu w dostatecznej mierze dla wywczasowania ś., odpoczywać śpiąc; dogadzać sobie spaniem.

 Wysypisko — p. Wysyp.

 Wysypka, to, co ś. wysypuje z wnętrza na wierzch; chorobliwe utwory, zjawiające ś. na skórze całego ciała w postaci plam, strupków, pęcherzyków, ropni i t. p.; w bot., gatunek trawy.

 Wysypywać, dok. Wysypać; sypać co ze środka czego, wyrzucać, wypuszczać jakie ciało sypkie; rozsypywać przez niezręczność, nieostrożność; sypiąc, pokrywać całą powierzchnię czego czymś sypkim; posypywać wszędzie po wierzchu czego jakieś ciało sypkie; napełniając ziemią, unicestwiać: w. dół, rów; sypiąc, tworzyć, wznosić, nasypywać; w. wał, groblę; przen., marnować, trwonić, marnotrawić; w. ś., o ciele sypkim, o znacznej ilości drobnych przedmiotów: sypać ś., wypadać gromadnie, wylatywać, sypiąc ś.; przen., wychodzić, wybiegać tłumnie, jakgdyby sypiąc ś.; o krostach, o wysypce: ukazywać ś. na powierzchni ciała; ukazywać ś. nad powierzchnią czego, wyrastać: zboże w-uje ś. = ziarno wypada z kłosów; wąs ś. w-uje = zaczyna rosnąć.

 Wysys, wysysanie, wyssanie; owad z rzędu dwuskrzydłych, kosmatych.

 Wysysać, dok. Wyssać; wydobywać, wyciągać części płynne z czego a. jakiś płyn wargami a. innym przyrządem ssącym, np. trąbką, jak owady, ryjkiem itp.; wydobywać z czego części płynne innym sposobem, np. za pomocą działania wysokiej temperatury; w. kogo, co, pozbawiać mleka a. wogóle zawartego płynu przez ssanie; wysilać, wycieńczać, osłabiać przez ssanie; przen., wyzyskiwać; przen., wyciskać, wydobywać co od kogo przemocą a. chytrością, wyłudzać; w. co z mlekiem matki = mieć co, jako cechę wrodzoną; z palca to wyssał = zmyślił, wymyślił coś nie istniejącego.

 Wyszachrować, szachrajstwem co uzyskać, w sposób nieuczciwy otrzymać.

 Wyszacować, stronnie sądząc, nie zostawić poczciwej nitki na kim.

 Wyszafować, szafując wydać, rozdając wyczerpać, ekspensować; wypotrzebować, zużyć bez umiarkowania.

 Wyszalbierzyć, Wyszalbierować, szalbierstwem uzyskać, wyłudzić, wyszachrować, wydrwić.

 Wyszaleć się, naszaleć ś. dowoli, przestać szaleć.

 Wyszalić, wymusić, wymóc szalonemi postępkami.

 Wyszamerować, otoczyć szamerunkiem, ozdobić; obmówić kogo, oczernić, nagadać co o kim.

 Wyszamotać, szamotaniem zmordować; szamocąc ś., wyrwać, wydrzeć z rąk czyich.

 Wyszargać, uszargać, ubłocić, uwalać całkowicie; w. ś., zawalać ś., prowadzić życie niemoralne, rozpustne.

 Wyszarpać — p. nied. Wyszarpywać; w. kogo = zmęczyć go, zmordować, szarpiąc ś. z nim.

 Wyszarpnąć — p. nied. Wyszarpywać.

 Wyszarpywać, dok. Wyszarpać, Wyszarpnąć; szarpiąc, targając wyrywać; w. ś., wyrywać ś., targać ś., mocować ś., bić ś. z kim.

 Wyszarzać, szarzaniem wytrzeć, zużyć; w. ś., wytrzeć ś., zrobić ś. szarym, zużytym; ocierając ś. o ludzi niemoralnych, łotrów i t. p., zbrudzić ś. moralnie.

 Wyszastać — p. nied. Wyszastywać.

 Wyszastywać, dok. Wyszastać; wydawać nadmiernie pieniądze, mienie, zużywać nieoględnie, rozrzucać; wypędzać hałaśliwie; w. ś. z czego, tracić, wydawać co w nadmiernej ilości; tracić zdrowie, wycieńczać ś., włóczyć ś. po świecie.

 Wyszczebiotać, szczebiotaniem wyrazić, wyświergotać, wypaplać.

 Wyszczególniać, dok. Wyszczególnić; wykładać, wyjaśniać, wyłuszczać, wymieniając, wyliczając wszystkie szczegóły po porządku; wydzielać ś., wyróżniać ś., odznaczać ś. czym, stawać ś. szczególnym.

 Wyszczekać — p. nied. Wyszczekiwać; w. ś., naszczekać ś. do woli.

 Wyszczekaniec, człowiek, umiejący ś. dobrze wysłowić, wymowny, zwłaszcza kłócąc ś., dysputując z kim.

 Wyszczekany, imiesł. od Wyszczekać; wyrażony szczekaniem; umiejący dużo gadać, zwłaszcza złośliwie, wygadany, wymowny.

 Wyszczekiwać, dok. Wyszczekać; wyrażać szczekaniem; szczekaniem wyganiać, wypędzać; szczekając, jak pies, wygadywać, wypowiadać, wykrzykiwać; obgadywać kogo, obmawiać; szczekaniem wymuszać.

 Wyszczepać — p. nied. Wyszczepywać.

 Wyszczepywać, dok. Wyszczepać; za pomocą odszczepywania wyjmować co z czego.

 Wyszczerba, szczerba, zrobiona w czym; przen., szkoda, strata.

 Wyszczerbiać, dok. Wyszczerbić; robić szczerbę w czym przez wyłamanie, odłamanie cząstki a. cząstek u brzegu; w. ś., dostawać szczerb.

 Wyszczerzać, dok. Wyszczerzyć; wysuwać, wytykać na zewnątrz, ukazywać z ukrycia: w. zęby = ukazywać je, otwierając usta przen., śmiać ś., uśmiechać ś. zalotnie; w. oczy = wytrzeszczać je; w. ś., wysuwać ś., wytykając ś., ukazywać ś. na zewnątrz czego.

 Wyszczuć — p. nied. Wyszczuwać.

 Wyszczupka, roślina z rodziny krzyżowych.

 Wyszczuplać, czynić zupełnie szczupłym, ujmować, zmniejszać.

 Wyszczuwać, dok. Wyszczuć; szczując psami, wystraszać, wypędzać, wyganiać.

 Wyszczykać, Wyszczyknąć, szczykając, chwytając palcami, dziobem i t. p. jedno po drugim, powyrywać, pozrywać; szczykając, wydostać, wydobyć.

 Wyszczykiwać — p. dok. Wyszczykać.

 Wyszczyniać, dok. Wyszczynić; wychylać, wysadzać, wysuwać, wytykać z pod czego.

 Wyszczypać, szczypiąc wyrwać, urwać; w. kogo, mocno i dużo go szczypać.

 Wyszeptać — p. nied. Wyszeptywać; w. ś., naszeptać ś. dowoli.

 Wyszeptywać, dok. Wyszeptać; wypowiadać co szeptem; wydawać tajemnicę; szepcząc tajemnicze zaklęcia, wypędzać z kogo chorobę; w. tracić siły, chudnąć; w. ś. z pieniędzy = wydawać je nadmiernie, tracić je do ostatka.

 Wyszkalować, zupełnie oszkalować, oczernić.

 Wyszlakować, wynaleźć po śladach, wytropić, wyśledzić.

 Wyszlamować, szlam wybrać z czego, oczyścić co ze szlamu.

 Wyszlichtować, wysmarować tkaninę szlichtą, klejem tkackim.

 Wyszlifować, szlifując wyostrzyć, wygładzić; szlifując nadać pewien kształt.

 Wyszlochać, szlochając wypowiedzieć; szlochaniem wyjednać, wypłakać; w. ś., wypłakać ś., naszlochać ś. aż do zmęczenia.

 Wyszłapać, szłapiąc wydeptać, wygnieść; w. konia = przełożyć nogę, którą zaszłapił, wyszłapić.

 Wyszmalcować — p. Wysmalcować.

 Wyszmelcować, dać na melalu szmelc, t. j. powłokę, zabezpieczającą od rdzewienia, pokryć szmelcem.

 Wysznurować, uwolnić ze sznurów, odwiązać, rozwiązać, wywikłać zdejmując sznury; sznurami obwiązać; w. usta = zacisnąć; w. ś., sznurkami, sznurówką ścisnąć ś., wyprostować ś.

 Wyszorować, szorując, myjąc, trąc wyczyścić; szorując, trąc, zrobić dziurę, przetrzeć.

 Wyszpaczkować, szpaczkując wygadać, wypaplać.

 Wyszpecić, uczynić szpetnym, oszpecić.

 Wyszperać, szperając wynaleźć, przetrząsając odszukać; czyniąc poszukiwania, odkryć co, dojść czego.

 Wyszpiegować, szpiegując odkryć, wykryć co, wyśledzić co, wywiedzieć ś. o czym, dojść czego szpiegowaniem.

 Wyszpilować, szpilkami naznaczyć, zaznaczyć; w wielu miejscach nakłóć, ukłóć.

 Wyszprycować, za pomocą szprycki wypuścić jaki płyn; szprycując pokryć a. oczyścić co.

 Wyszrotować, wyrżnąć szrot, kawał czego ze środka (np. mięsa).

 Wyszrubować — p. Wyśrubować.

 Wysztafirować (się), wystroić (ś.), wymuskać (ś.) starannie, ozdobnie, śmiesznie, do przesady.

 Wysztukować, z odpowiedniego materjału, z kawałków rozmaitych, co zestawić, uszyć; sztukami, kawałkami nadstawić, uzupełnić, wyłatać.

 Wyszturchać, Wysturkać, Wyszturchnąć, Wysturknąć, szturchając wypchnąć, szturchańcami wyprzeć; naszturchać ś. kogo; w. ś., zmęczyć ś. szturchając nawzajem jeden drugiego.

 Wyszturmować, szturmem wyprzeć, wyrugować przemocą, gwałtem; natrętnością, wymóc, wymusić.

 Wysztychować, sztychując wyrysować, rylcem zrobić rysunek na metalu; napisać pięknie i starannie.

 Wyszukać — p. nied. Wyszukiwać.

 Wyszukanie, przyślą starannie aż do przesady, z przesadną ozdobnością.

 Wyszukaność, cecha tego, co jest zbyt wyszukane.

 Wyszukany, imiesł. od Wyszukać; z przesadną starannością zrobiony, przesadnie ozdobny, wymyślny, wytworny, wyrafinowany, wykwintny, nienaturalny.

 Wyszukiwać, dok. Wyszukać; długo szukać, usilnie poszukiwać; po długim szukaniu znajdywać, wynajdywać.

 Wyszumieć, przestać szumieć, naszumieć ś. dostatecznie; ukończyć, odbyć fermentację, wyburzyć ś.; o trunku: wywietrzyć z głowy; przen., przestać szumieć, pozbyć ś. szumu z głowy; młode wino a. piwo musi w. = młodzież musi ś. wyhulać, nim ś. ustatkuje; w. ś., wytrzeźwić ś.; przen., przyjść do równowagi po hulankach, szumnym życiu, ustatkować ś., uspokoić ś.

 Wyszumować — p. nied. Wyszumowywać.

 Wyszumowywać, dok. Wyszumować; usuwać szumowiny, oczyszczać z szumowin; w. ś., być wyszumowywanym.

 Wyszwarcować, czernidłem dobrze natrzeć, pofarbować na czarno: w. wąsy, buty.

 Wyszybować, szybując wysunąć, wyprowadzić; w, ś., wzbić ś. w górę, wylecieć.

 Wyszycie, to, co na czym szyciem zrobiono, igłą i nitką wyrobiono, jakieś ozdoby, hafty.

 Wyszyć — p. nied. Wyszywać.

 Wyszydzać, dok. Wyszydzić; szydzić z kogo zjadliwie, z natrząsaniem ś., naśmiewać ś. z kogo, z czego.

 Wyszynk, sprzedaż napojów, trunków przez szynkarza.

 Wyszynkować — p. nied. Wyszynkowywać.

 Wyszynkowywać, dok. Wyszynkować; wyprzedawać trunki; o naczyniu: szynkując wypróżniać.

 Wyszyplać, dok. Wyszypleć; skubiąc wyrywać, wyskubywać.

 Wyszywać, dok. Wyszyć; szyjąc wyrabiać na czym jakie ozdoby, figury; w. czym, pokrywać, wykładać i przyszywać to, czym ś. co pokrywa; zużywać wszystkie nici, lub to, czym ś. szyje.

 Wyszywanie, rzecz. od Wyszywać; ozdoba wyszywana na tkaninie, na ubraniu, wyszycie, haft.

 Wyszywanka p. Wyszywanie.

 Wyszywka — p. Wyszywanie.

 Wyścibiać (się), Wyściubiać (się), dok. Wyścibić (ś.), Wyściubić (ś.); wysuwać (ś.), wychylać (ś.), wytykać (ś.), wystawać, wydostawać (ś.) nieco na zewnątrz.

 Wyściełać, Wyścielać, dok. Wysłać; kłaść warstwę czego, np. włosa, pierza, waty i t. p., aby co zrobić miękkiem; rozścielać co na jakiej powierzchni.

 Wyściełka, to, czym wysłano jakąś rzecz; to, co ś. czym wyścieła, przykrycie.

 Wyścig, bieg dwu a. więcej osób, zwierząt po jednej drodze, z których każde pragnie prześcignąć, uprzedzić inne; prześciganie ś., ubieganie ś. o pierwszeństwo, o zwycięstwo: w-i konne, w-i cyklistów, w-i samochodowe i t. p.; iść na w-i = ścigać ś.; w-iem, na w., na w-i = w zawody, chcąc wyścignąć, wyprzedzić jeden drugiego.

 Wyścigać, dok. Wyścignąć; biec za biegnącym, by go wyprzedzić; dościgać, dopędzać; w. ś., usiłować, wyprzedzić ś. wzajemnie, iść w zawody, na wyścigi.

 Wyścinać, pościnać, powycinać całą ilość czego.

 Wyślabizować — p. Wysylabizować.

 Wyślakować — p. Wyszlakować.

 Wyśledzać, dok. Wyśledzić; śledząc znajdywać, wynajdywać, odkrywać, dochodzić.

 Wyśledziciel, człowiek, który wyśledza, wywiadowca, szpieg.

 Wyślepiać, dok. Wyślepić; w. oczy = męczyć, nużyć zbyt natężonym przypatrywaniem ś.; w. co = odczytywać, rozpoznawać natężeniem wzroku, dopatrywać z trudnością.

 Wyślęczać, dok. Wyślęczeć, Wyślęczyć; ślęcząc, pilnie pracując, wynajdywać co z trudem, odrabiać z trudem, wykończać co.

 Wyśliczniać, dok. Wyślicznić; czynić ślicznym, upiększać, ozdabiać; w. ś., stawać ś. ślicznym.

 Wyśliniać, dok. Wyślinić; wyrzucać co ze śliną.

 Wyślizgać, trąc, pocierając, wygładzać, uczynić ślizkim; w. ś., naślizgać ś. dowoli.

 Wyślizgać się, dok. Wyślizgnąć ś., Wyśliznąć ś.; wymykać ś., wysuwać ś. przez to, że ś. jest ślizkim; przen., wyzwalać ś., wymykać ś. zręcznie, wykręcać ś. z niebezpieczeństwa; wyśliznąć ś. z sideł = wyplątać ś. zręcznie; wyśliznęło mi ś. słówko = powiedziałem nieostrożnie; majątek wyśliznął mu ś. z rąk = stracił go.

 Wyślizgiwać — p. Wyślizgać.

 Wyślizgnąć się, Wyśliznąć się — p. nied. Wyślizgać się.

 Wyśliż, owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.

 Wyśmiać — p. nied. Wyśmiewać.

 Wyśmiardnąć, stracić smród, przestać śmierdzieć.

 Wyśmiech, pośmiewisko.

 Wyśmienicie, przysł., doskonale, przewybornie, pysznie, znakomicie

 Wyśmienitość, właściwość rzeczy wyśmienitej.

 Wyśmienity, przewyborny, znakomity, doskonały, pyszny.

 Wyśmiewać, Wyśmiać; śmiechem, słowami, minami, giestami wytykać wady, ułomności, śmieszne strony osoby a. rzeczy; wystawiać na pośmiech, podawać na pośmiewisko, wyszydzać w opisie, w obrazie, w opowiadaniu; w. ś., drwić z kogo, z czego, przedrwiwać, naigrawać ś., naśmiewać ś.

 Wyśmiewca, ten, który kogo a. co wyśmiewa, szyderca.

 Wyśnić — p. nied. Wyśniwać.

 Wyśniecić, wyronić, zgubić.

 Wyśnienie, rzecz. od Wyśnić; marzenie senne, senne widziadło; sprawdzenie ś. snu.

 Wyśnieżać, dok. Wyśnieżyć; czynić białym jak śnieg.

 Wyśniwać, dok. Wyśnić; czerpać, brać co z marzeń sennych; wysnuwać coś w marzeniu, urajać; przepowiadać co komu we śnie; ziszczać to, co ś. śniło; w. ś. = ukazywać ś. we śnie, wyjawiać ś. we śnie; wymarzać ś., urajać ś. we śnie; o marzeniu sennym: ziszczać ś. w rzeczywistości.

 Wyśpiech, pośpiech w przygotowaniach.

 Wyśpieszać, dok. Wyśpieszyć; przygotowywać, przysposabiać z pośpiechem.

 Wyśpiew, wesoły śpiew.

 Wyśpiewać — p. nied. Wyśpiewywać; odśpiewać co, jaką pieśń; powiedzieć co tajnego pod przymusem; w. ś., nasycić ś., zmęczyć ś. śpiewem.

 Wyśpiewywać, dok. Wyśpiewać; odzywać ś. śpiewem, śpiewać czas jakiś; wysławiać, uwielbiać, wychwalać śpiewem, chwałę czyją śpiewać, wyrażać śpiewem: w. kogo, co, przedstawiać, określać w śpiewie, śpiewać; śpiewać co do końca, przedstawiać w śpiewie całkowicie; śpiewem uzyskiwać, śpiewaniem wyjednywać; wyjawiać, wydawać, wygadywać tajemnicę.

 Wyśrubować — p. nied. Wyśrubowywać.

 Wyśrubowywać, dok. Wyśrubować; odkręcając gwinty, wyjmować co; w. cenę czego = podnosić cenę czego, podnosić wartość nad miarę; przesadzać w ocenianiu czego; w. ś., być wyśrubowywanym, podnoszonym.

 Wyświadczać, dok. Wyświadczyć; wykazywać świadectwem, dowodami; udowadniać, stwierdzać dowodami, że tak jest, a nie. inaczej; w. kogo, świadczyć na jego korzyść, usprawiedliwiać, oczyszczać z zarzutu swoim świadectwem; poświadczać, zaświadczać, okazywać; w. kogo = powoływać go na świadka, świadczyć ś. nim dla stwierdzenia słuszności swojej sprawy, na swoje usprawiedliwienie; w. co komu, wyrządzać, czynić co, dokonywać czego na czyją korzyść: w. komu honor, usługę, łaskę, dobrodziejstwo; w. ś., być wyświadczanym, świadczyć o samym sobie, stwierdzać prawdę czego.

 Wyświadczyć — p. nied. Wyświadczać.

 Wyświdrować, świdrując zrobić, wywiercić dziurę; wydobyć część czego za pomocą świdra; w. cenę czego = podnosić w cenie, w wartości, wyśrubować.

 Wyświecać, dok. Wyświecić; wypuszczać, wydzielać z siebie, jako światło, jako promienie świetlne, wypromieniać; wydobywać na światło, wyjawiać, czynić oczywistym, nie ulegającym żadnej wątpliwości; w. kogo, co, ukazywać w jaśniejszym świetle, jasno wytykać; w. kogo skąd = wypędzać, wyganiać sromotnie w jasny dzień, wobec zgromadzonego ludu, wywoływać; w. kartę = oznaczać ją, jako kozerę, t. j. atut; w. przed ludźmi czym = popisywać ś. czymś nagannym; w. ś., stawać ś. jawnym, oczywistym, nie ulegającym żadnej wątpliwości.

 Wyświeceniec, wygnaniec, wywołaniec, banita.

 Wyświegotać, świegotaniem wyrazić; świegocąc wydać, wypaplać, wygadać; świegotaniem wymóc, wymusić.

 Wyświęcać, dok. Wyświęcić; udzielać komu sakramentu kapłaństwa, poświęcać z odpowiedniemi ceremonjami kościelnemi na urząd kapłański; wyzuwać z kapłaństwa, pozbawiać święceń; w. kartę = naznaczać ją, jako świętną, t. j. atut; w. ś., otrzymywać święcenia kapłańskie; ukazywać ś. w postaci świątecznej; o kartach: być wyznaczanym jako atut.

 Wyświst, wyświstanie, wygwizdanie; szyderstwo wyrażone świstem.

 Wyświstać, wyrazić coś świstem, wygwizdać; świszcząc okazać pogardę komu, świstaniem wyszydzić; w. ś., nasycić ś., zmęczyć ś. świstaniem.

 Wytaborować, wyruszać taborem; utaborować wysoko.

 Wytaczać, dok. Wytoczyć; tocząc, wyciągać, wydostawać na zewnątrz; wytykać, wysuwać; wyprowadzać tłumnie, wywodzić gromadnie; sprawiać, że płyn jakiś wycieka, wypływa, wylewać, wypuszczać jakieś ciało płynne: w. łzy komu = wyciskać; w. krew komu = ranić, zabijać; w. z krwią żywot = umierać; wykładać, wyjaśniać, wyprowadzać co w mowie a. na piśmie: w. rzecz, rozmowę, czyn = rozpoczynać; w. proces komu = zanosić na kogo skargę do sądu, zapozywać do sądu; wyrabiać na warsztacie tokarskim; ostrzyć na osełce a. innym toczydle, toczyć, odtaczać, wecować; w. dziurę; o robactwie: wygryzać, wyjadać; w. ś., być wytaczanym; rozpoczynać ś., być wszczętym: proces, rozmowa, dyskurs ś. wytacza; wyruszać tłumnie w drogę.

 Wytajać, oczyszczać ś. od lodu, śniegu, wskutek jego tajania; o śniegu, lodzie: topnieć, rozpuszczać ś.

 Wytańcować, Wytańczyć, tańcem wyrazić; tańcując uzyskać; w. ś., natańcować ś., natańczyć ś. do syta.

 Wytapiać, dok. Wytopić; pozbawiać życia przez utopienie pewnej liczby istot; topiąc w ogniu, oddzielać części, dające ś. roztopić, od nietopliwych, wypławiać: w. tłustość, w. kruszce z rudy; w. ś., topniejąc oddzielać ś. od części nietopliwych, wypławiać ś.

 Wytarać, wytarzać.

 Wytarabanić, wybić jaką melodję na bębnie, odegrać co bez czucia; wyprawić precz, zniewolić do wyjścia; w. ś., wyjść, wynieść ś.

 Wytargać, Wytargnąć, targnąwszy, pociągnąwszy gwałtownie, wyrwać, wydrzeć; w. kogo, np. za uszy, za włosy, mocno i wielokrotnie pociągnąć; zrobić wycieczkę na nieprzyjaciela, wypaść zbrojno ze swego kraju w granice nieprzyjacielskie, zrobić wycieczkę z obleganej twierdzy.

 Wytargować, targując ś., otrzymać co za niższą cenę, wymóc obniżkę ceny; przen., z trudnością co otrzymać, uzyskać, wyrobić z trudem; w. ś., ukończyć targi dla uzyskania zniżki ceny.

 Wytarmosić, wytrząść, wytargać kogo, zwłaszcza za włosy, wyczubić.

 Wytarty, tarciem oczyszczony, wygładzony; tarciem nadpsuty; w-e czoło = człowiek bezczelny, bezwstydnik, cynik.

 Wytarzać, tarzając wywalać, wytrzeć; ukończyć długie tarzanie kogo a. czego w czym; w. ś., tarzając ś., wywalać ś., zawalać ś., wytrzeć ś., natarzać ś.

 Wytatarować komu skórę = obić kogo, wytuzować, oćwiczyć, wychłostać.

 Wytchnąć, odpocząć.

 Wytchnięcie, Wytchnienie, krótki odpoczynek po znużeniu; bez w-a = nieustannie, niezmordowanie, niezmęczenie.

 Wytemperować, wszystko zatemperować; ułagodzić, przyprowadzić do zastanowienia, do rozumu.

 Wyterlikać, wyrazić trelującym głosem a. śpiewem; wytrelować.

 Wyterminować, wysłużyć czas naznaczony na naukę u rzemieślnika a. kupca, np. o uczniu, chłopcu; w. kogo, wyzwolić na czeladnika po odsłużeniu pewnego czasu; w. kogo skąd = wyrugować, wypędzić, wywłaszczyć, wykwitować.

 Wytępiać, dok. Wytępić; czynić tępym, stępiać; w. kogo, co, wyniszczać, wymordowywać, wygładzać do szczętu, wygubiać, wypleniać do ostatka; w. ś., stawać ś. tępym, tępieć; wymordowywać ś. wzajemnie, zabijać do ostatniego.

 Wytępiciel, ten, który wytępia.

 Wytężać, natężając wyprężać, silnie natężać, robić co z wysiłkiem: w. umysł, pamięć, wzrok, słuch; w. ś., silnie ś. natężać, wysilać ś.

 Wytkać, Wytknąć, p. nied. Wytykać.

 Wytknąć — p. nied. Wytykać.

 Wytleć, wypalić ś. do ostatka, wypaliwszy ś. wygasnąć.

 Wytlić, sprawić, ażeby ś. co wypaliło, wypalić, wygasić.

 Wytłaczać, dok. Wytłoczyć; tłocząc, gniotąc, prasując, odłączać jedne cząstki od drugich, zwłaszcza płynne od stałych: w. wino, sok, olej; tłocząc, uderzając, gniotąc, odciskać jakiś znak na czymś miękkim; odbijać na tłoczni drukarskiej, drukować; w. co czym, tłocząc, pchając, wypełniać, wypychać, napychać szczelnie; tłocząc, depcąc niszczyć, tratować, wydeptywać.

 Wytłoczny — p. Wytłoczysty.

 Wytłoczyć — p. nied. Wytłaczać.

 Wytłoczynowy, Wytłoczynny, odnoszący ś. do wytłoczyn.

 Wytłoczyny, coś z czego wytłoczonego; słód, z którego wyciągnięto materje potrzebne do wyrobu piwa, używane jako pasza dla bydła i świń, wysłodziny.

 Wytłoczysty, Wytłoczny, dający ś. łatwo wytłaczać, wygniatać.

 Wytłoki (-ów), ślady na murawie lub ziemi, które jeleń a. łoś racicami wyciskają; wytłoczyny.

 Wytłómaczyć — p. Wytłumaczyć.

 Wytłuc — p. nied. Wytłukać; w. kogo, wybić, wygrzmocić.

 Wytłuk, kobieta a. mężczyzna, prowadzący życie rozwiązłe.

 Wytłukać, dok. Wytłuc; tłukąc rozbijać, wybijać, np. szybę; wyłamywać, np. dziurę w murze; tłukąc, wydobywać co, np. ziarna, siemię; tłukąc rozbijać pewną ilość czego, np. przedmiotów szklanych; tłukąc niszczyć, wybijać: grad wytłukł zboże.

 Wytłumaczyć, wyłożyć, wyjaśnić to, co było niezrozumiałe, niewyraźne; usprawiedliwić, tłumacząc, wyjaśniając szczegóły, dotyczące sprawy a. okoliczności łagodzące.

 Wytłumić, wygasić, wyniszczyć, stłumić.

 Wytłuścić, zrobić tłustym, powalać tłustością, zatłuścić.

 Wytłuścieć, stać ś. tłustym, tucznym.

 Wytoczyć — p. nied. Wytaczać.

 Wytok, wytoczenie, wytaczanie; przyrząd do zatykania i zawieszania szabli, tok.

 Wytopić — p. nied. Wytapiać.

 Wytopnieć, topniejąc, wydobyć ś. z czego, stopniawszy, wyciec skąd.

 Wytorować, zrobić drogę wygodną, zrobić tor, utorować.

 Wytracać, dok. Wytracić; wygubiać do szczętu, wyniszczać, wytępiać wszystkich jednego po drugim.

 Wytraciciel, człowiek, który kogo a. co wytraca, wygubia.

 Wytracić — p. nied. Wytracać.

 Wytraczać — p. Wytroczać.

 Wytraktować, uzyskać co na kim za pomocą traktowania z nim.

 Wytrapiać, dok. Wytrapić; trapiąc, męcząc, dręcząc, niepokojąc, wycieńczać, wyniszczać; w. co na kim, trapiąc uzyskiwać, wymuszać — p. Wytropiać.

 Wytratować, całkiem podeptać, wyniszczyć, stratować.

 Wytrawiacz — p. Wytrawiciel.

 Wytrawiać, dok. Wytrawić; wyniszczać rośliny na polu, na łące, pozwalając wyjadać je bydłu a. koniom, wypasać; w. co, wyniszczać, wyjadać, wygryzać działaniem ognia a. kwasu; w. kogo, co, wyzuwać z mienia, pożerając je a. dając na pożarcie; przen., przetrawiać, znosić; wycieńczać, wyniszczać, wychudzać, umniejszać czyją siłę żywotną; wytępiać, wybijać, wymordowywać do ostatniego; w. ś., wycieńczać ś., wysilać ś., tracić siłę a. majątek; o płynach, o trunkach: klarować ś. przez długie stanie, nabierać mocy: stawać ś. doświadczeńszym.

 Wytrawiciel, człowiek, który wytrawia, wyniszcza; robotnik, wytrawiający klisze w trawiarni.

 Wytrawić — p. nied. Wytrawiać.

 Wytrawiony, którego wytrawiano; klarowny, wystały, wytrawny; przygotowany przez poddanie działaniu kwasu.

 Wytrawny, o trunkach, o napojach: klarowny, wystały, sklarowany przez stanie, wystały; o człowieku: światły, doświadczony, mający zdrowy sąd o rzeczach, praktyczny.

 Wytrąbić — p. nied. Wytrąbywać.

 Wytrąbywać, dok. Wytrąbić; wyrażać trąbiąc; wygrywać na trąbie; oznajmiać, ogłaszać, publikować co na trąbie; przywoływać, przyzywać graniem na trąbie; wyprowadzać, wypędzać przy odgłosie trąb; rozgadywać, roznosić wiadomość jaką, rozpowiadać jaką tajemnicę.

 Wytrącać, dok. Wytrącić; trącając, wybijać, wypychać, wyrzucać, sprawiać, że coś wyskoczy, wypadnie; w. co, odejmować przy rachunku od ogólnej sumy, potrącać na czyjąś korzyść a. niekorzyść; nie wypłacać całej należności, urywać z niej część; trąciwszy o co, łamać, sprawiać, że ś. wywichnie: w. staw u ręki, u nogi; wydzierać, wyrywać, sprawiać, że wypadnie z ręki; sprawiać, że coś wyjdzie z równowagi, przechyli ś., obali ś.; przen., w. z równowagi ducha a. umysłu = pozbawiać spokoju wewnętrznego, wyprowadzać z cierpliwości, powodować wybuch gniewu i t. p.; w. ś., być wytrącanym.

 Wytrącić — p. nied. Wytrącać.

 Wytrelować, trelując, wyśpiewać, odśpiewać.

 Wytrepanować, wyciąć trepanem kawałek kości z czaszki.

 Wytreskotać, wypałaszować, wykrzyczyć, wywrzeszczeć.

 Wytresować, ułożyć do czego: przyuczyć, wyuczyć, wykształcić, przyzwyczaić.

 Wytresowany, wyuczony czego, przyuczony do czego.

 Wytretować, wytratować.

 Wytrębywać — p. Wytrąbywać.

 Wytroczać, Wytraczać, dok. Wytroczyć; uwalniać z troków, wyzwalać z więzów, z niewoli.

 Wytrokować, wyciągać, rozciągać, rozstawiać: w. sieci; dobrze upakować.

 Wytropiać, dok. Wytropić; znaleźć ślad, odszukać, dojść czegoś ukrytego, utajonego, wpaść na trop.

 Wytruć, trucizną wygubić, wytracić pewną liczbę zwierząt a. ludzi.

 Wytrupieszeć, wygnić, wypróchnieć wewnątrz.

 Wytrwać, przeżyć cierpliwie pewien okres czasu, przetrwać; nie dać ś. unieść jakiejś osobnej namiętności, oprzeć ś. jej; pozostać na swoim stanowisku, przy swoim zamiarze, przy swojej pracy, pomimo wszeikich przeszkód i przeciwności, nie ustawać w przedsięwzięciu; w. co, mężnie znieść trudy, cierpienia, wycierpieć do końca cierpliwie; znieść przez cierpliwość, ścierpieć.

 Wytrwale, przysł., z wytrwałością, stale, nie zrażając ś. niczym.

 Wytrwałość, zdolność cierpliwego znoszenia wszelkich cierpień i wszelkich przeciwieństw, przezwyciężania ich cierpliwością i stałością charakteru.

 Wytrwały, cierpliwie znoszący cierpienia, stały w swoich przekonaniach, czynnościach, pomimo przeszkód, wytrzymały, nie dający ś. odwieść od swych zamiarów i przedsięwzięć mimo przeciwieństw.

 Wytrwanie, przetrwanie do końca, wytrzymanie, zniesienie cierpliwe; wytrwałość.

 Wytrwonić, zmarnować rozrzutnością, roztrwonić, strwonić.

 Wytrybować, wyczyścić, zrobić czystym przez wyłączenie nieczystości; w. roślinę = sztucznemi środkami przyśpieszyć jej wzrost; w. ś., pozbyć ś. części zanieczyszczających.

 Wytrych, narzędzie do odmykania bez klucza zamków.

 Wytrykus, Wytrykusz, dozorca rzeczy kościelnych; zakrystjan.

 Wytrysk, uderzenie płynu w górę lub w bok; płyn, bijący w górę z ziemi, a. sztucznie wyciskany, wylewający ś.

 Wytryskać, tryksając, wybić; w. ś., odbyć walkę, bijąc ś. rogami; wyszturchać ś. wzajem.

 Wytryskiwać, Wytryskać, dok. Wytrysnąć; o płynie: wylewać ś. cieńszą lub szerszą strugą, tryskać, bić w górę, wybuchać; przen., wydobywać ś., wydostawać ś., pojawiać ś. ze środka czego szybko, wynikać, jako następstwo, wypływać; w. co, wypuszczać płyn jaki, zwłaszcza przez wązki otwór.

 Wytrysnąć — p. nied. Wytryskać.

 Wytrzaskać — p. Wytrzasnąć.

 Wytrzaskiwać, dok. Wytrzaskać, Wytrzasnąć; wyrzucać, wypędzać z trzaskiem, z hałasem, wypuszczać z trzaskiem; wymuszać, uzyskiwać trzaskaniem, fukaniem, krzykiem; wypadać, wybiegać, wylatywać z trzaskiem; wytrzaskać kogo = wybić; skąd ci to wytrzasnę? = skąd wezmę?

 Wytrzasnąć — p. nied. Wytrzaskiwać.

 Wytrząsać, dok. Wytrząść, Wytrząsnąć; trzęsąc, roztrząsajcie, wyrzucać, wysypywać co skąd, sprawiać, że co skąd wypadnie; wychylać napój z puhara, wypróżniać do ostatniej kropli; wyrzucać, wypędzać, wyganiać, rugować kogo skąd; targać, tarmosić kogo; roztrząsać, rozważać szczegółowo; w. jak z rękawa = mówić szybko, dużo i gładko; nie z rękawa to wytrząsnął = zdobył pracą; w. ręką = wymachiwać, grożąc, wstrząsać; w. ś., być wytrząsanym; wypadać, wylatać, wysypywać ś. wskutek wstrząsania.

 Wytrząski (-ów), to, co z czego ś. wytrzęsło, odpadki, odłączone wstrząsaniem.

 Wytrząsnąć, Wytrząść — p. nied. Wytrząsać.

 Wytrzebiać, dok. Wytrzebić; wycinać drzewa i krzewy dla oczyszczenia pola pod uprawę; w. kogo, kastrować, trzebić; wymordowywać, wybijać jedno po drugim; opustoszać, sprawiać rzeź, niszczyć; w. ś., pozbawiać ś. części płciowych.

 Wytrzepać — p. nied. Wytrzepywać.

 Wytrzepywać, dok. Wytrzepać; trzepiąc wytrząsać, wybijać, usuwać kurz z czego; trzepiąc oczyszczać; paplać, gadać co prędko; w. kogo, bić, uderzać, walić; wytrzepać komu skórę = obić go porządnie.

 Wytrzeszcz, osoba, mająca oczy wypukłe; gatunek kraba obłęczatka (fig.).

 Wytrzeszczać, dok. Wytrzeszczyć oczy; otwierać je szeroko.

 Wytrzeszczak, człowiek z wytrzeszczonemu oczami, gapa.

 Wytrzeszczeć — p. Wytrzeszczać; przestać trzeszczeć.

 Wytrzeszczyć — p. nied. Wytrzeszczać.

 Wytrzeźwiać, dok. Wytrzeźwić; uczynić znowu trzeźwym, przywracać do stanu trzeźwości, po przepiciu, omdleniu i t. p.; uspokajać, doprowadzać do stanu panowania nad sobą; w. ś., odzyskiwać trzeźwość, przychodzić do stanu trzeźwości, do przytomności, do zastanowienia; opamiętywać ś., reflektować ś.

 Wytrzeźwić — p. nied. Wytrzeźwiać.

 Wytrzeźwieć, wytrzeźwić ś., przyjść do przytomności, do stanu trzeźwości, do zastanowienia; uspokoić ś., opamiętać ś., patrzeć na co rozsądnie, zreflektować ś.

 Wytrzęsikufel, pijak, opój.

 Wytrzymać — p. nied. Wytrzymywać.

 Wytrzymale, przysł., wytrwale.

 Wytrzymałość, własność mechaniczna ciał, okazująca stopień ich oporności na różne działania mechaniczne, jak: uderzenie, ucisk, rozerwanie i t. p.; wytrwałość, stałość w przezwyciężaniu przeszkód i w dążeniach do osiągnięcia celu, nie poddawanie ś.

 Wytrzymały, wytrwały na ucisk, ciosy, nie dający ś. pokonać przeciwnościami, silny.

 Wytrzymywać, dok. Wytrzymać; trzymać tak długo, jak trzeba; trzymać co do oznaczonego terminu; nie kończyć rozpoczętego zdania, trzymać kogo na słowie; znosić, cierpieć; zachowywać równowagę duchową i panowanie nad sobą mimo wszelkich przeszkód, nie dawać ś. unosić namiętnościom; pozostawać w pewnym położeniu, w pewnym stanie, na pewnym miejscu, mimo zewnętrznych sił działających; brać co na cel: w. = wycelowawszy, dobrze czas jakiś mierzyć; w. nutę = grać a. śpiewać ją przez czas dłuższy; w. natarcie = opierać mu ś.; to narzędzie jeszcze jakiś czas wytrzyma = nie złamie ś., nie zepsuje ś.; nie mogli wytrzymać impetowi jazdy = oprzeć ś.; forteca wytrzymała wiele szturmów = odparła; nie mógł wytrzymać = zbrakło mu cierpliwości.

 Wytrzyszcz — p. Wytrzeszcz.

 Wytuczyć, utuczyć, upaść; w. ś., wykarmić ś. aż do nabrania tuszy.

 Wytupywać, dok. Wytupać, Wytupnąć; tupiąc, stukać, wydeptywać, wygniatać; tupaniem wyrażać; tupiąc wyganiać, wypędzać, zmuszać do wyjścia, do usunięcia ś.; uzyskiwać, wyjednywać tupaniem, chodzeniem długim, usilnemi zabiegami.

 Wytuzać, wytargać, wytarmosić, wybić, obić.

 Wytwarzać, dok. Wytworzyć; tworzyć, robić, wyrabiać, kształtować, formować, powoływać do życia, do istnienia; robić jaki wynalazek; rysować, malować, przedstawiać, odtwarzać na rysunku a. obrazie; robić coś wytwornie, przesadzać ś. w kunsztownym odrobieniu czego; w. ś., sadzić ś., wysadzać ś., starać ś. odznaczyć, wyróżnić z pośród innych; przeradzać naturę swoją, wyzuwać ś. z przyrodzenia własnego.

 Wytwornie, przysł., z wytwornością, z wykwintem, wyszukanie, doborowo, bogato, elegancko, gustownie.

 Wytwornisia, kobieta, pięknie ś. ubierająca, lubiąca wytworność, komfort, wykwint; przesadnie wymuszona.

 Wytworniś, mężczyzna lubiący wszystko co wytworne, wykwintne, ubierający ś. wykwintnie.

 Wytworność, wykwintność, cecha tego, co jest wytworne.

 Wytworny, pełen wytworności, wykwintny, wyszukany, gustowny, kunsztowny, piękny; pyszny, elegancki, bogaty; dokładnie odrobiony, wygładzony, wymuskany, wycackany, wypracowany w najdrobniejszych szczegółach.

 Wytworzyć — p. nied. Wytwarzać.

 Wytwór, istota, coś istotnego, żyjącego; wytworzenie czego, coś sztucznie zrobionego; towar, produkt, wyrobiony w fabryce z surowego materjału, wyrób, fabrykat; wytworność, gładkość w obejściu.

 Wytycz, wytykanie, wymierzanie; dziesięcina, pobierana przez duchowieństwo zboru, wytyczna, wytyczne.

 Wytyczna (-ej) — p. Wytycz; wskazówka postępowania, rozumowania, sądzenia, zapatrywania, droga wytknięta, zasadnicza.

 Wytyczne (-ego) – p. Wytycz.

 Wytycznik, wytykający dziesięcinę w naturze dla księdza.

 Wytyczny, dotyczący wytyczy, czyli dziesięciny; dotyczący wytykania a. wytknięcia, wytknięty, wysunięty; punkt w. = zasadniczy, najważniejszy, najwybitniejszy, będący wskazówką postępowania.

 Wytyczny (-ego), w dawnym wojsku polskim żołnierz, postawiony przed kolumną, aby ta mogła kierować ś. w marszu, miał zwykle u karabina znaczek kolorowy.

 Wytyk — p. Wytycz.

 Wytykać, dok. Wytknąć; wysuwać, wystawiać, wysadzać skąd, na zewnątrz czego, czynić, aby co sterczało; wysyłać kogo naprzód, narażając go na niebezpieczeństwo; wytrącać, wybijać, sprawiać, że wyskoczy z miejsca; pokazywać palcem, jawnie okazywać: w. palcem = wskazywać z szyderstwem, z urąganiem, z wyrzutem, z naganą; ukazując, wydzielać, wyznaczać, wybierać, wyłączać: w. dziesięcinę; tykami oznaczać granice czego, oznaczać za pomocą kołków, wbitych w ziemię; wyjmować coś wetkniętego, odtykać; w. komu, wady, błędy = wskazywać z naganą; w. komu drogę= w skazywać, jak ma postępować; w. ś., być wytykanym; wysuwać ś., wystawać, wysterkać skąd; w. ś., pokazywać siebie nawzajem palcami; wykazywać wzajemnie sobie swoje błędy, usterki, wady i t. p.

 Wytykać, dok. Wytkać; wyrabiać, wytwarzać na warsztacie tkackim, wyobrażać jakieś wzory na tkaninie za pomocą roboty tkackiej; wypotrzebowywać, zużywać na tkanie; w. czym, wypychać, napychać.

 Wytynkować, ściany pokryć tynkiem; w. twarz = pokryć ją bielidłem, różem.

 Wyuczać, dok. Wyuczyć; nauczać czego, rozwijać zdolność do czego, ćwiczyć w czym; w. ś., być wyuczanym, uczyć ś. czego, przywykać do czego, wdrażać ś. w co.

 Wyuczyć — p. nied. Wyuczać.

 Wyuzdać, wyzwolić z uzdy; przen., rozpuścić, rozpasać; w. ś., przen., puścić ś. na co, pozwolić sobie na co; rozpasać ś., rozpuścić ś. bez umiarkowania.

 Wyuzdanie, wyzwolenie z uzdy; rozpasanie, rozpusta; przysł., rozpustnie, swawolnie, niepohamowanie.

 Wyuzdany, z uzdy wyzwolony; rozpuszczony, rozpasany, rozpustny; dochodzący do ostateczności w złym, zuchwały, niepohamowany.

 Wywabiać, dok. Wywabić; wabiąc, wywoływać, wyciągać, skłaniać do wyjścia skąd; wyprowadzać, wabiąc; w. plamę = usuwać ją, wyciągając, rozkładając chemicznie to, co plamiło.

 Wywabić — p. nied. Wywabiać.

 Wywadzać — p. Wywodzić i Wywieść.

 Wywadzić co na kim, uzyskać, wymóc wadzeniem ś., kłótnią; w. ś., wykłócić ś. z kim aż do zmęczenia.

 Wywaga, wyważanie; coś wyważonego.

 Wywalać, dok. Wywalić; wyrzucać, wytaczać na zewnątrz czego; waląc, obalając, przewracając, wydostawać, wydobywać, wyruszać z miejsca; wytykać, wystawiać, wypinać: w. język, brzuch; w. oczy = wytrzeszczać; w. ś., waląc ś., wypadać skąd; hurmem, gromadą wybiegać, wychodzić skąd.

 Wywalczać, dok. Wywalczyć; otrzymywać, osiągać co przez walkę, zdobywać.

 Wywalić — p. nied. Wywalać.

 Wywaliny (-in), złomy wywalone.

 Wywałaszyć, uczynić wałachem, wytrzebić, wykastrować.

 Wywałęsać się, nawałęsać ś. do syta.

 Wywałkować, wyrównać za pomocą wałka, wygładzić; wybić, obić porządnie.

 Wywaporować, wypuścić wyziewy, parę; wyparować, ulotnić ś.

 Wywar, wywarzanie, wygotowywanie czego; to, co ś. wywarza, to, co otrzymano po wywarzeniu czego, dekokt; w. w gorzelnictwie: resztki kartofli, pozostałe po oddystylowaniu, stanowiące paszę dla bydła, braha.

 Wywarować, ustrzec ś.

 Wywartować, odbyć wartę, wyszukać, wyszperać.

 Wywarzać, dok. Wywarzyć; za pomocą warzenia wydobywać pewne części z czego; w. ś., być wywarzanym.

 Wywarzyny (-yn), części pozostałe po wywarzeniu.

 Wyważać, dok. Wyważyć; wyciągać, wyrywać, wysuwać, wyruszać z miejsca coś ciężkiego, podważywszy drągiem; wyzwalać, oswobadzać, wyrywać z rąk czyich; rozważać co pilnie, roztrząsać w myśli, wnioskować na podstawie danych okoliczności; oznaczać ściśle wagę, ciężar czego; odważać skrupulatnie na wadze pewną ilość czego; w. ś., być wyważanym.

 Wywąchać, węchem dojść czego, wyśledzić, wywęszyć; przen., dojść czego sprytem, przenikliwością, przewąchać, przewidzieć.

 Wywczas, wypoczynek; w-y letnie = wakacje, urlop letni.

 Wywczasować się, wypocząć, odpocząć.

 Wywdzięczać się, dok. Wywdzięczyć ś., wypłacać ś. wdzięcznością za usługę, za dobrodziejstwo.

 Wywdzięczyć się — p. nied. Wywdzięczać ś.

 Wywdzięka, wywdzięczanie się, przysługa, oddana za przysługę.

 Wywecować, wecując wyostrzyć.

 Wywerbować, werbując wybrać.

 Wywetować, oddać wet za wet, odpłacić, wynagrodzić.

 Wywędrować, wyjść, wyjechać z kraju, z miejsca zamieszkania, pójść na wędrówkę, zmienić miejsce zamieszkania, wyemigrować.

 Wywędzić, wędząc co wysuszyć; przen., wycieńczyć nędzą, głodem; w. ś., wędząc ś., wyschnąć; wynędznieć, wychudnieć.

 Wywęszyć, węchem wyśledzić, przewąchać; przen., sprytem, przenikliwością dojść czego, wywąchać.

 Wywęższać, dok. Wywęższyć; robić węższym, zwężać.

 Wywiać – p. nied. Wywiewać.

 Wywiad, Wywiady, zwiady, przeszpiegi; badanie, dochodzenie, śledztwo; zręczne wypytywanie kogoś dla dowiedzenia ś. czego; wiadomość, zręcznym sposobem otrzymana; wypytywanie ś. przez dziennikarza różnych osób wysoko postawionych albo wpływowych dla ustalenia istoty jakiegoś faktu politycznego, społecznego, dla dokładnego zbadania jakiejś strony życia współczesnego i podania rezultatów tych badań do wiadomości publicznej w piśmie a. w broszurze, interwiew.

 Wywiadowca, żołnierz, posłany na wywiady, używany specjalnie do wywiadów; szpieg; dziennikarz, przeprowadzający wywiad z osobistością wpływową; skaut, harcerz.

 Wywiadowczy, odnoszący ś. do wywiadów a. wywiadowcy: oddział w., służba w-a.

 Wywiadywać się, dok. Wywiedzieć ś.; starać ś. dowiedzieć o czym; śledzić, badać kogo urzędownie; podsłuchiwać, szpiegować.

 Wywianować, o kobiecie: usunąć od posiadania wiana.

 Wywiązać — p. nied. Wywiązywać.

 Wywiązywać, dok. Wywiązać; wyjmować, wydobywać z zawiązania, z węzła, rozwiązywać, rozwijać; wyplątywać, wyzwalać; oswobadzać z trudnego położenia, z kłopotów; wyjaśniać, wykładać, tłumaczyć co; wyprowadzać co skąd, jako wniosek, wyciągać, wnioskować; usuwać prawnie z majętności, nieprawnie nabytej; wiążąc, wyrabiać; w. ś., rozwiązując to, co krępuje, uwalniać ś., wydobywać ś. z węzła; w chem., wydzielać ś., jako osobne ciało, przy jakiejś reakcji chemicznej; rosnąc, rozwijając ś., wyrastając, wydobywać ś.; wynikać, wypływać z czego, jako wniosek, jako następstwo czego; w. ś. z czego = spełniać swą powinność, obowiązek, zadanie, czynić zadość im i t. p.; odpłacać ś. wzajemnością, spełnieniem przysługi, wypełniać przyrzeczenie.

 Wywichlić, Wywichłać, wywikłać.

 Wywichnąć, wykręcić, wybić jaki członek ze stawu, zwichnąć.

 Wywichnięcie, wyskoczenie stawowej główki kości z jej normalnego położenia, t. j. ze stawu, połączone często z zapaleniem.

 Wywić — p. Wywijać.

 Wywiedzieć się — p. nied. Wywiadywać ś.

 Wywiedziny (-in), wywiady.

 Wywieńczyć, ozdobić wieńcem, uwieńczyć; ukoronować.

 Wywierać, dok. Wywrzeć; warząc ś., gotując ś., wypuszczać z siebie pewne części; przy warzeniu ś. ulatywać wraz z parą, ulatniać ś.; wypuszczać z zamknięcia, oswobadzać z więzów, spuszczać z uwięzi, pozwalać wybiegać, wylatywać; wyrzucać, wymiatać, wypychać z siebie, wylewać; wytykać, wystawiać, wyszczerzać, ukazując na zewnątrz; przen., jakby wyrzucać z siebie, jakby wylewać ze swego wnętrza: w. na kim złość, gniew, zły humor, zemstę; w. na kogo moc władzy = rządzić kim; w. na kogo wpływ = wpływać na niego; w. skargi = skarżyć ś. głośno; w. na kogo całą swą siłę, całą moc = używać wszystkich sił dla dokonania czego; w. skutek = wywoływać co, jako skutek; w. ś., wydobywać ś. z zamknięcia, uwalniać ś. z uwięzi; wybuchać; wywalać ś., wytarzać ś., wypadać; w. ś. na co, rozwodzić ś. nad czym.

 Wywiercać, dok. Wywiercić; wiercąc wykonać co, wydrążać, wyjmować co za pomocą świdra, robić dziurę, otwór, borować; wiercąc wydobywać co; w. ś., wykręcać ś., zręcznie zwijając ś., uwalniać ś.

 Wywiercić, — p. nied. Wywiercać.

 Wywierzać, dok. Wywierzyć; dorównywać wysokością, wyrównywać do wierzchu; przen., dościgać kogo, co w czym, dorównywać komu, czemu.

 Wywierzgać, wierzgając wybijać, wyrzucać; wierzgając wyskakiwać.

 Wywieszać, dok. Wywiesić; wieszać, zawieszać co na zewnątrz czego, wytykać coś wiszącego: w. tablicę, chorągiew, sztandar; w. język = wysuwać go z ust jak najdalej, tak że aż zwisa; w. ś., wysuwać ś., wisząc, zwisając wysterkać; przen., w. znak, sztandar, godło = wypowiadać swoje zapatrywanie, pogląd, zasady, zamiary; powiesić, uśmiercić przez powieszenie wszystkich po kolei, powywieszać.

 Wywieszczać, dok. Wywieszczyć; wróżbą przepowiadać, prorokować; wyjawiać, wyłuszczać, wyjaśniać.

 Wywieść — p. nied. Wywodzić, Wyprowadzić.

 Wywietrzać, dok. Wywietrzyć; wietrząc wyczyszczać, wystawiać na wiatr, na działanie powietrza dla oczyszczenia; w. pokój = oczyszczać w nim powietrze przez otworzenie okna, drzwi, przewietrzać; węchem wykrywać.

 Wywietrzały, który wywietrzał; o którym zupełnie zapomniano, przestarzały.

 Wywietrzeć, będąc wystawionym na działanie powietrza, stracić pewne części lotne, zwietrzeć; ulotnić ś., ulecieć z wiatrem, w. z głowy = wyjść zupełnie z pamięci.

 Wywietrzyć — p. nied. Wywietrzać.

 Wywiew, wywiewanie, wywianie; znaczna ilość śniegu lub piasku, nawiana wiatrem, wał.

 Wywiewać, dok. Wywiać, Wywionąć; wianiem usuwać, wydmuchiwać; poruszaniem powietrza sprawiać, że co razem z niem uleci, unosić z wiatrem; o zbożu: podrzucając pod wiatr, odłączać ziarno od plew, oczyszczać z plew.

 Wywiewki (-ek), to, co wianiem z czego usunięto.

 Wywieźć — p. nied. Wywozić.

 Wywiędły, Wywiędniały, który wywiądł, więdniejąc wysechł, chudy, wychudzony.

 Wywiędnąć, Wywiędnieć, więdniejąc wyschnąć, zwiędnąć, schudnąć, wychudnąć.

 Wywięzić, uwolnić z więzienia; wyprowadzić z ciężkiego położenia.

 Wywięznąć, wyjść z więzienia, uwolnić ś. od kłopotów.

 Wywijacz, ten, który co wywija; człowiek, który umie ś. ze wszystkiego wywijać.

 Wywijać, dok. Wywinąć, rozwijając, rozkręcając co, wydobywać co ze środka, wydostawać z zawinięcia; rozpuszczać coś zwiniętego, rozwijać; wijąc, wyrabiać, zwijać, uwijać; machać, wymachiwać; wykręcać członek ze stawu, sprawiać, że wyskoczy, łamać; jak z płatka wywinął = przyszło mu to z łatwością; wszystko, jak z płatka, wywinę = wyłuszczę dokładnie; w. walca, mazura = tańczyć; w. skoki, susy = skakać; w. kominka = wykręcać ś. z czego; w. koziołka = machać; w. na koniu = hasać; w. ś., być wywijanym; wydobywać ś. z rozwinięcia; przen., wydostawać ś. z ciężkiego położenia, z kłopotu; wykrętami, wybiegami starać ś. uniknąć jakiejś pracy, dopełnienia jakiego obowiązku i t. p.; wykręcać ś., wymykać ś., uciekać, rozwinąwszy coś; usuwać ś. szybko w bok, przekręcać ś.; wijąc ś., formować ś., wyrastając, zwijać ś., skręcać ś.; szybko ś. poruszać, obracać ś. zręcznie w różnych kierunkach.

 Wywijanka, wybieg, wykręt.

 Wywikłać — p. nied. Wywikływać.

 Wywikływać, dok. Wywikłać; wyplątywać z zawikłania, uwalniać z wikłaniny; rozwikływać, rozwijać, rozplątywać; w. ś., uwalniać ś., wyplątywać ś. z wikłaniny; chcąc ś. wywikłać, bardziej ś. uwikłał = chcąc ś. wyzwolić z trudnego położenia, wpadł w jeszcze trudniejsze.

 Wywikna, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

 Wywilga p. Wilga.

 Wywilż, owad bezskrzydły, tęporogi.

 Wywinąć – p. nied. Wywijać.

 Wywindować, wyciągnąć do góry, za pomocą windy wydobyć skąd; windując, wydźwignąć; w. ś., wejść z trudnością na górę.

 Wywindykować, drogą prawną odzyskać napowrót swoją własność.

 Wywiniać, dok. Wywinić; uniewinniać, usprawiedliwiać.

 Wywionąć — p. nied. Wywiewać.

 Wywiortki (-ów), drobne cząstki jakiego ciała, wypadające z pod świdra.

 Wywiośnić się, Wywieśnić się, wyróść, zjawić ś., jak roślina na wiosnę, odmłodnieć; ubrać ś. lżej na wiosnę, włożyć na siebie ubranie wiosenne.

 Wywiotszeć, zupełnie zwiotszeć.

 Wywiotszyć, zrobić zupełnie wiotchym, wątłym.

 Wywisać, dok. Wywisnąć; wysuwając ś. z czego; ukazując ś. z czego, zwisać; wisieć.

 Wywisnąć — p. nied., Wywisać.

 Wywlec — p. nied. Wywlekać.

 Wywlekać, Wywłóczyć, dok. Wywlec; wyciągać, wysuwać co ze środka czego na zewnątrz; wynosić dokąd bez potrzeby; wyprowadzać, wywodzić kogo skąd, przemocą; przen., ujawniać niepotrzebnie jakąś rzecz ukrytą a. dawną, zapomnianą, przestarzałą; w. ś., z biedą, z wielką trudnością, powoli wychodzić skąd; o nici, o tasiemce = wysuwać ś.

 Wywłaszczać, dok. Wywłaścić; wyzuwać z własności, własność komu odbierać; w. ś., wyzuwać ś. z własności.

 Wywłaszczenie, wyzucie z własności, przymusowe odebranie komu jego własności, zwłaszcza nieruchomej na skarb a. na użytek publiczny; w. ś., wyzucie ś. z własności.

 Wywłok, wywleczenie, wywłóczenie; to, co wywłóczono.

 Wywłoka, nędzna, licha istota; włóczęga, nierządnica; licha szkapa; plugawiec, nędznik; ksiądz ekskomunikowany, kleryk, który porzucił zawód duchowny.

 Wywłócznik — p. Włóczydło (roślina).

 Wywłóczyć — p. Wywlekać; wyciągać, wynosić; w. sprawę = wyprowadzać ją na jaw; w. rolę = spulchnić ją za pomocą brony, wybronować; w. ś., odbyć długą włóczęgę, nawłóczyć ś., przestać ś. włóczyć.

 Wywnętrzać, dok. Wywnętrzyć; wyjmować na zewnątrz części wewnętrzne, wydobywać wnętrzności; przen., wycieńczać siły, wyczerpywać, wyzyskiwać kogo; w. kielich, kubek = spełniać, wychylać; w. co, wyrzucać ze swego wnętrza; przen., wymuszać, wyjawiać własne myśli, uczucia, wrażenia; w. ś., wydobywać ś. z wnętrzności; przen., wyjawiać ś., wykazywać ś., okazywać ś.; przen., wynurzać ś. przed kim ze swemi myślami, uczuciami, marzeniami, zwierzać mu ś. ze swych uczuć, przekonań, spowiadać ś.

 Wywnętrzyć — p. nied. Wywnętrzać.

 Wywnioskować, wyciągnąć wniosek z czego.

 Wywodnie, przysł., dowodnie, dokładnie, szczegółowo, przekonywająco, jasno.

 Wywodny, dający ś. wywieść, dowieść, okazać dowodnie; dokładny, obszerny, drobiazgowy, szczegółowy.

 Wywodziciel, człowiek, który kogo wywodzi, który co wywodzi na jaw.

 Wywodzić, dok. Wywieść; prowadzić kogo, co, ze środka na zewnątrz, wyprowadzać, wyciągać, wywlekać; robić z niczego, tworzyć, stwarzać, powoływać do życia; wydawać na świat; szukać początku czego, pierwszej przyczyny czego, dochodzić pasma następstw: w. ród swój od jakiego przodka, w. wyraz od jakiego pnia; wyłuszczać, wyjaśniać, tłumaczyć, wykładać, eksplikować; przedstawiać jakąś rzecz logicznie i wyprowadzać wnioski; przed sądem stwierdzać niewinność czyją, składając dowody; w. kogo z błędu = przekonywać go, że ś. myli; w. kogo z bojaźni, z kłopotu, z niepokoju = sprawiać, że przestanie ś. bać, kłopotać, niepokoić; w. kogo w pole = oszukiwać; w. kogo z rozumu = pozbawiać go rozumu, bałamucić, durzyć, otumaniać; w. pisklęta = wysiadywać je z jaj; w. pisklęta z gniazda = uczyć je lotu; w. świadki = stawiać ich w sądzie; w. położnicę a. młodą mężatkę = wprowadzać ją do kościoła po raz pierwszy po połogu a. po ślubie z pewnemi ceremonjami; w. linję = kreślić ją; w. mur, wieżę = budować ją w górę, wznosić; w. rów = kopać; w. śpiew, pieśń, trele = wyśpiewywać; w. ś., wyprowadzać ś., wynosić ś. skąd, wychodzić; o młodej mężatce a. położnicy: po raz pierwszy, z pewnemi ceremonjami, odwiedzać kościół po ślubie a. po połogu; o pisklętach: wylęgać ś. z jajek a. wylatywać z gniazda, ucząc ś. lotu; przen., mijać, przemijać, przechodzić bez śladu; okazywać, stwierdzać, czym ś. jest, dowodami, czynem, mową i t. p.; w. ś. z czego, usprawiedliwiać ś., uniewinniać ś. przez złożenie dowodów; w. ś. z czym, obszernie coś tłumaczyć, wyjaśniać szczegółowo; w. ś. od kogo, od czego, wyprowadzać swój początek, swoje pochodzenie od kogo, od czego.

 Wywodziny (-in), obrząd kościelny wprowadzania po raz pierwszy do kościoła kobiety po połogu lub po ślubie; przenosiny, wynosiny.

 Wywojować, wojowaniem wymusić, otrzymać, przez wojnę osiągnąć, zdobyć wojną, zawojować; uzyskać dzięki uporczywemu domaganiu ś.; w. ś., nawojować ś. do syta, do zmęczenia.

 Wywołać — p. nied. Wywoływać.

 Wywołaniec, człowiek wygnany z kraju, wygnaniec, banita, egzul.

 Wywołanka, forma żeńska od Wywołaniec, egzulka.

 Wywołańczy, dotyczący wywołania a. wywołańca.

 Wywoływacz, ten, który co wywołuje, ogłasza, woźny, herold.

 Wywoływać, dok. Wywołać; wołaniem skłaniać kogo, by wyszedł z wnętrza czego; skazywać na wygnanie, na banicję, wypędzać, wyganiać; ogłaszać publicznie, że coś uznane jest za nieważne i powinno być wycofane z obiegu; apelować do wyższej instancji sądowej; mówić co podniesionym głosem, ogłaszać, rozgłaszać co; w. dekret sądowy = ogłaszać go publicznie przez woźnych na rynku; uzyskiwać, wyjednywać sobie co wołaniem, krzykiem; odraczać, odwoływać, odkładać; sprawiać, powodować, zrządzać, pociągać za sobą, jako skutek; w. kogo na rękę = wyzywać na pojedynek; w. duchy = gusłami, zaklinaniami, czarami skłaniać je, by stanęły w widocznej postaci; nie wywołuj wilka z lasu = nie mów o złym, żeby ś. nie sprawdziło.

 Wywomitować, przez usta wyrzucić zawartość żołądka.

 Wywonieć, stracić woń, przestać wonieć.

 Wywoskować, Wywoszczyć, powlec, natrzeć woskiem.

 Wywozić, dok. Wywieźć; wieźć, wozić co poza obręb czego, wyprowadzać, wywodzić, wieźć np. towar za granicę.

 Wywozowy, dotyczący wywozu; handel w., cło w-e.

 Wywód, wywodzenie, wywiedzenie; wywodzenie początku, wniosek, rozumowanie, śledzenie źródła czego: w. rodu = rodowód; wywodzenie dowodów w sądzie dla stwierdzenia słuszności swej sprawy; w. słowny = badanie, indagacja, inkwizycja; księga w-u = druga księga Mojżeszowa, w której opowiedziano o wyjściu Izraelitów z Egiptu — p. Wywodziny.

 Wywóz, wywożenie, wywiezienie czego, np. towaru zagranicę kraju, eksport.

 Wywózka, wywożenie czego, np. śmieci, nieczystości, śniegu z ulic i placów miasta.

 Wywracać, dok. Wywrócić; rzecz stojącą doprowadzać do pozycji leżącej, przewracać, obalać, przewalać spodnią stroną do góry; przen., doprowadzać do zagłady, niszczyć, rujnować, wyniszczać, burzyć; w. państwa = niszczyć, burzyć; w. dawny porządek rzeczy = zmieniać go; obracać stroną wewnętrzną na zewnątrz, nicować; przen., przeinaczać fałszywie, a ze złą wolą, przekręcać znaczenie czego, fałszować, wykręcać co; w. oczy = wytrzeszczać je i spoglądać coraz to w inną stronę; w. gębę = wykrzywiać ją na różne sposoby; w. koziołki = fikać; w. ś., z pozycji stojącej przechodzić w leżącą, obalać ś., przewracać ś., upadać, padać; obracać ś. stroną wewnętrzną na zewnątrz.

 Wywrotnie, przysł., odmiennie, inaczej, odwrotnie; wywracając na opak, fałszywie, przewrotnie.

 Wywrotność, właściwość tego, co ś. łatwo wywraca.

 Wywrotny, łatwo ś. wywracający; taki, na którym łatwo można ś. wywrócić: w-a droga; przewrotny, wykrętny; przekręcony, zepsuty w wymawianiu: w. wyraz.

 Wywrotowy, dążący do przewrotu społecznego, rewolucyjny.

 Wywróciciel, ten, co wywraca a. wywrócił.

 Wywrócić — p. nied. Wywracać.

 Wywrót, wywracanie, wywrócenie; to, co jest wywrócone, rzecz obalona, zwłaszcza drzewo wywrócone z korzeniami przez wiatr; prawda przeinaczona, fałsz, kłamstwo; wykręt, wybieg, przewrotne postępowanie; na w., na odwrót, na drugą stronę; przen., wręcz przeciwnie, na opak, przewrotnie, opacznie.

 Wywróżyć, wróżąc, przepowiedzieć, wyprorokować, wywieszczyć.

 Wywrzeć — p. nied. Wywierać.

 Wywrzeszczeć, wrzaskiem wyrazić, wrzaskiem uzyskać; w. ś., nawrzeszczeć ś. dowoli i przestać wrzeszczeć.

 Wywyższać, dok. Wywyższyć; z niższego poziomu przenosić na wyższy, podnosić, wynosić w górę; przen., dawać komu wyższe stanowisko społeczne, wyższą godność, wyższy urząd; przen., wychwalać, wynosić; w. mur = murować go wyżej; w. rogi = podnosić hardo głowę; w. ś., wynosić ś. wysoko, przechodzić z niższego poziomu na wyższy; piąć ś. do wyższych godności, wyższego stanowiska społecznego, do bogactw i t. p.; zbyt wiele mniemać o sobie, chełpić ś.

 Wywyższyciel, ten, który kogo a. co wywyższa.

 Wywzajemniać się, dok. Wywzajemnić ś.; czynić komu coś odpowiedniego temu, co on nam uczynił; oddawać wet za wet, oddawać dobrem za dobre, złem za złe, miłość za miłość, usługę za usługę i t. p.

 Wyz, Wyż, gatunek jesiotra znacznej wielkości.

 Wyzbierać, zbierając, wybierając, zebrać, pozbierać, zgromadzić aż do ostatniego.

 Wyzbroić (się), rozbroić (ś.).

 Wyzbyć się — p. nied. Wyzbywać ś.

 Wyzbytkować się, nazbytkować ś., zmęczyć ś. zbytkując.

 Wyzbywać się, dok. Wyzbyć ś.; pozbyć ś. czego, pozbawić siebie samego posiadania czego.

 Wyzdrowieć, odzyskać zdrowie, wyjść z choroby; przestać chorować.

 Wyzdrowieniec, człowiek, przychodzący do zdrowia, ozdrowieniec, rekonwalescent.

 Wyzdychać, pozdychać co do jednego.

 Wyzew, wyzywanie, wyzwanie.

 Wyzębiać, urabiać, wycinać w zęby, w ząbki.

 Wyziać — p. nied. Wyziewać.

 Wyzierać, dok. Wyjrzeć; patrzeć, spozierać na zewnątrz, np. z domu przez okno, wyglądać, wychylać ś. patrząc; wyglądać na kogo; oczekując kogo patrzeć, czy ś. nie zbliża.

 Wyziew, wyziewanie, wypuszczanie z siebie ciała lotnego; w lm., w-y lotne wytwory funkcji organicznych, wyziewane z organizmu przez pory skóry; w-y szkodliwe = gryzące, złowonne gazy, wydzielające ś. z różnych miejsc, w których odbywają ś. reakcje chemiczne, wytwarzające owe gazy.

 Wyziewać, dok. Wyziać, Wyzionąć; przez bardzo drobne otwory wydawać z siebie części lotne, parę, zapach i t. p.

 Wyziewanie, w zool., wypuszczanie przez organizm lotnych wytworów funkcji organicznych przez pory skóry, transpiracja; w bot. parowanie wody z powierzchni rośliny, pocenie ś. jej.

 Wyziewny, dotyczący wyziewu; mogący być wyzionionym.

 Wyziębiać, dok. Wyziębić; wystudzać, pozbawiać ciepła; przen., czynić obojętnym, nieczułym.

 Wyziębić — p. nied. Wyziębiać.

 Wyziębnąć, zupełnie wystygnąć, stać ś. chłodnym, zimnym.

 Wyzimować, przebyć przez zimę, przezimować; przetrzymać, przeżyć przez zimę.

 Wyzina, mięso jesiotra wyza.

 Wyzionąć – p. nied. Wyziewać; w. ducha, duszę = umrzeć.

 Wyzłacać, dok. Wyzłocić; powlekać cienką warstwą złota, całą powierzchnię czego pozłacać, wykładać złotem; barwić na kolor złota; zużywać na złocenie.

 Wyzłocić p. nied. Wyzłacać.

 Wyzłota, cienka warstwa złota, pokrywająca całą powierzchnię czego, pozłota.

 Wyznaczać, dok. Wyznaczyć; wytykać znakami, oznaczać; wybierać na jaki cel, wskazywać na jakie przeznaczenie; w. bieliznę = wyhaftowywać na niej znaki; w. ś., być wyznaczanym.

 Wyznaczyć — p. nied. Wyznaczać.

 Wyznać — p. nied. Wyznawać.

 Wyznamionować, przedstawić co pod postacią czego, usymbolizować co w czym.

 Wyznanie, rzecz. od Wyznać; przyznanie ś. do czego, wyznanie winy, wyjawienie prawdy o sobie, wprzód tajonej a. zapieranej; wygłoszenie swego przekonania w sprawach wiary podług pewnych formuł, ułożonych przez ludzi jednej wiary: w. wiary, katolickie, luterańskie, kalwińskie itp.; nauka służenia Bogu według pewnego obrządku, konfesja, obrządek, kościół: w. rzymsko-katolickie, grecko-katolickie, augsbursko-reformowane i t. p., w. mojżeszowe = religja żydowska, w. wiary polityczne = ogłoszenie publiczne swoich zasad, przekonań politycznych.

 Wyznawacz — p. Wyznawca.

 Wyznawać, dok. Wyznać; wykrywać, wyjawiać, wynurzać, wypowiadać coś, co było dotąd ukryte, nieznane; uznawać kogo, co za kogo, za co, przyznawać ś. do czego a. że kto, co, jest tym, a nie czymś innym; w. kogo, oddawać mu cześć religijną, mieć go za swego mistrza, przewodnika, podzielać bezwzględnie jego naukę; uwielbiać, wysławiać, wynosić, głosić chwałę czyją z uwielbieniem, wielbić głośno; w. jaką wiarę, religję, teorję filozoficzną, naukową, społeczną a. polityczną = trzymać ś. jej, uznawać ją za słuszną, być jej zwolennikiem, czcicielem, nie odstępować od niej; przyznawać ś. do winy; w. ś., przyznawać ś., wyznawać swą winę; zapisać ś., podawać ś. na listę; dawać ś. poznać, pokazywać po sobie, czym ś. jest; wynurzać, wyjawiać myśl swoją, zwierzać ś.

 Wyznawca, ten, który co wyznaje za prawdę, zwolennik jakiej teorji, jakich zasad, poglądów; człowiek, należący do pewnego kościoła, członek jakiego wyznania, religji; człowiek gorących zasad religijnych, gotowy dla nich ponieść śmierć męczeńską.

 Wyzobać, Wyzobić, o ptakach: dziobiąc wyzbierać i wyjeść.

 Wyzolić, wygotować w soli, w ługu.

 Wyzuć — p. nied. Wyzuwać.

 Wyzuty, którego wyzuto, ogołocono, obrano z czego, pozbawiono czego; który sam ś. wyzuł z czego: w. z rozumu = szaleniec; w. z sumienia = niegodziwiec; w. ze wstydu = bezwstydnik; w. z uczuć ludzkości = nieludzki okrutnik.

 Wyzuwać, dok. Wyzuć; zdejmować z kogo a. z siebie obuwie a. ubranie, zzuwać; przen., w. co, zrzucać z siebie co, odrzucać co, jako rzecz niepotrzebną; przen., w. kogo z czego, pozbawiać kogo czego, zabierać komu co gwałtem, bezprawnie; w. ś., zdejmować z siebie obuwie a. ubranie; przen., wyzwalać ś. z czego, odrzucać co, jako rzecz niepotrzebną, jako hamulec krępujący: w. ś. ze wstydu, z sumienia; przen., pozbawiać ś. czego, ogołacać ś. z czego: w. ś. z majątku.

 Wyzwać — p. nied. Wyzywać.

 Wyzwalać, dok. Wyzwolić; wybawiać z niewoli, uwalniać, oswobadzać; dawać wolność niewolnikowi, poddanemu i t. p., obdarzać wolnością; w. syna = wypuszczać go z opieki ojcowskiej; w. ucznia z terminu = wypuszczać go jako czeladnika po odbyciu terminu; w. z niebezpieczeństwa = ratować; w. z kłopotu = wybawiać; w. ś., wydobywać ś. z niewoli, wychodzić z więzienia, oswobadzać ś., uwalniać ś.; o uczniu, o terminatorze: po odbyciu terminu zostawać czeladnikiem.

 Wyzwanie, rzecz. od Wyzwać; wywołanie do boju, na pojedynek.

 Wyzwany, którego wyzwano; rzecz., człowiek, wyzwany na pojedynek.

 Wyzwierzyć się, przybrać postać i cechy drapieżnego zwierzęcia, przybrać groźną minę, nasrożyć ś.

 Wyzwoleniec, niewolnik, obdarzony wolnością przez swego pana; terminator, po odbyciu terminu promowany na czeladnika.

 Wyzwolenka, forma żeńska od Wyzwoleniec.

 Wyzwoleńczy, dotyczący wyzwoleńca a. wyzwolenia.

 Wyzwoleńczyk, syn wyzwoleńca.

 Wyzwoliciel, Wyzwalacz, ten, który kogo wyzwala, oswobodzicicl, wybawiciel, wybawca, zbawca.

 Wyzwolić — p. nied. Wyzwalać.

 Wyzwoliny (-in), obrządek wyzwalania terminatora na czeladnika.

 Wyzwolony, którego wyzwolono; nauki, sztuki w-e w wiekach średnich = gramatyka, retoryka, djalektyka, muzyka, arytmetyka, gieometrja, astronomja, t. j. cały kurs nauk w szkołach owoczesnych; dzisiaj: zawody w-e = wymagające pracy umysłowej w odróżnieniu od rzemiosł i zajęć technicznych.

 Wyzyskać — p. nied. Wyzyskiwać.

 Wyzyskiwać, dok. Wyzyskać; starać ś. otrzymywać jak najwięcej od kogo, uzyskiwać; korzystać nadmiernie z kogo a. z czego, ogołacać kogo, pozbawiać go czego, nadużywać czyjej dobroci a. niewiadomości dla własnej korzyści.

 Wyzywacz, Wyzywający, ten, który wyzywa, szczególniej na pojedynek.

 Wyzywać, dok. Wyzwać; głosem a. pismem skłaniać kogo, by wyszedł skąd, poza obręb czego, by stawił ś. na pewnym miejscu, wywoływać: wywoływać do boju, domagać ś., by stanął na placu; w. na pojedynek, do boju; wypędzać z kraju, skazywać na banicję; przezywać kogo słowami pogardliwemi; w. ś., wzywać ś. nawzajem do boju, na pojedynek, wymyślać sobie wzajemnie.

 Wyż, przysł., skrócenie zamiast wyżej, np. w wyrażeniu: wyż wymieniony — p. Wyz — p. Wyżyna.

 Wyża — p. Wyżyna.

 Wyżalić (się), Wyżałować (się), wynurzyć swój żal, a potym uspokoić ś., pocieszyć ś.

 Wyżałować — p. Wyżalić; dać komu coś niechętnie, z żalem.

 Wyżar, miejsce, wypalone pożarem na gruncie bagnistym a. torfowym.

 Wyżarty, wyjedzony, wygryziony przez coś żrącego.

 Wyżarzyć, wypalić żarem.

 Wyżąć — p. nied. Wyżymać — p. nied. Wyżynać.

 Wyżądlić, wyrwać żądło, uczynić bezbronnym; w. ś., pozbawić ś. żądła, stracić moc, możność szkodzenia.

 Wyżebrać, Wyżebrzeć, chodząc po żebraniu, wyprosić; żebrząc, otrzymać; pokornie prosząc, wyjednać, uprosić, wymolestować.

 Wyżec — p. nied. Wyżegać.

 Wyżegacz, ten, który co wyżega.

 Wyżegać, dok. Wyżec; wypalać, ogniem wyniszczać; za pomocą palenia wydobywać, oczyszczać; rozpalonym czym robić znak, rysunek, dziurę.

 Wyżeglować, udać ś. w drogę na statku wodnym, wypłynąć pod żaglem; odbyć żeglugę.

 Wyżegnać, znakiem krzyża wypędzić, np. chorobę.

 Wyżej, st. w. od Wysoko; siedzieć w. od kogo przy stole = na poczetniejszym miejscu; w. wspomniany = poprzednio (w książce, w artykule) powyżej, wprzód, poprzednio.

 Wyżeł, rasa psa myśliwskiego, wprawionego do tropienia zwierzyny (fig.); tropić, śledzić, węszyć, jak w. = szpiegować, podpatrywać.

 Wyżenąć — p. nied. Wyganiać.

 Wyżenny, dający ś. wygnać; z którego można wygnać.

 Wyżeracz, człowiek, który wyżera; smakosz, żarłok.

 Wyżerać, dok. Wyżreć; wyjadać chciwie, wszystko zjadać; przen., wygryzać, psuć przez wyżeranie, np. rdzą a. jakim ostrym kwasem wyżerać rysunek na blesze.

 Wyżerka, żart., jedzenie, strawa.

 Wyżętek, sok, wyciśnięty z niektórych części ziół lekarskich.

 Wyżgać, wypędzić, wygnać.

 Wyżka, pomost z desek pod sufitem w chatach chłopskich, służący do spania, przechowywania różnych przedmiotów itp. — p. Wyżyna.

 Wyżlę, Wyżlątko, szczenię wyżła.

 Wyżli, dotyczący wyżła, należący do wyżła, właściwy wyżłom; węch w. = dobry, delikatny.

 Wyżlica, samica wyżła.

 Wyżliczka, zdr. od Wyżlica.

 Wyżlin, roślina zielna z rodziny trędownikowatych, hodowana dla ozdoby (f.).

 Wyżłabiać, dok. Wyżłobić; żłobiąc wydrążać; robić w czym wklęsłość żłobkowatą; wyrzynać w żłobki, drążyć; wyrażać coś za pomocą żłobków, np. w. napis jaki.

 Wyżłabianie, rzecz. od Wyżłabiać; w. w gieol., żłobienie, podmywanie, podrywanie i t. p., jakie bieżąca woda, lodowce, deszcze, wiatry wywierają na powierzchnię ziemi.

 Wyżłobić — p. nied. Wyżłabiać.

 Wyżłobienie, rzecz. od Wyżłobić; rzecz wyżłobiona, wydrążenie żłobkowate, żłobek; wąwóz wyżłobiony przez wodę.

 Wyżłopać, wypić łapczywie wszystko, co było.

 Wyżni, wyższy, wyżej położony.

 Wyżnia, równina, wysoko położona w górach, wyżyna.

 Wyżnik, dama w kartach do gry.

 Wyżonąć — p. nied. Wyganiać.

 Wyżółcić, uczynić zupełnie żółtym; w. ś., stać ś. żółtym.

 Wyżółcieć, Wyżółknąć, stać ś. całkiem żółtym, nabrać barwy żółtej.

 Wyżreć — p. nied. Wyżerać.

 Wyższość, cecha tego, co jest wyższe, większy stopień wysokości, wartości, godności, wzniosłości; przewyższanie, pierwszeństwo, przewaga.

 Wyższy, st. w. od Wysoki; w gram., stopień w. przymiotników i przysłówków = forma, oznaczająca większe natężenie przymiotu jednego przedmiotu lub czynności, niż innych.

 Wyżuć, Wyżuchlać — p. nied. Wyżuwać.

 Wyżuwać, dok. Wyżuć; żując zębami, wydobywać pewne części ze środka czego, wygryzać, wyjadać.

 Wyżycie, rzecz. od Wyżyć; przetrwanie przy życiu pewien czas; utrzymanie, wypotrzebowanie przez zużywanie; w. czego złego = wycierpienie, zniesienie.

 Wyżyć — p. nied. Wyżywać; w. z czego = znajdować w czym dostateczne środki do życia; nie mogę dalej w. = brak mi środków do życia.

 Wyżyłować, powyciągać, powykrawać z czego żyły, np. z mięsa; przen., wydobyć, wyzyskać aż do ostatka.

 Wyżymać, dok. Wyżąć; mnąc i ściskając wygniatać, wyciskać z czego; pozbawiać czego przez wygniatanie, przez ściskanie, przez wytłaczanie.

 Wyżyna, miejsce wysoko podniesione, wyniosłość ziemi, góra; pagórek ofiarny u dawnych pogan, ołtarz, usypany z ziemi.

 Wyżynać, dok. Wyżąć; o zbożu: żnąc wycinać, ścinać sierpem wszystko bez wyjątku; o polu: opróżniać je, zżynając zboże; robić próżne miejsce, ścieżkę, między zbożem, zżynając część jego.

 Wyżynki (-ek), dożynki, okrężne.

 Wyżywać, dok. Wyżyć; przetrwać czas jakiś przy życiu; zażywać, używać czegoś dobrego przez czas pewien; znosić cierpliwie, wytrzymywać coś złego, przenosić, cierpieć; wyczerpywać przez zażywanie.

 Wyżywiać, dok. Wyżywić; dawać pożywienie, żywić kogo; przeżywiać, przekarmiać przez czas jakiś; w. ś., być przekarmianym.

 Wyżywiciel, ten, który wyżywia kogo a. co.

 Wyżywić — p. nied. Wyżywiać.

 Wz- (przed spółgłoskami bezdźwięcznemi: Ws-), przyimek, używany tylko jako przedrostek w znaczeniach następujących: 1) kierunek z dołu do góry, np. wzbijać ś., wstawać, wzrastać, wschód; 2) kierunek od czego, np.: wstręt, wstecz; 3) okazywana komu albo czemu pomoc, np. wspomagać, wspierać, wsparcie; 4) różne znaczenia, np. wzbudzić, wznosić itp.

 Wzad, przysł., w tył, w tyle, z tyłu; nazad, napowrót, z powrotem.

 Wzajem, Wzajemnie, przysł., oznacza, że czynność jednej osoby przechodzi na drugą i jednocześnie odwrotnie, to samo odnosi ś. do wielu osób, nawzajem.

 Wzajemnić się — p. Wywzajemniać ś.

 Wzajemnie — p. Wzajem.

 Wzajemność, cecha czynności, która jest wzajemna, t. j. wywołuje analogiczną czynność u osoby, na którą oddziaływa; w szczególności: miłość wzajemna = odpłacanie uczuciem za uczucie.

 Wzajemny, odpłacający ś. wzajemnością, postępujący tak, jak względem niego ktoś inny postępuje; czyniony wzajemnie, świadczony przez wzajemność, oddawany nawzajem.

 Wzamian, przysł., jedno za drugie zamiast czego, na zamianę, zamieniając jedno na drugie.

 Wzawody, W zawody, przysł., ścigając ś., prześcigając ś., usiłując przegonić, przewyższyć kogo, co; szybko, pędem.

 Wzbaczać, dok. Wzbaczyć; rozważać, roztrząsać bacznie, poddawać bacznej uwadze.

 Wzbestwić (się), zrobić (ś.) podobnym do dzikiej bestji, wzbiesić (ś.).

 Wzbić — p. nied. Wzbijać.

 Wzbiec — p. nied. Wzbiegać.

 Wzbiegać, dok. Wzbieżeć, Wzbiec, Wzbiegnąć; biegiem dostawać ś. na wyższe miejsce; przen., urosnąć, wzrosnąć ku górze; w. ś., o koniach: rozbiegać ś.

 Wzbiegnąć — p. nied. Wzbiegać.

 Wzbierać, dok. Wezbrać; o wodzie w rzece, w stawie, w morzu i t. p.: zbierać ś. w wielkiej ilości i występować z brzegów: morze w-a = jest przypływ morski; swawola w-a = potęguje ś.

 Wzbiesić, doprowadzić do wściekłości; w. ś., dochodzić do wściekłości, wściec ś. od złości.

 Wzbieżeć — p. nied. Wzbiegać.

 Wzbijać, dok. Wzbić; bijąc podnosić w górę; w. myśli, ducha = unosić ś. myślami, duchem ku niebu; w. swą władzę = stawać ś. potężnym, wywyższać ś.; w. kogo w dumę = drażniąc jego próżność, czynić go dumnym; w. w bogactwa = czynić bogatym, ubogacać; w. lud = buntować go; w. ś., wznosić ś. w górę, bijąc czym o co, np. bijąc skrzydłami; w. ś., w dumę — dumnym ś. stawać; w. ś. na pana = panoszyć ś.

 Wzbiór, wezbranie wód, powódź, przypływ morza.

 Wzbogacać, dok. Wzbogacić; czynić bogatym, zbogacać; w. ś., zostawać bogatym, gromadzić wiele rzeczy, mających dużą wartość.

 Wzbogacić — p. nied. Wzbogacać.

 Wzbogacieć, bogacić ś., wzbogacać ś., zostawać bogatym.

 Wzboleć, zostać nagle przejętym bólem.

 Wzbraniać, dok. Wzbronić; nie pozwalać, zabraniać, zakazywać, nie dozwalać, nie dopuszczać; w. ś., stanowczo odmawiać uczynienia czego, nie chcieć za nic zrobić czego.

 Wzbronić — p. nied. Wzbraniać.

 Wzbronno, przysł., niewolno, zakazano.

 Wzbronny, wzbraniający, wzbraniający ś.; zakazany, zabroniony, niedozwolony.

 Wzbudować — p. nied. Wzbudowywać.

 Wzbudowywać, dok. Wzbudować; budując wznosić.

 Wzbudzać, dok. Wzbudzić; budzić ze snu: w. umarłego = wskrzeszać; przen., zachęcać kogo do czego namową, pobudzać, podburzać kogo do czego; przen., dawać początek jakiemu uczuciu, nastrojowi duchowemu, pobudzać, budzić, powodować, wywoływać: w. gniew, nienawiść, miłość, podejrzenie, niechęć, szacunek, podziw, litość, nadzieję i t. p.; powoływać do życia, rodzić, płodzić; w. ś., budzić ś., powstawać.

 Wzbudziciel, ten, który wzbudza.

 Wzburzać, dok. Wzburzyć; pobudzać do burzenia ś., do ruchów gwałtownych, wzniecać burzę; w. jakiś płyn = budzić w nim fermentację; w. morze = podnosić bałwany; w. lud = pobudzać go do buntu; w. umysły = podniecać je; w. krew komu = budzić w nim namiętności; w. ś., dochodzić do stanu burzenia ś., burzliwym ś. stawać; przen., buntować ś., wybuchać rewolucją.

 Wzburzenie, ogólne poruszenie, niespokojność, podniecenie, insurekcja, rewolucja, bunt; stan człowieka wzburzonego, gniew, silne poruszenie, podniecenie duchowe.

 Wzburzyć — p. nied. Wzburzać.

 Wzdąć — p. nied. Wzdymać.

 Wzdęcie, rzecz, od Wzdąć; w. brzucha = nabrzmienie wskutek nagromadzonych gazów w jamie brzusznej.

 Wzdętek, skorupiak krytodychawkowy, krótkoogoniasty.

 Wzdętka, owad z rzędu dwuskrzydłych, rozdętych.

 Wzdęty, nadęty w górę, napuchły, nabrzmiały, napełniony gazem a. gazami.

 Wzdłuż, przysł. i przyim., w kierunku długości.

 Wzdłużać, dok. Wzdłużyć; podłużać, dłuższym czynić.

 Wzdragać się, nie chcieć czego zrobić, wzbraniać ś., opierać ś. ze wstrętem.

 Wzdrapać — p. nied. Wzdrapywać.

 Wzdrapywać, dok. Wzdrapać; drapiąc zadzierać, podnosić: w. ciało = zadzierać skórę; w. sukna = robić na nim kutner; w. ś., drapiąc ś., chwytając ś. pazurami, końcami palców, włazić na co.

 Wzdrażać, dok. Wzdrożyć; podnosić cenę czego, droższym coś czynić; w. ś., podnosić cenę własnych towarów.

 Wzdręga, ryba rzeczna, podobna do płotki, krasnopiórka (fig.).

 Wzdrygać, dok. Wzdrygnąć ś., Wezdrgnąć ś.; drgać, wstrząsać ś. z drgnieniem z obrzydzenia, ze wstrętu, z przerażenia.

 Wzdrygnąć się — p. nied. Wzdrygać ś.

 Wzdwajać, dok. Wzdwoić; podwajać.

 Wzdwoić — p. nied. Wzdwajać.

 Wzdychać, dok. Westchnąć; mocno i głęboko wciągać powietrze ustami do płuc, co u człowieka jest oznaką smutku, żalu, troski, wzruszenia, rozrzewnienia i t. p.; w. do czego, pragnąć czego gorąco, wyczekiwać czego niecierpliwie.

 Wzdychanie, rzecz. od Wzdychać; wydawanie westchnień, westchnienia.

 Wzdymać, dok. Wzdąć; napełniając powietrzem, sprawiać, że coś napęcznieje, stanie ś. nabrzmiałym, nadymać, o dymać, wydymać; o wietrze: uderzając pędem powietrza, podnosić; o wodzie: podnosić ś. w górę, wzbierać; przen., dumnym czynić, puszyć; w. ś., stawać ś. nabrzmiałym, puchnąć, wydymać ś.; o wodzie: wznosić ś., wzbierać, burzyć ś., podnosić ś. falami; przen., pysznić ś., puszyć ś.

 Wzdzierać, dok. Wezdrzeć; darciem podnosić w górę, czynić aby co sterczało; nastawiając, podnosić do góry, najeżać; z trudnością kłaść na siebie coś ciasnego.

 Wzdzierżeć (się), wstrzymać (ś.), powściągnąć (ś.).

 Wzdźwigać (się), dok. Wzdźwignąć (ś.); dźwigając podnosić (ś.).

 Wzejść – p. nied. Wschodzić.

 Wzemknąć się, porwać ś. ku górze.

 Wzganiać, dok. Wzgonić, Wzegnać; gonić, płoszyć tak, iż zerwie ś. do góry; gnać, zaganiać; zapędzać na wyższe miejsce.

 Wzgarda, pogarda.

 Wzgardliwie, przysł., ze wzgardą.

 Wzgardliwy, okazujący wzgardę.

 Wzgardzać, dok. Wzgardzić; gardzić, czuć wzgardę do kogo lub czego, pogardzać, pomiatać, nie chcieć czego przyjąć.

 Wzgardzony, którym wzgardzono; okryty wzgardą, żyjący w pogardzie powszechnej, poniżony, pohańbiony, upodlony.

 Wzgląd, oglądanie ś. na co, uwaga na co zwrócona, pamięć na jakie okoliczności, stan czego, położenie i t. p.: mieć w. na co = pamiętać o czym, uważać na co; przez w. na co = mając co w pamięci, biorąc co pod uwagę; zwracać ś. do kogo ze w-ędem = grzecznie, ale bez uniżoności; okazywać komu należne mu w-ędy = winne uszanowanie; łaska, przychylność, życzliwość, skłonność: w. na osobę = stronniczość, stronność; punkt widzenia, stosunek między osobami a. przedmiotami, proporcja; pod tym w-ędem = z tego punktu widzenia, z tej strony; pod każdym w-ędem = z każdej strony, z każdego punktu widzenia; przychodzić dokąd w-em czego = w sprawie czego; przez w. na co = mając co na uwadze, z powodu czego; uważać co pod różnemi w-ędami = z tej i z owej strony.

 Wzglądać, dok. Wzglądnąć; spoglądać w górę od czasu do czasu; spoglądać od czasu do czasu w którąkolwiek stronę, oglądać ś. na różne strony; przen., w. na kogo, na co, mieć wzgląd na co a. na czyje położenie, okazywać ś. względnym, łaskawym; w. na co, mieć baczność na co, czuwać nad czym, pilnować czego; w. w co, wchodzić, wzierać, wglądać w co, rozważać co.

 Wzglądnąć — p. nied. Wzglądać.

 Względem, przyim., w stosunku do kogo, do czego, ku komu, czemu, dla kogo, czego: miłość dzieci w. rodziców; w porównaniu z kim, czym, stosunkowo do kogo, czego.

 Względnie, przysł., oglądając ś. na położenie czyje, stan czego, biorąc pod uwagę pewne okoliczności; życzliwie, przychylnie, łaskawie, łagodnie; z uwagi na zachodzący stosunek do kogo, czego, w stosunku do kogo, czego.

 Względność, cecha tego, co jest względne.

 Względny, zwracający uwagę na położenie czyje a. stan czego, biorąc pod uwagę pewne okoliczności; życzliwy, przychylny, łagodny, pobłażliwy, łaskawy; uważany w stosunku do kogo, czego, stosunkowy; umiarkowany, nie krańcowy, pośredni, nie nazbyt obfity: zaledwie dostateczny; zaimek w. = odnoszący ś. do poprzedzającego rzeczownika, przymiotnika a. zaimka, np. który, jak, kto, co, ile.

 Wzgórek, niewielka wyniosłość ziemi, pagórek, niewielka góra; każda wydatność, wypukłość.

 Wzgórkowaty, podobny do wzgórka; mający wzgórki, pagórkowaty.

 Wzgórze, niewielka góra, pagórek, niewielka wydatność; część czego wzniesiona.

 Wzgrzać — p. nied. Wzgrzewać.

 Wzgrzebać — p. nied. Wzgrzebywać.

 Wzgrzebywać, dok. Wzgrzebać; grzebiąc wzruszać, nastroszać; grzebiąc zsuwać na wierzch czego.

 Wzgrzewać (się), dok. Wzgrzać (ś.); nagrzewać (ś.) szybko.

 Wziąć (mylnie: Wziąść) — p. nied. Brać.

 Wziątek, branie, wzięcie czego, łapówka, kuban.

 Wziątka, lewa w kartach; łapówka, kuban.

 Wzierać — p. Wglądać.

 Wziernik, narzędzie optyczne, używane w medycynie do oglądania głębiej położonych części przewodów jam ciała: w. krtaniowy — p. Laryngoskop; w. oczny — p. Oftalmoskop; w. uszny p. Otoskop.

 Wziewać, dok. Wzionąć; wdychać w siebie, wciągać oddechem.

 Wziewnik, przyrząd do wziewania pary, gazów, inhalator; przyrząd, wkładany na usta, chroniący od wziewania szkodliwych gazów.

 Wzięcie, rzecz. od Wziąć; zdanie, opinja, mniemanie powszechne, zaufanie, autorytet — p. Wziętość.

 Wziętość, znaczenie, kredyt moralny, popularność, cieszenie ś. dobrą opinją, miłość powszechna, szacunek w społeczeństwie.

 Wzięty, którego wzięto; cieszący ś. wziętością.

 Wzionąć — p. nied. Wziewać.

 Wzjawiać, dok. Wzjawić; wyjawiać, objawiać, zwiastować; w. ś., objawiać ś., pojawiać ś., wychodzić na jaw.

 Wzjazd, jazda w górę; miejsce, którędy wjeżdża ś. na co.

 Wzjechać p. nied. Wzjeżdżać.

 Wzjeżać (się), dok. Wzjeżyć (ś.); najeżać (ś.) w górę, nastroszać (ś.).

 Wzjeżdżać, dok. Wzjechać; jechać pod górę, jadąc, dostawać ś. na wyższe miejsce.

 Wzjeżdżka, motyl z rodziny przestwornic, z podrzędu prządkówek.

 Wzlać — p. nied. Wziewać.

 Wzlatać, Wzlatywać, dok. Wzlecieć; lecąc wzbijać ś. w górę, wylatać w górę, wznosić ś.

 Wzlec — p. nied. Wzlegać.

 Wzlecieć — p. nied. Wzlatać.

 Wzlegać, dok. Wzlec, Wzlegnąć; kłaść ś. na czym całym ciężarem ciała.

 Wzlegnąć — p. nied. Wzlegać.

 Wzlepszać, dok. Wzlepszyć; polepszać, poprawiać.

 Wzlepszyć — p. nied. Wzlepszać.

 Wzlewać, dok. Wzlać; wylewać w górę.

 Wzleźć — p. nied. Wzłazić.

 Wzlot, lot do góry, wzlatanie; udanie ś. w podróż napowietrzną w balonie, na samolocie.

 Wzlotność, cecha tego, co jest wzlotne.

 Wzlotny, mający kierunek ku górze, wzlatujący w górę; dążący do sfer duchowych, do życia zaświatowego.

 Wzłamać — p. nied. Wzłamywać.

 Wzłamnik, w dawnej Polsce odmiana psów myśliwskich największej siły i odwagi, używanych do szczwania niedźwiedzi, dzików i wilków.

 Wzłamywać, dok. Wzłamać; łamiąc, zadzierać do góry, w górę załamywać.

 Wzławiać, dok. Wzłowić; o psie gończym: znajdywać trop zwierza, zaczynać go gonić i odzywać ś. głosem, ruszać zwierza.

 Wzłazić, dok. Wzleźć; leząc, przedostać ś. na wyższe miejsce, włazić pod górę.

 Wzłowić — p. nied. Wzławiać.

 Wzłożyć, położyć co na wierzch czego, nałożyć do góry.

 Wzmacniać, dok. Wzmocnić; dodawać mocy, przysparzać siły, pokrzepiać; w. ś., nabierać mocy, siły, pokrzepiać ś.

 Wzmagać, dok. Wzmóc; dodawać mocy, wzmacniać, pokrzepiać; powiększać, pomnażać, rozszerzać, natężać, podnosić, rozwijać; w. ś., nabierać siły, zdrowia, wzmacniać ś., pokrzepiać ś., zyskiwać moc, potężnieć; stawać ś. większym, rozrastać ś., rozwijać ś., podnosić ś., rozszerzać ś., szerzyć ś., wzmagać ś.

 Wzmartwychwstać — p. Wzmartwychwstawać.

 Wzmartwychwstawać, forma dok. Wzmartwychwstać; wstawać z martwych, wskrzesać.

 Wzmącić, zmącić, mącąc wzruszyć.

 Wzmianka, krótkie wspomnienie, napomknięcie o czym; krótki artykulik informacyjny w gazecie.

 Wzmiankarstwo, zajęcie wzmiankarza.

 Wzmiankarz, dziennikarz, pisujący wzmianki do gazet.

 Wzmiankować, czynić wzmiankę o kim, o czym, wspominać pobieżnie.

 Wzmiatać, dok. Wzmieść; podrzucać do góry, wznosić miotłą.

 Wzmiąższeć, zgrubieć, roztyć ś.

 Wzmieniać, dok. Wzmienić — p. Wzmiankować.

 Wzmierzić, uczynić obmierzłym, obmierzić, wstydzić.

 Wzmierznąć, obmierznąć.

 Wzmieszczać (się), dok. Wzmieścić (ś.); umieszczać (ś.) na wyższym miejscu.

 Wzmieścić — p. nied. Wzmieszczać.

 Wzmieść — p. nied. Wzmiatać.

 Wzmnożyć, pomnożyć, wzmnożyć, rozmnożyć, zwiększyć w liczbie.

 Wzmocnić — p. nied. Wzmacniać.

 Wzmocnieć, nabrać mocy, pokrzepić ś., wzmocnić ś.

 Wzmogły, który ś. wzmógł, który nabrał mocy, sił.

 Wzmożony, którego wzmożono, któremu dano posiłki, umocniony; zwiększony, spotęgowany: w. ruch na ulicach.

 Wzmożyć, wzmocnić, dopomóc, czynić mocniejszym; powiększyć; w. ś., wzmocnić ś., powiększyć ś.

 Wzmóc — p. nied. Wzmagać.

 Wzmykać (się), dok. Wzemknąć (ś.); podnosić (ś.) ku górze.

 Wznaczać (się), dok. Wznaczyć (ś.); wrażać co w co, jako znak, zaznaczać; w. ś., być wznaczanym; wrażać ś. w co, jako znak.

 Wznaczyć — p. nied. Wznaczać.

 Wznak, Na wznak, przysł., grzbietem ku spodowi, a piersiami do góry.

 Wznawiać, dok. Wznowić; na nowo powoływać do życia, pobudzać do życia to, co już przestało istnieć, odnawiać, ponawiać; w. sztukę w teatrze = grać ją ponownie po dłuższym niegraniu; w. ś., być wznawianym; zjawiać ś. na nowo, ponawiać ś., odnawiać ś.

 Wznęcać, dok. Wznęcić; pobudką skłaniać do powstania; w. ś., powstawać, będąc nęconym; rozochocać ś. do czego.

 Wzniecać, dok. Wzniecić; o ogniu: rozpalać, rozniecać; w. miłość, nienawiść = obudzać; w. wojnę = wszczynać, rozpoczynać; w. ś., zapalać ś., zajmować ś. ogniem; o uczuciu: zapalać ś., wybuchać; o buncie, o powstaniu: wybuchać.

 Wzniecić — p. nied. Wzniecać.

 Wzniesienie, rzecz. od Wznieść; miejsce podniesione, wzgórze, pagórek, płaskowzgórze, wyżyna; siedzenie dla widzów, podnoszące ś. coraz wyżej, podjum; pobudowanie, wystawienie czego; w. ś., podniesienie ś. do góry, na wyższe stanowisko.

 Wznieść — p. nied. Wznosić.

 Wznijść — p. nied. Wschodzić.

 Wznikać, dok. Wzniknąć; wydobywać ś. w górę, podnosić ś., wyrastać, wschodzić; przen., wynikać, pojawiać ś., powstawać.

 Wzniosłość, cecha tego, co jest wzniosłe; szlachetność, zacność, świetność, wspaniałość; podniosłość uczuć, myśli, szczytność, górność.

 Wzniosły, który ś. podniósł, który ś. wzniósł; wysoki, wyniosły; szlachetny, zacny, wspaniały, pełen uczuć podniosłych, górny, szczytny, wielkoduszny.

 Wzniośle, przysł., wyniośle, zacnie, szlachetnie, wspaniale, górnie, szczytnie, wielkodusznie.

 Wzniść — p. Wznijść.

 Wzniż przysł., niżej, poniżej.

 Wzniżać (się), dok. Wzniżyć (ś.); zniżać (ś.), spuszczać (ś.) niżej.

 Wznosić, dok. Wznieść; przenosić z niższego miejsca na wyższe, podnosić, przestawiać wyżej; wyciągać do góry, podejmować, wytykać w górę. w. ręce, szablę, kij; zwracać ku górze: w. oczy, wzrok; dźwigać kogoś a. coś leżącego, ustawiać w kierunku pionowym, stawiać na nogi po obaleniu; dawać wyższe stanowisko, wywyższać, wynosić; budować, stawiać jakiś budynek; w. kielichy, wiwaty, zdrowia = podnosić kielich do góry, a potym go wypijać za czyje zdrowie; w. pieśń = zaczynać śpiewać; w. myśli swe do Boga = podnosić, zwracać ku Bogu; w. ś., być wznoszonym, podnosić ś., unosić ś.; lecieć, wzlatywać w górę, wzbijać ś.; o wodzie: wzbierać, wzdymać ś.; przen., wywyższać ś., wynosić ś., pysznić ś.; wystawać, sterczeć do góry ponad innemi przedmiotami sąsiedniemi.

 Wznoszenie, rzecz., od Wznosić.

 Wznowić — p. nied. Wznawiać.

 Wzorek, mały wzór; łatwy wzór rysunkowy do przerysowywania; w-ki zbierać = krytykować, wyszydzać poznawane osoby.

 Wzorować, formować, kształtować co na wzór czego; przyozdabiać wzorami; w. ś. na czym, brać co za wzór.

 Wzorowy, odnoszący ś. do wzoru, służący za wzór; mogący służyć za wzór, doskonały, przedni, bez zarzutu.

 Wzorzec — p. Wzór; w-ce = wzory urzędowe miar: długości, objętości, wag, używanych w danym kraju; przepisy; przykłady.

 Wzorzysto, przysł., w rozmaite wzory.

 Wzorzysty, wyszywany, tkany, malowany w rozmaite kolory i desenie.

 Wzór, to, na co ś. patrzy, ażeby wytworzyć coś podobnego, model, forma, postać, na podobieństwo której coś ś. urabia; formuła, według której układa ś. jakiś akt a. wogóle wyraża swe myśli w sposób urzędowy; w. do pisania, w. kaligraficzny, w. rysunkowy, w. haftu a. jakiej innej roboty kobiecej, w. rzemieślniczy, podług których ma ś. co wykonać; w gram., w. odmiany imion a. czasowników = tablica ich odmiany; wyobrażenie za pomocą liter i ich kombinacji a. rysunku stosunków, zachodzących między przedmiotami, wielkościami a. pojęciami, wzorzec, formuła: w. chemiczny = oznaczenie literami i cyframi składu czyli budowy chemicznej jakiego związku; w. matematyczny = rezultat szeregu działań matematycznych, wykonanych na liczbach, a głównie na ich symbolach literowych i oznaczonych przy pomocy właściwych znaków dla każdego działania, formuła matematyczna; w. w logice = oznaczenie za pomocą liter i równań określania a. rozumowania i ich rezultatów; przykład do naśladowania, doskonałość pod względem moralnym: w. cnoty = człowiek cnotliwy; w. wszelkich cnót = człowiek pod każdym względem doskonały; brać w. z kogo = starać ś. go naśladować; na w. kogo a. czego = naśladując go; w-em kogo a. czego = na podobieństwo; deseń w kwiaty, w figury, różnemi kolorami wyrobiony.

 Wzrastać, dok. Wzrosnąć, Wzróść; rosnąc powiększać ś., nabierać wzrostu.

 Wzrażać, dok. Wzrazić; odbijać nazad, odrzucać; w. ś., odbijać ś. od czego.

 Wzroczek, zdrobn. i pieszcz. od Wzrok.

 Wzrok, władza widzenia, zmysł, przez który za pośrednictwem światła możemy poznawać kolor, wielkość, kształt i położenie przedmiotów bez ich dotykania; organ, narząd w-ku = oko; wejrzenie, spojrzenie, spoglądanie.

 Wzrokowy, ściągający ś. do wzroku: organ w.

 Wzrosły, który wzrósł, wyrosły.

 Wzrosnąć — p. nied. Wzrastać.

 Wzrost, wzrastanie, rośnięcie; przen., postęp, rozwój, wzmaganie ś.; wielkość, miara, do której ktoś dorósł a. coś dorosło, uroda, postawa.

 Wzróść — p. Wzrosnąć.

 Wzruszać, dok. Wzruszyć; poruszając z miejsca, podnosić, podrzucać, unosić; naruszać, wywracać, przewracać, obalać, burzyć, łamać, niszczyć; w. kogo, wywoływać żywe poruszenie uczuciowe, wywoływać litość, żal, politowanie, współczucie; wywoływać zaburzenie, poruszać namiętności; ruszając, dotykając wzburzać: w. ziemię = skopywać, kopiąc spulchniać; w. posady państwa, społeczeństwa = podkopywać, zachwiewać; w. zwierza, ptaka = spędzać go z legowiska, ruszać; w. żołądek = pobudzać go do wyrzucenia na zewnątrz nie strawionego pokarmu; w. ś., ruszając ś., podnosić ś., drgać: płyn w-a ś. = gotując ś., fermentując, burzyć ś.; zachwiawszy ś. przewracać ś., rozprzęgać ś.; ruszać, powstawać z miejsca; odczuwać żywe poruszenie żalu, litości, współczucia itp.

 Wzruszenie, rzecz. od Wzruszyć; stan człowieka wzruszonego, rzewne uczucie względem kogo albo czego, litość, żal, współczucie.

 Wzruszony, im. od Wzruszyć; poruszony, rozczulony, rozrzewniony; o głosie itp.: tkliwy, wyrażający rozrzewnienie, czułość, pełen litości, współczucia, żalu.

 Wzruszyć — p. nied. Wzruszać.

 Wzryć — p. nied. Wzrywać.

 Wzrywać, dok. Wzryć; skopywać, wzruszać, spulchniać ziemię.

 Wzrywać (się), dok. Wzerwać (ś.); porywać (ś.) w górę.

 Wzrzucać, dok. Wzrzucić; podrzucać w górę; rzucać co na co z dołu.

 Wzrzynać, dok. Wzerznąć, Wrzezać; rznąc podnosić w górę, podrzynając zadzierać.

 Wzsiec — p. nied. Wzsiekać.

 Wzsiekać, dok. Wzsiec; siekąc co, podnosić jego części do góry.

 Wzsypywać — p. nied. Wzsypać; nasypać w górę; podrzucając co, sypać na powierzchnię czego.

 Wzszczepać, szczepając podnieść w górę.

 Wszczepić — p. nied. Wszczepywać.

 Wszczepywać, dok. Wszczepić — p. Szczepić – p. Wdrażać.

 Wzszumieć, szumiąc unosić ś., podnosić ś. w górę z szumem.

 Wzuć — p. nied. Wzuwać.

 Wzuwać, dok. Wzuć; wkładać co na siebie: w. obuwie, pończochy, ubranie.

 Wzwalać, dok. Wzwalić; obalać w górę; waląc z dołu rzucać co na co; w. ś., obalać ś. do góry, obalać ś. na co.

 Wzwarcie, wzbicie do góry, wzburzenie.

 Wzwarzać, dok. Wzwarzyć; sprawiać, że coś, warząc ś., będzie ś. podnosić do góry.

 Wzwaśniać się, dok. Wzwaśnić ś.; unosić ś. w waśni, kłócić ś.

 Wzwiać — p. nied. Wzwiewać.

 Wzwiady (-ów), zwiady, wywiady, rekonesans.

 Wzwić — p. nied. Wzwijać.

 Wzwiedzać, dok. Wzwiedzieć; dowiadywać ś, o czym, starać ś. dociec czego, podpatrywać co.

 Wzwierać, dok. Wezwrzeć; o płynach: zaczynać burzyć ś. pod wpływem ognia; wznosić, podnosić, wzbijać ku górze.

 Wzwieść — p. nied. Wzwodzić.

 Wzwiewać, dok. Wzwiać; wiejąc, podnosić ku górze.

 Wzwijać, dok. Wzwinąć, Wzwić; nawijać co na powierzchnię czego.

 Wzwinąć — p. nied. Wzwijać.

 Wzwlec — p. nied. Wzwlekać.

 Wzwlekać, dok. Wzwlec; wlec, wciągać do góry.

 Wzwodni, wzwodowy, odnoszący ś. do wzwodu: most w. = most zwodzony.

 Wzwodzić, dok. Wzwieść; wieść, prowadzić ku górze; wprowadzać z dołu; podnosić, dźwigać do góry wznosić jaki budynek; w. ś., prowadzić ś. nawzajem ku górze; dźwigać ś. w górę, powstawać.

 Wzwód, wzwodzenie, wzwiedzenie; most zwodzony.

 Wzwyczajać (się), dok. Wzwyczaić (ś.); przyzwyczajać (ś.), wprawiać (ś.) w zwyczaj; wprowadzać (ś.).

 Wzwyż, przysł., na wysokość, od dołu do góry, od podstawy do wierzchu; w kierunku ku górze.

 Wzwyższać, dok. Wzwyższyć;, wywyższać.

 Wzywać, dok. Wezwać; przywoływać, przyzywać; zachęcać, namawiać, nakłaniać, skłaniać; błagać, zaklinać kogo, aby co uczynił; wołać, krzyczeć; w. kogo na pomoc = prosić o pomoc; w. kogo na świadectwo = prosić go, aby zaświadczył prawdę czego.

 Wżarzyć (się), wzniecić (ś.), rozpalić (ś.).

 Wżąć się — p. nied. Wżynać ś. — p. Wżymać.

 Wżdy, przysł., przecie, przecież, jednak, jednakże, atoli; przynajmniej, choćby; w. a. w. kiedy = nakoniec, nareszcie, przecie; tylko, jedynie, pod tym tylko warunkiem: w. więc = tedy; a zatem, jużci; zgoła, wogóle, ze wszystkim.

 Wżec — p. nied. Wżegać.

 Wżegać, dok. Wżec, Wżegnąć; wpajać.

 Wżerać się, dok. Wezrzeć ś., Weżrzeć ś.; wgryzać ś., wjadać ś., wgłębiać ś.

 Wżymać, dok. Wżąć; żmąc, wgniatać, wciskać; wygniatając, wpuszczać.

 Wżynać się, dok. Wżąć ś.; żnąc, zapuszczać ś. w co, szczególnie zaś, żnąc swoje, zajmować część cudzego.






Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Michał Arct.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=M._Arcta_Słownik_ilustrowany_języka_polskiego/W_(całość)&oldid=3074949”