M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego/W (całość)
<<< Dane tekstu >>> | |
Autor | |
Tytuł | M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego |
Wydawca | Wydawnictwo M. Arcta |
Data wyd. | 1916 |
Druk | Drukarnia M. Arcta |
Miejsce wyd. | Warszawa |
Źródło | Skany na Commons |
Inne | W – wykaz haseł Pobierz jako: EPUB ![]() ![]() ![]() |
Indeks stron |
W, 22-ga litera alfabetu: spółgłoska wargowo-zębowa, szczelinowa, dźwięczna, twarda.
W, We, przyim. z przyp. 4-ym oznacza: ruch do wnętrza, do środka czego: iść w las, skoczyć w dół, wjechać w miasto; ruch wogóle w pewnym kierunku, w pewną stronę: iść w prawo, w lewo, spoglądać w górę, skoczyć w bok; cel czynności: jechać w odwiedziny, iść w rekruty, brać w niewolę, gotować ś. w drogę, ruszyć w konkury, wstępować w stan małżeński; zwrócenie śię ku jakiej czynności, rozpoczęcie jej: ona W krzyk, w płacz = zaczęła krzyczeć, płakać; a on w nogi = zaczął uciekać; jejmość w rządy = zaczęła rządzić; rodzaj, charakter czynności: grać w karty, w kręgle, bawić ś. w chowanego, w ślepą babkę; rezultat czynności: obracać miasto w perzynę, obrócić co w żart, w szyderstwo, wycinać falbanę w ząbki; sposób czynności dokonywanej lub już dokonanej: zwijać, składać w dwoje, w czworo, zwijać w trąbkę, w kłębek; materja, płótno, obicie w paski, w kratki, w kwiatki i t. p.; w cyrkiel co zrobić = wedle miary cyrkla; miara w strych = równo z brzegami; iść, tańczyć w takt = według taktu; przechodzić rzekę w bród, przepływać w pław; wycinać w pień = wszystkich co do jednego; mieć czego w bród = wielką ilość, do syta; dać ś. komu we znaki = dokuczyć mu; mówić ni w pięć, ni w dziewięć = bez sensu; kłamać w żywe oczy = bezczelnie, zuchwale; mówić, czynić w ten sposób = tym sposobem; miarę czasu: zajść w lata = być w podeszłym wieku; żyj w najdłuższe lata; dłuższy lub krótszy okres czasu, kiedy ś. coś dokonywa: w poniedziałek, we wtorek i t. d.; w lato, w zimę i t. d.; w dzień, w noc, w burzę, w niepogodę, w czas, w porę, w ten moment, w post, w karnawał, w żniwa, w te ciężkie czasy; powtarzającą się czynność w czasie: raz w raz, noc w noc, dzień w dzień; ilość towarzyszących czynności osób a. przedmiotów: przyjechać w pięćset koni, przybyć w pomoc w tysiąc ludzi; wzgląd, określający bliżej pewien przymiot osoby lub rzeczy: bogaty w rozum, w doświadczenie, obfity w co, ranny w głowę, obfitować w co; zupełne podobieństwo: wdać ś. w ojca, w matkę, kubek w kubek, koń w konia, chłop w chłopa; różne znaczenie: oprawiać książkę w skórę, drogi kamień w srebro; wierzyć, ufać w co; ująć co w kleszcze, w ryzy, w kluby; z przyp. 7-ym oznacza: przebywanie bez ruchu wewnątrz czego, w głębi czego, w środku czego: mieszkać w Polsce, w Warszawie, w Europie; przebywać w lesie, być w domu, chodzićw sukni, w palcie; porzeczki w cukrze, w miodzie; mieć rozum w głowie; okoliczności, w których odbywa ś. stan jakiej osoby lub rzeczy: być w kłopotach, żyć w nędzy, być w pogardzie, w takim stanie rzeczy, stało ś. to w naszych oczach, być w podróży; jest w tym jakaś tajemnica; dzielny w słowach, a nie w czynach; cóż w tym złego; ja w tym, że to dojdzie do skutku = biorę to na siebie; moment czasu, kiedy ś. coś dokonywa: w lecie, w jesieni, w roku 19l5, w dniu dzisiejszym, w marcu, w październiku, w tym tygodniu, w wiośnie życia; postać, kształt, w jakim pozostaje jakaś osoba a. przedmiot: leżeć w gruzach, być w niewoli, przebywać w zamknięciu, ciało w ranach, w krostach; złoto w blaszkach, w sztabkach, w proszku; żelazo w sztabach, w bryłach; lekarstwo w płynie; materjał w sztukach; jedwab w zwitkach, w kłębkach; gatunek przedmiotów, użytych do wykonania pewnej czynności: płacić w złocie, w papierach, podarek w szatach, w klejnotach; cel, przeznaczenie czynności: dawać co w posagu, w upominku, wziąć co w zapłacie; mieć co w zysku; w połączeniu z czasownikami pisze ś. łącznie z niemi i nadaje im następujące znaczenia: 1) ruchu wewnątrz, w środek, wgląb przedmiotu: wchodzić, wskakiwać, wbijać, wnosić, wciągać; 2) ruchu w górę: wdrapywać ś., wstawać, wbiegać na szczyt góry i t. p.
Wab, Wabik, piszczałka, używana do wabienia ptaków przez udawanie ich głosu; ptak żywy a. wypchany, służący do wabienia innych ptaków; przynęta, ponęta, rzecz; powab, wdzięk, czar; ona ma w sobie w-ia = jest powabna, pociągająca; iść na w-ia = dać ś. znęcić, skusić; ptasznik wabiący; człowiek powabny, ujmujący, miłej powierzchowności.
Wabiciel, Wabnik, ten, który wabi; ptasznik wabiący.
Wabić, przywabiać, przynęcać, mamić za pomocą wabika; powabem nęcić, znęcać, przyciągać ponętą, czarem, ułudą; nazywać (o zwierzętach); w. ś., iść na wab, dawać ś. znęcać; przyzywać ś. wzajem; nazywać ś. (o zwierzętach).
Wabidło, to, czym wabią, rzecz wabiąca, przynęta, ponęta.
Wabik — p. Wab.
Wabikowy, dotyczący wabika, zastosowujący wabik.
Wabnik — p. Wabiciel.
Wabny, wabiący, powabny, ponętny; dający ś. zwabić, łakomy na co, pochopny na wab.
Wacan, acan, skr.: Waszmość Pan (mówiąc do kogoś poufale).
Wacani, skr., Waszmość Pani, pani, jejmość, acani.
Wacanna, skr., Waszmość Panna, acanna.
Wacek, Waceczek, woreczek skórzany na pieniądze, sznurkiem ściągany.
Wach!, Wah!, wykrz., hejże!, hola!, hej!
Wachla, nm., pochodnia, świeca smolna, głownia.

Wachlarzorożne, rodzina chrząszczów z rożkami, mającemi na końcach blaszki, ułożone wachlarzowato, blaszkorogie.
Wachlarzoskrzydłe owady = których samce mają skrzydła tylne składane wachlarzowato, samice zaś są pozbawione skrzydeł, nóg, oczu i rożków.
Wachlarzowaty, nm., mający kształt wachlarza rozłożonego.

Wachlarzowy, nm., dotyczący wachlarza.

Wachlarzyn, nm., owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.
Wachlować, nm., chłodzić, poruszając wachlarzem.
Wachmistrz, nm., najstarszy rangą podoficer; komendant posterunku żandarmerji.
Wachmistrzowski, Wachmistrzowy, nm., dotyczący wachmistrza, do niego należący.
Wachparada, nm., parada wojskowa, odbywająca ś. przy zmianie całej warty.
Wachta, nm., straż, warta.
Wachtować, nm., trzymać straż.
Waciarka, nm., kobieta, robiąca a. sprzedająca watę.
Waciarz, nm., mężczyzna, robiący a. sprzedający watę.
Wackarz, mężczyzna, wyrabiający wacki (sakiewki).
Wać, skr., Waćpan, skr., Waszmość Pan, acan.
Wada, strona ujemna człowieka a. przedmiotu, przymiot szkodliwy, usterka, skaza, plama w charakterze, ułomność, niedokładność, brak czego.
Wadjum, łć., suma, składana na pewność dotrzymania warunków umowy; zastaw, kaucja; zakład, rękojmia, poręka.
Wadliwy, mający pewną wadę; ułomny, niedoskonały, uszkodzony.
Wadyra, kłótnik.
Wadzać, wodzić od czasu do czasu.
Wadzić, przywodzić do kłótni, do zwady, kłócić, waśnić; w. komu, czemu = zawadzać, być na przeszkodzie, przeszkadzać; cóż ci to w-i? = co ci szkodzi?; nie w-i, nie w-iłoby = dobrzeby to było, takby należało; w. ś., kłócić się, waśnić ś., sprzeczać ś.
Wafla, nm., cienkie, tafelkowate, suche ciastko, upieczone w płaskiej maszynce, przypominające plaster wosku z miodem.



Wagabunda, łć., włóczęga.
Wagant, łć., ten, który ś. na co waży, odważa; głos w muzyce, nie należący do żadnego z czterech głosów zasadniczych.
Wagary, Wagusy, łć., w gwarze żakowskiej włóczenie ś., wycieczki samowolne uczniów w godzinach lekcji szkolnych.
Wagmajster, nm., dozorca wagi, ważący towar na kolei a. na wadze rządowej.
Wagnerjanizm, Wagneryzm, łć., uwielbianie utworów dramatycznych i muzycznych Ryszarda Wagnera, twórcy tak zw. muzyki przyszłości; naśladownictwo tegoż.
Wagociąg, linja prostopadła do poziomu, pion.
Wagomiar, średnica kuli a. otworu działa, z której wnosi ś. ile waży kula a. jakiej wagi rzuca działo pociski; kaliber kuli a. działa.
Wagomierzyć, dochodzić wagi kali przez wymierzenie jej średnicy.

Wagonet, ang., mały wagon; wagonik, używany do przewożenia różnych materjałów kolejowych.
Wagorówny, Wagostrychowny, poziomy a. pionowy, ułożony wedle wagi.
Wagoruch, waga, ciężar, poruszający koła w zegarze ściennym; kółko, zastępujące wahadło w zegarku kieszonkowym.
Wagostrychownica, śródwaga.
Wagować, łć., tułać ś., wałęsać ś.; odbywać przechadzki w czasie godzin szkolnych; odważać ś. na co; być chwiejnym, namyślać ś.; robić brózdy na roli.
Wagowe, Ważne (-go), opłata za wagę, za przeważenie, oznaczenie ciężaru.
Wagowy, dotyczący wagi, należący do wagi jako przyrządu.
Wagus, łć., włóczęga, tułacz; w lm., w-y Wagary.
Wagusować, łć., chodzić na wagary.
Wahać, dok. Wahnąć; wprawiać w ruch wahadłowy, t. j. ruch miarowy to w tę, to w ową stronę około jednego punktu; chwiać, kołysać; w. ś., chwiać ś., kołysać ś.; przen., być w niepewności, co wybrać, nie wiedzieć, na co ś. zdecydować, co przedsięwziąć, czego ś. trzymać, na którą przechylić ś. stronę; dygotać, drgać.


Wahadłowy, dotyczący wahadła; w. ruch = odbywający ś. na sposób wahadła to w tę, to w ową stronę równomiernie.
Wahanie, rzecz., od Wahać, wątpliwość, niepewność, chwiejność, brak zdecydowania; drganie, dygotanie, oscyllacja.
Wahaty — p. Wahotliwy.
Wahnąć — p. nied. Wahać.
Wahnięcie, Wahnienie, jedno poruszenie wahadła od jednego krańcowego punktu do drugiego.
Wahotliwy, chwiejący ś., wahający ś., kołyszący ś.; niepewny, niezdecydowany.
Wahować się, wahać ś.
Wajdelota, lit., niższy kapłan i pieśniarz za czasów pogańskich Litwy, ofiarnik.
Wajdelotka, lit., rodzaj niższych kapłanek u dawnych Litwinów.
Wajnsztyn, Wajnsztejn, nm., kamień winny.
Waka — p. Szarowaka — p. Szarogłaz.
Wakacje, łć., czas wolny od zajęć szkolnych między końcem jednego roku szkolnego a początkiem drugiego, ferje.
Wakacyjny, łć., odnoszący ś. do wakacji.
Wakans, Wakancja, łć., miejsce, posada w biurze, w urzędzie nie zajęta, nie obsadzona, będąca do zajęcia.
Wakat, właśc. Vacat, miejsce wolne, próżne, nie zajęte, wakujące; w książce: stronica pusta, nie zadrukowana.
Wakcyna, łć., ospa krowia, krowianka.
Wakcynacja, łć., szczepienie ospy ochronnej.
Wakcynować, łć., zaszczepiać ospę sztuczną.
Wakować, łć., być nie zajętym; o urzędzie, miejscu, posadzie: być wolnym.

Wakuola, łć., maleńka przestrzeń pusta między komórkami, składającemi organizm.
Wal, Waleń, nm., wieloryb.
Walać, brudzić, plamić; w. sukno = folować; w. ś., brudzić ś., plamić ś., kalać ś., tarzać ś. w błocie, w kurzu; leżeć w nieładzie, nieporządku, poniewierać ś., przewracać ś.
Walc, nm, taniec wirowy pochodzenia niemieckiego w tempie ¾ muzyka do niego.
Walcować, nm., tańczyć walca.
Walcować, nm., ugniatać (drogę, rolę) za pomocą ciężkiego wału, ciągnionego przez konie lub lokomobilę; przepuszczać między walcami bryłę żelaza, stali, żeby jej nadać kształt żądany (sztaby, relsu, drutu, blachy).
Walcowaty, mający kształt walca, podobny do walca.

Walcowy, dotyczący walca, walcowaty; odnoszący ś. do walca tańca.
Walcówka, narzędzie, przyrząd do walcowania, do gładzenia (papieru, tektury, skóry), do wyrównywania i przyciskania ziarna na roli.
Walczyć, prowadzić, toczyć z kim walkę, bić ś., mocować ś., pasować ś., ścierać ś. z kim, wojować, bojować, zmagać ś.; opierać ś. spotykanym na drodze życia przeciwnościom, przemagać trudności.
Walczyk, zdr. od Walc.
Waldhar, nm., trawa morska, rosnąca na dnie mórz strefy umiarkowanej, używana zamiast włosienia do wypychania materaców, mebli, do opakowywania towarów, a w krajach nadmorskich jako nawóz.
Waldharowy, nm., zrobiony z waldharu a. z waldharem.


Walecznica, kobieta waleczna, bohaterka; bojowniczka, rycerka.
Walecznie, przysł., w boju: dzielnie, bitnie, mężnie, odważnie.
Walecznik, mężczyzna walczący, bojownik, rycerz; człowiek waleczny, bojownik.
Waleczność, męstwo, dzielność, odwaga w walce, bohaterstwo.
Waleczny, dzielny w boju, mężny, odważny, śmiały, wojowniczy.
Waledykacja, łć., pożegnanie.
Walenrodyzm, łć., zemsta nad wrogiem przez uprzednie udawanie przyjaźni, a potem wystąpienie przeciw niemu (od imienia bohatera poematu Mickiewicza «Konrad Wallenrod»).
Walentego św. choroba — p. Epilepsja.
Walentynit, tlenek antymonu, gatunek minerału barwy szarej, żółtawej, o kryształach w postaci słupków, tafelek a. igiełek.
Waleń — p. Wal.
Walerjana, rośl. — p. Kozłek.
Walerjanowy, łć., odnoszący ś. do walerjany, zrobiony z walerjany.

Waleta, nm., pożegnanie, uczta pożegnalna.
Walgina, motyl z podrzędu miernikowców z rodziny drzewiniaków.
Walhalla, nm., raj, niebo, miejsce pobytu bohaterów po śmierci w mitologji giermańskiej; nazwa budowli, przeznaczonych na przedstawienia teatralne, muzykalne i t. p.; gmach, służący za panteon, poświęcony pamięci znakomitych Niemców, nioopodal Regensburga.
Wali, arab., zarządzający prowincją turecką, gubernator.
Walialahdi, arab., następca tronu.
Walić, dok. Walnąć; uderzać, stukać, bić, łomotać, okładać kijem, ranić szablą, grzmocić; uderzając przewracać, rozwalać, obalać, burzyć; porywać, unosić z sobą gwałtownie; rzucać na stos, na kupę, zwalać bez ładu, nieporządnie, sypać na kupę: rzucać, ciskać na kogo, aby go przygnieść, poranić, zabić; przen., zwalać na kogo winę, obarczać go odpowiedzialnością, ciężarem nieszczęścia niezasłużonego; w. sukno = folować; w. ś., przewracać ś., obalać ś.. rujnować ś., dochodzić do upadku; bić ś. wzajemnie kijami, grzmocić siebie nawzajem; spadać, zwalać ś. na kogo, przygniatać go moralnie swym ciężarem; iść: gromadą, masą, hurmem, z hałasem, sunąć szumnie, w wielkiej ilości, w mnóstwie; deszcz w-i = pada gwałtownie.
Walida, tur., sułtanka matka, matka żyjąca panującego sułtana w Turcji.
Walidacja, łć., uprawomocnienie, przyznanie, potwierdzenie, nadawanie czemu wartości.
Waligóra, imię bohatera-olbrzyma w baśniach słowiańskich, zdolnego rozwalać góry, brata Wyrwidęba.
Walik, zdr. od Wal; w. rdzeniowy = jedna z dwu cząstek warstwy rdzeniowej listka nerwowego u zarodka zwierzęcego a. ludzkiego, z których rozwijają ś. później różne części mózgu.
Walina, ruina, upadek; w lm., w-y, ruiny, gruzy, zwaliska.

Walisty, walący ś. łatwo; wywrotny, chwiejny; o drzewach: pokręcony od wiatru.

Walizka, fr., mała waliza.
Walka, bitwa, bój, starcie, utarczka, zmaganie ś., zapasy: w. o byt = współubieganie ś. istot żywych o zdobycie środków potrzebnych do życia, przyczyni zwyciężają organizmy mocniejsze.
Walkirje, nm., w mitologji giermańskiej: boginie, kierujące losem bitew i odprowadzające poległych bohaterów do Walhalli,

Walnąć — p. nied. Walić.
Walnie, przysł., wybornie, dzielnie, znakomicie, porządnie, przednio, stanowczo, ostatecznie.
Walny, powszechny, ogólny, główny, jeneralny: sejm w., post w.; droga w. = trakt bity; bitwa walna = stanowcza, rozstrzygająca; wyborny, znakomity, wyśmienity, przedni, dzielny.
Walor, łć., wartość, znaczenie; w-y, papiery wartościowe.
Walorowy, łć., odnoszący ś. do waloru.

Waltornista, nm., muzyk, grający na waltorni.
Waluta, wł., wartość, stopa mennicza; stosunek pieniędzy papierowych do złota i srebra; wartość obiegowa wekslu; rodzaj pieniędzy, w jakich weksel bywa wystawiony; w. rachunku = suma rachunku.
Walwacja, łć., ocenienie, oznaczenie wartości.
Walwalacyjny, dotyczący walwacji, w-a tabela = wykaz nominalnej wartości różnych monet.
Walwas, miara objętości: blizko korzec.
Wał, łć., długi nasyp ziemi, wznoszony w celach fortyfikacyjnych lub odgraniczających, grobla, tama; długa sztuka drzewa, graniasta a. kształtu walca, na której osadzają ś. koła, zęby itp., poruszające maszynerję; część warsztatu tkackiego, na którą nawija ś. przędza a. płótno, nawój; tyle płótna, ile ś. wytka z jednej osnowy; bałwan morski, fala; coś usypanego a. ułożonego w kształcie wału: w. siana = pokos; w-em, przysł., długim, ściśniętym szeregiem, falą; pokotem, mostem.
Wałach, nm., koń wytrzebiony.
Wałaszy, nm., odnoszący ś. do wałacha.
Wałaszyć, nm., ogiera robić wałachem, trzebić, kastrować, pokładać.
Wałeczek, nm., zdr. od Wałek.
Wałeczkowaty, podobny z kształtu do wałeczka, cienki i podłużny.
Wałecznik burakowy, robak z rzędu nicieni, uszkadzający buraki.
Wałek, cienki, niewielki wał ręczny: w. do wałkowania ciast, do wiercenia maku, do maglowania bielizny; coś skręconego w kształcie walca, np. zwitek papieru, zwój płótna i t. p.
Wałęs, skorupiak krytodychawkowy z rzędu krótkoogoniastych, nadbrzeżnych.
Wałęsa, włóczęga, próżniak.
Wałęsać się, błąkać ś., włóczyć ś., chodzić z kąta w kąt bezczynnie.
Wałka, karawana wozów, czyli maź, naładowanych towarami.
Wałkarczyk, czeladnik wałkarski; syn wałkarza.
Wałkarski, należący do wałkarza, odnoszący ś. do wałkarza.

Wałkonić, miąć, ugniatać, gnieść, w. ś., łazić z miejsca na miejsce, wałęsać ś., próżnować.
Wałkoń, człowiek, wałęsający ś. z kąta w kąt; wagus, próżniak, gapa, głupiec; nicpoń.
Wałkować, wałkiem przeciągać, rozpłaszczać, równać, wygładzać, czynić rozwlekłym; w. przedmiot = mówić długo, rozwlekle, powtarzając ś. wciąż o tym samym; bić, okładać; w. ś., być wałkowanym; ciągnąć ś. długo.
Wałkowaty, mający kształt wałka.

Wałkownictwo, rzemiosło wałkarza.
Wałkowniczy — p. wałkarski.
Wałkowy, dotyczący wałka; podobny do wałka.
Wałołomny, łamiący wały.
Wałostaw, Wałokop, sztuka sypania wałów.
Wałowity, tłusty, jak wał; tęgi, potężny.
Wałowy, odnoszący ś. do wału, ściągający ś. do wału: wieniec w. = udzielany wodzom rzymskim za zdobycie obozu.
Wamborek — p. Węborek.

Wanad, Wanadyn, łć., pierwiastek chemiczny, metal srebrnobiały, bardzo trudno topliwy; niektóre jego związki są używane do pięknego atramentu czarnego, czarnej farby anilinowej, złotego bronzu, do bronzowania.
Wanadynit, rodzaj minerału, barwy żółtej, brunatnej a. czerwonej.
Wandal, Giermanin z plemienia tegoż nazwiska, przen., barbarzyniec, niszczyciel wszystkiego, co napotka, niszczyciel cywilizacji.
Wandalizm, łć., żądza niszczenia wszelkich zabytków oświaty, barbarzyństwo, dzikość.
Wandalski, odnoszący ś. do Wandalów, właściwy Wandalom; dziki, barbarzyński, niszczący oświatę i jej owoce.
Wandel, kara pieniężna, grzywna.
Wandruty, belki w kopalni, zabezpieczające od zapadnięcia ziemi, podpory, kątownice.
Wanga, nm., każdy z dwu bali bocznych, w których są schody osadzone, bok schodów, policzek schodowy.
Waniek, wino zepsute, zwietrzałe, spleśniałe; człowiek głupi, próżny.
Wanienka, Wanieneczka, mała wanna.
Wanilina, substancja aromatyczna, znajdująca ś. w owocach wanilji, używana w lecznictwie i jako przyprawa do potraw.

Waniljowy, fr., dotyczący wanilji, zrobiony z wanilji.
Wankować w domu = tłuc ś., markować, przeszkadzać, pokutować.

Wanton, rodzaj sieci rybackiej.
Wanus, łć., człowiek próżny, zarozumiały.
Wańczos, nm., szujka, klepka dębowa (z jakich robią ś. beczki).
Wańtuch, nm., duży worek na wełnę, na chmiel i t. p.; żart., brzuch.
Wapiarnia, piec do wypalania wapna.
Wapiennia, Wapiennica, budowla i piec do wypalania wapna.
Wapienniczy, odnoszący ś. do wapiennika.
Wapiennik, rzemieślnik, robotnik, trudniący ś. wypalaniem wapna.
Wapienny, dotyczący wapna, zawierający w sobie wapno, z wapna zrobiony, służący do wypalania wapna: piec w.; góra w-na = kopalnia wapna; grant w. = zawierający w sobie wapno; woda w-a, mleko w-e = roztwór wodny wapna gaszonego; nawóz w. = zawierający w swym składzie chemicznym wapno; w-a skała osadowa = zawierająca związki wapna; kamień w. = węglan wapienny, związek, często spotykany w naturze, który wypalany w umyślnych piecach, daje tlenek wapnia, czyli wapno niegaszone.
Wapień, metal z grupy metali ziem alkalicznych, występujący w licznych związkach w skorupie ziemskiej (gips, wapniak, kreda, marmur i t. p.).
Waplinek — p. Gipsowiec.
Wapniak, rodzaj skały osadowej, składającej ś. z węglanu wapnia.
Wapniarka, kopalnia wapna, wagon do wożenia wapna.
Wapnić, pokrywać wapnem, posypywać wapnem, bielić.
Wapnieć, zamieniać ś. w wapno.
Wapnienie, zmienianie ś. w wapno; w. żył = choroba, polegająca na tym, że naczynia krwionośna stają ś. kruchsze.
Wapniowiec — p. Wapniak.
Wapniowy, taki, w którego skład wchodzi wapień: wodzian w., węglan w., chlorek w., siarczan w. i t. p.
Wapnisko, złe, liche wapno; miejsce pozostałe po wydobyciu wapna, miejsce, gdzie składają wydobyte wapno.
Wapnisty, obfitujący w wapno, nasycony wapnem, zawierający rozpuszczone w sobie wapno.
Wapno, związek chemiczny wapnia z tlenem: w. niegaszone a. palone = tlenek wapnia; w. gaszone = wodzian wapienny, powstający z połączenia tlenku wapnia z wodą; w. bydrauliczne = tlenek wapnia, pomieszany z innemi ciałami, np. z gliną, ma własność twardnienia pod wodą.
Wapnować, przemywać w wodzie wapiennej.
Wapń — p. Wapień.
Wapory, łć., wyziewy, gazy sprawiające wzdęcie; atak nerwowy, spazmy.
Waporyzacja, łć., parowanie, ulatnianie.
War, gotowanie, warzenie; ilość płynu, naraz uwarzonego; płyn wrzący, wrzątek, ukrop; wielkie gorąco, upał.
Wara!, wykrz., oznaczający rozkaz niezbliżania ś., niedotykania ś. do czego, usunięcia ś., odejścia.

Warcab, Warcaba, nm., bierka, pionek, krążek drewniany a. kościany, służący do gry w warcaby; w-y, gra uprawiana na warcabnicy krążkami, wyglądającemi jakby toczone guziki zw. warcabami a. bierkami.


Warcabnik, nm., motyl dzienny z rodziny powszelatków.
Warcabny, Warcabowy, nm., dotyczący warcabów, odnoszący ś. do warcabów; urzędnik przy żupach solnych.

Warcholec, bal z drzewa dębowego, używany do budowy okrętów.
Warcholić, siać niezgodę, wywoływać zwady, robić zamieszanie, wichrzyć, w. ś., kłócić ś., wadzić ś., sprzeczać ś., swarzyć ś.
Warchoł, kłótnik, awanturnik, wichrzyciel, człowiek niespokojny, burzliwy; swar, sprzeczka, kłótnia.
Warczeć, Warczyć, dok. Warknąć; o zwierzęciu drapieżnym: wydawać głos podobny do przeciągłego brzmienia głoski r., wyrażając tym niezadowolenie, złość i t. p.; mruczeć ze złości, szemrać, wydawać odgłos drżący.
Warda, Wardawy, człowiek, używający lewej ręki zamiast prawej, mańkut.
Wardęga, bydlę; dobytek; czeladź; włóczęga, łazęga; zagrodnik.

Warek, gatunek porostu morskiego.




Wargaty, mający wielkie wargi.
Wargielt, Wergielt, nm., kara pieniężna, grzywna, wynagrodzenie za skaleczenie a. zabicie przypadkowe; pieniądze, użyte na przekupienie kogo, łapówka.
Wargokwiatowe, podrodzina roślin złożonych, z rzędu skupieńców.
Wargowaty, mający kształt wargi a. warg.
Wargowy, odnoszący ś. do wargi; spółgłoska w-a = tworząca ś. przez zupełne a. częściowe zwarcie warg; rośliny w-e = rodzina roślin dwuliścieniowych zrosłopłatkowych, o koronie kwiatowej, tworzącej jakby dwie wargi.
Warjacja, łć., zmiana, przemiana, odmiana; w muz., przeprowadzenie w rozmaity i coraz nowy sposób tej samej melodji lub tematu; obłąkanie, szał; nierówności w biegu planety.
Warjacki, łć., właściwy warjatowi, szaleńczy, szalony, narwany; po w-u, przysł., tak, jak czyni wariat, w sposób właściwy warjatowi, bez zastanowienia.
Warjant, łć., ten sam ustęp lub wiersz jakiego utworu poetycznego, napisany w innej formie, odmianka.
Warjat, łć., człowiek obłąkany, szalony, który stracił rozum, mający zmysły pomieszane, obłąkaniec, szaleniec, bzik; człowiek a. zwierzę gorącego temperamentu; dom w-ów = szpital, w którym trzymają pod zamknięciem i leczą obłąkanych; czyniący zamęt.
Warjatka, łć., forma żeńska od Warjat.
Warjator, łć., łgarz, fałszerz.
Warjola, łć., ospa.
Warjować, łć., tracić rozum, wpadać w obłąkanie, szaleć, postępować jak warjat, popełniać szaleństwo; okazywać nadmiar temperamentu, rzucać ś., ciskać ś., swawolić.
Wark, głos warczący psa a. drapieżnego zwierza; każdy głos warczący: w. maszyny; gniew, jawnie okazywane niezadowolenie.
Warkać — p. Warczeć.
Warkliwy, warczący, wydający wark; opryskliwy, mrukliwy, odburkliwy, przykry.
Warknąć — p. nied. Warczeć.


Warkoczowy, odnoszący ś. do warkocza.
Warkoczyk, zdr. od Warkocz.
Warkotać przeciw komu, odpowiadać mu głosem gniewnym, warkliwym; furczeć.
Warnia, miejsce, gdzie kryją ś. górnicy podczas wybuchu miny, rozsadzającej skałę; łaźnia.
Warować, nm., umacniać, fortyfikować; zastrzegać sobie: w umowie, w uchwale; o psie: leżeć na brzuchu, opierając łeb na przednich łapach, pilnować, strzec.
Warowisko, miejsce warowne.
Warownia, to, co waruje, ochrania od napadu nieprzyjaciela, np. mury, szańce, rowy dookoła fortecy; miejsce warowne, twierdza, forteca.
Warownie, przysł., z obwarowaniem, z warowniami; obronnie, ochronnie, bacznie, uważnie, czujnie; z zastrzeżeniem warunków, zabezpieczająco, z zabezpieczeniem prawnym.
Warownik, człowiek, który coś zabezpiecza, zapewnia, gwarant: w. okrętów = człowiek, zapewniający właścicielowi statku wynagrodzenie w razie zatonięcia statku.
Warowny, uzbrojony, obwarowany, otoczony murami, rowami, wałami i t. p.; zabezpieczający, ochraniający; zawierający w sobie zabezpieczenie, prawne zapewnienie = kontrakt warowny; ostrożny, baczny.
Warrant (uorent), ang., świadectwo, wydane na złożony towar w składzie, na mocy którego właściciel może zaciągnąć pożyczkę; rozporządzenie władzy, pełnomocnictwo, rozkaz aresztowania.
Warstewka, zdr., od Warstwa.
Warstewkowy, Warstewkowaty, złożony z warstewek.
Warstowiec, minerał, składający ś. głównie z krzemianu wapnia.
Warstwa, cienki pokład czego, równo usypany, ułożony, rozpostarty na innym; pokład gieologiczny skorupy ziemskiej; przen., pewna ilość ludzi jednakowego stanu, klasa społeczna, kasta.
Warstwować (się), układać (ś.) w warstwy.
Warsztat, nm., pracownia.
Warsztatnik, nm., rzemieślnik, pracujący na warsztacie a. w warsztacie, prowadzący warsztat, rękodzielnik, fabrykant.
Warsztatny, nm., odnoszący ś. do warsztatu, pochodzący z warsztatu.
Warsztatownia, nm., budynek, zawierający warsztaty.
Wart, zakręt główny nurtu rzecznego, prąd, płynący po linji krzywej, szybkość tego prądu.
Wart, nm., mający pewną wartość, kosztujący pewną ilość pieniędzy; godzien czego, zasługujący na co; w. Pac pałaca, a pałac Paca, żart., jeden taki sam dobry, jak i drugi.
Warta, straż, strzeżenie, stać na w-cie = stróżować, pilnować, uważać; żołnierz stojący na w-cie = wartownik, szyldwach; straż postawiona dla pilnowania kogo a. czego, żołnierze, rozstawieni dla pilnowania, strzeżenia, czuwania; w. honorowa = postawiona dla uczczenia jakiego dygnitarza, świta, eskorta.

Warterz, nm. — p. Wartownik.
Wartki, szybko kręcący ś., chyży, rzeźki, zwinny, szybki.
Wartko, przysł., kręcąc ś. szybko, zwinnie, chyżo, raźnie.
Wartkonogi, szybko biegający.
Wartkość, szybkość ruchu wirowego, zwinność, chybkość, chyżość.
Wartman, nm., retman, przewodnik statków wodnych.
Wartnik — p. Wartownik.
Wartny, płynący wartem zakrętem; szybki, chyży, zwinny.
Warto, godzi ś., nie szkodzi, dobrzeby było, należy, przystoi, uchodzi.
Wartogłowiec — p. Wartogłów.
Wartogłowieć, dostawać zawrotu głowy, szaleć.
Wartogłowy, mający przewróconą głowę; szalony; niespokojny, burzliwy, warcholski.
Wartogłów, Wartogłowiec, Wartołeb, pustak, półwarjat, narwaniec, postrzeleniec, bzik, szaleniec.
Wartogłówstwo, Wartogłowość, choroba: zawrót głowy; dziwactwo, bezrozumno postępowanie, szaleństwo, bzik.
Wartołka — p. Wartałka.
Wartościowość, w chem., najmniejsza ilość atomów pierwiastka, łącząca ś. w związku z jednym atomem wodoru.
Wartościowy, mający dużą wartość, cenny, pożądany.
Wartość, to, co przedstawia przymiot rzeczy, mniej a. więcej cennej a. kosztującej, cenność, kosztowność, cena, posiadanie mniejszego a. większego szacunku ze względu na swą użyteczność, piękność, dobroć i t. p.; w ekonomji politycznej: w. dodatkowa, cz. nadwartość = cena pracy ludzkiej, potrzebnej do wytworzenia jakiegoś produktu; w lm., w-i, wszystko, mogące być sprzedane a. nabyte, zwłaszcza papiery procentowe, akcje, weksle itp; przen., wyższy lub niższy poziom przymiotu duchowego, godność, szlachetność.
Wartować, stać przy kim a. przy czym na straży, pilnować, stróżować, strzec — p. Wertować.
Wartownia, budka dla wartownika, dla straży, czatownia.
Wartownik, żołnierz, stojący na warcie, straż, stróż pilnujący.
Waruga, u flisaków: straż na statku wodnym.
Waruneczek, zdr. od Warunek.
Warunek, nm., to, co zawarowano, zastrzeżono, to, od czego spełnienia zależy dotrzymanie umowy; okoliczność, na którą ktoś ś. godzi, zawierając z drugim umowę, kondycja; ochrona, obrona, strzeżenie, straż, warowanie; załoga warowni, straż osobista; w matem., jedna z danych wielkości wiadomych, z których wyprowadza ś. niewiadoma.
Warunkować, stawiać warunki, zastrzegać, uzależniać; w. ś., zabezpieczać ś. warunkami, stawiać wzajemne warunki.
Warunkowo, przysł., pod warunkiem, z zastrzeżeniem, zależnie od czego.
Warunkowość, przymiot tego, co jest warunkowe, czego spełnienie zależy od pewnych warunków, zawarowanie.
Warunkowy, zawierający pewien warunek, pewne zastrzeżenie: sąd w., wniosek w. w logice; zależny od pewnych warunków; w gram., tryb w. = oznaczający czynność nie istniejącą w rzeczywistości, lecz pomyślaną, jako możliwa lub niemożliwa przy pewnych warunkach.

Warzelnia, miejsce, gdzie ś. coś warzy, gotuje: w. soli = budynek z przyrządami do wygotowywania soli z wody.


Warzęchwa — p. Warząchew.
Warzonka, sól wywarzona z solanki.
Warzyć, wystawiać płyn na działanie wysokiej temperatury, doprowadzać go do temperatury wrzenia, gotować; zanurzywszy w płynie, wystawiać na działanie wysokiej temperatury, gotować; przen., knuć, układać w głowie, przemyśliwać: w. co w umyśle; przez wywarzanie, wygotowywanie oddzielać cząstki stałe od płynnych, wygotowywać, wyparowywać; wodę w., woda będzie = o pracy bezprzedmiotowej i bezużytecznej; jakie kto w-y, takie pija piwo = każdy jest sprawcą swego losu; w. gniew, zawiść, nienawiść w sercu = chować, żywić, ukrywać; w. ś., być warzonym, gotować ś.
Warzyste (-ego), potrawa warzona, warza.
Warzysty, mogący być warzonym, gotowanym; gotowany, warzony.
Warzysz, robotnik w warzelni soli.
Warzywko, zdr. od Warzywo.
Warzywna, motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny sówek; piętnówka brukwiówka.
Warzywnia, budynek, w którym przechowują przez zimę warzywo.

Warzywnictwo, nauka o hodowaniu warzywa.
Warzywniczy, odnoszący ś. do warzywnictwa.
Warzywny, dotyczący warzywa odnoszący ś. do warzywa: ogród w., w którym posadzone jest warzywo; sklep w. = w którym sprzedają warzywa.
Warzywo, rośliny uprawne, przydatne do warzenia na potrawę dla ludzi, jarzyny, ogrodowi zna; potrawa z jarzyn.
Wasal, nm., w czasach feudalnych, w wiekach średnich: lennik, hołdownik, podległy suzerenowi.
Wasalstwo, nm., stosunek wasala do suwerena.
Wasan — p. Waszmość.
Wasani, Waćpani, Waśćka, Acani, Aśćka, dawne przemówionie do kobiet zamężnych.
Wasanna, Wacanna, Waćpanna, Acanna, dawne przemówienie do kobiety niezamężnej, do panny.

Wasążek, zdr. od Wasąg.
Waselina, łć., tłuszcz, otrzymywany przy dystylacji ropy naftowej, używany do maści, do smarowania skóry lub metalowych części maszyny.
Wasengować się, krzywić się, okazywać niezadowolenie.
Wasędziej — p. Waszmość.
Wasężny, Wasągowy, odnoszący ś. do wasąga.
Wasilek, Wasilka — p. Chaber.
Wasiłek, Wasilka, deska dębowa zdatna na klepkę, wanczos.
Wasindziej, Asindziej — p. Waszmość.
Waskulka, łć., naczyńko do przechowywania olejów świętych, używanych przy obrzędzie chrztu.
Wasserpolak, nm., ironiczna nazwa, nadawana Ślązakom przez Niemców.
Wasserwaga, nm. — p. Libella.
Wasserzupa, nm., wodzianka, zupa z wody gorącej, masła i bułek a. chleba.
Wasz, do was należący, do was odnoszący ś., od was pochodzący, wam właściwy; w. zamiast twój; w-a miłość = tytuł, dawany dawniej osobom dostojnym — p. Waszmość.
Wasze (poufale) — p. Waszmość.
Waszeciać komu, mówić mu waszeć, tytułować go waszmością.
Waszeć — p. Waszmość.
Waszmościć, Waszmościać komu — p. Waszeciać.
Waszmościny, Waszecin, Waścin, Waćpaniny, dotyczący waszmości, należący do waszmości.
Waszmość, skr. zam. Wasza Miłość, Waszeć, Waść, Wasindziej: Waćpan, Jegomość, dawne przemówienie do mężczyzn, niższych stanowiskiem, asindziej.

Waszyniec, jeden z waszych.
Waść, Waścin — p. Waszmość, Waszmościn.
Waśliwy, Waśniwy, niezgodny, sprzeczający ś.
Waśnić, doprowadzać do niezgody, do sporu, wywoływać kłótnię; w. ś. na kogo, mieć do niego niechęć, gniew, urazę; w. ś. z kim, być z nim w niezgodzie, spierać ś., sprzeczać ś., kłócić ś.
Waśniwy, kłótliwy, gniewliwy, swarliwy, niezgodny; pełen waśni, pochodzący z waśni.
Waśń, niezgoda, nieprzyjaźń, niechęć, gniew; spór, zwada, kłótnia, sprzeczka, nieporozumienie.
Wat — p. Watt.
Wata, nm., wyrób z owoców rośliny bawełna, używany do podszywania nią ubrań, aby były cieplejsze, do opakowywania, do opatrunków, okładów itp.; miękki jak w.: bez woli, łatwo ulegający.
Wataha, tat., kupa zbrojna Tatarów, plondrująca w celu łupieżczym; przen., banda rabusiów.
Watażka, tat., dawny kozak ukraiński, przywódca drużyny wojskowej lub bandy rozbójniczej.

Waterlinja, ang., linja, do której statek przy pełnym ładunku pogrąża ś. w wodzie.
Waterpas, nm., przyrząd mierniczy — p. Libella.
Waterpolo (uoterpolo), ang., gra w polo na wodzie, prowadzona przez zręcznych pływaków.
Waterproof (uoterpruf), ang., nieprzemakalna tkanina i ubranie z niej zrobione.
Watować, nm., podkładać watę pod odzież, pod przykrycie, dla ciepła; podszywać watą.
Watra, popiół po spalonych drzewach na karczowisku; popiół z węglem po spaleniu słomy; ognisko w polu.
Watt, nazwa jednostki pracy prądu elektrycznego (736 wattów odpowiada sile jednego konia parowego).
Watykan, łc., pałac w Rzymie, będący rezydencją papieża, stolica papieska; dwór, rząd papieski.
Wawelit, rodzaj minerału, o kryształach drobnych, o postaci igieł, zebranych w sferyczne a. promieniste skupienia.


Wawrzynowate, rodzina roślin dwuliścieniowych, drzew stref gorących, pięknie ulistnionych, aromatycznych, po większej części zawsze zielonych.
Wawrzynowiśnia — p. Laurowiśnia.
Wawrzynowy, dotyczący wawrzynu, należący do wawrzynu, z wawrzynu zrobiony; wieniec w. = godło sławy, dawane bohaterom, zwycięzcom, ludziom, odznaczającym ś. osobliwą zasługą.

Wazeczka, Wazka, fr., mała waza.
Wazelina — p. Waselina.
Wazomotoryjne nerwy, łć., nerwy, powodujące rozszerzenie a. kurczenie naczyń krwionośnych; nerwy naczynioruchowe.
Wazon, fr., doniczka na kwiaty.
Wazonkowiec, fr., robak, żyjący w wazonach z kwiatami, spokrewniony z dżdżownicą.
Ważenie, rzecz, od Ważyć.

Ważki, mający sporą wagę; nielekki, dość ciężki.
Ważkość, przymiot tego, co jest ważkie, ciężkie.
Ważnica, w dawnych miastach polskich budynek, w którym urzędnicy sprawdzali wagę i miarę produktów.
Ważniczy, należący do ważnika, odnoszący ś. do ważenia.
Ważnie, przysł., z wagą, z wartością, z ważnością.
Ważnik, urzędnik w dawnej Polsce, sprawdzający wagi i miary produktów.
Ważnomyślny, rozważny, rozsądny.
Ważność, ciężkość, ciężar, waga; wartość, cena; wielkie znaczenie, doniosłość; poważanie, szacunek, cześć.
Ważny, mający należytą wagę, ważący tyle, ile powinien ważyć; odnoszący ś. do wagi, stanowiący część składową wagi; mający wielkie znaczenie, taki, od którego wiele zależy, płodny w następstwa, doniosły; poważany, szanowny.
Ważyć, za pomocą wagi dochodzić ciężaru czego, przekonywać ś. jaka jest ciężkość czego, na wadze; przen., roztrząsać w myśli, rozważać, rozbierać, oceniać w umyśle; określać za pomocą grundwagi położenie czego; w. grunt = określać jego wyniesienie ponad powierzchnię oceanu; chwiać wstrząsać, potrząsać, przechylać, przewracać; w. czym, kierować, władać, rządzić; szanować, czcić, poważać, szacować kogo; przywiązywać do czego wagę, cenić; narażać na niebezpieczeństwo, na szwank, ryzykować, hazardować, nie oszczędzać, wystawiać na szkodę; w. na kogo, na co, gotować coś, godzić, starać ś. coś osiągnąć, pochwycić; mieć pewną wagę, pewien ciężar; mieć pewną wartość, pewne znaczenie, znaczyć; w. ś., być ważonym, dochodzić swego ciężaru na wadze; wahać ś., chwiać ś., być niezdecydowanym, przechylać ś. to na tę, to na ową stronę, rozważając co w duchu, pozostawać w niepewności, nie wiedzieć, jak sobie postąpić; śmieć, odważać ś. na co, mieć odwagę.
Wąchać, dochodzić zapachu jakiej rzeczy, wciągając go w nozdrze; przen., dociekać czego, dochodzić, badać ostrożnie, dowiadywać ś. ukradkiem; próbować, przypuszczać; w. ś., wzajemnie poznawać swój zapach, poznawać ś. nawzajem za pomocą powonienia; przen., porozumiewać ś. tajnie, wchodzić w konszachty.
Wąchawiec, człowiek, mający dobry węch.
Wąchawy, który chętnie wącha, powąchujący, węszący.
Wądolnica, gatunek korala morskiego z pokręconemi, wydłużonemi rzędami komór, meandryna.
Wądół, dół długi a wązki i głęboki, parów, jar.
Wągielnica — p. Węgielnica.
Wągier skórny, wrzodzianka, powstająca z zatkania wylotów gruczołów łojowych — p. Wągr.
Wąglik, niebezpieczna zaraźliwa choroba zwierząt przeżuwających, przenosząca ś. i na ludzi w postaci wrzodu na karku, powstająca z bakterji wąglikowych; karbunkuł.
Wągr, mikroskopijnie drobny zarodek tasiemca, składający ś. z główki, szyjki i pęcherza, żyjący w kiszkach, szczególnie świni, i rozwijający ś. następnie w tasiemca; bąblowiec.
Wągroda, środkowa część wsi, miejsce ogrodzone.
Wągrowacieć, Węgrowacieć, dostawać wągrów.
Wągrowaty, Węgrowaty, mający na sobie wągry, osypany wągrami; mający kształt wągrów.
Wągrzak, rodzaj włókniaka z niewyraźnemi włóknami.
Wąkronić się, iść powoli, wlec ś., gramolić ś.

Wąsacz, ryba koścista skrzelowata, brzuchopłetwa, śledziowata — p. Wąsal.
Wąsal, mężczyzna mający ogromne wąsy.
Wąsat, Wąsac, ból w krzyżu.
Wąsatek, odmiana owsa.
Wąsatka, odmiana pszenicy.
Wąsaty, mający duże, gęste wąsy.
Wąsienica, Wąsionka, gąsienica owłosiona.
Wąsieniczny, odnoszący się do wąsienicy.
Wąsik, mały wąs, wąs dopiero rosnący.
Wąsisko, wielki wąs.
Wąski — p. Wązki.
Wąsonogie, rząd skorupiaków morskich dwuklapowych.
Wąsopławy, gromada zwierząt, mających wzdłuż odwłoku liczne nitki czyli wąsy stawowate.
Wąsowica, Wąsionka, w budow., ozdoba architektoniczna w kształcie dwuch wywróconych i stykających ś. z sobą liter S.
Wąsówka, owad skrzydlaty z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.
Wąśnik, owad skrzydlaty z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.
Wątek, w tkaninie nitki biegnące w poprzek nitek osnowy, krzyżujące ś. z nią pod kątem prostym; nić, pasmo; bieg, ciąg: w. życia; przedmiot, materja, treść: w. rozmowy, rozumowania, opowieści.
Wątkowy, odnoszący ś. do wątku.
Wątlak, mały motyl z podrzędu miernikowców z rodziny drzewiniaków.
Wątleć, stawać ś. wątłym, słabieć, słabnąć, mizernieć, tracić na ciele, na siłach, na energji.
Wątlica, stara wątła baba.
Wątlić, czynić wątłym, słabym, słabszym, osłabiać, sprawiać, że coś wątleje.
Wątluchny, bardzo wątły; delikatny, chorowity.
Wątło, Wątle, przysł., słabo, szczupło, bezsilnie, mizernie, słabowicie.
Wątłość, słabowitość, szczupłość, mizerność, chorowitość, brak mocy, siły.

Wątły, szczupły, mizerny, słabowity, chorowity, bezsilny, słaby.
Wątor, fuga z brzegu klepek beczki a. innego naczynia podobnego, w którą wprawia ś. dno; worek skórzany, nadęty powietrzem, do przepływania rzeki.
Wątornik, narzędzie bednarskie do wyrzynania wątorów, żelazko zębate, osadzone na drewnianej rękojeści.
Wątpiciel, człowiek, który wątpi.
Wątpić, chwiać ś. między pewnością a niepewnością; nie być pewnym czego; nie wiedzieć, czy wierzyć w co a. komu, czemu; nie dawać czemu wiary, mieć wątpliwość co do czego, powątpiewać.
Wątpienie, powątpiewanie, wahanie ś., wątpliwość, niepewność.
Wątpliwie, przysł., niepewnie, z wątpliwością; niewątpliwie = z pewnością, niezawodnie.
Wątpliwość, niepewność, powstająca w umyśle człowieka, wahającego ś. między wiarą a niewiarą, nie wiedzącego, na co ś. zdecydować, co wybrać, nie mogącego zdać sobie sprawy, czy było tak, czy inaczej.
Wątpliwy, ulegający wątpliwości co do którego zachodzi wątpliwość; zwycięstwo w-e = niewiadomo, na którą stronę ś. przeważy.

Wątrobne (-ego), w dawnej Polsce: powinność dostarczania wątrób bydlęcych dla sokołów książęcych.
Wątrobnica, odmiana cynobru — p. Przylaszczka.
Wątrobnik, ryba morska zbliżona z kształtu i koloru do wątroby ludzkiej — p. Przylaszczka.
Wątrobny, Wątrobowy, dotyczący wątroby, odnoszący ś. do wątroby; w-ne ziele = roślina alpejska.

Wątrobowy — p. Wątrobny.
Wątróbka, mała wątroba; mieć kogo na w-ce = mieć do niego pretensję, ansę, nie zapomnieć mu jakiej urazy; mieć co na w-ce = nie zapominać urazy z powodu doznanej krzywdy.
Wątrznik, robak z gromady wewnętrznych, nitkowatych.
Wąwozisty, obfitujący w wąwozy, wądoły.

Wąza, komórka w plastrze wosku.
Wąziuchny, Wąziutki, bardzo wązki.
Wązki, nie szeroki, nie rozległy wszerz, zajmujący niewiele miejsca wszerz.
Wązko, przysł., nie szeroko, mało miejsca wszerz a. w poprzek; ciasno wszerz, nieprzestronno, nierozlegle w poprzek.
Wązkoliści, mający liście wązkie a. długie.
Wązkonose, małpy Starego świata, mające ogon i wszystkie cztery kończyny jednakowej długości.
Wązkopłetw, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, listkowata.
Wązkość, właściwość tego, co jest wązkie, nieszerokość.
Wązwa, owad chrząszczowaty, czterostawny, wryjkowaty.



Wbić — p. nied. Wbijać.
Wbiec — p. nied. Wbiegać.
Wbiegać, dok. Wbiec, Wbiegnąć; biegnąc wchodzić, dostawać ś. do środka czego; wchodzić szybko; biec z miejsca niższego na wyższe.
Wbieżeć — p. nied. Wbiegać.
Wbijać, dok. Wbić; bijąc, uderzając zagłębiać co w co, wtykać, wpychać biciem; uderzając, bijąc nasadzać na co, nabijać, przybijać: w. na pal, na krzyż: w. co komu w uszy = ciągle mu mówić, aby zapamiętał: w. komu co w ręce = zmuszać do wzięcia; w. komu ćwiek, klin w głowę = nabawiać kłopota, zadawać pewną trudność; w. co komu w głowę, w pamięć, do mózgu = powtarzając zmuszać do zapamiętania, wrażać, wpajać; w. co sobie w głowę = starać ś. zapamiętać, narzucać sobie jakąś myśl natrętną.
Wbrew, przyim., wprost przeciwnie czemu, na przekór czemu, pomimo co.
Wbrodzić — p. Webrnąć.
Wbrzeże, przylądek; zatoka.
Wbudowywać, dok. Wbudować; w gotową budowę wstawiać jeszcze inną, a. część jaką.
Wcale, przysł., zupełnie, całkowicie, ze wszystkim, zgoła; nieźle, dobrze, jak należy, niczego sobie; w. nie = zupełnie nie.
Wcedzać, dok. Wcedzić, cedząc wpuszczać co do czego.
Wcharkać, dok. Wcharknąć; charkaniem wciągać w usta, w gardło.
Wchlebiać, dok. Wchlebić; wcielać (ś.) w chleb; pochlebstwem wmawiać co w kogo, przyznawać komu co pochlebnego; w. ś., starać ś. przypodobać.
Wchłaniać, dok. Wchłonąć; wbierać, wsysać, wciągać w siebie; jeść a. pić łapczywie; przyjmować w siebie, wrażać sobie w umysł.
Wchłanianie, wsysanie pokarmów w przewodzie kiszkowym.
Wchłonąć, Wchłonić — p. nied. Wchłaniać.
Wchodowy, służący do wchodu, odnoszący ś. do wejścia.
Wchodzić, dok. Wejść; idąc przenikać wewnątrz czego, iść aż do środka czego; w. w co, stawać ś. czymś, przechodzić w co, stawać ś. udziałem czego: w. w zwyczaj, w modę, w mniemanie, w nałóg, w przysłowie; w. w co, zapuszczać ś., wdawać ś. w co, należeć do czego, zajmować ś. czym gorliwie; dochodzić czego, badać początek, przyczynę czego, zgłębiać co, roztrząsać, rozpamiętywać, rozważać, dociekać; zwracać uwagę, zważać; w. w siebie, zastanawiać ś. nad własnym postępowaniem, nad sobą samym; w. z kim w co, zawierać z nim umowę, układać ś., umawiać ś., porozumiewać ś., wdawać ś. w interesy z kim; w. w co, do czego, być używanym do czego, jako jedna z części składowych, stanowić część jakiejś mieszaniny a. związku chemicznego; z niższego miejsca przedostawać ś. na wyższe, wschodzić, wznosić ś., iść pod górę: w. na schody, na górę; słońce w-dzi.
Wchodzień, człowiek, który wszedł dokąd, przychodzień.
Wchód, ruch człowieka a. innej istoty, przedostającej ś. w głąb, wewnątrz czego, wchodzenie; miejsce, otwór, którym ś. wchodzi dokąd, wejście, brama, wrota, drzwi, furtka, przedpokój, przedsionek.
Wciąć — p. nied. Wcinać.
Wciągać, dok. Wciągnąć; ciągnąć wewnątrz czego, do środka czego, przepuszczać w środek czego; przen., namawiać, skłaniać do współuczestnictwa w jakiej sprawie, zwłaszcza złej, wplątywać, wikłać w co; przen., wkładać, wprawiać, przyzwyczajać, wdrażać; ciągnąc przenosić z niższego miejsca na wyższe; nakładać na siebie, naciągać, odziewać; wjeżdżać gromadnie, hurmem, w wielkiej liczbie; w. ś., być wciąganym; przen., wdrażać ś., wprawiać ś., przywykać, przyuczać ś.
Wciągnąć — p. nied. Wciągać.
Wciąż, przysł., ciągle, nieustannie, bez przerwy, bez ustanku.
Wcibiać — p. Wścibiać.
Wciec – p. nied. Wciekać.
Wciekać, dok. Wciec, ciekąc przedostawać ś, w środek czego, płynąc, kapiąc, przenikać dokąd, wpływać.
Wcielać, dok. Wcielić, przyłączać, włączać, spajać w jedno ciało, łączyć w całość organiczną, jednoczyć, zespalać; nadawać ciało, postać widomą, kształt, ruchy, urzeczywistniać; w. ś., brać na siebie ciało, przyoblekać ś. w ciało; przybierać na siebie postać realną, kształt widomy, stawać ś. rzeczywistym.
Wcielenie, rzecz. od Wcielać; postać, w którą ś. jaka myśl, jaka idea wcieliła.
Wcielić — p. nied. Wcielać.
Wcielony, imiesł. od Wcielać; istny, prawdziwy, istotny, rzeczywisty.
Wcierać, dok. Wetrzeć, trąc, nacierając sprawiać, żeby coś weszło, wewnątrz wsiąkło; w. ś., być wcieranym.
Wcieranie, rzecz. od Wcierać; dostać w. = dostać bicie, baty.
Wciernastki — p. Wściornastki.
Wcięcie, rzecz. od Wciąć; zagłębienie, zrobione cięciem, część węższa czego, wycięcie w bokach, część wcięta, miejsce w pasie, w stanie, stan, talja.
Wcięty, wsadzony za pomocą cięcia; mający zagłębienie, szczerbę, głębokie nacięcie; o liściach: mający bok jakby wystrzyżony; o stroju: cienki w pasie.
Wcinać, dok. Wciąć, cięciem robić szczerbę, zagłębienie; wycinać fugę i wkładać, wciskać jedną rzecz w drugą.
Wcinany, którego wcięto, wycięty, wcięty.

Wciornastki — p. Wściornastki.
Wciskać, dok. Wcisnąć; cisnąc wpychać, wgniatać, wtłaczać; cisnąc nasadzać na co, napychać; cisnąc rzucać do środka, wewnątrz czego; wyciskając sok z czego, wpuszczać, wlewać go do czego; w. ś., przedostawać ś, dokąd przez ciasny otwór, przenikać z trudem, po zwalczeniu wszelkich przeszkód; narzucać ś., wchodzić dokąd nie proszony i nie wołany.
Wcisnąć — p. nied. Wciskać.
Wczas, wygoda, dogodność, rozkosz; spoczynek, odpoczynek, wytchnienie, odpoczywanie; spokojność, spokój; wszystko, co przynosi wygodę, daje odpoczynek, miejsce dogodne do spoczywania; przysł., w. a. za w-u = w samą porę, we właściwym czasie, dość wcześnie, nim przeminie czas sposobny.
Wczasik, Wczasiczek, dogodnostka, wygódka; przyjemny odpoczynek.
Wczasność, wygoda, dogodność.
Wczasować kogo, sprawiać mu rozkosz, otaczając go wygodami: dając miły odpoczynek; w. ś., używać wczasu, wygód, odpoczywać.
Wczasowity, zapewniający wypoczynek.
Wczasownik, człowiek, lubiący wygody i próżnowanie, wygodniś, sybaryta.
Wczasowny, obfitujący w wygody, odnoszący ś, do wczasu; o człowieku: mogący używać wczasu; zamożny, bogaty.
Wczelak, motyl dzienny z rodziny powszelatków, malwowiec.
Wczesność, wygoda, dogodność, udogodnienie; rozkosz, rozkoszność; czas właściwy, pora dogodna, sposobność nadarzająca ś., zręczność nastręczająca ś.; czas wczesny, nie późny.
Wczesny, dokonywany, odbywający ś, we właściwym czasie, o
dogodnej porze; przypadający nie za późno, dość wcześnie; za wczasu, wcześnie dojrzewający, rychlej, niż inne gatunki: w. owoc, zboże; w. ptaszek = człowiek, wcześnie wstający; w. dowcip = właściwy, zręczny.
Wcześnie, przysł., w sposobnej porze, we właściwym czasie = za wczasu, nie za późno; pierwej niż coś innego = rano.
Wcześniuchny, Wcześniutki, bardzo wczesny.
Wczłowieczać, dok. Wczłowieczyć, wcielać w postać ludzką; podnosić do godności człowieka.
Wczołgiwać się, dok. Wczołgnąć ś.; czołgając ś., przedostawać ś., wkradać ś., wciskać ś., włazić.
Wczołgnąć się — p. nied. Wczołgiwać ś.
Wczora, Wczoraj, przysł., w dniu, który był przed dzisiejszym, dnia poprzedniego.
Wczorajszy, pochodzący z dnia, poprzedzającego dzisiejszy, zdarzony w dniu minionym; jesteśmy w-i = należymy do przeszłości, ja nie w. = żyję nie od dnia wczorajszego, żyłem już dość długo na świecie; w-ego dnia szuka = szuka rzeczy niepodobnej do znalezienia.
Wczuć się — p. nied. Wczuwać ś.
Wczuwać się, dok. Wczuć się; uczuciem wnikać w co, poznawać co za pomocą czucia, wgłębiać ś., przejmować ś.
Wczyniać się za kim, wstawiać ś.
Wczytać się — p. nied. Wczytywać się.
Wczytywać się, dok. Wczytać ś.; czytając coraz dalej jaką książkę, artykuł, rozprawę, poznawać coraz bardziej myśl pisma, wnikać w treść czego.
Wćwiczyć (się), przyuczyć (ś.), wdrożyć (ś.) do czego, wprawić (ś.), włożyć (ś.) w co.
Wdać – p. nied. Wdawać.
Wdal, W dal, przysł., w daleką przestrzeń, w punkt daleki, do miejsca odległego.
Wdały, ładny, piękny.
Wdarcie się, wejście gwałtowne, dostanie ś, przebojem do jakiego miejsca.
Wdawać, dok. Wdać; namawiać, skłaniać kogo do udziału w czym, wciągać, wplątywać w co; w. ś., mieszać ś. do czego, brać w czym udział, wtrącać ś. do czego; przyplątywać ś., przystępować: wdała mu ś. gangrena = dostał jej; w. ś. z kim, wchodzić z nim w stosunki, przyjaźnić ś., zadawać ś., wstępować w związki, porozumiewać ś.; w. ś. w co, oddawać ś, czemu z zapałem, całą duszą; w. ś. w kogo, być do niego zupełnie podobnym pod względem cielesnym a. duchowym, być nieodrodnym względem kogo; w. ś. z kim w rozmowę = zaczynać rozmawiać, prowadzić ją, dyskutować.
Wdąć — p. nied. Wdymać.
Wdech, wdychanie, wciągnienie powietrza w płuca.
Wdepnąć — p. Wdeptać; w. w co = wdać ś. w jaką niedobrą sprawę i być przez to narażonym na przykrość, na stratę.
Wdeptać — p. nied. Wdeptywać.
Wdeptywać, dok. Wdeptać, depcąc, stąpając, wchodzić w co; stawać nogą na czymś nieczystym i uwalać ś.; depcąc wtłaczać, wgniatać, wciskać; udeptywać, wyrównywać depcąc.
Wdęty, za pomocą dęcia, dmuchania, wtłoczony, wepchnięty, zgięty.
Wdłuż, przysł., w kierunku długości, wzdłuż.
Wdmuchać, Wdmuchnąć — p. nied. Wdmuchiwać.
Wdmuchiwać, dok. Wdmuchać, Wdmuchnąć; dmuchaniem wpychać, wtłaczać np. powietrze, gaz jaki, proszek, płyn rozpylony.

Wdowi, Wdowieński, dotyczący wdowy, należący do wdowy.
Wdowiec, mężczyzna, któremu żona umarła.
Wdowieć, zostawać wdowcem a. wdową, tracić męża a. żonę.
Wdowieński, Wdowin — p. Wdowi.
Wdowieństwo, stan wdowca a. wdowy.
Wdowożeń, mężczyzna, żeniący ś. z wdową.
Wdówka, zdr. a. pieszcz. od Wdowa; ptak z rzędu wróblowatych, śpiewających, o pięknym upierzeniu z pięknemi długiemi piórami w ogonie; w-ki, roślina z rodziny czystkowatych o kwiatach żółtych, posłonek.
Wdrabiać, dok. Wdrobić; drobiąc, krusząc, łamiąc na drobne kawałki, wrzucać, wkruszać.
Wdrażać, dok. Wdrożyć; skierowywać na pewną drogę, naprowadzać, nawodzić na co; w. śledztwo = rozpoczynać; wpajać, wrażać, wmawiać drogą namowy, nauki, wychowania; w. ś., przywykać do pewnej drogi, przyzwyczajać ś. do chodzenia nią; przywykać, przyzwyczajać ś., nabierać wprawy.
Wdrążać, dok. Wdrążyć, robiąc wydrążenie, zagłębienie, wpuszczać, wciskać w nie coś drugiego.
Wdrobić — p. nied. Wdrabiać.
Wdwójnasób, przysł., podwójnie, dwa razy tyle.
Wdychać, wciągać powietrze w płuca; wdmuchiwać, tchnieniem wpędzać: powietrze, gaz i t. p.
Wdymać, dok. Wdąć, dmuchając wpędzać wpychać, wtłaczać, wciskać w co, wdmuchiwać.
Wdyszeć, westchnąć.
Wdziać — p. nied. Wdziewać.
Wdziedziczyć się, zagarnąć gwałtem dziedzictwo.
Wdzierać się, dok. Wedrzeć ś.; wciskać ś. gwałtem, przedostawać ś. dokąd, pokonywając wszelkie przeszkody pomimo napotykanego oporu; wchodzić do środka czego, wstępować z niższego miejsca na wyższe; przen., siłą, przemocą, gwałtem opanowywać co, przywłaszczać co sobie.
Wdzierca, człowiek, który wciska ś. gdzie nieproszony; człowiek, który opanowywa co przemocą; samozwaniec, przywłaszczyciel; napastnik, rabuś.
Wdzierczy, korzystający z przemocy, nacechowany wdzierstwem, właściwy wdziercom, nieprawny, napastniczy, rabusiowy.
Wdzierka, wdzieranie ś.; duma, ambicja, pycha.
Wdzierstwo, wdzieranie ś., wdarcie ś. dokąd przemocą, napaść, rabusiostwo; przywłaszczanie sobie czego.
Wdzierżać (się), powstrzymać (ś.), powściągać (ś.).
Wdziewać, dok. Wdziać, wkładać przywdziewać odzież na kogo a. na siebie; ubierać (ś.), odziewać (ś.); wsadzać na co, wkładać, zatykać na czym, wtykać.
Wdzięczeć, stawać ś. wdzięcznym, miłym, pociągającym, nabierać wdzięku.
Wdzięczen — p. Wdzięczny.
Wdzięcznie, przysł., uczuciem wdzięczności za doznane dobrodziejstwa, wyświadczone usługi; z wdziękiem, mile, ujmująco, przyjemnie, sympatycznie; łaskawie, z zadowoleniem.
Wdzięczniuchny, Wdzięczniutki, Wdzięczniusi, nader miły, ujmujący, bardzo przyjemny, pełen wdzięku.
Wdzięcznogłosy, mający miły, wdzięczny głos.
Wdzięcznomówny, mający miły sposób mówienia.
Wdzięcznomruczny, mile, słodko szemrzący.
Wdzięcznopamiętny, z wdzięczności pamiętający o doznanych dobrodziejstwach.
Wdzięcznopłynny, mile płynny, pięknie brzmiący: wiersz w.
Wdzięcznorymny, mające wdzięczne, harmonijne rymy.
Wdzięczność, szlachetne uczucie, jakie ma odbierający dobrodziejstwa a. usługi dla tego, kto mu je wyświadcza, oraz gotowość do wzajemności, wywdzięczenia ś.; przyjemność, słodycz, wdzięk, czar, urok zniewalający.
Wdzięcznośpiewny, mile śpiewający.
Wdzięcznowonny, mający woń miłą.
Wdzięcznusia, miła, przyjemna, ładna kobieta.
Wdzięczny, pamiętający doznane dobrodziejstwo a. przysługę, przejęty uczuciem wdzięczności, gotowy do usług wzajemnych; miły, sympatyczny, ujmujący, pociągający.
Wdzięczyć, czynić wdzięcznym, przyjemnym, miłym; ozdabiać, umilać; w. ś., przymilać ś., łasić ś., wdzięcznie ś. uśmiechać, robić słodkie miny do kogo; w-y ś., jak pies do bata = przymila ś. z poniżeniem godności własnej.
Wdzięk, przymiot pociągający, czar, urok, ujmująca powierzchowność; dołek, pieprzyk na twarzy u kobiety.
Wdzięka, zaszczyt, chluba, ozdoba; osoba, przynosząca chlubę swej rodzinie, krajowi i t. p.; w lm. w-i, boginie Gracji, Charyty.
Wdziękla, roślina — p. Gloksinja.
Wdziękosława, roślina pysznokwiat.
We, przyim. zam. w, przed wyrazami zaczynającemi ś. od zbiegu spółgłosek, np. we mnie, we dnie, we dworze i t. p.
Weba, nm., najcieńsze płótno lniane.
Webowy, zrobiony, szyty z weby.
Webrnąć, brodząc idąc w bród, wejść w wodę, zagłębić ś. wejść mimowoli w jaką biedę, w jaki nieprzyjemny interes.
Wecować, nm., ostrzyć.
Weda, hind., święte księgi Indusów, najdawniejsze zabytki piśmiennicze staroindyjskie (język — t. zw. sanskryt wedaiczny) obejmujące pieśni, hymny i modlitwy.
Wedeta — p. Wideta.
Wedle, przyim., przy, obok, tuż niedaleko od czego; odpowiednio do czego, stosownie do czego, w miarę, względnie do czego, według; żyć w. Boga = stosownie do rozkazów Boga; pobożnie; nie w. myśli = nie po myśli, niepomyślnie; w. stawu grobla = należy żyć wedle swego stanu, według możności; co myślisz w. tego? = o tym; cienko, krucho w. niego = źle z nim, jest blizki ruiny majątkowej, jest bardzo chory; w. tego, co i owszem = mówi ś. o rzeczy przyjemnej, a znanej, nie potrzebującej bliższego wyjaśnienia.
Wedrzeć ś. — p. nied. Wdzierać ś.
Wedżwud, ang., słynne i cenne, pięknie wyrabiane wyroby garncarskie, czarne i błękitne, z wypukłemi białemi ozdobami.
Wegietabilja, łć., rośliny, pokarmy roślinne.
Wegietacja, łć., wzrost roślin, życie roślin, roślinność.
Wegietarjanin, łć., jarosz, zwolennik żywienia ś. pokarmami roślinnemi.
Wegietarjanizm, łć., żywienie ś. wyłącznie pokarmami roślinnemi, jarstwo.
Wegietarjański, łć., dotyczący wegietarjanizmu, jaroszowski.
Wegietować, łć., rosnąć, wzrastać; żyć z dnia na dzień, wlec żywot.
Wegnać — p. nied. Wganiać.
Wehabici, Wahabici, sekta mahometańska.
Wehemencja, łć., gwałtowność, natarczywość, zapalczywość, gniew.
Wehikuł, łć., pojazd, wóz.
Wej!, wykrz., oznaczający ukazywanie, zwracanie czyjejś uwagi na co; patrz!, oto!, ot!
Wejrzeć, Wglądnąć, nied. Wglądać; na kogo, na co, spojrzeć, rzucić okiem na co, zwrócić wzrok na co, zwrócić uwagę; w. w co, zajrzeć, skontrolować, sprawdzić; spojrzeć łaskawie, przyjąć co łaskawie; spojrzeć z politowaniem, zmiłować ś, zlitować ś.
Wejrzenie, spojrzenie, wglądnięcie, zajrzenie w co, np. w interesy, w zarząd; kontrola, sprawdzenie czego; wyraz wzroku, wyraz twarzy; wygląd, powierzchowność.
Wejście, otwór, przez który ś. wchodzi, furtka, wierzeje, drzwi, brama, wchód.
Wejść — p. nied. Wchodzić.
Wekiera, maczuga z wielką gałką, nabitą żelaznemi kolcami.
Weksa, Weksacja, łć., dręczenie, dokuczanie, drażnienie.

Wekslarnia, nm., miejsce, gdzie zamieniają papiery wartościowe na gotówkę a. przeciwnie, a. pieniądze krajowe na zagraniczne i odwrotnie; kantor wekslowy, bankowy, bank.
Wekslarski, nm., odnoszący ś. do wekslarza.
Wekslarz, nm., człowiek, zajmujący ś. zamianą papierów wartościowych na gotówkę a. pieniędzy zagranicznych na krajowe i odwrotnie za pewną opłatą.
Wekslować, nm., zmieniać, wymieniać; na kolei żelaznej, w tramwajach: nastawiać zwrotnicę, by wagony weszły na pewną linję.
Wekslowy, nm., dotyczący wekslu: prawo w-e; kantor w. = wekslarnia; zdolność w-a = prawo wystawiania wekslów.
Wektura, łć., powóz, wehikuł.
Welarium, łć., wielka zasłona rozpinana ponad teatrem w starożytnym Rzymie, osłaniająca widzów od słonecznego blasku i skwaru.
Welba cwelba — p. Halbe cwelwe.
Welenc, Welens, łć., płaszczyk, lekka suknia, noszona na wierzchu zbroi.
Welgnąć, ugrząznąć, ulgnąć w czymś gęstym i lipkim, utknąć, ulgnąwszy upaść; w. w oczy = stanąć przed czyjemiś oczami, nasunąć ś., nawinąć ś. na oczy, wpaść w oczy, wpoić ś.
Welin, fr., w-nowy papier = cienki pergamin; piękny, gładki, sztywny papier, podobny do pergaminu.
Weling, motyl z podrzędu miernikowców, z rodziny drzewiniaków, niszczący liście agrestu i porzeczek.
Welingtonja — p. Waszyngtonja, p. Sosnogron.

Welocyped, fr., kołowiec; przyrząd do jazdy na kołach wprawiany w ruch nogami; rower.
Welocypedysta, łć., jeżdżący na welocypedzie, kolarz, rowerzysta.
Welocypedystka, łć., forma ż. od Welocypedysta.
Welodrom, łć., cyklodrom, tor do jazdy i wyścigów na welocypedach.
Welon, łć., długa przezroczysta zasłona, upięta u głowy lub u kapelusza; zdr. Welonik.
Welum, łć., zasłona z przezroczystej tkaniny używana przez księdza do trzymania Monstrancji.
Welutyna, fr., puder z bizmutu albo mąki ryżowej.
Welwet, ang. aksamit bawełniany.

Wełn, Wełna, fala wodna, bałwan.
Wełenka, zdr. od Wełna.
Wełna, włosy różnego gatunku owiec i kóz; przędziwo z niej, używane do wyrobu różnych tkanin; sukno, utkane z wełny; ubranie z tego sukna.
Wełniak, gruba tkanina z nici lnianych i wełnianych; kaftanik wełniany; w., roślina — p. Serecznik.
Wełnianka, suknia, spódnica z tkaniny wełnianej; delikatne włosy, obrastające różne części niektórych roślin — p. Wełnica.
Wełniany, odnoszący ś. do wełny, zrobiony z wełny a. z sukna.
Wełniarstwo, zajęcie wełniarza.
Wełniarz, człowiek, segregujący wełnę z owiec, trudniący ś. jej sprzedażą do fabryki.
Wełniasty, mający kształt wełny, gęsty, jak wełna, kędzierzawy.

Wełniówki, rodzina motyli nocnych z podrzędu prządkówek, brudnice, znamionówki.
Wełnisto, przysł., z obfitością wełny; w kształcie wełny; falisto, kędzierzawo.
Wełnistowłosy, posiadający włosy podobne do wełny, krętowłosy.
Wełnisty, okryty, obrośnięty wełną, kręcący ś. jak wełna, mający na sobie dużo wełny: łodyga w-a = obrośnięta włoskami, kosmata; wzburzony, pełen fal.
Wełnodrzew — p. Serecznik.
Wełnołomny, prujący fale morskie.
Wełnonoszy, okryty wełną.
Wełnorodny, rodzący wełnę, przynoszący wełnę.
Wełnowładny, władający wełnami czyli falami, pan morza.


Wendeta, wł., sprzedaż, targ, kram; tandeta.
Wendetarka, wł., forma żeńs. od Wendetarz.
Wendetarz, wł., człowiek, handlujący staremi rzeczami, tandeciarz.
Wendetta, wł., zemsta krwawa dziedziczna u Korsykan.

Wenera — p. Wenus.
Wenerja, łć., rodzaj zaraźliwej choroby, nabywanej przez cielesne obcowanie a. przez nieostrożne zetknięcie się z chorym, ową chorobę posiadającym, przymiot, syfilis.
Wenerować, łć., czcić, poważać, szanować.
Weneryczny, łć., dotyczący choroby a wrzodu syfilitycznego, obarczony chorobą syfilityczną.

Wenta, fr., sprzedaż, targowisko, urządzone specjalnie z ustępstwem rabatu na cel dobroczynny.

Wentylacja, łć., przewietrzanie, przewiewanie, odświeżanie powietrza.

Wentyn, fr., rodzaj gry w karty, vingtun.

Wenuska — p. Wenerzytka.
Weń, zamiast w niego.
Wepchnąć — p. nied. Wpychać.
Weprzeć — p. nied. Wpierać.

Werandować, port., leżeć na werandzie codziennie (na świeżym powietrzu) pewną liczbę godzin stosownie do polecenia lekarskiego.
Weraskop, gr., aparat do fotografowania dla stereoskopu.
Weratryna, łć., alkaloid, zawarty w nasionach ciemierzycy, o własnościach trujących.
Werbalista, łć., człowiek, poprzestający na tym, że dużo rozprawia.
Werbalizm, łć., objaśnienie słowne, ustne; czcze rozprawianie.
Werbalny, łć., słowny, dosłowny, ustny.
Werbarz, nm. — p. Werbownik.
Werbel, nm., bęben wojskowy, tryl na bębnie, powstający z szybkich uderzeń kolejno obu pałeczkami.

Werberacja, łć., poruszenie, wstrząśnienie powietrza, skutkiem którego jest dźwięk, głos; chłosta.
Werbować, nm., namawiać, zaciągać do wojska.
Werbowniczy, nm., odnoszący ś. do werbowania, stanowiący własność werbownika, właściwy werbownikowi.
Werbownik, nm., człowiek, zajmujący ś. werbowaniem rekrutów do wojska, ajent, zaciągający żołnierzy do wojska.
Werbunek, nm., zaciąg do wojska.
Werdykt, łć., wyrok, orzeczenie sędziów przysięgłych.
Wereciarz, człowiek chodzący w werecie.
Weredyczka, łć., forma żeńska od Weredyk.
Weredyk, łć., człowiek mówiący wszystkim bez ogródki prawdę w oczy.
Werek, proste łóżko na wysokich nogach, podwyższenie z desek, na którym ś. sypia.
Weresza — p. Wereszka.
Wereszczaka, bardzo tłusta potrawa ze słoniny, kiełbas, podróbków, razem usmażonych z sosem i cebulą.
Wereszka, strzała z przy łamanym grotem, brzechwa.
Wereta, prześcieradło z grubego płótna, płachta; pokrycie głowy u wdów; płócienna odzież wieśniaka.
Wergield, nm. — p. Wargielt.
Werk, nm., wewnętrzny mechanizm zegarka.
Werkführer, nm., majster kierujący warsztatem lub fabryką.
Werkmajster, nm., gospodarz warsztatowy, dozorca.
Wermicel, Wermiszel, wł., makaron cienko pokrajany.
Wermillon, fr., piękna czerwona farba malarska.
Wermut, nm., białe, gorzkie wino, destylowane przez liście i kwiaty piołunu; takaż wódka lub likier gorzki.
Wernier — p. Nonjusz.
Werniks, fr., pokost, płyn przezroczysty, oleisty lub żywiczny, szybko schnący, służący do pokrywania przedmiotów powłoką chroniącą.
Werniksować, fr., powlekać werniksem, pokostować.
Weronika, łć., roślina Przetacznik.
Werpa, gatunek grzyba bedłkowego.
Werrotypja, łć., sztuka przenoszenia obrazów świetlnych, światłodruków na szkło.
Wersaliki, nm., w drukarstwie: duże litery początkowe.
Wersal, łć., czcionka tytułowa dużych rozmiarów, używana w dawnych i w dzisiejszych ozdobniejszych drukach na początku każdego rozdziału, inicjał.
Wersat, łć., bywalec, światowiec.
Wersatka, łć., forma żeńska od Wersat.
Werset, fr., wiersz lub kilka wierszy w ustępie tekstu, stanowiących pewną całość i zawierających pewną myśl, np. w Biblji, w Koranie, w Wedach i t. p.
Wersety, wł., zwrotki, strofy, ustępy; w muz., przygrywka, przygrywka na organach wśród śpiewu.
Wersja, łć., zwrot mowy; przekład; sposób przedstawiania rzeczy, wypadku; opowiadanie, wieść, pogłoska.
Wersyfikacja, łć., wierszowanie, budowa wierszy; nauka o budowie wiersza, prozodja, metryka.
Wersyfikator, łć., piszący wierszem, rymopis, wierszorób.
Werszek, ros., miara długości rosyjska, szesnasta część arszyna = 44/9 centymetra.
Werszkowy, ros., mający werszek długości, szerokości a. grubości.
Wertebralny, łć., pochodzący z mlecza pacierzowego, odnoszący ś. do mlecza pacierzowego; w-y system = system nerwowy, wychodzący z mlecza pacierzowego.
Wertep, manowiec, trudna do przebycia droga, droga kręta a. spadzista, pełna wybojów, przeszkód, wykrętów i t. p.
Wertować, łć., skrzętnie przeglądać, szukać czegoś pilnie w pismach, w książkach.
Wertykalnie, łć., pionowo.
Wertykalny, łć., pionowy; ogień w. = strzały armatnie (bomby, granaty), rzucane wysokim łukiem.
Werwa, fr., zapał, uniesienie, polot, natchnienie.
Werwać się — p. nied. Wrywać się.
Werwena — p. Werbena.
Weryfikacja, łć., sprawdzenie.
Weryfikator, łć., człowiek, który co sprawdza, rewident, rewizor, kontroler.
Weryfikować, łć., sprawdzać, poświadczać, zgodność.
Weryzm, łć., naturalizm, realizm w sztuce i literaturze, kierunek, ujawniony w ostatnich latach w beletrystyce, a zwłaszcza w dramaturgji włoskiej.
Werznąć — p. nied. Wrzynać.
Werznięty, którego werznięto, werznięciem wpuszczony, wtłoczony w co; którego ś. wrzyna a. werznął.
Wesele, wielkie ukotentowanie, radość, wesołość, gody weselne, uroczystość i uczta z tańcami a. bez nich z powodu ożenienia ś., w. po ślubie: uczta, biesiada, hulanka.
Weselić (się), radować (ś.), cieszyć (ś.).
Weselisko, huczne gody weselne.
Weselnik, osoba, należąca do grona weselnego, uczestnik orszaku weselnego, drużba.
Weselny, odnoszący ś. do godów weselnych, godowy, ślubny.
Weseluchny, Weselutki — p. Wesoluchny.
Weslejanin — p. Metodysta.
Wesłać — p. nied. Wsyłać — nied. Wściełać.
Wesoluchno, Wesolutko, przysł., bardzo wesoło.
Wesoluchny, Wesolutki, bardzo wesoły.
Wesołek, człowiek wesołego usposobienia, śmieszek; trefniś, błazen w wiekach średnich.
Wesoło, sposobem wyrażającym radość; przysł., śmiechy, zabawy z wesołością, radośnie, ochoczo.
Wesołość, radość, ukontentowanie, śmiech; przymiot, osoby a. rzeczy, pobudzającej do radości, do radowania ś., do zabawy.
Wesołuch — p. Wesółko.
Wesoły, Wesół, uradowany, ukontentowany, radosny; okazujący wesołość, pełen wesela, radości; wywołujący wesołość, rozweselający, sprawiający radość; okazujący radość.
Wesół — p. Wesoły.
Wesółko, Wesołuch, nazwa ludowa grajka weselnego; muzykant wędrowny w dawnej Polsce.
Wespół, przysł., razem, wraz, społem, wspólnie, pospołu, nie osobno.
Wesprzeć — p. nied. Wspierać.
Wessać — p. nied. Wsysać.
Wessanie, dokonana czynność wsysania, wchłonięcie.

Westalski, łć., odnoszący ś. do westalki, właściwy westalce; niepokalany, dziewiczy.
Westchnąć — p. nied. Wzdychać.
Westchnienie, mocne i głębokie z pewnym jękiem, odgłosem, wciągnięcie i wypuszczenie z płuc powietrza; będące także u człowieka cichym wyrazem smutku, udręczenia, pragnienia itp.
Westjarnia, łć., szatnia, garderoba, część mieszkania, przeznaczona na przechowywanie odzieży.
Westybul, łć., duża sień ozdobna, przedsionek, kurytarz.

Weszka, zdr. od Wesz; choroba psów i innych zwierząt, parch; w. karpiowa = niższy skorupiak z rzędu widłonogich, pasorzytujący na karpiach; w. roślina — p. Szalej — p. Pietrasznik.
Weszły, który wszedł w środek czego a. na górę.
Wet, nm., przysł. — p. Wet za wet.
Wetchnąć — p. nied. Wdychać.
Weteran, łć., wysłużony, stary żołnierz; doświadczony, zasłużony w jakimś zawodzie.
Weteranka, łć., forma żeńska od Weteran.
Weterański, łć., właściwy weteranowi, odnoszący ś. do weterana; żart., ot! ci los w! = wielki kłopot.
Weterynarja, łć., nauka o chorobach zwierząt i ich leczeniu.
Weterynarski, łć., odnoszący ś. do weterynarza.
Weterynaryjny, łć., odnoszący ś. do weterynarji: instytut w.
Weterynarz, łć., lekarz zwierząt.
Wetkać, Wetknąć — p. nied. Wtykać.
Weto, właść. Veto, łć., nie pozwalam!; prawo w-a = prawo uchylania uchwał sejmu, parlamentu i t. p.; w dawnej Polsce: prawo zrywania sejmu głosem jednego posła.
Wetować, nm., wynagradzać sobie stratę późniejszemi zyskami; mścić ś.
Wetowny, nm., mogący być powetowanym.
Wetówka, Wetunek, nm., odwetowanie, wynagrodzenie za szkody.
Wetrzeć — p. nied. Wcierać.
Wetula, koza jałówka.
Wet za wet, nm., odpłacanie pięknym za nadobne, odpłata (dobrym za dobre, złym za złe).
Wewlec — p. nied. Wewlekać.
Wewlekać, Wwlekać, Wwłóczyć, dok. Wewlec, Wwlec; wciągać co wewnątrz czego; przynosić, przyciągać, wprowadzać, sprowadzać, ściągać, powodować; w. ś., z trudnością wchodzić w co, dokąd.
Wewnątrz, przyim., do środka czego, w przestrzeń, czym ograniczoną; w środku czego, we wnętrzu czego, w granicach pewnej przestrzeni.
Wewnętrznie, Wnętrznie, w sumieniu własnym, wewnątrz siebie, w duchu, w głębi duszy, serca; serdeczniej całej duszy, z całego serca.
Wewnętrzność — p. Wnętrzność.
Wewnętrzny, Wnętrzny, umieszczony, dokonywający ś. w środku czego, wewnątrz; minister spraw w-ych = tyczących ś. zarządu państwa; wartość w-a czego = istotna, rzeczywista, nie pozorna.
Wezbrać — p. nied. Wzbierać.
Wezbranie — p. Wzbierać; w. wód = powódź, wylew, w Biblji = potop.
Wezdma, miejsce nizkie, bagniste, zarosłe trawą; odęcie brzucha gazami.
Wezdrga, wezdrgnienie ś.
Wezdrgnąć — p. nied. Wzdrygać się.
Wezgłowie, coś wyższego, leżącego pod głową a. ją podpierającego, poduszka, na której opiera ś. głowa a. łokieć; górna część czego.
Wezgłówek, zdr. od Wezgłowie.
Wezgłówny, odnoszący ś. do wezgłowia.
Wezuwjan, minerał ozdobny z grupy sylikoidów, barwy zielonej, znajdujący ś. w okolicach Wezuwjusza, w Uralu, Szwajcarji i t. p.
Wezwa, wezwanie, głos wzywający, powołujący.
Wezwanie, przywołanie, przyzwanie, przywołanie, rozkaz stawienia ś.: w. do sądu, do wojska; odezwa piśmienna do wszystkich; list okólny, okólnik, proklamacja, powołanie, stan, zawód, do którego kto z natury czuje ś. usposobionym.
Wezwawczy, odnoszący ś. do wezwania, zawierający wezwanie, wzywający.
Wezwyczajać (się), dok. Wezwyczaić (ś.); przyzwyczajać (ś.), wdrażać (ś.), wkładać (ś.) do czego.
Wezykatorja, łć., plaster przygotowany z owadów t. zw. much hiszpańskich, naciągający bąble na ciele, używany jako środek leczniczy.
Wezykatoryjny, łc., dotyczący wezykatorji, zawierający ją.
Wezykularny, łć., odnoszący ś. do pęcherzyków płucnych.
Wezyr, arab., minister w Turcji; wielki w. = pierwszy minister, kanclerz w Turcji.
Weźreć się — p. nied. Wżerać ś.
Węborek, naczynie kilkugarncowe bednarskiej roboty, z pałąkiem a. powrózkiem do ujmowania z góry, sąd, sądek, wiadro.
Węch u ludzi i zwierząt: zmysł, za pomocą którego dochodzą do świadomości zapachy i skojarzone z niemi wyobrażenia, powonienie; wciąganie zapachu za pomocą nozdrzy, wąchanie; psi w. = spryt w odnajdywaniu dla siebie korzyści; w-em szukać, dochodzić = wąchać, przewąchiwać, przen., śledzić, tropić, wyczuwać.
Węchacz, człowiek, obdarzony czułym węchem.
Węchosz, pies, mający dobry węch.
Węchowy, odnoszący ś. do węchu, zmysłu powonienia: rzecz w.


Wędkarz, rzemieślnik, wyrabiający wędki; rybak, łowiący ryby na wędkę.
Wędlina, mięso wędzone, najczęściej wieprzowe, czasem wołowe: szynki, ozory, schaby, kiełbasy, salcesony, kiszki, serdelki itp.
Wędliniarnia, sklep z wędliną, masarnia.
Wędliniarski, właściwy wędliniarzowi, stanowiący własność wędliniarza.
Wędliniarz, człowiek, wyrabiający wędliny, masarz, rzeźnik.
Wędny, odnoszący ś. do wędki.
Wędół, wądół.
Wędrować, nm., odbywać podróż a. jaką drogę daleką, przebiegać kraj dla zwiedzenia, poznania go, dla nauczenia ś. czego, jeździć w różne strony, podróżować, wojażować.
Wędrowczy, nm., odnoszący ś. do wędrowca, należący do wędrowca, właściwy mu.
Wędrowiec, Wędrownik, nm., człowiek, podróżujący przeważnie pieszo po kraju a. po obcych krajach w celu poznania ich, nauczenia ś. czego i t. p.; podróżnik, wojażer, pielgrzym, tułacz.
Wędrowna, nm., motyl nocny z podrzędu prządkówek z rodziny garbatek, towarzyszka, dębówka.
Wędrownica, nm., kobieta wędrująca, podróżująca, odbywająca wojaże; tułaczka, pątnica.
Wędrowniczek, nm., zdr. od Wędrownik.
Wędrowniczy, nm., dotyczący wędrownika, należący do niego, właściwy wędrownikowi.
Wędrownik, nm. — p. Wędrowiec.
Wędrowny, nm., dotyczący wędrowania a. wędrówki; odbywający wędrówkę, przebiegający kraj jaki: ptaki w-e = przylatujące na wiosnę w strony bliższe bieguna, a w jesieni odlatujące w kraje cieplejsze; szarańcza w-a = zmieniająca gromadnie miejsce pobytu; szczur w. = gatunek szczura w lm., w-e, gromada skorupiaków.
Wędrówka, przenoszenie ś. z miejsca na miejsce, przeważnie piechotą, podróż po jakim kraju w celu nauczenia ś. czegoś, zwiedzanie osobliwości i t. p.; w. narodów = gromadne przesiedlanie ś. plemion giermańskich, słowiańskich i turańskich ze wschodu i północy Europy na zachód i południe w. IV i V w. po Chr.; w. zwierząt = gromadne przenoszenie ś. zwierząt z jednego miejsca w drugie, dość odległe; w. ptaków = przelot ich, odlot.
Wędzarnia, budowla, przeznaczona do wędzenia mięsa a. ryb; żart., miejsce, gdzie palą dużo tytuniu.
Wędzenie, sposób konserwowania mięsa, polegający na tym, że mięso, wymoczone przez dłuższy czas w soli i saletrze, napaja ś. dymem z trocin, roślin iglastych z dodatkiem jałowcu.
Wędzić, wystawiać na działanie dymu, okurzać dymem, trzymać w dymie mięso (ryb, zwierzyny), w kominie a. specjalnym pomieszczeniu; w. ś., przebywać wśród dymu, przechodzić dymem.
Wędzidełko, zdr. od Wędzidło; podwójna fałda błony śluzowej, znajdująca ś. pod językiem.

Wędzigrosz, kutwa, sknera, skąpiec, dusigrosz.
Wędzisko, kij cienki i długi z drzewa a. trzciny, na którego końcu przywiązuje ś. sznurek z haczykiem na ryby; rękojeść wędki.
Wędzonka, kawał wędzonego mięsa wieprzowego z tłuszczem.
Wędzony, okurzany dymem, przejęty dymem, suszony w dymie, na słońcu a. na wietrze.

Węgiel, pierwiastek chemiczny, należący do grupy węgla, minerał, powstały drogą spalania materji organicznych, a zawierający mniejszą lub większą ilość czystego węgla: w. kamienny = węgiel kopalny, powstały z lasów epoki węglowej, barwy czarnej; w. brunatny = również kopalny, lecz mniej zwęglony, niż kamienny, barwy ciemno-brunatnej, lignit; w. drzewny = otrzymany ze spalenia drzewa; w. kostny = powstający przy spalaniu kości; czarny, jak w. = zupełnie czarny; spalić ś. na w. = zupełnie ś. spalić; długi, zaostrzony na końcu kawałek węgla do rysowania: rysunek, zrobiony w-em.
Węgielek, mały kawałek węgla.
Węgielnica — p. Kątownica; narzędzie rysownicze i rzemieślnicze do wyprowadzania kątów prostych, w kształcie trójkąta prostokątnego a. dwuch listewek, połączonych z sobą pod kątem prostym.
Węgielnik, kamień węgielny; kopiec narożny, graniczny.
Węgielny, dotyczący węgła, narożny: kamień w. = na którym oparto węgieł budowy; cegła, wmurowana w fundament gmachu w narożniku, w której umieszczono puszkę z aktem pamiątkowym, monetami, gazetami z tego dnia i t. p.; główna zasada, główna podstawa, główny warunek, fundament.
Węgieł, róg budowy, miejsce zetknięcia ś. dwu ścian budynku pod kątem prostym, narożnik.
Węgier, mężczyzna z Węgier rodem; kramarz wędrowny, roznoszący różne drobiazgi do sprzedania, najczęściej Słowak z pochodzenia; wino węgierskie.
Węgierka, kobieta z Węgier rodem; szuba węgierska; lekka, krótka odzież męska a. kobieca, wyszywana taśmami na piersiach; rodzaj szabli węgierskiej; czapka krojem węgierskim; odmiana śliwy; polka w. = rodzaj tańca wirowego.
Węgierszczyzna, wszystko, co z Węgier pochodzi: język węgierski, obyczaje, wyroby i t. p.
Węglak, minerał o wielkiej zawartości węgla.
Węglan, w chem., związek, powstały z połączenia dwutlenku węgla z jakąś zasadą metaliczną.
Węglany, w którego skład wchodzi węgiel; kwas w. = dawna, nienaukowa nazwa dwutlenku węgla.
Węglarka, żona węglarza, kobieta trudniąca ś. wypalaniem a. sprzedażą węgli; wóz kolejowy na węgle.
Węglarnia, skład węgli, budynek, w którym przechowują ś. węgle.
Węglarski, dotyczący węglarza, do niego ś. ściągający a. należący.
Węglarstwo, zajęcie węglarza, wypalanie a. sprzedaż węgla.
Węglarz, człowiek, zajmujący ś. wypalaniem z drzewa węgla drzewnego; właściciel składu węgla; człowiek, rozwożący węgiel; wolny w. = członek towarzystwa politycznego, założonego w r. 1820 z celem oswobodzenia Włoch, karbonarjusz; odmiana lisa, z czarnym końcem ogona; motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny deltówek, hubna, sadzówka.
Węglasty, mający dużo węgłów.
Węglić, paląc zamieniać co w węgiel.
Węglik, związek chemiczny węgla z innym jakim pierwiastkiem: w. krzemu, w. wapnia.
Węglowiec, — p. Antracyt.
Węglowisko, miejsce w lesie, gdzie wypalają węgiel, a. gdzie go dawniej wypalano.
Węglowodan, związek węgla, wodoru i tlenu, np. cukier, krochmal, guma i t. p., wodan węgla.
Węglowodór, jeden z licznych związków węgla z wodorem: etan, metan, benzyna, parafina, nafta i t. d.
Węglowy, ściągający ś. do węgla, z węgla zrobiony, do węgla przeznaczony, w którego skład wchodzi węgiel: kwas w., p. Węglany; w-a formacja = pokłady ziemi, zawierające węgiel.
Węgłosz, roślina z rodziny węgłoszowatych.
Węgłoszowate, rodzina roślin wodnych z rzędu mirtowych.
Węgorek, drobna glista obła, żyjąca w wodzie, w cieście, klajstrze i pasorzytująca na roślinach, martwik.
Węgornia, skrzynia w wodzie do przechowywania żywych węgorzy, sadź na węgorze.
Węgornica, larwa młodych minogów.

Węgorzosum, ryba koścista brzuchopłetwa, sumowata.
Węgorzowaty, podobny do węgorza.
Węgorzownica, ryba koścista, z wężowatych.
Węgorzowy, odnoszący ś. do węgorza, przyrządzony z węgorza.
Węgorzyca, rodzaj małej rybki, podobnej do węgorza.
Węgorzyna, mięso z węgorza.
Węgrowacieć — p. Wągrowacieć.
Węgrowaty — p. Wągrowaty.
Węgry — p. Wągr.
Węgrzyn, człowiek rodem z Węgier; przednie wino węgierskie.
Węgrzynek, chłopiec rodem z Węgier; hajduczek, ubrany po węgiersku; koń rasy węgierskiej.
Wętu — p. Krętu wętu.
Węza, plaster woskowy w ulu bez miodu.
Węzeł, miejsce pogrubione, powstałe z przewiązania a. ze splecenia nici, sznurków, powrozów itd.; supeł, krąg, splot, zwój; trudność, rzecz, trudna do zrobienia, pytanie, trudne do rozwiązania: w. gordyjski = zadanie, którego niepodobna spełnić, trudność nie do przezwyciężenia; związek duchowy między ludźmi: w. przyjaźni, w. miłości, w. małżeński; pewna ilość przedmiotów, związana razem w chustę, prześcieradło i t. p., toboł, tłumok, supeł; w. dramatu, powieści = wypadek, od którego rozpoczyna ś. właściwa akcja, założenie; w medyc., twarda, chorobliwa nabrzmiałość gruczołowa; w gieol., miejsce, z którego rozchodzą ś. pasma gór w różne strony; w. kolejowy = stacja, z której rozchodzą ś. linje kolejowe w różne strony; w bot., miejsce na łodydze, z którego wyrasta liść; w astr., punkt przecięcia drogi jakiejś planety a. księżyca z płaszczyzną ekliptyki; w żeglarstwie; miara drogi, przebytej przez okręt = 15½ metrom; w fiz., punkt nieruchomy między falami wodnemi; podobny punkt między falami drgającego gazu; podobny punkt między falami głosowemi; w fizjol., skupienie komórek nerwowych w kształcie węzła, w ciele ludzkim a. zwierzęcym.
Węzełek, mały węzeł; zrobić w. = zrobić znak np. na chustce, żeby czego nie zapomnieć, zakonotować w pamięci; w lm., robota wiązana, dziergana.
Węzełkowaty, mający po sobie węzełki.
Węzina, miejsce wązkie, ciasne, cieśnina, przesmyk.
Węzłować, Węźlić, związać w węzły.
Węzłowato, przysł., w kształcie węzłów; zwięźle, krótko, nie rozszerzając ś., nierozwlekle: krótko a. w.
Węzłowaty, mający po sobie węzły: łodyga w-a = kolankowata; krótki, zwięzły, nierozwlekły.
Węzłowy, dotyczący węzłów, ściągający ś. do węzła; punkt w. = z którego rozchodzą ś. linje; stacja kolei w-a = z której rozchodzą ś. w różne strony linje kolejowe; w astr., linja w-a = łącząca dwa punkty, w których droga księżyca przecina ekliptykę ziemską.

Węźlisty, Węźlasty, pełen węzłów, węzłowaty.
Wężę, młode węża.
Wężnica, roślina z^gromady wodorostów.



Wężojaszczur — p. Plezjozaurus.
Wężojedz, Wężojedźcy, ludzie, jedzący węże.
Wężokij, Wężokręt, laska Hermesa (Merkurjusza), okręcona wężami, kaduceusz.
Wężonogi, mający nogi w kształcie wężów.
Wężor, gatunek małej rybki morskiej żyjącej w strzykwie.
Wężorodny, wydający, rodzący węże.
Wężowaty, mający kształt węża, podobny do węża, kręcący ś., wijący ś.; gady w-e = jeden z rzędów gadów zwyczajnych; ryby w-e = jeden z rzędów ryb kościstych.
Wężowidła, gromada rozgwiazd, żyjących w morzu, o promieniach cienkich i długich.
Wężowiec — p. Serpentyn.
Wężowisko, splot wężów, miejsce, gdzie węże przebywają w większej ilości.

Wężownik, ryba koścista skrzelowata, bezpłetwobrzucha, węgorzowata; roślina z rodziny ogórecznikowatych, żmijowiec; jeden z gwiazdozbiorów półkuli północnej — p. Wężowiec.
Wężowy, odnoszący ś. do węża, należący do węża, jemu właściwy; przen., zły, jadowity, przewrotny, pełny nienawiści.

Węży — p. Wężowy.
Wężyca, mały motyl z podrzędu nocnicówek, z rodziny przędaczek, ruinówka.
Wężyk, mały, młody wąż; gatunek dawnego działa; kształt, bieg podobny do kształtów i ruchów węża czołgającego ś.; w lm. w-i = ruchy, linje zygzakowate.
Wężykować, biec wężykiem, wężykowato.
Wężykowato, przysł., w kształcie wężyka, zygzakowato.
Wężykowaty, podobny z kształtu i ruchów do węża czołgającego ś., spiralny.

Wężysko, ogromny, szkaradny wąż; jaja gadów wężowatych, rodzaj ikry.
Wgadzinić, przemienić w gadzinę.
Wgaić, wprowadzić do gaju.
Wganiać, dok. Wgonić, Wegnać; gnać, pędzić, wpędzać do środka czego.
Wgarnąć — p. nied. Wgarniać.
Wgarniać, Wgarnywać, Wgartywać, dok. Wgarnąć, zsuwać w środek czego, wewnątrz czego; garnąć, nagarnąć.
Wgarnywać, Wgartywać — p. nied. Wgarniać.
Wgaszczać się, dok. Wgościć ś.; wdzierać ś. dokąd przemocą, przebywać, przemieszkiwać gdzie nieproszonym.
Wgiąć — p. nied. Wginać.
Wgięcie, rzecz. od Wgiąć; zrobiona w czym pewna wklęsłość, zagłębienie, pewne zwężenie; zagięcie do środka.
Wginać, dok. Wgiąć, uderzając, gniotąc robić pewną wklęsłość w czym, zaginać brzegi do środka.
Wglądacz, Wzieracz, człowiek w co wzierający, wglądający, dozorujący, dozorca, inspektor.
Wglądać, dok. Wejrzeć, Wglądnąć; zaglądać, zwracać uwagę na co, mieć baczenie na co a. na kogo, dozorować, sprawdzać; wchodzić w co, przekonywać ś. o czym.
Wglądnąć — p. nied. Wglądać.
Wgłabiać, Wgłobiać, dok. Wgłobić; wciskać, wgniatać, wpychać, wdrążać.
Wgłębiać, dok. Wgłębić; wpychać, wciskać, wgniatać; w. ś., zagłębiać ś., zanurzać ś.; zastanawiać ś., myśleć nad czymś głęboko, wnikać w co.
Wgłębić — p. nied. Wgłębiać.

Wgłobić — p. nied. Wgłabiać.
Wgnajać, wypełniać gnojem, wprowadzać w co gnój; sprawiać gnojenie.
Wgniatać, dok. Wgnieść, gniotąc wciskać, wpychać co do środka, do czego = wginać; w. na co = nagniatać, nasadzać, naciskać co na co, wtłaczać.
Wgnieść — p. nied. Wgniatać.
Wgnieżdżać się, dok, Wgnieździć się; zakładać, budować sobie gdzie gniazdo; umieszczać ś. gdzie na stałe; rozlokować ś., jak we własnym mieszkaniu, roztasowywać ś.; rozgospodarowywać ś. gdzie.
Wgnoić — p. nied. Wgnajać.
Wgonić — p. nied. Wgnajać.
Wgościć się — p. nied. Wgaszczać się.
Wgotowywać, dok. Wgotować; gotować razem; gotując, warząc, umniejszać, wygotowywać.
Wgradzać, dok. Wgrodzić; grodzić co wewnątrz czego; grodząc wkraczać w co, grodząc płot, wplatać co w niego; w. ś., stawiając sobie płot, parkan, zajmować część sąsiedzkiego pola; przen., wdzierać ś. w cudzą własność, przywłaszczać ją sobie.
Wgramolić się, gramoląc ś., przedostać ś. dokąd, wleźć z trudnością dokąd, zwłaszcza na miejsce wyższe.
Wgrążać, dok. Wgrążyć; zapuszczać w głąb, pogrążać, zanurzać; w. ś., wpadać w głąb, pogrążać ś., zanurzać ś.
Wgrążyć — p. nied. Wgrążać.
Wgrodzić — p. nied. Wgradzać.
Wgryzać się, dok. Wgryźć ś.; gryząc co, dostawać ś. do środka czego; wjadać ś., wżerać ś.; wejść głęboko w co: w. ś. w umysł, w sumienie = zapaść głęboko.
Wgryzek, owad z rzędu tęgopokrywych.
Wgryźć się — p. nied. Wgryzać ś.
Wgrzebać — p. nied. Wgrzebywać.
Wgrzebywać (się), dok. Wgrzebać (ś), Wgrześć (ś.); grzebiąc, kopiąc usuwać (ś.) w głąb czego i przysypywać (ś.); zagrzebywać (ś.), wkopywać (ś.), zakopywać (ś.).
Wgważdżać, dok. Wgwoździć; wbijać, wtłaczać gwóźdź.
Wgwoździć — p. nied. Wgważdżać.
Wgwożdżenie, rzecz., od Wgwoździć; w anat., spojenie dwu kości przez wejście wypukłości jednej we wklęsłości drugiej.
Whisky, ang., (uiski), wódka ze zboża, żytniówka; jednokonny otwarty powozik z wysokim siedzeniem dla powożącego.
Wiać, Wiewać, dok. Wionąć, Wiewnąć; o powietrzu, o gazach wogólności: odbywać ruch, dąć, dmuchać, powiewać; poruszać ś., chwiać ś. z wiatrom w różne strony, powiewać; lecieć, pędzić z wiatrem, unosić ś., umykać skąd tak szybko, jak wiatr wieje; w. czym, poruszać miarowo, chwiać, wahać, potrząsać; w. zboże = podrzucać je szuflą pod wiatr dla odłączenia ziarna od plew; patrzeć, skąd wiatr wieje = iść za prądem chwili w celach karjery osobistej, schlebiać osobom wpływowym.
Wiada, wiadomość; wiadomo; nie w. = niewiadomo.
Wiaderko, zdr. od Wiadro.
Wiadomca, Wiadomiec, osoba świadoma czego, kompetentna.
Wiadomie, przysł., wiedząc o czym, zdając sobie sprawę z czego, świadomie.
Wiadomo, przysł., jest wiadomość o czym, coś jest rzeczą znaną, nietajną; w. czynić = podawać do wiadomości powszechnej, ogłaszać.
Wiadomość, znanie czego, znajomość pewnej rzeczy, powzięta nauką, studjami; doniesienie, wieść, nowina; podawać do w-i = donosić, ogłaszać, zawiadamiać, publikować.
Wiadomy, o którym wszyscy wiedzą, o którym wiadomo wszystkim, znany powierzchnie; przychodzę do ciebie w w-ym interesie = o którym wiesz.
Wiadro, naczynie drewniane a. blaszane z kabłąkiem do wody a. innego płynu; naczynie obejmujące do trzech a. czterech garncy do wyciągania wody ze studni; miara płynu, różna w różnych państwach.


Wianeczek, zdr. od Wianek.
Wianecznik, człowiek, wyrabiający a. sprzedający wianki.
Wianeczny, dotyczący wianka.
Wianek, splot, zwój kwiatów a. liści w kształcie kręgu, girlanda, korona z kwiatów; wogóle krąg; pewna ilość przedmiotów, nanizanych na nić, na sznurek: w. grzybów, cebuli, kiełbasy; znak ze słomy na tyce, wskazujący, że np. w danym miejscu można swobodnie pływać a. że tam jest mielizna; w. różany = różaniec; przen., symbol dziewictwa: stracić w. (o pannie) = być uwiedzioną.
Wianie, dęcie wiatru; oddzielanie ziarna od plew w wialni a. przez podrzucanie szuflą pod wiatr.
Wiano, zapis, przez męża żonie uczyniony, zabezpieczony zwykle na jego dobrach; posag, wniesiony przez żonę mężowi.
Wianować, dawać, zapisywać wiano; wyposażać, dawać posag.
Wianowy, Wianowny, dotyczący wiana; posiadający wiano, któremu zapisano wiano.
Wianuszek, zdr. od Wianek.
Wiara, jedna z trzech cnót teologicznych, przez którą mocno wierzymy w Boga i we wszystko, co On nam podał do wierzenia; religja, wyznanie, cześć, w jakibądź sposób oddawana Bogu: w. chrześcijańska, żydowska, mahometańska i t. p.; wyznanie w-y, artykuły w-y = zwięźle sformułowane zasady pewnej religji a. pewnego wyznania; akt w-y, wyznanie w-y = ułożone przez Apostołów artykuły w-y chrześcijańskiej t. zw. Wierzę w Boga i t. d.; przen., wyznanie w-y polityczne, społeczne, filozoficzne i t. p. = jasne sformułowanie zasad, dążeń, przekonań czyichś pod względem politycznym i t. d.; zaufanie, ufność, pewność, że coś jest prawdziwo a. że ktoś mówi prawdę: mieć w-ę do kogo = ufać mu, wierzyć; stracić w-ę u kogo = stracić zaufanie u niego; dać czemu w-ę = uwierzyć; czynić co w dobrej wierze = w tym przekonaniu, że czyni ś. dobrze, uczciwie; robić co w złej wierze = z chęcią szkodzenia komu; wiarogodność, wierzytelność, powaga prawna; zaręczenie, zapewnienie słowne, umowa słowna, nie potwierdzona na piśmie ani też żadnym aktem prawnym lub kościelnym; wypuścić więźnia na w-ę = na zaręczenie, że powróci w żądanym terminie; żyć z kim na w-ę = w małżeństwie nieślubnym; wierność, stałość, nieobłudność w dochowywaniu przyrzeczeń: w. małżeńska; złamać w-ę = stać ś. wiarołomcą; zbior., bracia-żołnierze.
Wiarać się, zaklinać ś.
Wiardunek, nm., dawna moneta = ¼ grzywny = 12 groszom polskim.
Wiardunkowy, nm., dotyczący wiardunku, liczony na wiardunki.
Wiarka, licha, fałszywa wiara.
Wiarliwy, łatwowierny.
Wiarodajny, wierzytelny: list w. = polecalny, polecający, poręczający.
Wiarogodnie, przysł., w sposób zasługujący na wiarę.
Wiarogodność, właściwość, charakter tego, co zasługuje na wiarę, co jest prawdopodobne, prawdziwe, nie ulegające wątpliwości, autentyczność.
Wiarogodny, zasługujący na wiarę, prawdziwy, prawdopodobny, nie ulegający wątpliwości, autentyczny.
Wiarołomca, człowiek, który złamał zaprzysiężoną wiarę, odstępca, zdrajca, renegat.
Wiarołomnie, przysł., po zdradziecku, nie dotrzymując przyrzeczeń, łamiąc wiarę, słowo swoje.
Wiarołomność, Wiarołomstwo, złamanie wiary, niedotrzymanie przyrzeczeń, zdrada, odstępstwo.
Wiarołomny, który łamie lub złamał wiarę, zdradny, zdradziecki, odstępczy.
Wiarołomstwo — p. Wiarołomność.
Wiaropodobny, prawdopodobny.
Wiarować się, strzec ś., wystrzegać ś. czego, unikać czego.
Wiarus, dzielny, stary a dziarski żołnierz.
Wiata, szopa, na czterech słupach oparta, bez ścian.
Wiaterek, zdr. od Wiatr.
Wiatr, słabszy a. gwałtowniejszy ruch powietrza w kierunku poziomym; w. stateczny = wiejący przez cały rok z jednej strony; w. perjodyczny = zmieniający kierunek, stosownie do pór roku; w. elektryczny = wiejący od strony ostrego końca przewodnika, naładowanego elektrycznością; patrzeć, skąd w. wieje = iść za prądem chwili w celach karjery osobistej, schlebiać osobom wpływowym; iść, płynąć przeciw w-owi = sprzeciwiać ś. silniejszym od siebie przeciwnościom; kręcić ś. z w-em = być niestałym, zmiennym; z w-em co poszło, uleciało = w niwecz ś. obróciło, zginęło, przepadło; wszystko poszło na cztery w-y = znikło bez śladu; paltocik, w-em podszyty = lekki; człowiek, w-em podszyty = lekkoduch, wietrznik; gadać na w. = bez celu, nie wywołując żadnego skutku; strzelać na w. = nie celując do niczego; puszczać co z w-em = marnować; szukać w-u w polu = rzeczy niepodobnej do znalezienia; gonić w-y w polu = uganiać ś. za czymś marnym; słowo w., pismo grunt = to, co napisane, jest jedynie ważne; kto w. sieje, zbiera burzę = awanturnik pada ofiarą własnych swoich czynów; przen., trzpiotowatość, niestatek, płochość, lekkomyślność; przen., rzecz marna, płocha, beztreściwa; węch u psa myśliwskiego; szczególna woń zwierzęcia, odór, przezeń wydawany, po którym pies może odszukiwać miejsce jego przebywania; w lm., w-y = gazy kiszkowe, wypuszczano przez otwór stolcowy.


Wiatrakowy, dotyczący wiatraka, należący do wiatraka.
Wiatrolotny, pędzący z szybkością wiatru.
Wiatrołom, drzewo złamane a. wywrócone wiatrem, wykrot.
Wiatromierz — p. Anemometr.
Wiatronogi, szybki jak wiatr.
Wiatronośny, przynoszący wiatr tak lekki, że go wiatr może unieść.
Wiatropęd, lekkoduch, lekkomyślnik, trzpiot, wietrznik, pędziwiatr; wentylator w galerjach podkopowych i w podziemiach.
Wiatropędny, szybki jak wiatr.
Wiatropylne rośliny, których pyłek przenoszony jest przez wiatr na słupek.
Wiatrowisko, miejsce, wystawione ze wszystkich stron na wiatry.
Wiatrowy, odnoszący ś. do wiatru; lekki, jak w.
Wiatrówka, strzelba, z której pociski wyrzucane są za pomocą zgęszczonego powietrza; pukawka dziecięca.
Wiatyk, łć., ostatnia komunja dawana umierającym.
Wiąd, więdnienie, usychanie ciała a. jakiejś jego części, uwiąd.
Wiąz, częściej w lm., więzy, to, co wiąże, związuje, pęta, łyka, okowy, łańcuchy; przen., związki duchowe, między ludźmi: w-y miłości, przyjaźni i t. d.; w bud., w-y ścienne, poziome a. pionowe = warstwy kamienia twardego, składające osnowę ścian murowanych a. tylko grubsze i wydatniejsze ich części; w. woskowy = pierwsze wiązanie plastrów miodowych w ulu; w. w ciele — p. Wiązadło.

Wiązacz, człowiek, wiążący coś.
Wiązać, łączyć co z sobą za pomocą węzła, za pomocą związania, związywać, przywiązywać, uwiązywać, krępować; splatając węzełki, tworzyć różne wzory: w. sieć; łączyć jedną rzecz z drugą: w. litery = pisząc, łączyć je za pomocą kresek, sztychów, w. wyrazy = łączyć je w zdania; w. nuty = przekreślać je poprzecznemu kreskami dla wyrażenia pewnej krótkości ich trwania; łączyć pod względem duchowym; obowiązywać, zmuszać do przyjęcia pewnych warunków; zjednywać sobie kogo; składać, zespalać ś., spajać ś.; wchodzić z kim w związek; w. ś. przy kim, trzymać go ś. dla karjery, nie odstępować od niego; związywać ś., zawiązywać ś., wyrastać: owoc wiąże ś., kapusta wiąże ś. = zwija ś. w głowy.
Wiązadełko, nitka, łącząca dwie połówki pylnika u roślin.
Wiązadło, to, co służy do związywania; w anat., pasmo łącznotkankowe, ciągnące ś. od jednego końca kości do brzegu kości przeciwległej, a. pomagające ruchom, a. ograniczające ich zbytnią rozległość: w. Bertiniego = w stawach biodrowych, powstrzymujące obrót dolnej części ciała ku tyłowi, gdy kręgosłup obraca ś. ku tyłowi; w. rzęskowe = wychodzące z brzegu siatkówki, wyciągające ją wszerz i tak spłaszczoną utrzymujące w stanie spoczynku.

Wiązanie, rzecz. od Wiązać; to, co służy do wiązania, wiązadło; podarek imieninowy a. urodzinowy, prezent.
Wiązanina, rzecz, ladajako związana.
Wiązanka, coś zawiązanego, kwiaty związane w bukiet.
Wiązany, którego związano; mowa w-a = wiersz, poezja; mowa nie w. = proza; w muz., nuta w-a = przekreślona dla oznaczenia krótkości; nuta prosta raz w-a = o połowę krótsza od niewiązanej; dwa razy w-a = o połowę krótsza od raz wiązanej i t. d.
Wiązarek, dar na imieniny a. urodziny, wiązanie; wiązka.
Wiązeczka, mała wiązka.
Wiązek, sztuka drzewa, służąca do wiązania krokwi, a. na podporę do nich.
Wiązik, młody, mały wiąz.

Wiązkowiec, rodzaj włóknistego grzyba.
Wiązkowy, podobny do wiązki; korzeń w. u roślin = mający kształt wiązki, złożony z wielu pojedyńczych korzeni, wyrastających z łodygi.
Wiązowate, drzewa i krzewy z szeregu roślin rozdzielnopłatkowych, z rzędu pokrzywowych,
Wiązowiec ogończyk, motyl z rodziny oboczaków, z podrzędu motylowców.
Wiązowy, ściągający ś. do wiązu; zrobiony z drzewa wiązu.
Wiązówka drewnica, motyl z rodziny drewnicówek, z podrzędu nocnicówek.
Wibracja, łć., drganie dźwięków przy wydawaniu głosu, szybkie wahanie ś.

Wibrować, łć., dygotać, trząść ś., drgać, wahać ś. szybko; kręcić ś. wkoło.
Wibryzm, łć., sposób malowania, polegający na nakładaniu grudek i prążków, aby światło, czepiając ś. wypukłości, drgało za każdym ruchem oczu widza.
Wice- łć., dosł. na miejsce, zamiast, zastępczo; przy tytułach; zastępca.
Wiceadmirał, dowodzący flotą, stopniem niższy od admirała.
Wicedyrektor, zastępca dyrektora.
Wicekanclerz, zastępca kanclerza.
Wicekról, zastępca króla, namiestnik kraju.
Wiceminister, pomocnik ministra, zastępca ministra.
Wiceprezes, zastępca prezesa.
Wiceprezydent, zastępca prezydenta.
Wiceregens, zastępca regensa.
Wicesgerent, namiestnik królewski w księstwie Mazowieckim, wojewoda mazowiecki.
Wicher, silny, gwałtowny wiatr, wiejący równocześnie w różnych kierunkach; kręcący ś. w kółko; miejsce, gdzie sierść na koniu odwraca ś. w przeciwnym kierunku od ogólnego układu na całej skórze; podobne miejsce na głowie u człowieka; choroba drzew leśnych, narośl na gałęziach; człowiek niespokojnego charakteru i gwałtownego temperamentu; koń, mający na sobie wicher.
Wichlarz, tylna część buta.
Wichrować — p. Wichrzyć.
Wichrowatość, skręcanie ś., wykręcanie ś. drzewa; przybieranie postaci nierównej, powyginanej, skręconej; niespokojność, awanturniczość, burzliwość.
Wichrowaty, owiewany wichrami; burzliwy, awanturniczy, niespokojny; poskręcany, wyginający ś., powyginany; koń w. = mający sierść w niektórych miejscach odwróconą od właściwego kierunku; drzewc w-e = skręcone, powyginane od wiatru.
Wichrzyciel, Wichrzyłeb, człowiek niespokojny, burzliwy, wichrzący, wprowadzający zamęt, podburzający, warchoł.
Wichrzyć, wiać gwałtownie; wywoływać zaburzenia, nieporządki, buntować ś., burzyć ś.; wprowadzać zamęt, podburzać.
Wichrzyłeb — p. Wichrzyciel.
Wichura, silny wicher, burza połączona z wichrem.
Wicina, duży statek wodny do przewozu zboża, pływający po Niemnie do Prus — p. Wić.

Wiciokrzewka przegibka, motyl z rodziny prościnek z podrzędu sówek.
Wiciokrzewowate, rodzina roślin dwuliściennych z rzędu marzanowatych, przewiertniowate.
Wiciokrzewowy, odnoszący ś. do wiciokrzewu, zrobiony z wiciokrzewu.
Wicionogi, grupa skorupiaków morskich, osiedlających ś. na skałach, palach, okrętach, małżach, rakach, walach i t. p.
Wiciowaty, podobny do wici.

Wiciowy, odnoszący ś. do wici, podobny do wici.
Wicynalny, łć., gminny, wiejski, sąsiedni; w-a kolej = droga żelazna poboczna, podrzędna, służąca do użytku pewnej okolicy, łącząca wsie, zakłady fabryczne, kopalnie itp. z główną linją kolejową; w-ne drogi = drogi poboczne, łączące z sobą wsie, nie będące drogami pocztowemi ani krajowemi.
Wić, splatać dwa pasma a. więcej, skręcać, pleść, plotąc łączyć; zwijać, nawijać na co; w. na swoje motowidło = odwracać co na swoją korzyść; idzie jakby wianki wił = łatwo, bez trudu; w. ś., kręcić ś., owijać ś., obwijać ś., osnuwać ś. dokoła czego, przybierać różne kształty łamane; snuć ś., biegać, latać w różne strony, kręcić ś.; w. ś. w głowie, w pamięci = stawać w myśli, w pamięci, ale niewyraźnie, stawać ciągle w oczach, narzucać ś. natarczywie wyobraźni; być knowanym, układać ś. w myśli, w głowie, być zamierzanym.
Wić, gałąź długa, cienka i giętka; kółko w kształcie powroza, skręcone z giętkiej gałązki; w lm., wici, listy królewskie, wzywające szlachtę na pospolite ruszenie, tak nazwane z tego powodu, że w dawniejszych czasach były obnoszone na wiciach; część pługa, łącząca przód z tyłem; w. winna — p. Winorośl; kręcić wici = wykręcać ś., uciekać ś. do wybiegów.
Wid, skr. — p. Widymata.
Wid, w wyraż.: ni w-u, ni słychu = ani widać, ani słychać; widmo, upiór, strach.
Widać, można widzieć, zobaczyć, pokazuje ś.; zdaje ś., prawdopodobnie, niezawodnie, bez wątpienia.
Widelcowy, dotyczący widelca, w kształcie widelca, grabiasty.
Widelec, narzędzie stołowe w kształcie widełek, do przytrzymywania jadła na talerzu przy krajaniu i do przenoszenia go z talerza do ust, grabki.


Widełkowaty, mający kształt widełek.
Widenda, Widymus, skr. Wid.
Wideta, wł., czaty, placówka, żołnierz konny postawiony dla pilnowania ruchów nieprzyjaciela; pikieta.
Widlastość, Widłowatość, właściwość tego, co jest widlaste, kształt widłowaty, rosochatość.
Widlasty, Widłowaty, Widłaty, dzielący ś. na dwa a. więcej rozgałęzień, mający kształt wideł, rozsochaty.
Widlica, szpilka podwójna do włosów; gatunek palmy, której pień kilkakrotnie rozwidla ś., ma owoce jadalne, sowicha.
Widlik, owad bezskrzydły z rzędu skoczogonnych, widłogonnych; roślina z gromady wodorostów.
Widlisz, owad z rzędu dwuskrzydłych, komosowatych.

Widłakowaty, mający kształt widłaku.
Widłakowy, ściągający ś. do rośliny widłaku, pochodzący z widłaku.

Widłogonny, o owadach: mający ogon rozgałęziony w kształcie wideł.
Widłonogi, grupa skorupiaków.

Widłoząb, rodzaj mchu gałęzistego.

Widmo, postać, w jakiej coś ś. ma ukazywać oku ludzkiemu; zapowiedź, groza a. nadzieja: w. szczęścia, klęski, głodu, śmierci; nieboszczyk, powracający na ziemię, duch nieziemski, mara, widziadło, upiór; złudzenie wzrokowe, miraż, fatamorgana; w. słoneczne = obraz świetlny, powstały z roszczepienia przez pryzmat promieni światła, a złożony z ułożenia ś. siedmiu barw, czerwonej, pomarańczowej, żółtej, zielonej, błękitnej, fjoletowej i lila, spektrum.
Widmowy, odnoszący ś. do widma; analiza w-a = spektralna.
Widnia, widownia, scena; w. optyczna = mały przyrząd, ułatwiający rysowanie z natury, a składający ś. z pryzmatu szklanego, osadzonego na postumencie.
Widno, tak jasno, że widzieć można; widać, widocznie; zdaje ś., prawdopodobnie, niezawodnie.

Widnokrężny, którego można ujrzeć, widzialny na widnokręgu.
Widność, właściwość tego co jest widne, jasne, zrozumiałe.
Widny, jasny, w którym a. którego można zobaczyć, dający ś. widzieć, rozeznać; w-e pole = na którym znać ślady zwierza.
Widocz, miejsce widoczne, widok, jaw, światło dzienne.
Widocznie, przysł., tak, że można widzieć, możliwe, że... oczywiście, prawdopodobnie, niezawodnie, bez wątpienia.
Widoczność, właściwość tego, co można widzieć, dostrzegalność; właściwość tego, co jest niezaprzeczone, oczywistość.
Widoczny, jasny, dobrze oświetlony; którego można ujrzeć, widomy, widzialny, dostrzegalny; oczywisty, niezaprzeczony, nie ulegający wątpliwości.
Widok, miejsce, skąd można dobrze widzieć, przestrzeń otwarta; miejsce, gdzie można być przez wielu ludzi widzianym: stać na w-u, postawić na w-u; tajemnica nie wyszła na w. = nie została ujawniona; dzieło wyszło na w. publiczny = zostało wydrukowane; przestrzeń dostępna oku z jakiego punktu; malowidło, rysunek, fotografja, przedstawiająca jakiś krajobraz a. scenę rodzajową; postać, kształt, stan rzeczy widzianej i wrażenie, jakie rzecz ta wywołuje; zobaczenie, ujrzenie, zoczenie, dostrzeżenie, spostrzeżenie czego; cel, zamiar, zamysł, dążenie: mieć co na w-u, w czym swoje w-i.
Widokówka, karta pocztowa z widokiem, pocztówka ilustrowana.
Widokrąg, Widokres — p. Widnokrąg.
Widomie, przysł., widzialnie, dostrzegalnie, jawnie.
Widomy, który widzi, nie ślepy; który widać, którego można zobaczyć, łatwy do rozpoznania, widzialny, dostrzegalny.
Widowisko, to, co ś. odbywa przed oczami widzów, przedstawienie, spektakl; wogóle to, co ś. odbywa wobec tłumnie zgromadzonych osób, wobec całego narodu a. całego świata cywilizowanego; miejsce, gdzie ś. coś odbywa, widownia, teatr, scena, teren, widziadło, zjawisko.
Widownia, miejsce, gdzie ś. coś odbywa przed oczami widzów, scena, teatr, teren; przen., w. świata, w. dziejów, w. życia publicznego = teren, miejsce, gdzie ś. coś dzieje.
Widymata, Vidimus, urzędowe poświadczenie jakiego pisma, księgi handlowej, kopji i t. p., wypis z ksiąg urzędowych, poświadczenie godności.
Widymować, łć., kłaść widymatę; zaświadczać skróconym podpisem imienia i nazwiska na dowód przepatrzenia jakiego pisma lub księgi handlowej.
Widywać, częstotl., od Widzieć.
Widz, człowiek, patrzący na co, na jaką czynność: w. w teatrze, w cyrku i t. p.; przyglądający ś. czemu, być w-em czego = być świadkiem czego, patrzeć na co.
Widzenie, rzecz. od Widzieć; jeden z pięciu zmysłów, za pomocą którego przyjmujemy wrażenia świetlne; przen., zapatrywanie, pogląd, pojęcie, zdanie, mniemanie, opinja, rozumienie; postać osoby, widzianej we śnie a. jakby we śnie, widziadło, zjawisko, wizja; relacja tego, co widziało ś. we śnie a. w natchnieniu proroczym; rzecz godna w-a = tego, żeby ją zobaczyć; pole w-a = przestrzeń, którą możemy ogarnąć wzrokiem; znać kogo z w-a = z powierzchowności, ale nie znać go bliżej, nie być mu przedstawionym; w. ś., spotkanie ś., zobaczenie ś. z kimś; do w-a ś. = formuła, używana przy pożegnaniu a. formuła zakończenia listu.
Widziadło, widok, przedstawiający ś. oczom; przedmiot niby widziany skutkiem złudzenia zmysłów; widmo, mara, upiór, rzecz potworna, potwór, dziwotwór,
Widzialnie, przysł., widomie, przed oczami, rzeczywiście, istotnie, prawdziwie.
Widzialny, którego można widzieć, zobaczyć, dostrzegalny, widomy.
Widziany, dający ś. widzieć, ten, którego widzą a. widzieli, widzialny, dostrzegalny; w-a to rzecz!? = czy to możliwe, czy mogło to ś. zdarzyć?!, dziwne!, niesłychane!
Widzieć, przyjmować wrażenia od czego za pomocą wzroku, poznawać wzrokiem, rozeznawać za pomocą wzroku, postrzegać oczami; mieć o czym dokładne pojęcie, mieć co przytomnie w umyśle, jakby ś. miało przed oczami; wnioskować, wnosić, domyślać ś., dorozumiewać ś.; przypuszczać na podstawie pewnych danych; jak cię w-ą, tak cię piszą = ludzie najczęściej wnoszą o wartości wewnętrznej człowieka po jego powierzchowności; idź, niech cię moje oczy nie w-ą = zejdź mi z ooczu, żebym cię nie widział; nie w-ą go = zapominają o nim, pomijają go; w-i Bóg, że... = zaklęcie; któż to w-ał! = co znowu!, do czego to podobne!, to rzecz niesłychana!; w-isz go! = wskazując na człowieka, który ś. porywa na rzeczy, przewyższające jego siły; jeszcze by też!; da ś. to w.! = zobaczymy, co z tego wyniknie; dobrze
w. = mieć dobry wzrok; dobrze, źle w. kogo = okazywać komu łaskę a. niełaskę; dobrze, źle w-any = uważany, ceniony, cieszący ś. łaską a. będący w niełasce; w. co do czego, do siebie = upatrywać, dostrzegać, spostrzegać; widać, widoczne jest; w. ś., widzieć samego siebie, np. w zwierciadle, spostrzegać ś.; dobrze a. źle czuć ś. gdzie: rad ś. tu w-ę; ukazywać ś., przedstawiać ś., dawać ś. widzieć; w. ś. z kim, spotkać ś., zobaczyć ś. z kim; mnie ś. w-i = zdaje mi ś., mam takie przekonanie, mniemam.
Widzi-mi-się, sądzę, mniemam, zdaje mi ś., przypuszczam; rzecz., upodobanie, fantazja, kaprys.
Widzisko, w wyraż.; do w-a! = do zobaczenia ś.! do widzenia!
Widzowe (-ego), opłata za oględziny sądowe.
Widzowy, dotyczący widza.

Wiechcica, motyl z rodziny garbatek z podrzędu prządkówek.
Wiecheć, Wiechetek, pęczek słomy, siana, łyka a. grochowin dla wycierania czego, do zatkania jakiego otworu, słoma owinięta koło stóp dla ciepła.
Wiechetek, Wiechtek, zdr., od Wiecheć.
Wiechotka, rodzaj rośliny.
Wiechowaty, podobny do wiechy.
Wiechowy, odnoszący ś. do wiechy.
Wiecnica, ratusz.
Wiecownik, uczestnik wiecu; człowiek, namiętnie chodzący na wiece.
Wiecowy, ściągający ś. do wiecu, do wieców: sędzia w-y, sąd w-y = p. — Wiec; ustrój w-y = taki ustrój społeczny, w którym rząd należy do ogółu dorosłych członków plemienia, ustrój gminowładny.
Wieczernia, wieczerza.
Wieczernica, motyl z rodziny tejże nazwy, z podrzędu nocnicówek.
Wieczernik, Wieczornik, izba jadalna u dawnych Izraelitów; ostatni w. = ostatnia Wieczerza Chrystusa z Apostołami.
Wieczerza, posiłek wieczorny, kolacja; jedzenie przed nocą; W. Pańska = sakrament Ciała i Krwi Jezusa Chrystusa, ustanowiony na ostatniej wieczerzy Chrystusa z Apostołami.
Wieczerzać, jeść wieczerzę, przyjmować posiłek wieczorny.
Wieczko, małe wieko, przykrywka, pokrywka.
Wiecznie, przysł., bez końca w czasie, przez całą wieczność; bez przerwy, wciąż, nieustannie, ustawicznie.

Wiecznobytny — p. Wiekuisty.
Wiecznochmurny, zawsze chmurny, ponury, posępny.
Wiecznociągły, Wiecznociekły, Wiecznopłynny, nieprzerwany w czasie, wiecznie idący, wiecznie płynący.
Wiecznocierpiący, cierpiący nieustannie.
Wiecznojędrny, zawsze jędrny.
Wiecznokwitły, zawsze kwitnący, zawsze świeży.
Wiecznopłodny, zawsze płodzący.
Wiecznopomny — p. Wiekopomny, na wieki pamiętny.
Wiecznopotomny, wiecznie trwający w potomności.
Wieczność, ciąg czasu bez początku i końca; żywot wieczny po śmierci, nieśmiertelność, wiekuistość: przenieść ś. do w-i = umrzeć; prawo czyje na posiadanie czego na czas nieograniczony dla siebie i dla swego potomstwa.
Wiecznośpiewny, zawsze śpiewny.
Wiecznotoczysty, obracający ś., kręcący ś. bez końca.
Wiecznotrwałość, właściwość tego, co trwa wiecznie.
Wiecznotrwały, który trwa a. będzie trwać wiecznie.
Wiecznozielony, zawsze zielony.
Wieczny, trwający nieskończenie w czasie, przez całą wieczność: wciąż trwający, nieustanny, nieprzerwany; żywot w. = nieśmiertelność, po śmierci w niebie, w raju; w-e odpocznienie racz mu dać Panie = krótka modlitewka za zbawienie duszy osoby zmarłej; na w-e czasy = na zawsze, na wieki, na czas nieograniczony; pożyczyć na w-e nieoddanie = bez zamiaru zwrotu.
Wieczornica, kobieta wiejska, która przyszła do sąsiadów pomagać w szyciu a. przędzeniu; w lnu, zebranie wieczorne chłopców i dziewczyn wiejskich w jednej z chat, gdzie przy przędzeniu gawędzą, śpiewają, opowiadają rozliczne baśnie i t. p.
Wieczornik, rodzaj roślin zielonych z rodziny krzyżowych, pochodzący z Europy południowej; wieczernik, fijołek nocny.
Wieczorny, dotyczący wieczoru, odbywający ś. w wieczór.
Wieczorynka, zabawa wieczorna.
Wieczór, schyłek dnia, pora od zachodu słońca do późnej nocy, do udania ś. na spoczynek; dobry w.! = formuła powitania, używana w porze wieczornej; w w., w-em, przysł., w porze wieczornej; pod w. = na krótki czas przed zachodem słońca; w. życia = starość; zabawa wieczorna, z tańcem i wieczerzą.
Wieczystość — p. Wiekuistość.
Wieczysty, wiecznie trwający, wieczny; o prawie: taki, mocą którego nabywa ś. posiadanie czego na wieczne czasy, dla siebie i dla swego potomstwa; dobra w-e = wieczyście posiadane.
Wieczyście, przysł., na zawsze, na wieki, na zupełną własność.
Wiedenka, kobieta rodem z Wiednia; polka w. = rodzaj polki (tańca).
Wiedeński, rodem z Wiednia, wyrobiony w Wiedniu; sznycel w. = taki, jaki robią w Wiedniu; po w-u, przysł., tak jak w Wiedniu: kurczęta po w-u = obsmażane.
Wiedma, wiedźma, czarownica.
Wiedmi, dotyczący wiedźmy, należący do wiedźmy.
Wiedza, wiadomość o czymś, znajomość czego, posiadanie wiadomości o czym; nauka, umiejętność, wyształcenie; ogół wiadomości naszej o Bogu, świecie i człowieku, drogą rozumowania a. doświadczenia powziętych; zasób wiadomości naukowych, właściwych pewnemu człowiekowi, narodowi, pokoleniu i t. d.; uczynić coś bez czyjej w-y = bez wiadomości; mimo w-y = nie wiedząc o tym, nie zdając sobie sprawy z tego.
Wiedzieć, mieć o czym wiadomość, znać co, umieć co, potrafić co, być świadomym czego, posiąść co, drogą nauki, doświadczenia itd.: nie w. o Bożym świecie = nic zgoła nie wiedzieć, być zupełnym nieukiem; Bóg to jeden wie a. raczy w. = nikt z ludzi nie wie; dać w. = powiadomić; w. co na kogo = znać jego złe postępki, jego wady, ułomności; nie w. po co = niewiadomo po co; trzeba wam w., że... = powinniście pamiętać; nie chcę o niczym w. = nie chcę ś. mieszać do niczego, brać w niczym udziału; w-ą sąsiedzi, jak kto siedzi = ludzie najbliżsi znają nasze warunki życia; w-ą o tym i baby w szpitalu = nikomu nie jest tajne; w. co do kogo, mieć wiadomość o jego usposobieniu, charakterze i t. d.
Wiedźma, kobieta, posiadająca władzę nadprzyrodzoną, udzieloną sobie od duchów nieczystych; czarownicza, wróżka; kobieta, stara i brzydka; kobieta swarliwa, popędliwa, dokuczliwa, kłótnica, herod-baba.
Wieja, burza w zimie, zawieja, zawiejka, śnieżyca.
Wiejacz, człowiek, który wieje, który wianiem oczyszcza zboże z plew.
Wiejaczka, Wiejadło, łopata a. szufla do wiania zboża.
Wiejadło — p. Wiejaczka.
Wiejalnia, maszyna rolnicza do oczyszczania zboża z plew, wialnia, młynek.
Wiejski, dotyczący wsi, mieszkający na wsi, należący do wsi, pochodzący ze wsi: gospodarstwo w. = rolne, gospodarz w.; właściwy wsi, prosty, nieobłudny, niewytworny: kawa w-a = z dobrą śmietanką i bułeczkami w domu pieczonemi; po wiejsku = w sposób właściwy wsi, z prosta, bez zbytniej wytworności, niewymuszenie.
Wiek, pewien przeciąg czasu; ookres naturalny życia ludzkiego: w. niemowlęcy, dziecięcy, młodzieńczy, dojrzały, przejściowy i starczy; okres życia człowieka od urodzenia aż do chwili obecnej; czas, w którym ktoś żył a. żyje: w. cesarza Augusta, w. Ludwika XIV; wiek Zygmuntowski w Polsce = czasy Zygmunta I, Zygmunta II Augusta i Zygmunta III Wazy; stulecie, okres stu lat = przeciąg 100 lat: w-i starożytne, w-i średnie, w-i nowe; w. piąty przed Chrystusem, dwudziesty po Chrystusie; jedna z epok, na które poeci starożytni dzielili czas istnienia ziemi i jej mieszkańców: w. złoty, srebrny, miedziany, żelazny; w lm. w-i, czas bardzo długi, nieograniczony, wieczność: do końca w-ów, po wszystkie w-i, na w-i w-ów = na zawsze; od w-ów = od bardzo dawna; przed w-i = bardzo dawno; w-i nie widzieliśmy ś. = od niepamiętnych czasów; człowiek już w w-u podeszłym = stary; w. mię gniecie = starość dolega; uczczą cię w-i przyszłe = przyszłe pokolenia; złoty w. literatury = epoka jej największego rozkwitu.
Wiekiera, gatunek małża, żyjącego na wybrzeżach morskich, z podgromady cewiaków.
Wieko, wierzchnia połowa skrzyni, kufra, pudła, trumny i t. p.; wierzch, otwierana przykrywa, przykrywka, pokrywa.
Wiekopomnie, przysł., w celu pamiętania o tym przez całe wieki, pamiętnie na wieki.
Wiekopomny, godny wiecznej pamięci, na zawsze, na wieki pamiętny, który przeszedł a. przejdzie w pamięci wieków potomnych, znakomity, sławny.
Wiekować, trwać przez wieki, przez wieczność całą, żyć, trwać, przebywać, pozostawać gdzie przez czas bardzo długi.
Wiekowy, ściągający ś. do wieku, do przeciągu czasu; odbywający ś. raz na wiek, na stulecie; trwający stulecie a. całe stulecia, długotrwały, odwieczny; o człowieku: podeszły w lata, stary; dotyczący wieka, do przykrywy.
Wiekuistość, wieczne trwanie, wieczność istnienia, wieczystość.
Wiekuisty, trwający, istniejący przez wieki, wieczysty, wieczny.
Wiekuiście, przysł., bez końca w czasie, wiecznie, wciąż, nieustannie.
Wielbiciel, człowiek, który wielbi, uwielbia, który oddaje cześć; w. kobiety = zwolennik jej cnót, zalotnik, miłośnik.
Wielbicielka, kobieta uwielbiająca kogo a. co.


Wielblądnik, Wielbłądnik, człowiek, doglądający wielbłądów, pastuch wielbłądów.
Wielblądowy, Wielbłądzi, dotyczący wielbłąda, pochodzący z wielbłąda; zrobiony z sierści wielbłądziej.
Wielblądzica, samica wielbłąda.
Wielblądzie, Wielblądko, małe wielbłąda.
Wielbłądka wiechcica, motyl z rodziny garbatek, z podrzędu prządkówek.
Wielce, przysł., bardzo, w znacznej mierze, w wysokim stopniu, w wielkim stopniu.
Wiele, przysł., w wielkiej liczbie, w znacznej ilości, dużo, niemało, mnogo, siła, moc; za w. = nadto, zanadto; jaką ilość?, ile?, w jakiej wielkości?, w jakiej mierze?
Wielebność, tytuł honorowy, dawany osobom duchownym.
Wielebny, chwalebny, godzien czci; tytuł, dawany osobie duchownej: księdzu, zakonnikowi, pastorowi.
Wielekroć — p. Wielokroć.
Wielena lucyna, motyl z rodziny wielen, z rzędu motylowców.


Wielkanoc, u Izraelitów: uroczystość, ustanowiona na pamiątkę wyjścia z niewoli egipskiej; u chrześcijan: uroczystość pamiątki Zmartwychwstania Chrystusa.
Wielkanocny, odnoszący ś. do uroczystości Wielkiej Nocy.
Wielki, mający znaczne rozmiary, znacznie wysoki, szeroki, długi a. głęboki; liczny, mnogi, liczący w sobie wiele jednostek; niepospolity, niecodzienny, nieprzeciętny, niezwykły, niepowszedni; przenoszący innych pod jakimkolwiek względem, znamienity, znakomity, wyborny, wielce uzdolniony, wzniosły, podniosły; wyróżniający ś. w czymś złym, potworny, okropny, bardzo zły, przeciwny naturze ludzkiej, ohydny, wstrętny, wyćwiczony, wyrafinowany w złym; ważny, doniosły, nie bylejaki, nie lada jaki; nic nie znaczący, nie posiadający żadnej wartości: w-ie nic, w-ie zero, w-ie głupstwo; silny, mocny, gwałtowny, głośny, wogóle natężony pod jakimkolwiek względem; gwałtowny, namiętny, niepohamowany; trudny do zniesienia, dokuczliwy, doskwierający, okrutny, srogi, nieznośny; tytuł, dodawany do imienia panujących, a czasem wodzów, mężów stanu, który szczególnie odznaczyli ś. w historji: Karol W., Kazimierz W., Grzegorz W. papież, W. Kondeusz; wyraz, dodawany do tytułu dla oznaczenia wyższego stopnia w hierarchji urzędniczej: hetman w., w. książę litewski, W-e Księstwo Poznańskie; w. mistrz krzyżacki; długi, zbyt długi, dłuższy, niż należy; w. czas = naglący; w. pan = możnowładca, magnat; w. urzędnik, w. dostojnik = wysoki; w. świat = arystokracja rodowa i pieniężna; w. ołtarz = główny środkowy, nie boczny; suknia od w-go dzwonu = świąteczna; w. kościół = nawa środkowa; w. post = 40-dniowy, przed Wielkanocą; w-a środa, w. czwartek, w. piątek, w-a sobota = dni wielkiego tygodnia; W-a noc = Wielkanoc; w-ie roki — p. Wiec; w. palec = najkrótszy i najgrubszy ze wszystkich, pierwszy palec, paluch, krzciuk, kciuk; w-a choroba = padaczka, kaduk, epilepsja, choroba św. Walentego; W-a Polska = Wielkopolska; W. Polanin = Wielkopolanin.
Wielkierz, nm. — p. Wilkierz.
Wielkobrody, mający wielką i długą brodę.
Wielkobrzuch, mający wielki brzuch, brzuchacz, brzuchal.
Wielkobrzuski (-ego), rzecz. — p. Wielkobrzuch.
Wielkoczwartkowy, dotyczący Wielkiego czwartku, w dniu tym odbywający ś.
Wielkoczynność, czynność w wielkich sprawach, dzielność w wielkich czynach.
Wielkoduszność, wspaniałomyślność, wzniosłość serca, myśli.
Wielkoduszny, wspaniałomyślny, wielkomyślny, szlachetny.
Wielkodziób, jeden z gatunków jastrzębia.
Wielkogłowość, wada przyrodzona organizmu, charakteryzująca ś. niezwykle wielkiemi wymiarami czaszki.
Wielkogłowy, mający wielką głowę.
Wielkogłów, zwierzę ssące z rzędu wielorybów z rodziny olbrotowców.
Wielkogroch, odmiana grochu zwyczajnego.
Wielkogrzywy, mający wielką grzywę.
Wielkoimienny, noszący wiekie imię, sławny.
Wielkoklosy, mający wielkie, pełne kłosy.
Wielkokrężny, mający wielki krąg, wielki obwód; składający ś. z wielkich kół, otoczony wielkiemi kręgami cz. kołami.
Wielkoksiążęcy, odnoszący ś. do wielkiego księcia, stanowiący własność wielkiego księcia.
Wielkolen, odmiana lnu.
Wielkoletni, Wielkoletny, pełnoletni.
Wielkolistny, Wielkolisty, mający wielkie liście.
Wielkolud, człowiek bardzo wysokiego wzrostu, olbrzym.
Wielkomiejski, pochodzący z z wielkiego miasta, właściwy mu.
Wielkomistrzowski, odnoszący ś. do wielkiego mistrza.
Wielkomocny, bardzo mocny.
Wielkomorszcz, rodzaj wodorostu.
Wielkomowny, wymowny, wielomówny.
Wielkomyślność, wielkoduszność, wspaniałomyślność, wzniosłość.
Wielkomyślny, wspaniałomyślny, wielkoduszny; zawierający w sobie myśl wielką, wzniosłą i szlachetną; wiele myślący o sobie, dumny, hardy, zarozumiały.
Wielkonogi, mający wielkie nogi.
Wielkonosy, mający wielki nos.
Wielkooki, mający wielkie oczy: strach w. = paniczny.
Wielkopański, właściwy wielkiemu panu, należący do wielkiego pana; możnowładny, magnacki, arystokratyczny.
Wielkopiątkowy, dotyczący wielkiego piątku, odbywający ś. w wielki piątek.
Wielkopław, ryba koścista, skrzelowata, piersiopłetwa, wrzecionkowata.
Wielkopolanin, mieszkaniec Wielkopolski.
Wielkopolanka, forma żeńska od Wielkopolanin.
Wielkopolszczyzna, wszystko, co odnosi ś. do Wielkopolski, co ją charakteryzuje.
Wielkopostny, dotyczący wielkiego postu, przypadający podozas wielkiego postu.
Wielkorada, rada najwyższa państwa, senat.
Wielkoręki, mający wielkie ręce.
Wielkorząd, w dawnej Polsce: urzędnik, zarządzający dochodami z miast i dóbr królewskich, wielkorządca, prokurator gieneralny: w. krakowski.
Wielkorządca, zarządca prowincji, gubernator, namiestnik.
Wielkorządczyna, żona wielkorządcy.
Wielkorządczyni, zarządzająca krajem, wielkowładczyni.
Wielkorządztwo, urząd, władza wielkorządcy, część kraju, będąca pod zarządem wielkorządcy.
Wielkosercy, mający wzniosłą duszę, szlachetny, wspaniałomyślny.
Wielkoskrzydły, mający wielkie skrzydła.
Wielkoszpon, zaginiony rodzaj zwierząt ssących z rzędu szczerbatych.
Wielkoszyj, zaginiony rodzaj zwierząt ssących z rodziny pochworogich.
Wielkość, takie lub inne rozmiary jakiegoś ciała fizycznego, szerokość, wysokość, długość; przymiot tego, co jest wielkie; wielka ilość, mnogość, liczność; przen., wzniosłość, szlachetność, wspaniałomyślność, wielkoduszność; ogrom, szkaradność, okropność: w. zbrodni, występku; w mat., pewna ilość jednostek, uważana, jako całość, którą można powiększać a. zmniejszać, wogóle poddawać wszystkich działaniom matematycznym; w astron., stopień natężenia światła u gwiazd; gwiazda pierwszej, drugiej, trzeciej i t. d. w-i; wasza w. = tytuł, dawany dawniej biskupom.
Wielkotygodniowy, dotyczący wielkiego tygodnia, ostatniego przed Wielkąnocą.
Wielkouch — p. Uszak.
Wielkouchy, mający wielkie uszy.
Wielkoustny, mający wielkie usta.
Wielkowładny, potężny, wielowładny.
Wielkozęby, mający wielkie zęby.
Wielkuchny, nie bardzo wielki.
Wielkusz, wielkolud, olbrzym.
Wielmi, przysł., wielce, bardzo.
Wielmoża, magnat, możnowładca.
Wielmożeństwo, potęga, wielmożność.
Wielmożnić, Wielmożyć, czynić możnym; wysławiać, wynosić, wychwalać; dawać tytuł wielmożnego; podnosić wartość, oceniać wyżej; w. ś., nabierać władzy, potęgi, mocy, wielkości; być mocnym, wielowładnym, potężnym, wielmożnieć.
Wielmożnie, przysł., mogąc wiele, mając władzę, z wielką mocą, możnie, potężnie; wspaniale, okazale.
Wielmożnieć, stawać ś. wielmożnym, potężnym, rość w cnoty, w zacność, w moc, we władzę.
Wielmożnik, możnowładca.
Wielmożność, wielka możność, wielka moc, wielka władza, potęga; uwielbienie, wielka chwała, cześć; hojność, wspaniałość; okazałość, wystawność; tytuł, dawniej nadawany osobom możnym, dziś pospolicie wszystkim osobom z inteligiencji.
Wielmożny, bardzo możny, potężny, wiele mogący; wspaniały, hojny; okazały, wystawny, kosztowny; tytuł, dawany dawniej tylko wysokim dostojnikom, dziś powszechnie używany w stosunkach towarzyskich i społecznych, zwłaszcza w intytulacji listów (na kopercie), i przysługujący wszystkim osobom z inteligiencji, z wyjątkiem najdostojniejszych, którym przysługuje tytuł: jaśnie w., oraz tym, którym okazuje ś. jawnie lekceważenie i swą wyższość, a do których mówi ś. i pisze: łaskawy panie i t. p.
Wielobarwny, mający wiele barw, pstry.
Wieloboczny, mający więcej niż cztery boki, wielokątny.
Wielobok — p. Wielokąt.
Wielobożca, Wielobożnik, wierzący w wielu bogów, politeista.
Wielobożność — p. Wielobóstwo.
Wielobożny, wierzący w wielu bogów, politeistyczny.
Wielobóstwo, Wielobożność, wiara w wielu bogów, politeizm.
Wielobrzmienny, brzmiący wielu dźwiękami.
Wielodawca, człowiek, dający wiele, hojny, szczodry.
Wielodziałkowy, w bot., dzielący ś. na działki: kielich w.
Wielodzielny, dzielący ś. na wiele części — p. Wielodziałkowy.
Wielodzietny, mający wiele dzieci.
Wielodziury, mający wiele dziur.
Wielofarbny, Wielofarby — p. Wielobarwny.
Wielogębny, Wielogęby, wiele gąb mający, rozgłośny, stugębny, szeroko ś. rozchodzący.
Wielogłosy, Wielogłosowy, mający wiele głosów, napisany na wiele głosów: utwór muzyczny w.
Wielogłówny, Wielogłowy, mający wiele głów, stugłowy, składający ś. z wielu osób: rząd w. = złożony z przedstawicieli narodu.
Wielogran — p. Wielokąt.
Wielogwiazd, gwiazdozbiór, konstelacja.
Wielohak, przyrząd, używany w dawnych arsenałach polskich do sprawdzania luf.
Wieloisty, wieloraki, wielokrotny.
Wielojęzyczny, mający wiele języków; składający ś. z ludzi, mówiących rożnem i językami.
Wielokąt, Wielobok, figura gieometryczna, mająca więcej niż cztery boki i kąty.
Wielokątny, mający wiele kątów, wieloboczny.
Wielokłosisty, wydający kilka kłosów na jednym źdźble.
Wielokolorowy, mający wiele kolorów, wielobarwny, pstry, różnobarwny, różnokolorowy.
Wielokopytowe, Wielokopytne, zwierzęta = zwierzęta ssące o skórze grubej i nogach, zakończonych 8, 4 lub 5 palcami w kopytach: słonie, nosorożce, tapiry, hipopotamy i inne.
Wielokrewność, nadmiar krwi w ciele, krwistość, sangwiniczność.
Wielokrewny, mający nadmiar krwi w ciele, krwisty, sangwiniczny.
Wielokroć, Wielekroć, Wielokrotnie, Wielekrotnie, przysł., wiele razy, nie jeden raz, nieraz.
Wielokrotność, w mat., własność pewnej wielkości dzielenia ś. przez inną wielkość bez reszty.
Wielokrotny, wiele razy powtórzony; w mat., dzielący ś. przez pewną wielkość bez reszty.
Wielokształtność, Wielopostaciowość, możność istnienia tego samego utworu: związku chemicznego, organizmu zwierzęcego, roślinnego i t. p. w kilku różnych, ale zawsze stałych i jemu tylko właściwych formach, polimorfizm.
Wielokształtny, mający wiele kształtów, występujący w różnych kształtach bez zmiany treści wewnętrznej.
Wieloletni, trwający wiele lat, długoletni, pełnoletni.
Wielolicowy, mający wiele lic, rozmaity, różnorodny.
Wielolicznie, przysł., w wielkiej ilości; bardzo licznie.
Wieloliczny, złożony z wielkiej liczby, b. liczny, mnogi, tłumny.
Wielolistny, mający wiele liści — p. Wielodziałkowy.
Wielolud, wielkolud, olbrzym.
Wielomęki, pełen mąk.
Wielomęście, Wielomężeństwo, w pierwotnych czasach takie stosunki małżeńskie, że jedna kobieta mogła mieć dwu a. więcej mężów, poliandrja.
Wielomian, Wielowyraz, wyrażenie algiebraiczne, w którym jest więcej niż jeden znak dodawania a. odejmowania.
Wielomiljonowy, składający się z wielu miljonów, posiadający wiele miljonów.
Wielomówca, człowiek, nad miarę mówiący, gadatliwy, wymowny.
Wielomównie, przysł., z nadmiarem słów, gadatliwie.
Wielomówny, gadatliwy.
Wielomówstwo, gadatliwość, gadanie ustawiczne.
Wielonogi, mający wiele nóg.
Wielonóg, Wielonoga — p. Stonoga.

Wielooczny, Wielooki, mający wiele oczu.
Wielook, gatunek drobnego ślimaka z rodziny wirków o licznych oczkach na brzegu ciała.
Wieloowockowe, rząd roślin dwuliściennych, których każdy kwiat wydaje wiele owocków.
Wielopestkowiec, Wielopestczak, nasiennik niektórych roślin, zawierający wewnątrz kilka nasion.
Wielopłatkowe, Wolnoplatkowe, rośliny, których korona ma płatki nie zrosłe, lecz oddzielone.
Wielopłodny, wiele rodzący, plenny, urodzajny, wielorodny.
Wielopomny, wiele i długo pamiętający.
Wielopostaciowość — p. Wielokształtność.
Wielopręcikowy, mający wiele niezrosłych z sobą pręcików: rośliny w-e.
Wieloraki, niejednaki, rozmaity, rozliczny; mający rozmaite cechy, uważany w sposób rozmaity, kilkakrotny.
Wielorako, przysł., w wielu kształtach, rozlicznie, rozmaicie, różnorodnie.
Wielorakość, właściwość tego, co jest wielorakie, rozliczne, rozmaitość.
Wieloramienny, mający wiele ramion.
Wieloraz, w mat. — p. Iloraz.
Wieloręczny, mający wiele rąk.
Wieloroczny, mający a. trwający wiele lat, wieloletni; trwały, stały.
Wielorodny — p. Wielopłodny.
Wielorogi, mający wiele rogów.

Wielorybi, odnoszący ś. do wieloryba, jemu właściwy, do niego należący, pochodzący z wieloryba.
Wielorybię, młodziutki wieloryb.
Wielorybnictwo, połów wielorybów, zajęcie wielorybnika.
Wielorybniczy, dotyczący wielorybnika, należący do niego: statek w. = urządzony do połowu wielorybów.
Wielorybnik, człowiek a. statek zajmujący ś. połowem wielorybów; drobny skorupiak jawnodychawkowy z rzędu podbrzusznych, mieszkający na skórze wielorybów i wgryzający ś. w ich ciało.
Wielorządny, mający rząd z wielu osób złożony, poliarchiczny.
Wielorządztwo, rząd, złożony z wielu osób, panowanie wielu, poliarchja.
Wielosetny, zawierający w sobie wiele setek, z wielu set złożony, liczny.
Wielosilny, bardzo silny.
Wielosił — p. Koziełek.
Wieloskładny, wielokrotnie złożony, skomplikowany.
Wieloskrzydłowy, Wieloskrzydły, mający wiele skrzydeł.
Wielosławny, bardzo sławny, słynący szeroko.
Wielosłowny, wielomówny.
Wielosłupkowy, mający wiele słupków: roślina w-a.
Wielostronnie, przysł., z wielu stron, pod wielu względami.
Wielostronny, mający wiele stron; z wielu stron uważany, mający wiele wiadomości, uczony.
Wielostrunny, o instrumencie muzycznym: mający na sobie wiele strun.
Wielosylabowy — p. Wielozgłoskowy.
Wieloszparowy, mający wiele szpar, t. j. dziur do oddychania.
Wieloszpon, ptak z rodziny kur.
Wielościan, bryła gieometryczna, ograniczona więcej niż czterema płaszczyznami; opisany w. = którego ściany są styczne do danej powierzchni krzywej; wpisany w. = jeśli jego wierzchołek lub krawędź leży na danej powierzchni krzywej.
Wielościenny, mający wiele ścian; składający ś. z wielu ścian.
Wielościowy, dotyczący wielości czyli ilości, ilościowy.
Wielość, znaczna liczba, wielka ilość, mnogość, mnóstwo.
Wielośnieżny, obfitujący w śnieg.
Wielotysiącletni, istniejący wiele tysięcy lat.
Wieloumiejętność, wielka umiejętność, wielka nauka.
Wieloumiejętny, wiele umiejący.
Wieloważny, wiele ważący, ciężki; bardzo ważny, mający duże znaczenie.
Wielowęgle — p. Wielokąt.
Wielowęzły, mający wiele węzłów.
Wielowiązkowy, mający pręciki zrosłe w kilka a. więcej wiązek: rośliny w-e.
Wielowiekowy, istniejący wiele wieków, odwieczny.
Wielowład, możnowładca, magnat, oligarcha.
Wielowładnie, przysł., z wielką władzą; samowładnie.
Wielowładność, wielka władza, potężna moc.
Wielowładny, mający wielką władzę, wielmożny, potężny, władający w wielu państwach.
Wielowładztwo, wielka władza, potęga; wielorządztwo, władza wielu osób, poliarchja.
Wielowłosy, mający gęste włosy.
Wielowyraz — p. Wielomian.
Wielowysep, gromada wysp, leżących w pobliżu siebie, archipelag.
Wielozgłoskowy, Wielosylabowy, składający się z wielu zgłosek czyli sylab.
Wieloznaczny, mający wiele znaczeń; wyraz w. = bomonim.
Wielożądnie, przysł., z wielką pożądliwością, łakomie, chciwie.
Wielożądny, wiele żądający, chciwy, łakomy.
Wielożeniec, Wielożon, mający kilka żon, mąż wielu żon.
Wielożenny, o mężczyźnie: mający wiele żon; o kobiecie: zaślubiona wielu mężczyznom.
Wielożeństwo, taki ustrój społeczny, w którym mężczyźnie wolno mieć dwie a. więcej żon, poligamja.
Wielożon — p. Wielożeniec.
Wielożywny, żywiący wielu, dający pożywienie wielu.
Wielożyzny, bardzo żyzny, urodzajny; zsyłający wielką żyzność.
Wielu, forma osobowo-męska od Wiele.
Wieniawka, motyl z rodziny garbatek, z podrzędu prządkówek.
Wieniec, wiązanka z kwiatów, liści a. kłosów w kształcie koła, girlanda, opasująca co, korona z kwiatów a. innych części roślin uwita; podobne koło, uwite z innych, nanizanych na nić a. uwiązanych jeden u drugiego przedmiotów: w. grzybów, cebuli itp.; koło, kupa ludzi, zebrana i ustawiona a. usadowiona w okrąg; wiecha w kształcie kręgu, jako znak; każda rzecz, mająca kształt wieńca, t. j. kręgu, koła; w. szturmowy = kiszka, oblana smołą i napełniona materją palną; w. panieński = dziewictwo; w. grochowy = odprawa, dana niemiłemu konkurentowi; w. kłosiany = symbol obfitości; w. laurowy, dębowy, oliwny = symbol chwały, zwycięstwa; w. obywatelski, obozowy, murowy, okrętowy = korona różnych kształtów, dawana w starożytnym Rzymie żołnierzom, którzy odznaczyli ś. w boju; w. cierniowy = symbol męczeństwa; w. monarszy = korona.
Wienny — p. Wianowy.
Wieńcierz — p. Więcierz.
Wieńconośca, człowiek, ozdobiony wieńcem, koroną; monarcha.
Wieńconośny, ukoronowany wieńcem chwały; monarszy.
Wieńcowy, dotyczący wieńca, podobny do wieńca; w anat., szew w. = łączący pewne kości czaszki.
Wieńczać sobie żonę = poślubiać ją.
Wieńczalna żona = ślubna, prawna.
Wieńczarka, forma ż. od Wieńczarz.
Wieńczarz, człowiek, robiący a. sprzedający wieńce.
Wieńczyć (się), wkładać wieniec na kogo (na siebie), ozdabiać (ś) wieńcem; koronować (ś.).
Wieńczyny (-yn), zaręczyny, zrękowiny, zmówiny; uczta z powodu ukończenia żniwa, dożynki.
Wieńczysty, dotyczący wieńców; służący do ich wyrobu; mający kształt wieńca.
Wieprz, samiec świni, szczególnie trzebiony; przen., człowiek opasły, tłusty, ociężały; człowiek niechlujny, brudas.
Wieprzak, Wieprzaczek, mały, młody wieprz.
Wieprzarz, człowiek, doglądający wieprzów.
Wieprzowaty, podobny z jakichkolwiek cech do wieprza.
Wieprzowina, mięso z wieprza, świnina.
Wieprzowy, ściągający ś. do wieprza, zrobiony z wieprza.
Wieprzyniec, chlew na świnie; roślina z rodziny złożonych, podrodziny języczkokwiatowych.
Wierca — p. Skartabellus.
Wiercibisz, trzpiot, wietrznik.
Wiercicki (-ego), człowiek żywego usposobienia, nie umiejący długo usiedzieć na miejscu, kręcicki.
Wiercić, robić dziurę świdrem, świdrując, borując przedziurawiać, kręcąc, robić otwór, wydrążać; kręcąc, obracając co, rozcierać, rozgniatać; kręcić, poruszać, machać, obracać czym; w. piętą = być lekkoduchem, trzpiotem, nadskakiwać komu; w. ś., kręcić ś., poruszać ś., obracać ś., chwiać ś.; zmieniać wciąż miejsce, przebiegać szybko z jednego miejsca na drugie, poruszać wciąż ciałem, siedząc na miejscu; w. ś. przed oczami = zjawiać ś. i znikać, snuć ś.; w. ś. w głowie = nie umieć myśleć systematycznie, mieć nieład w głowie.
Wiercielnica, motyl z rodziny wycinek, z podrzędu prządkówek.
Wiercimak, Wiercioch, wałek okrągły do wiercenia, do rozcierania czego w jakim naczyniu.
Wiercipięta, Wiercipiętka, szałaputa, wietrznik, trzpiot, fircyk, którego wszędzie pełno, kręcący ś. wszędzie bez potrzeby; lekkoduch, człowiek nadskakujący, pochlebca.
Wiernica, powiernica.
Wiernie, przysł., nieobłudnie, sumiennie, szczerze, z zaufaniem, z uległością, z oddaniem ś.; ściśle, dokładnie, prawdziwie, zgodnie z rzeczywistością.
Wiernik, powiernik, poufalec; wyznawca jakiej religji.
Wierność, szczerość w oddaniu ś. komu, sumienność w postępowaniu względem kogo, w wykonywaniu obowiązków; przywiązanie, zaufanie; ścisłość, dokładność, zgodność z rzeczywistością.
Wierny, nie zdradzający, niezdradliwy, dochowujący wiary; wykonywający sumiennie swe obowiązki względem kogo, nie odstępujący go w żadnym razie, nie łamiący przyrzeczenia; szczerze przywiązany do kogo; pilnujący powierzonego mu dobra; szczerze oddany swej wierze; ścisły, dokładny, zgodny z rzeczywistością; rzecz., wyznawca Kościoła chrześcijańskiego.
Wierozub — p. Wirozub.
Wiersz, łć., szereg wyrazów, liczb, zwykle zapełniający całą linję od końca do końca; ustęp z Pisma Ś-go, werset; rzecz, pisana rymami; drobny utwór poetycki; w. biały a. metryczny., miarowy = sposób wysłowienia myśli swoich taki, że wyrazy układają ś. w stopy cz. miary określone; w. rymowany = sposób wysłowienia swoich myśli taki, że co pewną liczbę sylab następują sylaby, rymujące ś. z sobą.

Wierszokleta, Wierszorób, lichy poeta, rymarz.
Wierszopis, Wierszotwórca, człowiek, piszący wiersze, rymotwórca, poeta.
Wierszopisarski, odnoszący ś. do wierszopisarza.
Wierszopisarstwo, Wierszopistwo, pisanie wierszem, rymotwórstwo.
Wierszopiska, Wierszotwórka, kobieta, pisząca wiersze, poetka.
Wierszować, łć., układać wiersze.
Wierszowy, łć., dotyczący wiersza a. wierszy.
Wierszydło, marny, nędzny wiersz, licha poezja.
Wierszyk, zdr. od Wiersz; w-ki, wiersze, bajeczki, pisane dla dzieci.
Wiertel, Wirtel, nm., miara objętości rzeczy sypkich i płynnych, ćwierć; miara powierzchni pola — p. Wiardunek.
Wiertelnik, nm., urzędnik miejski, schodząny na grunt w charakterze biegłego.

Wierutny, prawdziwy, istny w znaczeniu ujemnym; do najwyższego stopnia posunięty: w-e kłamstwo, w-y łotr, oszust i t. p.

Wierzbina, drzewo wierzby, zwłaszcza młodej; zbiór wierzb; drzewo z wierzby.
Wierzbiniak, motyl z rodziny drzewiniaków, z podrzędu miernikowców.
Wierzbiniec, gaik wierzbowy.
Wierzbowate, rodzina roślin drzewiastych z rzędu wierzbowych.
Wierzbowiec rusałka, motyl z rodziny południc, z podrzędu motylowców.
Wierzbowy, odnoszący ś. do wierzby, zrobiony z wierzby; w lm., w-e, rząd roślin z szeregu rozdzielnopłatkowych.

Wierzch, strona przedmiotu, zwrócona ku górze, przeciwna spodowi, wierzchołek, szczyt; strona zewnętrzna, powierzchnia, powierzchowność, zewnętrzność; o miarach: to, co wystaje ponad brzegi, czub, naddatek; najwyższa władza, władca najwyższy; być na w-u = zwyciężać, pokonywać kogo; moje na w-u = zwyciężyłem, okazało ś., że mam słuszność; w. brać nad kim = brać nad nim górę, zwyciężać go; wychodzić na w. = ujawniać ś.; wychodzi, jak oliwa, na w. = staje ś. jawnym; sądzić z w-u = z powierzchowności; znać co po w-u = powierzchownie, niedokładnie; jechać w-em = konno; koń pod w. a. do w-u = przyuczony do konnej jazdy; pędzą jakieś w-y = jeźdźcy.
Wierzchni, umieszczony na wierzchu, górny, wierzchołkowy; dotyczący strony zewnętrznej, zewnętrzny, powierzchowny; główny, naczelny, najwyższy.
Wierzchnica, wyższa część czego; wierzchnia belka; ruda, na którą, przy kopaniu, najpierw natrafiają.
Wierzchołek, górna, najwyżej umieszczona część przedmiotu, wierzch, szczyt: w. góry, drzewa; w. kąta = punkt, w którym przecinają ś. boki kąta a. stykają; w. trójkąta = wierzchołek kąta, przeciwległego podstawie; w-i płuc = górne ich płaty.
Wierzchołkowy, odnoszący ś. do wierzchołka, umieszczony nad wierzchem czego, górny, szczytowy; w-a linja = linja prostopadła do poziomu; w astr., przeprowadzona w miejscu, gdzie stoimy, w obu kierunkach, ku ostatnim krańcom sfery niebieskiej.

Wierzchotkowaty, mający kształt wierzchotki: kwiatostan w.
Wierzchować co, robić na czym wierzch, zakończać co wierzchem, ustawiać pod sam wierzch.
Wierzchowato, przysł., z wierzchem, z czubem, czubato.
Wierzchowaty, z wierzchem namierzony, czubaty.
Wierzchowie, zbiór wierzchowisk; łodygi roślin, nać.
Wierzchowiec, koń, przyuczony do konnej jazdy, koń wierzchowy, koń pod wierzch.
Wierzchowina, płaszczyzna górna, powierzchnia; wierzchołek łodygi, nać.
Wierzchowisko, górna część drzewa, wierzchołek drzewa; w. rzeki = początek, źródło, źródlisko.
Wierzchowładny, wszechwładny, wszechpotężny.
Wierzchowy, górny, wierzchni; w. koń — wierzchowiec.
Wierzchówka, klacz pod wierzch.
Wierzeja, jedna z dwu połów bramy podwójnej, podwoi, wrót.
Wierzejny, dotyczący wierzei.
Wierzenie, dawanie wiary; przyznawanie czego za prawdę, przejęcie ś. jaką zasady wiara, wyznanie, religja; ufanie komu, pokładane w kim zaufanie, wiara przesądna, zabobon.
Wierzę, skład wiary apostolskiej, zaczynający ś. od wyrazów: wierzę w Boga Ojca i t. d.
Wierzgać, dok. Wierzgnąć; uderzać nogą, kopać, wyrzucać tylną nogą w tył dla uderzenia kogo; przen., być nieposłusznym, okazywać krnąbrność, buntować ś.; w. ś., uderzać ś. nawzajem nogami.
Wierzgliwość, usposobienie do wierzgania: skłonność do nieposłuszeństwa, krnąbrność.
Wierzgliwy, skłonny do wierzgania, do kopania; nieposłuszny, buntowniczy, krnąbrny, narowisty.
Wierzgnąć — p. nied. Wierzgać; w. ś. na nice = obalić ś., wywrócić ś., przewracać ś.
Wierzyciel, człowiek, który pożyczył pewną sumę pieniędzy komuś drugiemu z warunkiem zwrócenia jej na oznaczony termin.
Wierzycielka, forma żeńska od Wierzyciel.
Wierzycielski, odnoszący ś. do wierzyciela, właściwy mu.
Wierzyć, uznawać bez roztrząsania i wątpliwości zasady wiary, prawdy religijne, podane człowiekowi przez Boga; być zwolennikiem, wyznawcą jakiej religji, wyznania; przyjmować co za prawdę, nie wątpić, bez względu na to, czy coś jest prawdą, czy też nie; dawać wiarę komu, ufać, pokładać zaufanie, zawierzać; spuszczać ś. na kogo a. na co, mieć ufność względem kogo.
Wierzysko — p. Wiorzysko.
Wierzytelność, wiarogodność, prawdziwość; autentyczność, pretensja pieniężna, należność pieniężna, suma przynależna.
Wierzytelny, wiarogodny, prawdziwy; autentyczny, list w. = wyrażający, że posiadacz jego ma zaufanie u wystawiającego ten list, że ma upoważnienie do spełnienia, do otrzymania czegoś.
Wiesiałki, rodzina ptaków śpiewających, zębodziobych.

Wiesiołkowate, rodziny roślin dwuliściennych ziół a. krzewów.
Wiesiołowiec, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców; fruczak w.
Wieszacz, człowiek, który wiesza.
Wieszać, zaczepiać, przywiązywać, przypinać, przybijać, przyczepiać tak, aby wisiało; karać śmiercią przez zawieszenie ściśniętym powrozem na szyi; w. nad czym oko = trzymać wzrok utkwiony; w. gdzie nadzieję = pokładać; w. ś., uczepiać ś., przywiązywać ś., tak aby wisieć, uwieszać ś., przywieszać ś.; zadawać sobie śmierć przez zawieszenie z zaciśniętym powrozem na szyi; w. ś. nad kim = stać mu nad karkiem, nie odstępować go; w. ś. przy kim = pozostawać przy nim w celach pozyskania jego łaski i karjery osobistej; w. ś. na palcach = wspinać ś.; w. ś. na powietrzu = wznosić ś.; w. ś. po skałach, górach; w. ś. na kim = polegać na nim, ufać mu; w. ś. rozmyślając = bić ś. z myślami, wahać ś., być niezdecydowanym.
Wieszadło, przyrząd do zawieszania czego, zwłaszcza ubrania.
Wieszak, tasiemka, sznurek, łańcuszek u ubrania, służący do zawieszania go.
Wieszcz, człowiek, przepowiadający przyszłość; wieszczek, prorok, wróżbita; gienjalny pisarz, poeta.
Wieszczarz, wieszcz, wieszczek; człowiek, roznoszący wieści, plotkarz, papla, nowiniarz, bajczarz.
Wieszczba, przepowiednia, wróżba, proroctwo; przepowiadanie przyszłości, wróżenie, wieszczbiarstwo, wróżbiarstwo.
Wieszczbiarka — p. Wieszczka.
Wieszczbiarnia, miejsce, gdzie ogłaszano przepowiednie, wyrocznia, orakuł.
Wieszczbiarski, odnoszący się do wieszczbiarza.
Wieszczbiarstwo, przepowiadanie przyszłości, wróżbiarstwo.
Wieszczbiarz, człowiek, przepowiadający przyszłość, prorok, wróżek, wróżbita.

Wieszczenie, wróżenie, przepowiadanie przyszłości; przepowiednia, wieszczba.
Wieszczka, for. ż. od Wieszcz.
Wieszczkowy, dotyczący wieszczka, należący do wieszczka.
Wieszczowy, właściwy wieszczowi, należący do wieszcza.
Wieszczy, przepowiadający przyszłość, właściwy wieszczom, proroczy, odnoszący ś. do wieszcza; stanowiący wieszczbę, zawierający w sobie proroctwo.
Wieszczyca, wróżka, wieszczka; zmora, dusząca śpiących.
Wieszczyć, czynić wieszczbę, przepowiadać, prorokować; być zapowiedzią, wróżbą.
Wieszka, mała wiecha.

Wieś, osada, gdzie mieszkają przeważnie włościanie i rolnicy; przestrzeń zajęta przez gospodarstwo rolne, zawierająca grunty orne, pola, budynki, chaty należące do niej lasy i t. p.; mieszkać na wsi; wyjechać na w.; mieszkańcy wsi, wieśniacy.
Wieśba, wieszanie.
Wieściarz — p. Wieszczarz.
Wieścić, zapowiadać, donosić, przynosić co jako wieść, obwieszczać.
Wieść, pogłoska, wiadomość, nowina, słuch, podanie, tradycja; zginąć bez w-ci = bez śladu, jak kamień w wodę.
Wieść, prowadzić, wskazywać drogę, być przewodnikiem, przewodniczyć; oprowadzać, prowadzić po różnych miejscach; pomagać komu iść, podpierając go, trzymając go za rękę, podtrzymując go; ciągnąć, wlec; o drodze, o ulicy: dochodzić do pewnego miejsca, w pewnym kierunku; prowadzić, przyprowadzać, przywodzić; wprowadzać, wwodzić; wyprowadzać, wywodzić; być wodzem, przywodzić, hetmanić, być naczelnikiem, dowodzić; sterować, kierować; w. kogo do czego, skłaniać, przywodzić, namawiać, podżegać, podbechtywać do czego; w. co za sobą = powodować co, być przyczyną czego, ciągnąć co za sobą; w. wał, mur, rów = wznosić, sypać, kopać, prowadzić; w. ród = wyprowadzać, pochodzić od kogo; w. żywot, w. czas = pędzić, spędzać; w. rozmowę = rozmawiać; w. spór, kłótnię, proces = toczyć; w. wojnę = wojować; w. oczami = rozglądać ś. dokoła, przypatrywać ś. bacznie; w. ś., prowadzić ś. nawzajem; walczyć, pasować ś., brać ś. za łby; powodzić ś., zdarzać ś.
Wieśniacki, Wieśniaczy, należący do wieśniaka, właściwy wieśniakom; wiejski, wioskowy.
Wieśniactwo, tryb życia i obyczaje wieśniaków; zbior., ogół wieśniaków, wieśniacy.
Wieśniaczka, mieszkanka wioski, kobieta, mieszkająca na wsi, włościanka, chłopka; szlachcianka wiejska, ziemianka.
Wieśniaczo, przysł., w sposób właściwy wieśniakom, po wiejsku, po chłopsku.
Wieśniaczy — p. Wieśniacki.
Wieśniak, człowiek, mający na wsi swoją posiadłość, trudniący się rolą, włościanin, mieszkający stale na wsi, kmieć; właściciel majątku ziemskiego, obywatel, szlachcic, ziemianin, rolnik.
Wieśny, odnoszący ś. do wsi a. do życia wiejskiego, wsi właściwy, wioskowy.
Wietek, motyl z rodziny bielinków, z podrzędu dniowców.
Wietnica, izba, gdzie odbywają się wiece, ratusz.
Wietnik, skorupiak krytodychawkowy, długoogoniasty, przegięty.
Wietrzeć, ulegać częściowemu rozkładowi chemicznemu wskutek działania powietrza; tracić na wadze wskutek ulatniania ś. niektórych cząstek.
Wietrzenie, rzecz, od Wietrzyć; w. skał, minerałów = rozkładanie ś. ich i rozpadanie pod wpływem powietrza, wody i gazów.
Wietrznia, miejsce, wystawione na prądy powietrzne, miejsce przewiewne pod dachem.
Wietrznica, trąba powietrzna; kobieta płocha, lekkomyślna, pusta, trzpiotka; roślina — p. Zawilec.
Wietrznie, Wietrzno, przysł., gdy wiatr wieje, chłodnawo, przewiewnie; jak wietrznik, jak lekkoduch; lekkomyślnie.
Wietrznik, pędziwiatr, lekkomyślnik, trzpiot; lekkoduch; w kopalni, w piecu, w dachu otwór dla przepuszczania powietrza; chorągiewka na dachu, wskazująca kierunek wiatru.
Wietrzno – p. Wietrznie.
Wietrzność, nadmiar wiatrów; lekkomyślność, płochość, trzpiotowatość.
Wietrzny, w którym wieją silne wiatry: dzień w.; mający styczność z wiatrem, poruszany siłą wiatru: młyn w.; ospa w-a = choroba wysypkowa o lekkim przebiegu; ruchomy, jak powietrze, mający charakter wiatru; lekki a. szybki, jak wiatr; przen., płochy, lekkomyślny, pusty; znikomy, nietrwały, przelotny; w. pies = mający dobry węch.
Wietrzyć, wystawiać na działanie wiatru, świeżego powietrza; usuwać zaduch, przewietrzać; węchem śledzić, dochodzić; w. ś., być wystawionym na wiatr; przewietrzać się.
Wietrzyk, mały wiatr.
Wietrzysto, przysł., wietrzno.
Wietrzysty, wietrzny.
Wietszeć — p. Wiotszeć.
Wiew, wianie, ruch, ciąg powietrza, powiew wiatru.
Wiewać — p. Wiać.
Wiewiór, wrzód weneryczny, szankier.
Wiewiórczy, odnoszący się do wiewiórki, zrobiony z futra wiewiórki.


Wieźć, przenosić, przeprowadzać z miejsca na miejsce na wozie, na koniu, na okręcie, koleją i t. p.; przewozić, wywozić, odwozić, przywozić; kierować końmi, powozić; ciągnąć wóz; w. ś., jechać, przeprawiać ś.; samemu sobie powozić, być dla siebie samego woźnicą; włóczyć ś., ciągać się z wozem po różnych miejscach; wieź ś. stąd! = ruszaj sobie!, idź precz!
Wieźdźba — p. Wieszczba.
Wieźdźbiarz — p. Wieszczarz.
Wieźdźbliwy, wieszczy, proroczy.

Wieżaty, Wieżysty, podobny z kształtu do wieży; opatrzony wieżą a. wieżami.
Wieżny (-ego), rzecz., strażnik wieży więziennej.
Wieżowy, dotyczący wieży, należący do wieży, na wieży się znajdujący, na wieży zawieszony: zegar w.
Wieżyca, niewielka wieża.
Wieżycowy, mający kształt wieżycy, opatrzony w wieżyce.


Wieżysty — p. Wieżaty.
Więc, spójnik, za pomocą którego wiąże ś. wniosek z założeniem, tedy, przeto, zatem, a zatem; cóż w.?, a w.? = kiedy pytamy o wniosek; w wyliczeniu: dalej, następnie, prócz tego, poza tym, oraz, też, takoż, tudzież; wreszcie, zresztą, niechby.
Więcej, st. w. od Wiele, przysł., oznacza, że liczba, miara, stopień jednego przedmiotu, pojęcia, przewyższa liczbę, miarę, stopień drugiego; oznacza też działanie arytmetyczne dodawania: dwa w. dwa jest cztery; nadto, w dodatku, poza tym, prócz tego.

Więcierzowy, dotyczący więcierza.
Więcierzyk, mały więcierz.
Więdnąć, o całych roślinach a. ich częściach: tracić sok przez jego wysychanie, usychać, schnąć; o człowieku: tracić czerstwość i zdrowie, mizernieć, chudnąć, starzeć ś.; tracić na sile, na żywości, na energji, gnuśnieć, słabnąć; w. nad czytaniem, nad robotą = ślęczeć, dukwieć, siedzieć nieustannie; gada, wrzeszczy, aż uszy w-ą = aż nieprzyjemnie słuchać.
Większeć, stawać ś. większym, powiększać się.
Większość, większa część, większa ilość, liczba znaczniejsza, wielkość znaczniejsza niż inna, siła, ilość przeważająca.
Większy, st. w. od Wielki; wyższy, grubszy, zawierający więcej, znaczniejszy, mający większe znaczenie.

Więzia, Więź, skład ciała.
Więzić, wiązać, związywać, krępować; odejmować komu swobodę, nie puszczać; wsadzać do więzienia, trzymać w zamknięciu, w więzieniu, w niewoli; wkładać więzy, kajdany.
Więzienie, wiązanie, związywanie, krępowanie; wkładanie oków, kajdan, branie do niewoli; trzymanie w więzach, w niewoli; miejsce, gdzie trzymają kogo w zamknięciu, pod strażą; wieża, ciemnica, turma, loch.
Więzienny, dotyczący więzienia, będący przy więzieniu.
Więzień, człowiek, trzymany w więzach, skazany na więzienie, zamknięty w więzieniu, więziony.
Więzina, gromada drzew; drzewo wiązu.
Więzisto, przysł., zwięźle, treściwie, logicznie, konsekwentnie.
Więzisty, zwięzły, treściwy, ułożony podług porządku logicznego, konsekwentny.
Więznąć, wciskać ś. w „ciasne miejsce, z którego trudno ś. wydostać, włazić w co lepkiego i nie móc wyjść, lgnąć w czymś lepkim, np. w błocie; o ptakach, owadach i t. p.: łapać ś. na lep.
Więzy, coś, co służy do związania, coś krępującego, wiążącego, przymus; pęta, okowy, kajdany; w anat. — p. Więz.
Więź, wiązka przedmiotów, razem związanych, pęk, pęczek; rozmiar wiązania, ilość przedmiotów, razem związanych: snopy dużej, małej w-i; w. ciała = budowa, kompleksja; w. nogi = górna jej część, grzbiet; w. drzewna = gałązki brzozy, leszczyny, łozy i t. p., używane w niektórych okolicach do wiązania snopów w polu.
Więźba, to, co wiąże, łączy jeden przedmiot z drugim, wiązanie; rusztowanie, na którym leży pokrycie dachu, wiązanie.
Więźbić, Wiąźbić, robić, żeby co uwięzło, pogrążać w czymś lepkim; wiązać, związywać, łączyć; zespalać, spajać; przen., przywiązywać do siebie, zniewalać, skłaniać ku sobie; w. ś., więznąć; skupiać ś. około czego, nie odstępować od czego, trzymać ś. czego uporczywie; wciąż pracować nad czym.
Więźbisty — p. Więzisty.
Więźnia, ryba koścista, piersiopłetwa, zbrojnoskrzelna.
Więźniowy, dotyczący więźnia, należący do niego.
Więża, pęta, okowy, więzy.
Wig, ang., członek stronnictwa postępowego i ludowego w Anglji, zwolennik systemu liberalnego w Anglji.
Wigano, suknia damska na dworze Stanisława Augusta, fałdzista, ze stanem bardzo krótkim, pod samemi piersiami
Wigilancja, łć., czuwanie, ostrożność, staranność.
Wigilja, Wilja, łć., nocne czuwanie; nabożeństwo wieczorne za umarłych; nabożeństwo wieczorne kościelne w przeddzień święta; dzień, poprzedzający większą uroczystość; dzień poprzedzający inny dzień; w w-ę = w przededniu; u dawnych Rzymian: straż nocna; czwarta część nocy = trzem godzinom.
Wigoniowy, fr., zrobiony z wełny lamy wigoń.

Wigor, łć., siła, dzielność, rzeźkość.

Wija, Wieja, zamieć, wichura, nawałnica, śnieżyca, zadymka śnieżna.
Wijadło, Wijak, narzędzie do zwijania motków nici.
Wijak — p. Wijadło.

Wijnik — p. Powojnik.
Wikarjat, łć., urząd i siedziba wikarjusza; władza kościelna, złożona z biskupów.
Wikarjusz, Wikary, łć., pomocnik, zastępca proboszcza; w. apostolski = dostojnik duchowny z pełnomocnictwem od Papieża; w. gieneralny = zastępca biskupa.
Wikarjuszowski, łć., dotyczący wikarjusza, należący do niego.
Wiking, skand., dowódca rozbójników morskich skandynawskich, łupieżących na początku wieków średnich, zdobywających obszerne kraje i zakładających tam królestwa udzielne.
Wiklić p. Wikłać.
Wiklina, roślina giętka, wijąca ś., czepna, poplątana; gęstwa, powstała z poplątanych gałęzi różnych drzew, krzewów i roślin; gatunek wierzby.

Wikłać, plątać, gmatwać; wplątywać, sprawiać, że ś. kto a. co zaplącze, ugrzęźnie; przen., robić nieporządek, nieład, być powodem zamieszania, warcholić, wichrzyć; w. kogo, wplątywać go w jaką sprawę; w. ś. gmatwać ś., plątać ś., wplątywać ś. w co; przen., dawać ś. wplątać w co; przypominać ś. niejasno.
Wikłanina, zamieszanie, zamęt, zagmatwanie, gmatwanina, matanina, krętanina.

Wikt, łć., żywność, stół, życie.
Wiktorja (Victorja), łć., zwycięstwo; bogini zwycięstwa; rodzaj powozu lekkiego, dwuosobowego.

Wiktować, łć., żywić kogo swoim kosztem, utrzymywać kogo na swym stole; w. ś., stołować ś. u kogo, karmić ś., jadać.
Wiktuały, łć., artykuły spożywcze; żywność.
Wilajet, tur., prowincja, namiestnictwo w Turcji.
Wilanella, Vilanella, wł., śpiew z cechą sielskości, śpiew pasterski, stary taniec włoski ze śpiewem.

Wilczaszek, zdr. od Wilczek.
Wilczaty, mający maść taką, jak u wilka, szary, bury.
Wilczątko — p. Wilczę.
Wilczek, młody, mały wilk; człowiek, udający potulnego, niewinnego, rabuś, złodziej, zbój; człowiek zły, ponury, a skryty; boczna gałązka, odnoga, wyrastająca z pnia drzewa; wierzchnia pozioma krawędź dachu, gdzie schodzą ś. obie jego strony.

Wilczeniec, choroba drzew.
Wilczę, Wilczątko, szczenię wilka.

Wilczomleczek, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców.
Wilczomleczowate, rodzina roślin dwuliściennych bezpłatkowych, z rzędu trójsiennych.
Wilczooki, mający oczy podobne do wilczych.
Wilczura, szuba, palto, bekiesza, podszyte futrem wilków.

Wilczybój, roślina trwała, trująca, z rodziny jaskrowatych, tojad.
Wilczyca, samica wilka.
Wilczyn — p. Łubin.
Wilczyna, mięso wilcze.
Wilczyniec, legowisko wilków w lesie.
Wilczypieprz — p. Czworolist.
Wilczysko, wilk bardzo duży, stary wilk.

Wilegjatura, wł., letni pobyt na wsi dla wypoczynku; miejsce takiego pobytu, mieszkanie letnie, letnisko.

Wilgnąć, stawać ś. wilgotnym, wilgotnieć.
Wilgociąg, otwór w dachu zrobiony, przez który wchodzi powietrze osuszające, wietrznik.
Wilgocina, grunt wilgotny.

Wilgoć, woda, unosząca ś. w powietrzu w kształcie subtelnej pary i przenikająca wszystko; płyn w organizmie ludzkim, zwierzęcym a. roślinnym; miejsce wilgotne, woda; w. powietrza = ilość pary wodnej, zawartej w powietrzu.
Wilgotnie, przysł., trochę mokro, z wilgocią, mokrawo.
Wilgotnieć, Wilgnieć, Wilgnąć, nabierać, chłonąć w siebie wilgoć, stawać ś. wilgotnym, mokrawym, przesiąkać wilgocią.
Wilgotnik, skorupiak jawnodychawkowy, wrosłooki, stonogi.
Wilgotno, przysł., nie sucho, nie bardzo mokro.
Wilgotność — p. Wilgoć.
Wilgotny, przesiąknięty wilgocią, przejęty małą częścią płynu, mokrawy, zmoczony, zroszony.

Wilijny, łć. — p. Wigilijny.
Wilja, łć. — p. Wigilja.


Wilkierz, Wielkierz, nm., uchwała magistratu w miastach będących na prawie magdeburskim.
Wilkołak, Wilkołek, w wierzeniach przesądnych ludu człowiek, przemieniony w konia, w wilka; człowiek okrutny, grabieżca, łotr; roślina — p. Widłak.
Wilkołakowy, Wilkołkowy, dotyczący wilkołaka.
Wilkom, nm., puhar, będący własnością członków cechu, służący do picia zdrowia członka nowoprzyjętego na biesiadzie, przez niego wyprawionej.
Wilkopies, dawna nazwa pewnego gatunku wilka.
Wilkowaty, podobny do wilka, mający sierść podobną, jak u wilka, wilcząty; okrutny, żarłoczny, krzywdzicielski.
Wilkownia — p. Wilczydół.
Willa, łć., domek letni, wiejski pałacyk w okolicach miasta, letnie mieszkanie.
Wilżeć, wilgotnieć.
Wilżyć, czynić wilgotnym, zwilżać.

Wilżyniak motyl z rodziny rośliniaków z podrzędu miernikowców, grotnik.
Wilżynówka, motyl z rodziny słonecznic z podrzędu nocnicówek, słonecznica.
Wiła, błazen, głupiec, szaleniec; w-y robić = wiłować.
Wiłować, czynić szaleństwa, szaleć; przekręcać co, fałszować.
Wina, przekroczenie praw boskich a. ludzkich, porządku społecznego, moralności publicznej i t. d.; naruszenie prawa, występek, przewinienie; czyn, wywołujący następstwa niepożądane; nie moja to w., nie moja w tem w. = nie jestem temu winien; a czyjaż to w.? = kto był przyczyną złego?; z twojej w-y to ś. stało = tyś to spowodował; kara pieniężna sądowa.
Winarz — p. Winiarz.
Winciarka, ros., forma żeń. od Winciarz.
Winciarz, ros., grający w winta; namiętnie lubiący grać w winta.
Wincik, ros., pieszcz. od Wint.

Windlada, nm., skrzynia w organach, w której zbiera ś. powietrze, nadymane z miechów.
Windować, nm., podnosić do góry, dźwigać na górę; dawać wyższą cenę niż kto inny, licytować.
Windowy, nm., dotyczący windy, będący przy windzie.
Winduga — p. Binduga.
Windykacja, łć., zemsta, ratunek, obrona, obrona czci i t. p.; żądanie zwrotu prawnej własności albo poniesionych kosztów i zwrotu strat.
Windykować, łć., domagać się zwrotu, dochodzić prawnie własności a. zwrotu kosztów i strat, rościć pretensje.
Windziarz, nm., człowiek, pracujący przy windzie, pilnujący windy.
Winegret, fr., sos z octu, oliwy soli etc.; sałata z takim sosem.
Winian, w chem., sól, powstająca z połączenia kwasu winnego z jakąś zasadą solną.
Winianka, zupa z winem, polewka z wina.
Winiarka, forma ż. od Winiarz.
Winiarnia, piwnica na wino, miejsce, gdzie sprzedają wino; lokal, gdzie ś. gromadzą dla picia wina, szynk winny, sklep z winem.
Winiarniany, dotyczący winiarni, właściwy winiarni.
Winiarski, odnoszący ś. do winiarza, stanowiący własność winiarza.
Winiarz, właściciel winiarni, kupiec winny; posiadacz winnicy; robotnik z winnicy.
Winić, Winować, stawiać kogo pod zarzutem winy, oskarżać, obwiniać; w. ś., oskarżać ś., obwiniać siebie samego.

Winien, napis na lewej stronie książek handlowych buchalteryjnych, debet, dłużny — p. Winny.
Winieta, fr., rysunek, ozdabiający kartki w książce, papier do pisania, okładkę książki, kajetu i t. p.
Winiówka, beczka na wino albo po winie; polewka z wina; pewna odmiana gruszki: saska w.

Winkieladwokat, Winkielkonsultant, nm., pokątny doradca.

Winko, zdr. i pieszcz. od Wino.
Winnica, pole a. część ogrodu, zasadzone winoroślami, ogród winny, rozrosły krzew winorośli; w. Pańska, Chrystusowa = Kościół, jako zgromadzenie wiernych.
Winniczek, gatunek ślimaka.
Winniczka, mała winnica.
Winnik, winian potasu, kamień winny, osad, powstający na dnie beczek z winem; pęk gałęzi brzozowych, używany do smagania kąpiących ś. w łaźni — p. Winnica.
Winność, wina, występek, przewinienie; obowiązek oddania komu, co mu ś. należy.
Winny, Winien, będący sprawcą jakiego wykroczenia, powodem niepożądanego skutku, winowajcą jakiej zbrodni; obowiązany do czego, mający obowiązek czynienia czego, powinien; obciążony jakim zarzutem, oskarżony; zawdzięczający komu co, mający co od kogo, dłużny; rzecz., winowajca, przestępca, zbrodniarz.
Winny, odnoszący się do wina, wydający wino, zrobiony z wina a. z winem: krzew w., jagoda w-a, latorośl w-a, macica w-a = korzeń i pień winorośli, z której obcięta gałęzie na zimę, a który na wiosnę puszcza nowe pędy; w-a polewka = zrobiona z wina; w-a sól, w. ocet, kwas w. = powstające z fermentacji wina; w. kamień — p. Winnik; szynkarz, kupiec w. — p. Winiarz; sklep, szynk w. — p. Winiarnia; smak w. = kwasków aty; zapach w. = taki, jakim odznacza ś, wino; w kartach polskich: maść w-a = pikowa.
Wino, winograd, winorośl; jagody winogradu, winogrona; przefermentowany, oczyszczony i odstały sok jagód winnych; w. = słodkie zawierające dużo cukru; w. wytrawne = mało słodkie; przefermentowany sok innych owoców: w. jabłeczne = jabłecznik, w. jagodowe = jagodziak, w. malinowe = maliniak, w. porzeczkowe = porzeczniak; w kartach do gry: pik; w. dzikie — p. Winobluszcz altanowy.

Winobranie, zbieranie gron winnych; czas, w którym dokonywa ś. zbieranie winogron.
Winobraniec, człowiek, zbierający winne jagody.
Winobranka, forma ż. od Winobraniec.
Winodajny, wydający obficie wino.
Winogóra, winnica, położona na wyżynie, wystawionej na południe.
Winograd, latorośl winna, winorośl; winnica.
Winogrodnictwo, hodowanie winogradu, winiarstwo.
Winogrodniczka, forma żeń. od Winogrodnik.
Winogrodniczy, dotyczący winogrodnika a. winogrodniczki.
Winogrodnik, Winnicznik, człowiek, pielęgnujący winorośle, właściciel winnicy.
Winogron, Winogrono, grono winne.
Winogronowy, dotyczący winogron, z nich tłoczony; błona w-a =jedna z błon ocznych.
Winolistny, pełen liści winnych, z kształtu podobny do liści winnych.
Winomierz, przyrząd do określania ilości alkoholu w winie.
Winomiód, napój powstały ze zmieszania wina z miodem, hipokras.
Winonośny, na którym rośnie winograd cz. winne grona.
Winopilca, Winopijca, Winopój, pijący dużo wina, pijak.
Winoprzedawca, kupiec, sprzedający wino, winiarz.
Winorodny, wydający wino, winonośny.

Winoroślik, motyl z rodziny sfinksów, z podrzędu zmierzchnikowców.
Winoroślowy, dotyczący winorośli; pochodzący z winorośli; w lm., w-e, rodzina roślin dwuliściennych z rzędu kruszynowych, krzewy czepne, zaopatrzone w wąsy.
Winosiarczan, ogólna nazwa solnych związków, w których skład wchodzi kwas winosiarczany.
Winować, skazywać na karę pieniężną — p. Winić.
Winowajca, człowiek, który został uznany za winnego, który popełnił jakąś winę, przestępca, zbrodniarz.
Winowajczyni, forma ż. od Winowajca.
Winowaty, winny.
Winowiciowate — p. Winorośle.
Winszować, nm., życzyć, składać życzenia; wyrażać komu radość z powodu jego powodzenia.
Winszowne (-ego), podarek, składany przy powinszowaniu, wiązanie.
Winszowny, nm., dotyczący powinszowania.
Wint, ros., rodzaj gry w karty: wist z licytacją.
Wińsko, kiepskie, liche, niesmaczne wino.
Wio!, wykrz., używany przez woźniców dla zachęcenia koni do ruszenia a. do pośpiechu.
Wiochna, dziewczyna wiejska, ładna wiejska dziewoja; dziewczyna z klasy inteligientnej o typie wiejskim.
Wiokać, wołać wio! popędzając konie.

Wiolacja, łć., zhańbienie, znieważenie, zgwałcenie, pogwałcenie.
Wiolencja, łć., gwałtowność, porywczość, przemoc, gwałt, krzywda wyrządzona komu przez nadużycie siły.
Wiolin, wł., strona prawa klawjatury, obejmująca 4 oktawy.
Wiolinista, wł., skrzypek.
Wiolinowy, wł., dotyczący wiolinu; w. klucz = klucz skrzypcowy, klucz g, znak na pięciolinji, pokazujący, gdzie się znajduje g dwukreślne.

Wiolonczelista, wł., muzyk, grający na wiolonczeli.
Wionąć — p. Wiać.
Wiorsta, ros., rosyjska miara długości = 10645 metrom.
Wiorstowy, ros., mający wiorstę długości; oznaczający wiorstę: słup w.
Wiorzysko, ogromny wiór; zbior., kupa wiórów.
Wioseczka, zdr. od Wioska.
Wiosełko, zdr. od Wiosło.
Wiosenka, zdr. od Wiosna.
Wiosenny, Wiośniany, odnoszący się do wiosny, należący do wiosny, zdarzający ś., obchodzony na wiosnę, właściwy wiośnie; w-e porównanie dnia z nocą = dzień 21 marca, kiedy dzień równa ś. nocy i mają po 12 godzin.
Wioska, zdr. od Wieś.
Wioskowy, dotyczący wioski, właściwy wiosce, wiejski.

Wiosłolotny, Wiosłoruszny, wiosłonogi.
Wiosłonogi, mający nogi podobne do wiosła, t. j. opatrzone płetwami, płetwonogi.
Wiosłostopny, mający nogi środkowe w kształcie wiosła, np. skorupiaki.
Wiosłować, robić wiosłem lub wiosłami dla popychania statku i kierowania nim; o ptakach wodnych: pływać; w. skrzydłami = machać.
Wiosłowaty, mający kształt wiosła.
Wiosłowąż, gad jadowity z podrzędu wężów równołuskich.
Wiosłowiec, skorupiak krytodychawkowy, krótkoogoniasty, wiosłonogi.
Wiosłowy, odnoszący ś. do wiosła, należący do wiosła; popychany za pomocą wioseł.
Wiosna, pora roku, zaczynająca ś. od wiosennego porównania dnia z nocą, aż do letniego przesilenia dnia 21 czerwca; przen., w. życia = młodość.
Wiosnować, przepędzać gdzie wiosnę; być w wiośnie życia, rozwijać ś. bujnie, kwitnąć; przechowywać przez wiosnę; w. ś., odradzać ś. na wiosnę, odnawiać ś., odmładzać ś.

Wioszczyna, mała wioska, uboga wioska.
Wioślarka, forma żeńska od Wioślarz.
Wioślarski, właściwy wioślarzowi, należący do wioślarza; towarzystwo w-ie = oddające ś. sportowi wioślarstwa.
Wioślarstwo, zajęcie wioślarza, sport wioślarski; zbior., wioślarze.
Wioślarz, człowiek, robiący wiosłem; mężczyzna, uprawiający sport wioślarski.
Wiośnianka, pieśń, śpiewana na uroczystości wiosennego porównania dnia z nocą u dawnych pogańskich Słowian; niewielki utwór poetycki, liryczny, o nastroju sielskim; wiązanka z pierwszych kwiatów wiosennych.
Wiośniano, przysł., jak na wiosnę, wiosennie; przen., radośnie.
Wiośniany, wiosenny.
Wiotchość, stan przedmiotu, nadniszczonego wskutek długiegoleżenia, użycia, nadgnicia, zszarzania i t. p.; kruchość.
Wiotchy, nadniszczony wskutek długiego używania, wytarty, zużyty; słaby, wątły, kruchy.
Wiotesz, Wioteszka, łachman, gałgan; zbliżanie ś. ku końcowi, schyłek, ubytek.
Wiotki, dający ś. łatwo zginać, giętki, elastyczny; nie mający mocy, nietęgi, słaby; w-a kibić = cienka.
Wiotkość, właściwość tego, co jest wiotkie, giętkie, co nie ma mocy, bezsilne, cienkie.
Wiotszeć, stawać ś. wiotchym, zdzierać ś., niszczyć ś.; stawać ś. słabym, kruchym, wątleć.
Wiotszyć, robić wiotchym.
Wiór, cienka warstewka drewna, wychodząca np. z pod hebla, z pod siekiery; heblowina, strużyna, drzazga, trzaska; gdzie drwa rąbią, tam w-y lecą = gdzie jest walka, tam muszą być ofiary; w cudzym domu drwa rąbią, a do nas w-y lecą = cierpimy za cudze winy.
Wiórek, zdr. od Wiór.
Wiórki złote, roślina z klasy paproci, stonogowiec.
Wiórowaty, Wiórkowaty, podobny do wiórów.
Wipa, maszyna wojenna do wyrzucania kamieni.
Wir, fr., kręcenie ś. w kółko, odmęt; zamieszanie; szybkie, gwałtowne falowanie wody wokoło jakiegoś punktu, sięgające aż do dna, obrót; w. powietrza = spotkanie ś. prądów powietrza, dążących od biegunów ku równikowi i od równika ku biegunom.

Wircauz, nm., dom gościnny, karczma, oberża, zajazd.
Wirch, wierzchołek, szczyt góry, skały.


Wirgacja, w gieologji, rózgowate rozchodzenie się fałdowych pasm gieologicznych.
Wirginik, gatunek tytuniu.
Wirginja, gatunek cygar.
Wirować, fr., kręcić ś. w kółko na miejscu; krążyć, obracać ś. około czego a. wokoło siebie.
Wirowato, fr., kręcąc ś. w koło jednego punktu, jakby wir, koncentrycznie, dośrodkowo.
Wirowaty, fr., podobny do wiru, kręcący ś., krążący w kółko w jednym miejscu.
Wirowy, fr., podobny do wiru, kręcący ś. koło swej osi: ruch w. = obrotowy; taniec w. = polegający na obrotach kołowych; polka, walc, oberek, tańczone wirując w koło; wyrwa w-a = zagłębienie kotlinowate w skorupie ziemskiej, wytworzone ruchem obrotowym wody, wywołanym spotkaniem ś. dwu przeciwnych prądów wodnych; dziura w-a = zagłębienie cylindryczne w skale, powstałe wskutek tego, że kamienie lub głazy u stóp wodospadów kręcą ś. ustawicznie w kółko, t. zw. kotły a. garnki olbrzymów.
Wirozub, Wierozub, gatunek ryby, spokrewnionej najbliżej z karpiem.

Wirszyk, Wirszynek, mały, nizki wirch.
Wirt, Wyrt, wir, odmęt.
Wirtualny, łć., potencjalny; w-na prędkość = prędkość teoretyczna, obliczona bez uwzględnienia oporów: tarcia, środowiska i t. d., w odróżnieniu od prędkości rzeczywistej.
Wirtuoz, wł., mistrz w jakiej sztuce; artysta, wykonywający po mistrzowsku utwory muzyczne.
Wirtuozka, wł., forma żeńska od Wirtuoz.
Wirtuozowski, wł., odnoszący ś. do wirtuoza, właściwy wirtuozowi.
Wirtuozowstwo, wł., mistrzowstwo, artyzm wirtuozom właściwy, biegłość.
Wirydarski, łć., dotyczący wirydarza.
Wirydarz, łć., murawa lub gaik ze ścieżkami krętemi dla przechadzki, skwer, ogród ozdobny przy domu.
Wirydarznik, łć., ogrodnik, chodzący około wirydarzy.
Wirydarzyk, łć., mały wirydarz.
Wirylista, łć., członek sejmu, zasiadający nie z wyboru, lecz wskutek zajmowanego stanowiska z mocy statutu krajowego.
Wirylny, łć., osobny, oddzielny, dawany w imieniu instytucji, mającej prawo posyłać od siebie deputowanego do parlamentu: głos w.
Wirzyć się, kręcić ś., jak wir, krążyć dokoła, obracać ś.
Wisać — p. Wisieć.
Wisiec, wisielec.
Wisieć, być zawieszonym, przyczepionym w jednym punkcie powyżej środka ciężkości, zwisać; być powieszonym, straconym na szubienicy, dyndać na niej; być blizkim upadku, ledwo trzymać ś. na czym; przen., z trudnością utrzymywać ś. na jakim stanowisku, na jakim urzędzie, pozostawać gdzie bez istotnej dla siebie korzyści; trzymać ś. w powietrzu na jednym miejscu za pomocą ledwo dostrzegalnego ruchu skrzydeł; zagrażać komu, być dla kogo niebezpiecznym, grozić zwaleniem ś. na kogo; opierać ś., polegać na kim; wahać ś., być w niepewności, być niezdecydowanym; ściana, skała w-i = jest pochylona pod kątem ostrym do podstawy; w. u czyjej szyi = obejmować go rękami za szyję; życie w-si na włosku, na jednym włosku = jest w wielkim niebezpieczeństwie utraty życia, śmierci; ledwo żyje; co ma w., nie utonie = winowajcę, prędzej czy później, spotka zasłużona kara.
Wisielec, człowiek, którego powieszono a. który sam ś. powiesił, trup na szubienicy; człowiek zasługujący na powieszenie, obwieś, łotr, nikczemnik, szubienicznik.
Wisielny, wiślany.
Wisienka, mała wiśnia, drzewko a. owoc wiśni.
Wisior, to, co wisi, zwiesza ś., ozdoba, wisząca przy ubraniu, feston, brelok.
Wisiorek, zdr. od Wisior.
Wisk, ang. — p. Wist.

Wiskać — p. Iskać.

Wisny, giętki, ciągnący ś.
Wist, ang., rodzaj 4-osobowej gry w karty; napój z herbaty, cytryny i wina czerwonego.
Wistoczyć (się), wcielić (ś.) w istotę.
Wistować, ang., w grze w preferansa: grać przeciw graczowi, który wziął taljon.
Wisus, urwisz, lampart, ladaco, nicpoń, łotr, niegodziwiec.
Wisz, Wiszar, miejsce, gęsto krzewami i zielskiem zarosłe; urwisko, skała, wisząca nad przepaścią, pochylona pod kątem ostrym do podstawy.
Wiszarowy, odnoszący ś. do wiszaru, podobny do wiszaru.
Wisznu, hind., druga osoba bóstwa Trimurti u Indusów; bożek, utrzymujący życie na świecie.
Wiszor, nm., szczotka do wycierania armaty po wystrzale.
Wiszorek, nm., wałeczek ostro zakończony z irchy a. bibuły do rozprowadzania cieni na rysunku ołówkowym lub kredkowym.
Wiszowaty, podobny do zielska; pomieszany z zielskiem.
Wiś, pająk dymaczkowaty z rzędu toczących.
Wiściarka, ang., forma żeńska od Wiściarz.
Wiściarz, ang., grający w wista; lubiący namiętnie grać w wista.
Wiścik, ang., pieszcz. od Wist.
Wiślanin, góral, mieszkający u źródeł Wisły.
Wiślanka, kobieta ze wsi na Śląsku; odmiana ogrodowa wiśni i jej owocu.
Wiślisko, dawny nurt Wisły.

Wiśniak, napój wyskokowy, pędzony na owocach wiśni.
Wiśnina, drzewo wiśni.
Wiśniobranie, zbieranie wisien.
Wiśnio-śliwka, gatunek małych śliwek.
Wiśniowy, zrobiony z drzewa wiśni, zrobiony z owoców wiśni a. z wiśniami: kompot w., nalewka w-a; mający kolor dojrzałych owoców wiśni, ciemno-czerwony.
Wiśniówka, wódka słodka, nalana na wiśnie; cegła czerwona; motyl z rodziny barczatek, z podrzędu prządkówek.
Wiśta!, wykrz., za pomocą którego woźnice popędzają konie: wio!, hej!, hetta!.
Wita, duża, niezgrabna witka.
Wita św. choroba = choroba nerwowa, odznaczająca ś. atakami drgawek, wyprężaniem, wykrzywianiem twarzy i nieprzytomnością.
Witać, oświadczać komu radość z powodu spotkania go; winszować komu jakiego pomyślnego zdarzenia; w. kosmato = składać powinszowania osobie, która a. zaręczyła ś., a. wstąpiła w stan małżeński; w. ś., wyrażać sobie nawzajem radość z powodu spotkania ś.
Witajnik, w tajnych stowarzyszeniach, np. u wolnomularzy, filomatów i t. d., urzędnik, którego obowiązkiem było witać przemową nowoprzyjętych członków.
Witalista, łć., zwolennik teorji witalizmu.
Witalizm, łć., dawniejsza teorja, objaśniająca procesy życiowe za pomocą istnienia odrębnej siły życiowej; żywotność, odporność na wpływy szkodliwe.
Witalnik, motyl z rodziny drzewniaków, z podrzędu miernikowców.
Witane (-ego), danina, składana przez chłopów na powitanie dziedzica a. dziedziczki.
Witannik, puhar powitalny.
Witany, dotyczący powitania, powitalny.
Witeczka, mała witka.
Witerunek, nm., węch; przynęta, zakładana na zwierzęta drapieżne.
Witeryt, minerał: węglan barowy.
Witeziowy, odnoszący ś. do witezia, należący do witezia, właściwy witeziowi.
Witeź, dzielny rycerz, junak, bohater; szermierz, zapaśnik; w lm., rodzina motyli z podrzędu dniowców, motylowce.
Witka, długa, cienka, giętka, pojedyńcza gałązka; kółko z jednej a. kilku takich gałązek; wąs u rośliny.
Witlinek, ryba koścista skrzelowata, gardłopłetwa, miętuzowata.
Witpacher, dawna nazwa gatunku drogiego wina zagranicz.

Witrjol, łć., kwas siarczany.
Witrjolowy, łć., odnoszący ś. do witrjolu; zrobiony z witrjolem.
Witrotypja, łć., sztuka wywoływania na szkle obrazów świetlnych.
Witryfikacja, łć., zeszklenie; przeistoczenie się w szkło pod wpływem gorąca.
Witrymetr, łć., przyrząd do mierzenia załamania się promieni światła w szkłach u narzędzi optycznych.

Witrynka, łć., zdr. od Witryna.
Witrynowy, łć., odnoszący ś. do witryny.
Wituch, płachta używana przy rozsiewaniu zboża, rodzaj rańtucha; mały prosty przyrząd do zwijania nici.

Witułkowate, rodzina roślin zielnych dwuliściennych międzyzwrotnikowych.

Witykultura, łć., uprawa winnic.
Witz, nm., dowcip, koncept.
Wiu...!, wykrz. — p. Wio!; wykrz., naśladujący odgłos wycia, np. wiatru.
Wiwandjerka, fr., kobieta idąca razem z wojskiem i sprzedająca wiktuały w obozie; markietanka.

Wiwat!, łć., niech żyje!
Wiwatowaty, łć., stanowiący okrzyk: wiwat!, odnoszący się do niego, powitalny, tryumfalny.
Wiwatówka, łć., rodzaj małej armaty, używanej do strzelania na wiwat.
Wiwenda, łć., dożywotni fundusz na przeżycie, na utrzymanie.

Wiwifikacja, łć., ożywienie, wlanie życia napowrót.
Wiwisekcja, łć., krajanie, rozczłonkowanie żywych zwierząt dla doświadczeń fizjologicznych.
Wiwisektor, łć., człowiek, robiący wiwisekcją.
Wiwisepultura, łć., pogrzebanie żywcem.
Wiwjanit, minerał o drobnych kryształach w kształcie igiełek a. włosów, używany do wyrobu niebieskiej farby.
Wiza, wł., poświadczenie urzędowe, np. na paszportach.

Wizerunek, nm., portret, rysunek albo malowidło wyobrażające jaką osobę, jaki przedmiot; wzór, model, np. rysunku.
Wizja, łć., widzenie, przywidzenie, urojenie, złudzenie zmysłowe.

Wizjoner, fr., mający przywidzenia, złudzenia.
Wizjonerka, fr., forma ż. od Wizjoner.
Wizjonerstwo, fr., urojenie, że się miewa wizje; wiara we własne obcowanie z duchami zmarłych z siłami nadprzyrodzonemi; kierowanie się pojęciami urojonemi; usiłowanie urzeczywistnienia zamiarów niemożliwych.
Wizmut — p. Bizmut.
Wizorjum, łć., cel, punkt obserwacyjny.
Wizować, łć., kłaść wizę, potwierdzać, poświadczać; celować, mierzyć do celu.
Wizykatorja — p. Wezykatorja.
Wizyta, fr., odwiedziny; pójść z w-ą = pójść do kogo w celach uprzejmości lub stosunków towarzyskich; oddać w-tę = pójść wzajemnie w powyższym celu; w. lekarska = przybycie lekarza do domu chorego; odwiedziny urzędowe dla przekonania się o stanie czego, lustracja, wizytacja.
Wizytacja, łć., zwiedzanie, odwiedzanie, oglądanie; robienie wizyty urzędowej dla przekonania się o stanie czego.
Wizytator, łć., zwiedzający z urzędu zakłady naukowo lub klasztory, dobra ziemskie i t. p. dla przekonania się o ich stanie.
Wizytka, fr., zdr. od Wizyta; zakonnica reguły Nawiedzenia Najśw. Marji Panny; w lm., kościół a. klasztor tych zakonnic.
Wizytkowski, fr., należący do Wizytek.
Wizytować, fr., odbywać wizytację, zwiedzać instytucję dla przekonania się o jej stanie; składać wizytę, odwiedzać.
Wizytowy, fr., odnoszący ś. do wizyty, używany podczas wizyt: w. ubiór = ubiór strojniejszy, przywdziewany, gdy ś. idzie z wizytą; w. bilet = karteczka z kartonu, z wypisanym na niej imieniem, nazwiskiem, tytułem, godnością, niekiedy także z adresem.
Wja- — p. Wia-.
Wjachać — p. Wjechać.
Wjadać się, dok. Wjeść się; gryząc co, wgryzając ś. w co, dostawać się wewnątrz czego, wpijać ś., wgryzać ś., zachodzić głęboko, przenikać.
Wjarzmiać, dok. Wjarzmić; wprzęgać do jarzma, wkładać do zaprzęgu, przymuszać, przyniewalać, przyzwyczajać do jarzma, do niewoli.
Wjazd, wjeżdżanie wozem, konno wgłąb czego, do środka czego, jadąc; dostawanie ś. wewnątrz czego; miejsce, którędy ś. wjeżdża dokąd: brama, wrota, wierzeje, aleja, droga wjazdowa; najazd, wtargnięcie, napad.
Wjechać — p. nied. Wjeżdżać.
Wjeść się — p. nied. Wjadać się.
Wjezdny, dotyczący wjazdu, służący do wjeżdżania, wjazdowy; zajezdny.
Wjeżać, dok. Wjeżyć; najeżać do góry, nastroszać.
Wjeżdżać, dok. Wjechać; jadąc, dostawać ś. wewnątrz czego, przenikać do środka czego; odprawiać wjazd dokąd, do czego; robić najazd, najeżdżać, napadać; jadąc dostawać ś. na wierzch czego.
Wjeżyć — p. nied. Wjeżać.
Wjo- — p. Wio-.
Wjuczać, dok. Wjuczyć; kłaść juki na kogo, objuczać kogo pakunkami.
Wjun, nazwa prowincjonalna piskorza.
Wkapać, Wkapnąć — p. nied. Wkapywać.
Wkapywać, dok. Wkapać, Wkapnąć; wpadać w co kroplami, umyślnie spuszczać w co krople jakiego płynu; w. ś., być zamieszanym w jaką nieprzyjemną sprawę.
Wkidać, wrzucać, kłaść.
Wklejać, dok. Wkleić; przyklejać co między co, przyklejać co wewnątrz czego, wlepiać.
Wklepać — p. nied. Wklepywać.
Wklepywać, dok. Wklepać; klepiąc co, wbijać w środek czego; w. ś., narażać ś. na biedę, na stratę, na nieprzyjemność.
Wkleszczać, dok. Wkleszczyć; zapuszczać, wpijać w co jakby kleszcze.
Wklęsać, dok. Wklęsnąć; wklęsłym ś. stawać, dostawać wklęsłości, dołków, zagłębień; wciskać ś., zaklęsać ś. w co, zapadać ś., zagłębiać ś., dostawać ś. wewnątrz czego.
Wklęsło, przysł., z wklęsłością, z zagłębieniem ś., dołowato, zapadzisto.
Wklęsłorzeźba, rzeźba wklęsła.
Wklęsłość, kształt czego, co ma brzegi wyższe, a środek niższy; zagłębienie dołowate w środku czego, zaklęsłość.
Wklęsłowklęsły, z obu stron wklęsły.
Wklęsłowypukły, mający wklęsłość z jednej a wypukłość z drugiej strony, mający wklęsłości i wypukłości.

Wklęsnąć — p. nied. Wklęsać.
Wklęśnięcie, Wklęśnienie, zagłębienie w środku, dołkowatość, wklęsłość.
Wkład, to, co ś. wkłada; to, co jest włożone w co; suma, wnoszona na udział w jakim interesie, przedsiębiorstwie i t. p.
Wkładacz, człowiek, wkładający co w co.
Wkładać, dok. Włożyć; kłaść, umieszczać co wewnątrz czego, wsadzać, wtykać, wsuwać; kłaść, umieszczać co na wierzchu czego, kłaść co na wierzch czego, nakładać, nadziewać, wdziewać, natykać, nasadzać; w. co na kogo, polecać mu spełnienie czego, zobowiązywać go do czego, zniewalać, skłaniać go do czego, zdawać na niego co, obarczać go czym; w. kogo, co do czego, wdrażać, zaprawiać, wprawiać do czego; w. co na kogo, zwalać na niego jaką winę, oskarżać go o to, czego nie popełnił; w. ś., być kładzionym w środek albo na wierzch czego; wdrażać ś., wciągać ś., przyuczać ś., przyzwyczajać ś., wprawiać ś.; wstawiać ś., orędować za kim.
Wkładka, coś w środek włożonego, wstawionego, dodanego — p. Wkład.
Wkoło, Wokoło, przysł., w kierunku a. w położeniu linji, stanowiącej obwód koła, którego dany punkt, dany przedmiot jest środkiem; otaczając, obchodząc, objeżdżając co dokoła, naokół, naokoło.
Wkołocieczny, opływający co, płynący dokoła czego.
Wkołokrętny, kręcący ś. dokoła, wirujący.
Wkołowrotny, obracający ś. wokoło, wirowy, krążący wokoło.
Wkołowrót, obieg wokoło, obrót, ruch wirowy.
Wkopać — p. nied. Wkopywać.
Wkopywać, dok. Wkopać; wykopawszy dół, wsadzać co do niego, zagłębiać; w. ś., wykopawszy dół, rozkopawszy co, przedostawać się wewnątrz czego; być zamieszanym w nieprzyjemną sprawę; zagłębiać ś., badać dokładnie, dociekać czego gorliwie.
Wkorzeniać, dok. Wkorzenić; wsadzać tak, żeby korzenie się rozrosły, żeby poszły wgłąb; wrażać, wpajać, zakorzeniać; w. ś., o korzeniach: zapuszczać ś. w głąb, puszczać korzenie w głąb czego; wchodzić w zwyczaj, wrażać się, wpajać się.
Wkować, wkuć.
Wkraczać, dok. Wkroczyć; wchodzić, wstępować; wdawać ś., wchodzić, wpadać gwałtownie; zapuszczać ś., zagłębiać ś. w co; wchodzić w co głębiej, przedsiębrać jakie kroki względem czego w celu zapobieżenia czemu.
Wkradać, dok. Wkraść; wprowadzać, wnosić co sposobem ukradkowym, złodziejskim; w. ś., wchodzić, wjeżdżać ukradkiem, cichaczem; w. ś. w łaskę, w przyjaźń = podstępnie je sobie zjednywać.
Wkradca, człowiek, który wkrada co a. sam ś. wkrada.
Wkrajać — p. nied. Wkrawać.
Wkrapiać, dok. Wkropić; kroplami wpuszczać, wkapywać.
Wkraść (się) — p. nied. Wkradać (się)
Wkrawać, dok. Wkroić, Wkrajać; krajać w głąb, wcinać; wrzucać w co kawałki pokrajane czego.
Wkręcać, dok. Wkręcić; kręcąc, obracając wkoło, wpychać, wsadzać, wśrubowywać, kręcąc wsuwać, wtłaczać, wtykać, wciskać; zręcznie komu coś narzucać, np. kupno czego, na co niema ochoty; w. ś., dostawać ś. dokąd ukradkiem, nieprawą drogą, będąc niepożądanym wejść, wciskać ś., wkradać ś., wśrubowywać ś.
Wkręcić — p. nied. Wkręcać.
Wkrętak, narzędzie do wkręcania a. wykręcania śrub.
Wkroczyć — p. nied. Wkraczać.
Wkroić — p. nied. Wkrawać.
Wkropić — p. nied. Wkrapiać.
Wkrótce, przysł., w niedługim czasie po czym, niezadługo, niebawem, wnet.
Wkruszać, dok. Wkruszyć; krusząc, drobiąc wpuszczać; wkładać, wrzucać w co okruchy.
Wkrzewiać, dok. Wkrzewić; spra^ wiać, aby ś. zakorzeniło, wkorzeniać; w. ś., zapuszczać korzenie głęboko, zakorzeniać się.
Wkrzywiać (się), dok. Wkrzywić (się); zakrzywiać (ś.), zaginać (ś.) do środka.
Wkuć — p. nied. Wkuwać.
Wkupić — p. nied. Wkupywać.
Wkupne (-ego), opłata za pozwolenie przyłączenia ś. do jakiego towarzystwa w celu otrzymania jakich praw do czego; opłata za wstąpienie do jakiego bractwa, cechu i t. p.
Wkupność, wkupywanie ś., wkupne.
Wkupny, który ś. wkupił, który ś. otrzymuje za wkupne, za opłatę, polegający na wkupieniu się.
Wkupywać, dok. Wkupić; składać pewną opłatę za wprowadzenie kogo do jakiego towarzystwa, bractwa, cechu, na jaki urząd; w. ś., opłacać prawo wstępu do jakiego towarzystwa, bractwa, cechu, do udziału w grze i t. p.; płacić za otrzymany urząd.
Wkuwać, dok. Wkuć; kując wbijać biciem młota, wtłaczać, wciskać, wgniatać wpędzać.
Wkwaterować (się), umieścić (ś.) na kwaterze, umieszczać (ś.) samowolnie, przymusowo w czyim mieszkaniu.
Wlać — p. nied. Wlewać.
Wlany, wylany w co, za pomocą lania wprowadzony w co; przelany na kogo, zdany na kogo.

Wlatać, Wlatywać, dok. Wlecieć; lecąc, dostawać się wewnątrz czego, przenikać na skrzydłach w środek czego; szybko wbiegać, wpadać pędem; lecieć pod co, podlatać; lecieć ku górze, unosić ś. na skrzydłach, wzlatać.
Wlazło, intruz, uzurpator.
Wlec, Włóczyć, ciągnąć coś ciężko po powierzchni czego albo po ziemi; nieść z trudnością, dźwigać, wozić coś ciężkiego, niezgrabnego; nosić albo wozić co z sobą niepotrzebnie; prowadzić kogo ze sobą gwałtem, wbrew jego woli, a bez istotnej potrzeby; w. nogi za sobą = z trudnością chodzić z powodu zmęczenia, osłabienia itp.; w. nędzne życie = prowadzić, wieść; w, ś., ciągnąć ś., sunąć ś. po powierzchni czego a. po ziemi; iść, jechać powoli: ledwie ś. w. = iść z trudnością; płynąć, jechać długim pasmem, długim korowodem; przen., odbywać ś., ciągnąć ś. powoli, iść w odwłokę, niesporo iść.
Wlecieć — p. nied. Wlatać.
Wlepiać, dok. Wlepić; przylepiać co w środku czego, wklejać; zapuszczać, zatapiać, wciskać, wtłaczać; wpajać, wdrażać, wbijać w pamięć; w. plagi, razy = bić, uderzać; dawać, wrzepiać, przylepiać; w. oczy, wzrok w kogo, w co = patrzeć pilnie, nie odwracając oczu, natarczywie, topić wzrok; w. ś., przylepiać ś. w środku czego; być wlepianym; przen., wpajać ś., wdrażać ś., wbijać się w pamięć.
Wlepić — p. nied. Wlepiać.
Wlew, wlewanie, wlewanie się czego w co; miejsce, gdzie ś. co wlewa w co, ujście: w. rzeki do morza, w. morza = odpływ.
Wlewać, dok. Wlać; lać co w co, lać do czego; lejąc, mieszać co z czym; lać do środka; lejąc, napełniać wnętrze czego; wpajać, wrażać; w. co na kogo, przekazywać, przelewać, polecać, zdawać ś. na kogo, wkładać na kogo obowiązek zrobienia czego; w. ś., lejąc ś. przenikać wewnątrz czego; przechodzić z kogo, na kogo, przelewać ś.; mieścić ś. w czym, móc być czym objętym; przen., mieścić ś., zawierać ś. w kim, w czym.
Wlewek, wpływanie, wlanie ś., wlew, ujście; przechodzenie praw z jednej osoby na drugą drogą spadku, darowizny i t. p.; dokument, mocą którego jedna osoba przekazuje swe prawa drugiej.
Wleźć — p. nied. Włazić.
Wliczać, dok. Wliczyć; włączać co w liczbę czego, zaliczać.
Wliczyć — p. nied. Wliczać.
Wlizać się, Wliznąć się — p. nied. Wlizywać.
Wlizywać się, dok. Wlizać się; zjednywać sobie czyjąś przychylność pochlebstwem, uniżonością, starać ś. wkraść w czyją łaskę pochlebstwem, podstępem.
Wlociesz, owad z rzędu dwuskrzydłych, kosmatych.
Wlot, przysł., pędem, szybko, natychmiast, wnet.
Wlubiać się, dok. Wlubić ś.; zaczynać kogo a. co bardzo lubić, zakochać ś. w kim a. w czym.
Wlulić się, wkraść ś., zakraść ś.
Włacha, ujście rzeki.
Władacz, władca.
Władać, móc używać czego bez przeszkody, mieć władzę w czym, móc poruszać czym dowolnie: w. ręką, nogą; posiadać co na własność nieograniczoną; rządzić czym w sposób nieograniczony, panować nad kim a. nad czym, rządzić wszechwładnie, być panem; w. okrętem = kierować, sterować; w. sobą = mieć swobodę ruchów, mieć władzę we wszystkich członkach; przen., w. sobą a. swą wolą = panować nad sobą, nie pozwalać namiętnościom owładnąć sobą; w. orężem = umieć go użyć; w. piórem, pędzlem = umieć dobrze pisać, malować; w. mową = być wymownym, mieć piękny styl; w. wojskiem = komenderować; w. kim, powodować nim, przewodzić nad nim.
Władca, człowiek, który włada czym, ma władzę nad czym, panuje nad czym, pan, zwierzchnik, wielkorządca, monarcha.
Władczy, odnoszący ś. do władcy, właściwy władcy; oznaczający, znamionujący władzę.
Władczyni, forma ż. od Władca.
Władnąć — p. Władać.
Władnictwo, władza, panowanie.
Władniczy — p. Władczy.
Władnie, przysł., z władzą, na mocy władzy, potężnie, wszechmocnie.
Władnik, władca.
Władność, władanie, władza.
Władny, mający władzę, moc, prawo, władający; silny, potężny, mocny.
Władobronny, władający orężem, bronią.
Władodawca, człowiek, nadający władzę, mocodawca.
Władogromny, Władogromy, który włada gromami, piorunami.
Władogroźny, groźny swą władzą, potęgą.
Władołódca, człowiek, władający łódką.
Władotwórca, wszechmocny twórca, wszechpotężny władca.
Władować, ładując włożyć w co a. na co, umieścić, upakować na czym.
Władycki, Władyczy, ros., dotyczący władyki a. jego urzędu, należący do władyctwa.
Władyka, ros., dawniejszy tytuł monarchy czarnogórskiego; dawniejszy tytuł wysokiego dostojnika w kościele Wschodnim.
Władza, zdolność używania czego w sposób dowolny, poruszania czym, moc, siła w czym: w. w ręku, w nogach; siła duszy, potęga umysłowa: rozum, uczucie, wyobraźnia, pamięć i t. p.; rząd, panowanie, władanie, moc rozrządzania, rozkazywania, stanowienia, kierowania czym i t. p.: w. monarsza, królewska, w. najwyższa; w. prawodawcza = moc ustanawiania nowych praw; w. wykonawcza = moc wykonywania, wprowadzania w życie praw; w. sądowa = moc sądzenia, juryzdykcja; w. duchowna, w. świecka; w. ograniczona, w. nieograniczona; instytucja rządząca, ludzie, sprawujący władzę, rządy; w lm., w-e, urzędy, urzędnicy.
Władzca — p. Władca.
Włamać — p. nied. Włamywać.
Włamanie, przez łamanie, rozbijanie wepchnięcie czego, otworzenie czego gwałtem a. dostanie ś., wdarcie ś. wewnątrz, wyłamywanie: kradzież z w-iem; w. ś. w co = wprawienie ś., przyzwyczajenie ś. do czego.
Włamywać, dok. Włamać; złamawszy część czego, wepchnąć ją do środka, wewnątrz; wprawiać, wdrażać, przyzwyczajać do czego mimo oporu, trudności; w. ś., złamawszy jaką zawadę, dostawać ś. wewnątrz czego, wdzierać ś. łamiąc; wciągać ś. w co, wdrażać ś., przyzwyczajać ś. do czego.
Własnoręcznie, przysł., własną ręką.
Własnoręczność, przymiot tego, co jest własnoręczne.
Własnoręczny, zrobiony, napisany własną ręką jakiej osoby: podpis w.
Własnoręki, własnoręczny.
Własnorodny, oryginalny, nienaśladowniczy.
Własność, przymiot właściwy jakiejś osoby a. rzeczy, odróżniający je od innych podobnych, cecha stała, natura czego, przyrodzenie; wyłączne i bezwzględne prawo posiadania czego, otrzymanego drogą kapną, darowizny a. spadku: prawo w-i, posiadać co na w.; rzecz, bezspornie i bezwzględnie posiadana, wyłącznie do kogo należąca: w. publiczna, w. prywatna; w. miejska = dom, fabryka w mieście; w. ziemska = majątek ziemski, dobra, folwark; w. nieruchoma = dom, fabryka, majątek ziemski; w. ruchoma = ruchomości, sprzęty, ubranie, inwentarz żywy i martwy itp.; zbior., zgromadzenie, klasa właścicieli, posiadaczy: większa w. rolna = obywatele ziemscy, szlachta; drobna w. rolna = chłopi-zagrodnicy.
Własnoustny, wypowiedziany czyjemiś własnemi ustami.
Własny, bezspornie, bezwzględnie należący do kogoś, stanowiący czyjąś własność nieograniczoną, nie cudzy; dotyczący samego siebie, nie zaś kogoś innego: obrona w-a = obrona samego siebie; miłość w-a = miłość samego siebie, samolubstwo, egoizm; nieobcy, niezagraniczny, niecudzoziemski, swój, ojczysty, narodowy, rodowity: w. język, w-a mowa = ojczysta; w-a ziemia, w. kraj = ojczyzna; blizki związkami krwi, spokrewniony, rodzony: w. ojciec, w-a matka, w. syn, w-a córka; w-a krew = dzieci; używa ś. często bez znaczenia, dla podkreślenia tylko i spotęgowania pierwiastku osobistego, np.: widziałem to na w-e oczy, słyszałem na w-e uszy, to on we w-ej osobie; w gram., imię w-e = oznaczające jeden tylko przedmiot, jedną nazwnę, np.: Europa, Polska, Warszawa, Kościuszko.
Właściciel, człowiek, posiadający co prawem własności, na własność, jako własność.
Właścicielka, forma ż. od Właściciel.
Właścicielski, należący do właściciela a. do właścicielki, dotyczący ich.
Właściwie, przysłstosownie, tak jak potrzeba, tak jak należy; we właściwym znaczeniu, prawidłowo, poprawnie; ściśle biorąc, ściśle mówiąc, prawdę rzekłszy: w., nie to chciałem powiedzieć; istotnie, prawdziwie: czym ś. to w. zajmujesz?
Właściwość, cecha szczególna, przymiot czego, własność charakterystyczna; stosowność, odpowiedniość, poprawność, prawidłowość.
Właściwy, stanowiący wyłączny przymiot jakiej osoby a. rzeczy, wyłącznie służący komu a. czemu, będący czyjąś stałą cechą; należyty, przyzwoity, stosowny, odpowiedni, nadający się do czego; najlepiej służący do czego; taki, jaki być powinien; sam w sobie, wzięty bez przynależności: Anglja w-a = bez Szkocji i Irlandji.
Właścizna, własność.
Właść, własność.
Właśnictwo, prawo własności, prawo posiadania.
Właśnie, przysł., używany dla zaznaczenia większej dobitności, ścisłości, tożsamości; zupełnie, ściśle, tak, nie inaczej, to też, akurat: on to w., wtedy w., tu w., tego mi w. potrzeba; w. kiedy = w tej samej chwili.
Właśnik, właściciel.
Wławiać, dok. Włowić; wciągać co ponętą, w jakie miejsce; w. ś., wkradać ś., wkręcać ś., dostawać ś. podstępem, nieprawą drogą.
Włazić, dok. Wleźć; leząc, pełznąć, czołgając ś. przedostawać ś. dokąd, wewnątrz czego; zagłębiać ś. w co, wchodzić, zapuszczać ś., wtykać ś.; leząc, czołgając ś., dostawać ś. na powierzchnię czego, na wierzch czego, wyłazić na co; z trudem dostawać ś. wewnątrz czego a. wydostawać ś. na wierzch czego; przen., mieścić ś. w czym, w jakim naczyniu, wchodzić w co, jako w miarę; przen., wchodzić nieproszony, przedostawać ś. dokąd, jako natręt; wkręcać ś., wścibiać ś.; wplątywać ś. w trudne położenie: w. w długi, w kłopoty; w. komu w drogę = przeszkadzać mu w osiągnięciu celów; bij, ile wlezie = bez liczby, bez pamięci, bez miłosierdzia; w. komu w głowę a. do głowy = wrażać ś. w pamięć, wbijać ś. w głowę, przychodzić do głowy; roić, dopuszczać do myśli, nie móc pozbyć ś. jakiej myśli; w. na jaką posadę = otrzymać ją z trudem.
Włączać, dok. Włączyć; w. kogo, co, przyłączając wcielać, kłaść w środek, mieścić w czym innym, dodając do czegoś, tworzyć z nim jedną całość.
Włącznie, przysł., razem, z włączeniem czego: od Nr 1 do 7 w. = pierwsze siedm numerów.
Włoce (-ów), blp., rodzaj wielkich sań do przewożenia towarów.
Włochacinki — p. Włochaciny.
Włochaciny (-in), Włochacinki (-nek), zbiór długich włosów, kosmyków, kosmaciny, meszek.
Włochacz, motyl z rodziny drzewiniaków, z podrzędu miernikowców.
Włochatka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.
Włochato, przysł., z włosami niezupełnie przyciętemi, kosmato.
Włochaty, mający na sobie dużo włosów, kosmaty.
Włochynia — p. Łochynia.
Włoczek — p. Włóczek.
Włoczydło p. Włóczydło.

Włodarstwo, zajęcie włodarza, urząd włodarza, obowiązki włodarza.
Włodarz, zarządzający majątkiem ziemskim, rządca, ekonom; podstarości, starosta, wójt wiejski.
Włodarzowa, żona włodarza.
Włodarzyć, Włodarzować, być włodarzem, zarządzać majątkiem ziemskim.
Włogacizna, Włogawizna — p. Łogawizna.
Włogawy p. Łogawy.
Włok – p. Włók.
Włoka p. Włóka.
Włom, miejsce, przez które się włamano, przedostano ś. do wnętrza; wyłom.
Włomić (się), włamać (się).

Włosak, człowiek włochaty.
Włosatka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.
Włosaty — p. Włosisty.
Włosek, mały, cienki włos; w-ki Panny Marji = roślina z klasy paproci, złotowłos, włoski murowe, kapilarka; w-ki rośliny = utwór naskórkowy, powstający z powierzchownej warstwy komórek rośliny.
Włosiany, zrobiony z włosów a. z włosienia.
Włosiasty, mający kształt włosa a. włosów.
Włosie, włosy zwierzęce, sierść; sznurek, skręcony z włosów — p. Włosień.
Włosieć, dostawać włosów, obrastać włosami.
Włosienica, Włosiennica, tkanina, zrobiona z grubych, długich włosów zwierzęcych; koszula, z takiej tkaniny zrobiona, noszona; jako umartwienie ciała, w celu pokuty, żałoby i t. p.
Włosieniczny, Włosienniczny, odnoszący ś. do włosienicy.
Włosieniec, włosienica.
Włosienioróg, owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.
Włosieniosz, owad z rzędu dwuskrzydłych, skrzywionych.

Włosienkowaty, złożony jakby z włosów a. włosków, szczecinowaty; podobny do włoska a. włosków.
Włosiennica — p. Włosienica.
Włosiennicznik, roślina trwała, trująca z rodziny jaskrowatych, krzyżownik.
Włosienny, zrobiony z włosia, włosieniczny.
Włosień, długi włos z grzywy a. z ogona końskiego; sznurek z takich włosów skręcony; w zool w. a. włośnica = trychina spiralna, niebezpieczny robaczek pasożytny.
Włosisty, Włosaty, mający na sobie wiele włosów; obrosły gęstemi, długiemi włosami, kosmaty.
Włoskowatość, zjawisko fizyczne, polegające na tym, że w cienkich, tak zw. włoskowatych rurkach płyn stoi wyżej a. niżej, aniżeli w naczyniach połączonych, kapilarność: na tej podstawie polega wiele zjawisk w świecie fizycznym, np. podnoszenie ś. wilgoci w murach, nafty w knotach i t. p., i w organicznym, np. podnoszenie ś. soków w roślinach.
Włoskowaty, cienki, jak włosek; rurki w-e w fiz. = bardzo cienkie, w których objawia ś. włoskowatość, rurki kapilarne; w-te naczynia = cieniutkie rozgałęzienia tętnic, wnikające do wszystkich tkanek organizmu i doprowadzające do nich świeżą krew.
Włoskownica, gatunek wijącej ś. rośliny.

Włosokrasny, mający piękne włosy.
Włosonóg, pająk płucowaty z rzędu nieprzędących, szczupłonogich.
Włosopad, wypadanie włosów.
Włosopław, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, wstęgowata.

Włosówka (-wek), szczypczyki do wyrywania włosów.
Włoszczyzna, wszystko, co odnosi ś. do Włoch a. Włochów, język, charakter, obyczaje włoskie; ogrodowizny, z Włoch do nas sprowadzone, warzywa, np. kalafiory, kalarepa, selery, karczochy i t. p.
Włoszeć, stawać ś. Włochem, nabierać cech włoskich.
Włoszek, zdr. od Włoch.
Włoszka, kobieta rodem z Włoch.
Włoszyć, przemieniać na Włocha, przerabiać na włoskie.
Włościanin, mieszkaniec włości a. wsi, trudniący ś. rolnictwem, wieśniak, rolnik, chłop.
Włościanka, kobieta wiejska, wieśniaczka, chłopka, kmiotka.
Włościański, ściągający ś. do włościanina a. do włości, chłopski.
Włościaństwo, stan włościanina; stan włościański, chłopstwo, lud wiejski.
Włość, wieś a. kilka wsi sąsiednich, należących do jednego właściciela; prowincja, kraj, państwo; zbior., mieszkańcy włości, włościanie, chłopi.
Włośnica, roślina z rodziny traw, podobna z ziarn do prosa — p. Trychina.
Włośnik, roślina cebulkowa z rodziny liljowatych; w-ki = delikatne włoski, pokrywające korzeń rośliny i ciągnące z ziemi soki pożywne.
Włowić — p. nied. Wławiać.
Włożyć — p. nied. Wkładać.
Włóczebne (-ego), danina z jaj, składana dawniej przez włościan panom; danina od włościan, od bronowania.
Włóczek, Włoczek, poganiacz wołów, zaprzężonych w bronę; rybak, włóczący sieci; flisak na Wiśle.
Włóczenica, włóczęga.
Włóczenka, mała włócznia.
Włóczęga, chodzenie, jeżdżenie w różne strony, bez właściwego celu, zwykle połączone z próżniactwem, włóczęgostwo, włóczenie ś., wałęsanie ś., tułactwo, tułaczka, człowiek włóczący ś.; gatunek paproci.
Włóczęgostwo, chodzenie, jeżdżenie w różne strony bez celu, wałęsanie ś., włóczenie ś., włóczęga.
Włóczka, włóczenie broną, bronowanie; słabo skręcona nić wełniana różnie farbowana, używana do wyszywania na płótnie a. kanwie; wada wina, polegająca na tym, że wlecze ś., ciągnie ś., jak nić; pismo drobne, ciągnące ś. łańcuszkiem.
Włóczkowy, dotyczący włóczki, zrobiony z włóczki.

Włócznica, motyl z rodziny sówek, z podrzędu nocnicówek.
Włócznik, bronownik; żołnierz, uzbrojony włócznią; ryba morska miecznik.
Włócznisko, drzewce włóczni; ogromna włócznia.
Włóczny, odnoszący ś. i służący do wleczenia; włóczący ś., włóczęgowski, tułaczy; uzbrojony we włócznię; włókowy.
Włóczyć, ciągnąć po ziemi w różnych kierunkach, wlec, taszczyć; wodzić, oprowadzać po różnych miejscach; w. ziemię = bronować; w. sieć, włók = ciągnąć przez wodę dla złowienia ryb; w. ś., ciągnąć ś., wlec ś. w różnych kierunkach; chodzić z trudnością, wlokąc nogi; chodzić, jeździć po rozmaitych stronach i miejscach bez wyraźnego celu, uczęszczać po miejscach podejrzanych.

Włóczykij, włóczęga, wagabunda, powsinoga.
Włók, Włok, sieć rybacka, którą dwóch ludzi wlecze po wodzie, brnąc, a. siedząc w łódkach, mały niewód; sieć na zwierza.
Włóka, miara powierzchni gruntu, w dawnej Polsce w różnych miejscowościach różnych rozmiarów, dziś = 30 morgom, łan; pole uprawne, zabronowane; w. a. w lm. w-i, rodzaj dawnych saneczek; włóczęga, powsinoga, wogabunda; kobieta włócząca, ś. nierządnica.
Włókienko, zdr. od Włókno.
Włókita, Włokita, Włókieta, człowiek włóczący ś., włóczęga; włóczenie ś., włóczęgostwo, tułaczka.
Włóknica, mały grzybek włóknisty.
Włóknik, substancja, powstająca w krzepnącej krwi, w kształcie delikatnych włókienek, fibryna; w. roślinny = substancja, z której składają ś. włókna roślinne.
Włóknistość, przymiot tego, co jest włókniste.
Włóknisty, mający w sobie wiele włókien, obfitujący we włókna.
Włókno, każda rzecz, ciągnąca ś, jak nić, pasmo, kosmyk; w fizjol., cienkie, długie komórki a. ich grupy, z których utworzone są organy w ciele zwierzęcym: mięśnie, więzy, ścięgna, i w roślinnym: wiązki naczyniowe; cienki pojedyńczy szew; pajęczyna; w. latające = babie lato.
Włóknorost, gatunek porostu, mech grzywiasty.
Włóknowaty, mający kształt włókna, włóknisty.
Włókowy, zawierający włókę, zajmujący przestrzeń włóki.
Włudzać, dok. Włudzić; łudząc, nęcąc, namawiając, skłaniać kogo do czego; w. co: namową, zachętą, pochlebstwem, wmawiać w kogo co, narzucać mu jakie uczucie, wmuszać co w kogo łudząc; zwabiać kogo w zasadzkę; w. ś., wkradać ś. w czyjeś serce, pochlebstwem zyskiwać czyjąś przyjaźń, przychylność, zręcznie zjednywać go sobie; w. miłość w kogo = wzbudzać w nim miłość, przymilając ś.
Włudzić — p. nied. Włudzać.
Włus, tat., osada tatarska, ułus.
Włusianin, mieszkaniec włusa, Tatar.
Wmaczać, Wmoczyć, całkiem zanurzyć w płynie.
Wmagać się, wdzierać ś. gwałtem.
Wmarzać, dok. Wmarznąć; być otaczanym ze wszystkich stron przez zamarzający płyn, marznąć.
Wmatać — p. nied. Wmatywać.
Wmatywać (się), dok. Wmatać (ś.), okręcając (ś.) wokoło czego; wplątywać (ś.), oplątywać (ś.).
Wmawiać, dok. Wmówić co w kogo; namową, dowodami zniewalać, skłaniać go do zgodzenia ś., przyjęcia jakiejś myśli, projektu, spełnienia jakiegoś czynu; w. jak w chorego jedzenie = namawiać gwałtem, usilnie, pomimo jego oporu; w. objawiać chęć wejścia, przedostania ś. dokąd, wpraszać ś. dokąd gwałtem.
Wmazać — p. nied. Wmazywać.
Wmazywać, dok. Wmazać; mażąc, wprowadzać co wewnątrz jakiego ciała, wcierać.
Wmiatać, dok. Wmieść; zgarniając miotłą, szczotką i t. p., wrzucać, wsuwać w co, zamiatać w środek; wrzucać, ciskać, miotać jedno za drugim; w. ś., wrywać ś., wciskać ś.; mieszać ś. w co, wpraszać ś. natrętnie.
Wmiesić, miesząc, ugniatając wepchnąć, wetknąć co w co.
Wmieszać, mieszając złączyć jedno z drugim; przymieszać czego do czego; wciągnąć kogo w co, zrobić uczestnikiem jakiejś nieprzyjemnej sprawy, jakiegoś zdarzenia; w. ś., wdać ś. w co, wziąć udział w czym, wtrącać ś. do czego; przyłączać ś. do czego.
Wmieszczać, dok. Wmieścić; umieszczać co w czym, wkładać, wpychać co do czego; w. ś., umieszczać ś. gdzie w czym, mieścić ś. w czym, włazić w co.
Wmieszkać się, przywyknąć do jakiegoś mieszkania, mieszkając długo, wżyć ś., zasiedzieć ś.
Wmieścić — p. nied. Wmieszczać.
Wmieść — p. nied. Wmiatać.
Wmiotać — p. nied. Wmiatać.
Wmoczyć — p. nied. Wmaczać.
Wmodlić się, błagając wprosić ś. dokąd, błagalnemi prośbami uzyskać pozwolenie wejścia dokąd, zagłębić ś. w modlitwie.
Wmotać, wplątać, wpleść, uwikłać.
Wmówić — p. nied. Wmawiać.
Wmulić, w muł wetknąć, ukryć w mule; w. ś., zagłębić ś. w muł.
Wmurować — p. nied. Wmurowywać.
Wmurowywać, dok. Wmurować; wsadzać w mur i obmurować, otaczać murem z wielu stron, tak aby ś. w nim trzymało, aby w nim tkwiło; w. ś., być wmurowywanym.
Wmusić — p. nied. Wmuszać.
Wmuskać, muskając wetrzeć.
Wmuszać, dok. Wmusić; gwałtem, przemocą skłaniać, zniewalać kogo do czego, gwałtownie namawiać kogo do czego, nalegać, aby co przyjął, przymuszać.
Wmykać, dok. Wemknąć; szybko, zręcznie wsuwać, wtykać niepostrzeżenie w co; w. ś., wsuwać ś., wślizgiwać ś., wkradać ś. ciasnym otworem w co.
Wnaszać — p. Wnosić.
Wnącać, dok. Wnącić; nęcąc wciągać; w. ś., wnęcać ś.; narowić ś., bałamucić ś.
Wnątrz, przyim., wewnątrz; do wnętrza.
Wnątrze, wnętrze.
Wneciuchno, Wneciuczko, przysł. — p. Wnet.
Wnet, przysł., wkrótce, niezadługo, prędko po czym, natychmiast, zaraz; w. — w., raz — raz, już to — już to.
Wnetże — p. Wnet.
Wnęcać, dok. Wnęcić; nęcąc wciągać, przywabiać, przynętą wprowadzać, złudzać, przyłudzać; w. ś., idąc za ponętą, wchodzić w co, wciskać ś., wkradać ś.
Wnęka, wklęsłość, miejsce wgłębione, wgłębienie w ścianie półowalne, nisza; w. nerki = wklęsła, wycięta powierzchnia nerki, zwrócona na wewnątrz, do kręgosłupa.
Wnęt, Wnęta, ponęta, przynęta, powab, czar.
Wnętne (-ego), ponęta, wabik.
Wnętny, ponętny, nęcący.
Wnętrz — p. Wnętrze.
Wnętrze, przestrzeń, objęta ze wszystkich stron powierzchniami jakiego przedmiotu; to, co znajduje ś. w tej przestrzeni, wewnętrzna część czego.
Wnętrzniak, pasorzyt, zamieszkujący ciało innych zwierząt i żywiący ś. ich krwią, przyjmowanym przez nich pokarmem itd.
Wnętrznica, błona, wyściełająca wnętrze serca.
Wnętrznik, roślina z gromady porostów.
Wnętrzność, część wewnętrzna czego; przen., treść, istota, zasada czego; w lm., w-i, ogólna nazwa narządów trawiennych, zawartych w jamie brzusznej ludzi i zwierząt, trzewa, jelita.
Wnętrzny — p. Wewnętrzny.
Wniebomkły, śpieszący do nieba. r.
Wniebownieśny, wzniesiony, wzięty do nieba.
Wniebowstąpienie, wstąpienie Chrystusa do nieba po Zmartwychwstaniu; święto, ustanowione przez Kościół na pamiątkę tego zdarzenia w 40-y dzień po Wielkiej nocy.
Wniebowzięcie, wstąpienie N. Marji Panny do nieba; święto, przez Kościoł katolicki na cześć tego zdarzenia ustanowione, w d. 15 sierpnia.
Wniebowzięty, wzięty do nieba; przen., uszczęśliwiony, uradowany.
Wnieść — p. nied. Wnosić.
Wniewolać, dok. Wniewolić; wmuszać.
Wnijść, wejść.
Wnik, wązki otwór, ciasne przejście, kanalik; siatka, sidło na ptaki; przen., pęta, więzy, okowy, matnia.
Wnikać, dok. Wniknąć; przenikać, przedostawać ś. w głąb, wewnątrz czego, przez ciasny otwór, przesiąkać; przen., zagłębiać ś. w co, zgłębiać co, zapoznawać ś. z czym gruntownie, roztrząsać co bliżej, przekonywać ś. o istocie czego.
Wnikły, wgłębiony.
Wniknąć — p. nied. Wnikać.
Wnikomy, szybko, nieznacznie chwytający, chwytny, usidlający.
Wniosek, posag, wnoszony przez żonę mężowi, wiano; myśl, projekt, przedstawiony do rozważenia i zadecydowania, propozycja, przełożenie: w. do prawa, do uchwały; w logice: myśl nowa, którą wyciągamy z dwu znanych i stwierdzonych myśli, zwanych przesłankami, konkluzja; w mat., prawda, którą wyprowadzamy z twierdzenia; w dawnym prawodawstwie polskim: akt, zapisany przez jednę ze stron w księdze hipotecznej.
Wnioskodawca, podający wniosek, projektodawca.
Wnioskodawczyni, forma żeńska od Wnioskodawca.
Wnioskować, wyprowadzać z czego wniosek, wnosić.
Wnioskowanie, wyprowadzanie z czesro wniosku za pomocą rozumowania, wnoszenie z czego.
Wniście — p. Wejście.
Wniść — p. Wejść.
Wniwecz, przysł., w nic, w nicość, doszczętnie, do szczętu, całkiem, zupełnie; w. obrócić = zniszczyć, zburzyć całkiem, zniweczyć.
Wnosić, dok. Wnieść; nieść, zanosić co w środek czego, przynosić, wprowadzać, ściągać; przen., przynosić jako posag, wiano; przynosić, dawać jako dochód; wpłacać, jako należność, składać w kasie, oddawać; zapisywać, wpisywać, wciągać do rachunku, do księgi; podawać do rozważenia i zadecydowania myśl jaką, projekt, przedstawiać do uchwały; w. czyjeś zdrowie = proponować wypicie czyjegoś zdrowia, wznosząc w górę kielich; w. za kim prośbę, instancję = wstawiać ś. za kim, być czyim orędownikiem, przyczyniać ś. za kim; wyciągać z czego wnioski, konkludować; w. ś., przeprowadzać ś. z jednego mieszkania do innego.
Wnosiny (-in), uczta z powodu wprowadzenia ś. do nowego mieszkania, inkrutowiny.
Wnotować, wpisać, zapisać, donotować, dodać notatkę.
Wnożyć się, webrnąć, popaść.
Wnuczek, zdr. od wnuk.
Wnuczę, dziecię syna a. córki, wnuk, wnuczka.
Wnuczka, zdr. od wnuka.
Wnuczy, Wnukowski, dotyczący wnuka a. wnuczki, należący do wnuka a. wnuczki.
Wnuk, Wnuczek, syn syna a. córki.
Wnuka, Wnuczka, córka syna a. córki.
Wnukowski — p. Wnuczy.
Wnurzać, dok. Wnurzyć; zanurzać w płyn, wkładać, zagłębiać, zapuszczać co w jaki płyn; w. wzrok w czym = patrzeć bez przerwy na co, zatapiać wzrok w czym, nie spuszczać z czego oczu.


Wobo, zwierzę ssące drapieżne z rodziny kotów, mieszkające w Afryce środkowej.
Woda, płyn bez barwy, smaku i zapachu, jako ciało chemiczne, składający ś. z dwu cząstek wodoru i jednej tlenu (tlenek wodoru), najwięcej w naturze rozpowszechniony we wszystkich trzech stanach skupienia: stałym (lód, śnieg, szron), ciekłym i lotnym (mgła, para, obłoki, chmury), do najprzeróżniejszych i licznych celów używany: w. słodka = rzeczna, źródlana, deszczowa; w. gorzka = morska, mineralna, z solami; w. miękka = deszczowa a. rzeczna, bez przymieszki cząstek metalicznych; w. twarda = źródlana a. rzeczna, z przymieszką cząstek metalicznych; w. mineralna = zawierająca roztwory różnych soli, naturalna lub sztuczna, posiadająca własności lecznicze; w. dystylowana = chemicznie oczyszczona; w. amoniakalna = związek chemiczny amoniaku z wodą; w. wapienna = roztwór wodny wodzianu wapniowego; w. a. wódka królewska = mieszanina dwu części stężonego kwasu solnego z jedną częścią stężonego kwasu azotowego, posiadająca własność rozpuszczania prawie wszystkich metali, nawet srebra i złota; w. utleniona = związek chemiczny jednej części wodoru z jedną częścią tlenu, posiada silne własności utleniające; w. barytowa = roztwór wodzianu barowego; w. bromowa = roztwór bromu w wodzie; w. chlorowa = roztwór wodny chloru; w. Javelle’a = roztwór wodny podchlorynu sodowego; w. stojąca = w stawach, sadzawkach, jeziorach, nie mających odpływu; w. bieżąca = w rzekach, strumieniach, potokach i t. p.; w. kolońska = rodzaj perfum, wyrabianych dawniej tylko w Kolonji przez słynną firmę Farina, obecnie wszędzie fabrykowana; w. gazowa = nasycona gazem dwutlenku węgla; w. sodowa, selterska, emska i t. d. = różne rodzaje sztucznych lub naturalnych wód mineralnych, leczniczych; w. Burowa = roztwór wodny octanu glinu, używany w lecznictwie, jako środek leczniczo chirurgiczny; w. święcona = zwyczajna woda, poświęcona z zachowaniem pewnych obrządków, używa ś. przy różnych ceremonjach i obrzędach kościelnych; w. życia = w podaniach ludowych czarodziejski płyn, powracający życie i zdrowie; w. ognista = w języku dzikich tubylców Afryki, Ameryki: wódka, alkohol; w lm., w-y, płyn maciczny, otaczający płód w żywocie matki; znikł, jak kamień w w-ę = bez śladu; trudno przeciw w-dzie płynąć = zmagać ś. ze zbyt silnemi przeciwnościami; iść, płynąć z w-ą = zdać ś. na los; na swoje koło, na swój młyn w-ę ciągnąć, obracać = starać ś. wyzyskać okoliczności na swoją korzyść; w mętnej w-dzie ryby łowić = korzystać z zamieszania dla własnego zysku; w-ę do morza wozić = robić rzecz niepotrzebną, bezcelowo ś. trudzić: w-ę warzyć, w-a będzie = o pracy bezprzedmiotowej i bezcelowej; nie godzien i w-y mu podać = nie wart nawet być mu sługą; radby go w łyżce w-y utopić = nienawidzi go bardzo; nie mało już upłynęło w-y od tej pory = dawno to już było; krew nie w. = mówi ś. o człowieku z temperamentem; pić w-y = przyjmować wodę mineralną w celach leczniczych; pojechać do wód = dla leczenia ś. wodą mineralną; pójść z w-ą = oddalić ś. dla oddania moczu; to już poszło z w-ą = minęło; pościć o chlebie i w-dzie = suszyć; wsadzać kogo do więzienia na chleb i w-ę = skazać na więzienie z surowym postem; odmówić komu chleba i w-y = wyłączyć ze społeczności ludzkiej; jechać w-ą = rzeką, po morzu, po jeziorze; prowadzić towary w-ą = przewozić statkiem wodnym; brylant, perła najpierwszej w-y = największego blasku, najcelniejszego gatunku.
Wodacz, owad z rzędu dwuskrzydłych, płaskawych.
Wodan, w chem., termin chemiczny dla oznaczenia gatunku związków, będących połączeniem wody z jakim tlenkiem zasadowym.
Wodewil, fr., sztuka dramatyczna lekkiej treści, przeplatana śpiewami; nazwa teatrzyka, w którym dają lżejsze utwory.
Wodewilista, fr., artysta, występujący w wodewilach.
Wodewilistka, fr., forma ż. od Wodewilista.
Wodewilowy, fr., odnoszący się do wodewilu.


Wodnicowate, rodzina roślin jednoliścieniowych wodnych, wrzecznikowate.
Wodnictwo, urząd, obowiązki, zajęcie wodniczego.
Wodniczek, kropla cieczy wodnistej w komórce roślinnej, sok komórkowy.
Wodniczny, odnoszący ś. do wodnicy (puchliny wodnej).
Wodniczy (-ego), w dawnej Polsce urzędnik, czuwający nad dostarczaniem wody miastu; woziwoda, nosiwoda.
Wodnić, napełniać wodą, rozbierać wodą, rozwadniać.
Wodnieć, nabierając w siebie wodę, stawać się wilgotniejszym a. rzadszym.



Wodnistość, właściwość tego, co jest wodniste, co pełne wody, w czym jest dużo wody.
Wodnisty, mający w sobie wiele wody, rozprowadzony znaczną ilością wody.
Wodnocienie — p. Akwatynta.
Wodnokrewność, temperament flegmatyczny.
Wodnokrewny, flegmatyczny.
Wodnolity, z wód usłany, ścielący ś. po wodzie.
Wodnopławny — p. Wodopławny.
Wodnowzorzysty, mający po sobie wzory jakby fali morskiej, morowy.
Wodnoziemny, Wodoziemny, żyjący w wodzie i na ziemi, ziemnowodny.
Wodny, odnoszący ś. do wody, mający styczność z wodą, mieszkający w wodzie albo nad wodą, rosnący w wodzie a. nad wodą, poruszany za pomocą wody, służący do jazdy po wodzie, zrobiony z wodą: młyn w., statek w., wojsko w-e = marynarka, flota; farby w-e = rozcierane; papier w. = nie klejowy, drukarski; znaki w-e na papierze = przezroczyste, pod światło tylko widzialne; cło w-e = opłata za przejazd po moście, mostowe; wilk w. = szczupak; barwa w-a = błękitnawa, modra; szkło w-e = faliste; puchlina w-a = choroba, powstająca z zebrania ś. płynu surowiczego w nadmiernej ilości w jakiej części ciała; pióro w-e = roślina trwała z rodziny pierwiosnkowatych, okrężnica bagienna; nici w-e = rośliny wodne, wyglądające jak zielone nitki; orzech w. = roślina wodna z rodziny wiesiołkowatych.


Wodociągowy, odnoszący ś. do wodociągu.
Wodociek, kanał, rura, ściek, którym spływa woda; ściek, spływanie wody.
Wodogłowie, choroba, powstająca ze zbytniego nagromadzenia się płynu surowiczego w jamie czaszkowej, w worku opon mózgowych.
Wodogrzmot, duży wodospad.
Wodoklon, jawor wodny.
Wodoląg, owad z rzędu dwuskrzydłych, płaskawych.
Wodolecznictwo, leczenie chorób za pomocą zimnej wody, za pomocą różnych zabiegów: obmywań, okładów, opasek, kąpieli itp.
Wodoleczniczy, odnoszący ś. do wodolecznictwa, zastosowany do wodolecznictwa.
Wodolej, człowiek, który co leje a. nalewa — p. Wodnik.
Wodolejca — p. Wodolej.

Wodomnogi, obfitujący w wodę.
Wodonosiciel, Wodonosz, człowiek, który wodę nosi, który roznosi ją do domów, nosiwoda.
Wodonur, żaba.
Wodopad, wodospad.
Wodopij, Wodopój, człowiek, pijący tylko wodę.
Wodopławny, Wodnoplawny, który pływa po wodzie.
Wodopój, pojenie bydła; miejsce, gdzie poją bydło, poidło; miejsce, gdzie dzikie zwierzęta zwykły pić wodę.
Wodopójka, drobny pajączek z grupy roztoczy, mieszkający w wodach słodkich.
Wodorokrzemian, związek chemiczny jednej cząstki krzemu i czterech wodoru, gaz bezbarwny, krzemowodór.

Wodoród, dawna nazwa wodoru.
Wodosiarczan, siarczan wodoru.

Wodoskok, wodospad.

Wodospław, wodociąg.

Wodotok, budowla, służąca do sprowadzania wody z wyższego miejsca na niższe.
Wodopylny, zapylający ś. za pośrednictwem wody: rośliny w-e.

Wodowaga — p. Wodomiar.
Wodowód, wodociąg.
Wodowskaz — p. Wodoskaz.
Wodowstręt, wstręt od wody, niemożność picia wody przy napadzie wścieklizny.
Wodozbiór, nagromadzenie wielkiej ilości wody w jednym miejscu; wielki zbiór wody, basen z wodą.
Wodożółw, gad, należący do rzędu żółwiów Europy południowej i środkowej, żółw błotny.
Wodór, pierwiastek chemiczny, najlżejszy w naturze; gaz bez barwy, bez woni i smaku, wchodzi w skład wody, powietrza i wielu materji organicznych.
Wodunka, pasorzyt pęcherzykowaty, żyjący najczęściej w mózgu u zwierząt ssących i ludzi.
Wodza, rzemień a. powróz, lejc, cugiel, służący do kierowania koniem, munsztuk; przyrząd do powściągania konia, hamulec; hamowanie, wstrzymywanie: trzymać co na w-y = hamować; puścić czemu w-e = puścić wolno, bez dozoru; przestać hamować; dowództwo, naczelnictwo: w-e państwa = rząd, ster rządu; pod w-ą Kościuszki = mając go za naczelnika.
Wodzian, w chem. — p. Wodan.
Wodzianka, pokarm rozcieńczony wodą; zupa z wody i bułki, w niej rozmoczonej; w lm., w-i, choroba drzew, pędy, wyrostki na pniach.
Wodziciel, prowadzący kogo, oprowadzający; wódz.
Wodzić, wieść, prowadzić w różnych kierunkach, być przewodnikiem, pokazywać drogę; wieść wiele razy w jednym kierunku, prowadzać, oprowadzać; w. od Anasza do Kajfasza = odsyłać od jednego do drugiego bez oczekiwanego rezultatu; w. za nos, w. na pasku = kierować kim według swej woli, według swego upodobania; dać ś. w. za nos = być potulnym, nie opierać ś.; w. okiem = spoglądać, rozglądać ś.; w. ś., wzajem prowadzić ś. tam i ówdzie; w. ś. za łby z sobą, w. ś. z sobą = walczyć z sobą, targać ś. nawzajem.
Wodzień, owad z rzędu dwuskrzydłych, komorowatych.
Wodzirej, mężczyzna, wodzący rej w tańcu, prowadzący tańce.
Wodzka, sznur, na którym kogo prowadzą.
Wodzować, być wodzem, naczelnikiem, przywodzić, dowodzić, kierować.
Wodzowski, dotyczący wodza, stanowiący własność wodza.
Woj, wojownik, rycerz.
Wojacki, odnoszący ś. do wojaka, właściwy mu.
Wojaczka, służba wojskowa, żołnierska; prowadzenie wojny, uczestnictwo w wojnie; kobieta wojująca.
Wojak, mężczyzna, służący w wojsku, żołnierz, zwłaszcza stary i doświadczony.
Wojaż, fr., podróż.
Wojażer, fr., mężczyzna, podróżujący, podróżny, turysta; pomocnik handlowy, jeżdżący z próbami towarów w celu otrzymania na nie zamówień.
Wojażerka, fr., kobieta podróżująca, podróżna, turystka.
Wojażować, fr., podróżować.
Wojek, pasemko, sznurek, z którego ś. skręca powróz.
Wojenne (-ego), pobór łanowy na rzecz pana.
Wojennie, przysł., drogą wojny, z bronią w ręku, za pomocą wojska, zbrojno; wedle obyczaju wojennego; walecznie, dzielnie, po rycersku.
Wojennik p. Wojownik.
Wojenność, wszystko, co ś. odnosi do wojny, wojskowość.
Wojenny, dotyczący wojny, odnoszący się do wojny, wojskowy; czas w. = podczas wojny; prawa w-e = wyjątkowe prawo, obowiązujące w czasie wojny; sąd w. = złożony z wojskowych; sądzący podług prawa w-go = wydający wyroki według prawa wojennego; gubernator w. = któremu powierzono władzę wojenną i cywilną; stan w. = czas, kiedy obowiązuje w kraju prawo wojenne, szczególnie obostrzone.
Wojeńszczyzna – p. Wojenne.
Wojewoda, dowódca wojska, wódz; w pogańskiej Polsce: jeden z wielkorządców, sprawujących wspólnie władzę książęcą; później w Polsce: najwyższy urzędnik cywilny w okręgu, zwanym województwem, a zarazem wódz szlachty z województwa, udającej się na pospolite ruszenie; dawna nazwa księcia w Siedmiogrodzie i na Wołoszczyźnie; w dzisiejszych państwach słowiańskich: wódz naczelny armji, głównodowodzący; szlachcic na zagrodzie równy w-dzie = formuła, wyrażająca równość szlachty wobec prawa w dawnej Polsce.
Wojewodować, być wojewodą, mieć godność wojewody; rządzić, przewodzić.
Wojewodzianka, córka wojewody.
Wojewodzic, syn wojewody
Wojewodzina, żona wojewody
Wojewodziński, stanowiący własność wojewody, właściwy wojewodzie.
Wojewódzki, odnoszący ś., należący do województwa; dziejący ś., istniejący w województwie.
Województwo, urząd, władza, tytuł wojewody; okrąg, pozostający pod zwierzchnictwem wojewody w dawnej Rzpltej; mieszkańcy województwa, okrąg Królestwa Polskiego, odpowiadający późniejszej gubernji; zbior., wojewoda z żoną.
Wojłok, tat., ordynarny, gruby i szorstki filc, używany na dery, chodniki, do owijania kotłów parowych i in., napojony roztworem smołowym, służy do krycia dachów.
Wojłokowy, tat., zrobiony z wojłoku.
Wojna, okres walk pomiędzy dwoma państwami między zerwaniem stosunków dyplomatycznych a zawarciem pokoju, na który składa ś. szereg przemarszów, bitew, potyczek i t. p., walka orężna między dwoma państwami; w. zaczepna = polegająca na napadzie, w. odporna = polegająca na odpieraniu nieprzyjaciela; w. zewnętrzna = z innym państwem a. narodem, w. domowa a. wewnętrzna = krwawa walka stronnictw i ich przywódców, rewolucja; w. podjazdowa = polegająca na trapieniu nieprzyjaciela ciągłemi niespodziewanemi napadami; wieczna w. w domu = swary, kłótnie, nieporozumienia; w. gazeciarska = polemika gazet.
Wojować, prowadzić wojnę, walczyć; w. co = zdobywać drogą wojny, zbrojną ręką; pustoszyć ogniem i żelazem, niszczyć w czasie wojny; przen., kłócić ś., spierać ś., toczyć spór, polemizowac.
Wojownica, Wojowniczka, kobieta waleczna, kobieta, walcząca o pewne ideały, pewne zasady, starająca ś. wprowadzić je w życie, bojowniczka.
Wojowniczy, waleczny, skłonny, pochopny do wojny pełen animuszu wojennego; skłonny do walki, do zwady, awanturniczy, zawadjacki.
Wojownik, żołnierz, rycerz, bohater, woj; bojownik.
Wojowny, wojowniczy.

Wojski, w dawnej Polsce urzędnik, którego obowiązkiem było zachowywać spokój i bezpieczeństwo w województwie, ziemi a. powiecie, w zastępstwie kasztelana, po wyruszeniu szlachty na pospolite ruszenie.
Wojsko, zbiór żołnierzy pieszych i konnych, oraz artylerji, wyćwiczonych i zorganizowanych do obrony kraju w razie potrzeby, armja.
Wojskowo, przysł., jak w wojsku, w sposób wojskowy, po wojskowemu; w służbie wojskowej: służyć w. = w wojsku.
Wojskowość, wszystko, co charakteryzuje wojsko, co dotyczy organizacji wojska i służby wojskowej; stan wojskowy, powinność wojskowa, obowiązek służenia w wojsku.
Wojskowy, odnoszący ś. do wojska, należący do wojska: służba w-a = żołnierska; rzecz., mężczyzna, służący w wojsku, żołnierz, oficer.
Wojszczanka, córka wojskiego.
Wojszczyc, syn wojskiego.
Wojszczyna, żona wojskiego.
Wojtuś, żart., nazwa, dawana bocianowi, kanarkowi i t. p.
Wokabularz, łć., słownik, podręcznik do nauczenia się słówek obcego języka.
Wokabulista, łć., autor wokabularza, słownikarz.
Wokabuły, łć., słówka, wyrazy w języku cudzoziemskim z przekładem na krajowy, zwłaszcza do nauczenia się na pamięć.
Wokacja, łć., powołanie, skłonność do jakiego stanu, fachu.
Wokalista, łć., człowiek, znający muzykę wokalną, śpiewak.
Wokalizator, łć., śpiewak.
Wokalizy, fr., ćwiczenia do śpiewu bez słów, polegające na śpiewaniu jednej samogłoski (zwykle: a).
Wokalny, łć. dotyczący śpiewu; w-a muzyka = śpiew.
Wokanda, łć., lista spraw, przeznaczonych do sądzenia; porządek przywoływania spraw.
Wokoło — p. Wkoło.
Wokrąg, przysł., wokoło.
Wola, jedna z władz duchowych człowieka, w obszerniejszym znaczeniu: czynne parcie energii psychicznej w pewnym określonym kierunku, w ciaśniejszym — świadomy wybór z pośród możliwości, inaczej mówiąc, władza ducha, która chce a. nie chce, obiera a. odrzuca; wolna w. = niczym nie krępowana swoboda wyboru, jako dogmat różnych systemów religijnych i filozoficznych; Boża w. = władza Boga, objawiająca się na ziemi w zdarzeniach i czynach ludzkich: niech ś. dzieje w. Boża! = niech będzie, jak Bóg chce!; bez w-i Boskiej włos ci z głowy spadnie = jeśli Bóg nie zechce nic ci ś. nie stanie; ostatnia w. = testament, spisany przed śmiercią; życzenie, pragnienie, powołanie, pociąg, skłonność; zamiar, chęć, intencja, pobudka, postanowienie, decyzja: z dobrej w-i, po w-i = zgodnie z życzeniem, dobrowolnie, bez przymusu; ze złej w-i = z musu, pod przymusem, bez chęci, po niewoli; mimo w-i = bez zamiaru, wbrew chęci, nieumyślnie niechcący, mimowolnie; wbrew w-i sprzeciwiając się czyjemuś rozkazowi a. zakazowi; swa w. = rozpusta, swawola, wyuzdana swoboda, chuć, zła skłonność; życzenie upodobanie; przyjdź, jeśli w. = jeśli zechcesz; zostawiam to do twojej w-i = zrobisz, jak zechcesz; do w-i = tyle, ile kto zechce, do syta, obficie; po w-i mieć kogo: mieć go na swoje rozkazy, gotowego na każde skinienie; dobra w. = wesołość, uciecha, myśl swobodna; dobra w. = pragnienie czynienia dobrze ludziom; zła w. pragnienie szkodzenia innym; przyjąć kogo z dobrą w-ą = uprzejmie, gościnnie; swoboda: puszczać kogo na w-ę = oswabadzać; dać w-ę językowi pleść, co ślina do ust przyniesie; zdawać ś. na w-ę wiatrów, fal = nie opierać ś. im, zdawać ś. na ich łaskę; puszczać co na w-ę wiatru = pozwalać wiatrowi unosić; zdać ś. na czyją w-ę zastosować się do jego rozkazu; dzierżawa kmieca, wolna przez pewien czas od opłaty; osada wolna przez pewien czas od czynszu i robocizny; czynić komu w-ę = spełniać jego życzenia.
Wolak — p. Wole.


Wolapik, Volapück, sztuczny język międzynarodowy z główną podstawą języka angielskiego.
Wolarka, kobieta, pilnująca wołów; samica gołębia wolarza.
Wolarnia, obora na woły, hodowla wołów.
Wolarz, mężczyzna, doglądający wołów, handlujący wołami; pewna odmiana gołębia z wielkim wolem.
Wolastonit, minerał jednoskośny o kryształach w postaci cienkich tabliczek lub podłużnych słupków, bezbarwny, biały lub szary.
Wolaty, mający wole pod gardłem.

Woleć, mieć większą chęć na co, niż na coś innego, przekładać co nad co oddawać pierwszeństwo czemu.
Wolej, przysł., raczej, prędzej, bardziej, lepiej to, niż inne.
Wolentarz, łć., ochotnik.

Wolfram, nm., pierwiastek chemiczny, metal twardy, kruchy, barwy żelaza, niektóre jego związki służą do wyrobu farb, związek, zw. wolframian sodu, nadaje tkaninom niepalność.
Wolframian, związek chemiczny, powstający z połączenia kwasu wolframowego z jakąś zasadą.
Wolframit, minerał o kryształach jednoskośnych, barwy brunatnawej aż do żelazno-czarnej, o znacznej zawartości wolframu.
Wolframowy, dotyczący wolframu, zrobiony z wolframu; stal w-a = aljaż wolframu ze stalą.
Woli – p. Wołowy.
Wolina, biedny, nędzny wół.
Wolisko, wielki, niezgrabny wół.
Woljera, fr., ptaszarnia, wielka klatka na ptaki.
Wolnica, wolne targowisko, wolna sprzedaż w mieście; osada wolna na pewien czas od poborów, wola.
Wolnić, czynić mniej szybkim, zwalniać, folgować; czynić płyn jaki mniej rozgrzanym, ostudzać.
Wolnie, przysł., swobodnie, wedle swej woli, bez przymusu; otwarcie, śmiało; puszczając wodze namiętności, uczuciom, językowi itp.; płocho, lekkomyślnie.
Wolnieć, stawać, ś. mniej szybkim powolniejszym ś. czynić, tracić na szybkości, na natężeniu, na sprężystości, na tęgości, na żywotności, na sile; o płynie: stawać ś. mniej gorącym, letnim, stygnąć.
Wolnienie, czynienie mniej szybkim, mniej natężonym, mniej gorącym.
Wolniuchno, Wolniusieńko, Wolniuteńko, bardzo wolno, bez pośpiechu, powolutku, zwolna.
Wolniuchny, Wolniusieńki, Wolniuteńki, bardzo powolny, powolutki; bardzo mało ogrzany, letni.
Wolno, przysł., można, nie broniąc, niewzbronno, pozwolono, wedle woli, bez przymusu; luźnie, nieściśle, nie ściskając; nietęgo, niemocno; bez natężenia, nie gwałtownie; pomału, powoli, nie śpiesząc ś., bez pośpiechu; śmiało, swobodnie; w. puścić = oswobodzić, uwolnić; w. chodzić = swobodnie, bez dozoru, bez straży.
Wolnochcący, dobrowolny.
Wolnoczynny, arbitralny, dowolny.
Wolnomównie, przysł., dając folgę językowi.
Wolnomówny, dający folgę językowi; gadający wiele o wolności, ale poprzestający na słowach.
Wolnomularski, dotyczący wolnomularzy i wolnomularstwa.
Wolnomularstwo — p. Frankmasonerja.
Wolnomularz — p. Frankmason.
Wolnomyślnie, przysł., z wolną myślą, swobodnie myśląc, podług własnych przekonań, niezależnie, liberalnie.
Wolnomyślność, swoboda myślenia, wolność myśli, niezależność przekonań, niepoddawanie swych myśli żadnym nakazom ani dogmatom religijnym, filozoficznym ni politycznym, postępowość, liberalizm.
Wolnomyślny, mający myśl wolną, swobodną, mający przekonania swobodne, niezależne pod względem religijnym i politycznym; rzecz., człowiek, wyznający zasady wolności, liberalny, liberał, postępowiec.
Wolnopłatkowy, mający płatki nie zrośnięte z sobą: rośliny w-e.
Wolnopręcikowy, mający pręciki nie zrośnięte z sobą: rośliny w-e.
Wolnopromienisty, mający promienie w płetwach nie zrośnięte z sobą: ryby w-e.
Wolność, prawo postępowania według swojej własnej woli, z tym tylko zastrzeżeniem, byle nie naruszać wolności innych ludzi, oraz praw ustanowionych; stan państwa, w którym obywatelom przysługuje takie prawo: w. polityczna = wolne używanie praw obywatelskich; w. druku = możność drukowania wszystkiego bez wyjednywania uprzedniego pozwolenia; w. sumienia = swobodna możność wyznawania swojej wiary; uwolnienie, zwolnienie: w. od podatków, od wojska; pozwolenie: w. a. w lm. w-i, przywileje szczególne, nadane pewnym stanom a osobom; wolny wybór; wolnomyślność, liberalizm; miejsce (miasto, osada, wieś), wolne od ciężarów i podatków, wola, wolnica; cecha tego, co nie jest natężone, nie forsowne, nie tęgie, nie natężone, nie szybkie; puścić kogo na w. = oswobodzić; pozbawić kogo w-i = uwięzić; wybić ś. na w. = odzyskać wolność drogą walki; stracić w. = wpaść w niewolę; w. żołądka = rozwolnienie.
Wolnowierca, człowiek wolnomyślny, libertyn.
Wolnowierstwo, wolnomyślność, libertynizm.
Wolnowładca, samowładca.
Wolnowładztwo, samowładztwo, absolutyzm.
Wolny, posiadający prawo postępowania wedle własnej woli z warunkiem nienaruszania wolności innych ludzi ani też praw obowiązujących; niezależny od nikogo, nikomu nie poddany, używający wszelkich swobód politycznych i praw obywatelskich; w. obywatel, w. naród, człowiek w. = nie niewolnik, w. najmita; pozostający na wolności, nie uwięziony, oswobodzony z zamknięcia; niczym nie skrępowany, niezależny od cudzej woli, któremu nic nie stoi na przeszkodzie; uwolniony od czego, nie podlegający czemu, nie ponoszący pewnych ciężarów, nie obowiązany do czego: w. od podatków, od opłat, od wojska; odnoszący ś. do wolności, stanowiący, nadający wolność; nie obarczony czym, nie ulegający czemu: w. od kłopotów, od podejrzeń, od kary, od niebezpieczeństwa; nie zatrudniony, nie zajęty: w-a głowa, w. czas, wolniejszy czas = kiedy będzie mniej zajęcia; nieżonaty: w. stan = kawalerski; dający ś. z łatwością używać, powolny; nieskrzepły, miękki; nadużywający wolności, niepohamowany, wyuzdany, swawolny; niezbronny, niezakazany, dozwolony, nie zabroniony: w. wjazd, w-e wejście, w. wstęp, bilet w-ej jazdy = bez opłaty; w-e żarty! = żartuj sobie, jeśli ci ś. podoba; nieprzymuszony, dobrowolny, dowolny: w. wybór; otwarty, niezacieśniony: w-e powietrze, w-e miejsce; niezajęty: w-a droga, w-e miejsce; nienatężony, nieforsowny, niegwałtowny, niesilny; powolny, niepośpieszny; niegorący, letni; umiarkowany: w. ogień; rozwolniony: w. żołądek; dobrowolny: żołnierz w. = ochotnik; w. mularz — p. Frankmason; w-e ucho = dające posłuch komu; list w. = zabezpieczający wolność, list żelazny, glejt bezpieczeństwa, paszport.
Wolontarjusz, Wolonter — p. Woluntarjusz.
Wolt, jednostka do mierzenia siły elektromotorycznej = 10 miljonom erg.
Wolta, wł., zręczny, szybki obrót; w szermierstwie: zręczny obrót z uniknięciem ciosu przeciwnika; bieg kręty koni wokoło; zręczna zamiana kart w grze w karty; szybki obrót kart.

Wolterjanin, łć., zwolennik zasad Woltera (Voltaire), pisarza francuskiego XVIII w.; niedowiarek w rzeczach religji.
Wolterjanizm, łć., trzymanie ś. zasad Woltera; niedowiarstwo, libertynizm.
Wolterjański, łć., odnoszący się do wolterjanina a. wolterjaństwa.
Woltmetr, łć., galwanomelr o bardzo dużym oporze.


Woltyżerować, fr., dokazywać sztuk na koniu nieosiodłanym lub na linie; zręcznie wskakiwać i zeskakiwać z konia, toczyć koniem.
Wolumen, łć., tom; w muz., siła i objętość głosu.
Wolumenometr, łć., przyrząd do oceniania objętości ciał dziurkowatych i sypkich za pomocą zanurzenia ich w płynie i zmierzenia objętości płynu, przez nie wypchniętego.
Wolummetr, łć., przyrząd do mierzenia objętości gazu.
Woluntarjusz, ochotnik, człowiek, pracujący bez wynagrodzenia, dla obznajmienia ś. z zawodem; człowiek, wstępujący do wojska nie z powołania, lecz z własnej ochoty.

Wolwas, opałka z chróstu do wrzucania węgli do pieca w kuźni albo w hucie.
Wołacz, człowiek, który woła; 5-ty przypadek deklinacji.
Wołać, odzywać ś. głośno, natężając głos; podnosząc głos, krzycząc, błagać, zaklinać kogo, prosić usilnie; głośno żądać czego, domagać ś. natarczywie, nawoływać do spełnienia czego; wzywać, przyzywać czego, krzycząc na kogoś, skłaniać go do przybycia w jakie miejsce, wzywać dokąd, kazać komu przyjść; głos w-ającego na puszczy = upominanie, którego nikt nie słucha; grzech, w-ający o pomstę do nieba = straszna zbrodnia; w. o pomoc = krzykiem wzywać pomocy.
Wołaszek, wołek.


Wołoczebne (-ego) — p. Włóczebne.
Wołokita, włóczęga.
Wołopas, Wołowiec, Wołownik, pastuch wołów, wolarz.
Wołos, motyl z rodziny rośliniaków, z podrzędu miernikowców.
Wołosza, ubiór męski krojem wołoskim.
Wołoszka, kobieta z Wołoszczyzny rodem; kobiecy ubiór na głowę, na Wołoszczyźnie używany.
Wołowacieć, stawać się powolnym, ociężałym jak wół
Wołowaty, ciężki, ociężały, gnuśny, niezgrabny, niezdarny, głupowaty.
Wołowiec — p. Wołopas.

Wołowity — p. Wołowaty.
Wołownia, obora na woły, wolarnia.
Wołownik — p. Wołowiec.
Wołowski, właściwy wołowi, taki, jak u wołu.


Womitorjum, łć., w amfiteatrach rzymskich otwór w środku między ławami, prowadzący pod ławami na zewnątrz; środek na wymioty.
Womitować, łć., zwracać przez usta zawartość żołądka, mieć wymioty, torsje.
Womity, łć., zwrócenie przez usta zawartości żołądka, wymioty.
Womitywa, łć., lekarstwo na wymioty.
Won!, wykrz., oznaczający ostry rozkaz oddalenia ś.: precz!, idź sobie!, wynoś ś.!; przysł., oznaczający kierunek oddalenia ś., odejścia, odjechania i t. p.: poszedł sobie w.
Wonia — p. Woń.
Woniać, wydawać woń, pachnieć.
Wonianka, przedmiot o przyjemnej woni; naczyńko na wonności, flakonik z perfumami, poduszeczka napojona perfumami.
Wonić, czynić wonnym, napuszczać, przepajać wonnościami, perfumować; wąchać, odczuwać węchem; wydawać odór, śmierdzieć.
Wonieć, wydawać piękną woń, zapach, przyjemnie a. nieprzyjemnie pachnieć; woń jaką przez nos wciągać, wąchać.

Wonno, przysł., z obfitością woni, pachnąco a. śmierdząco.
Wonnodymny, wydający z siebie wonny dym.
Wonnorośle, rząd roślin jednoliściennych, krzewy trwałe, duże, właściwe krajom zwrotnikowym, o liściach wielkich i kwiatach ozdobnych, bananowe.
Wonność, właściwość tego, co jest wonne, co wydaje zapach; powonienie; w lm., w-ci, perfumy, pachnidła.
Wonny, wydający przyjemną woń, miły zapach; pachnący, woniejący.
Woń, Wonia, zapach przyjemny; w lm., maść a. płyn, wydający z siebie zapach przyjemny, perfumy, pachnidła; niemiły zapach, smród, odór, fetor; zmysł powonienia, węch.
Wończa, drzewo z rodziny oliwkowatych, rosnące w Chinach i Japonji.
Wońka, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.
Wooda metal, spław bizmutu i kadmu, w wysokim stopniu topliwy.
Worać — p. nied. Worywać.
Woreczek, mały worek; w. do pieniędzy = sakiewka, portmonetka.
Woreczkowaty, mający kształt woreczka.

Worek, niewielki wór do przechowywania i przenoszenia materjałów sypkich a. stałych; to, co wsypano do worka, zawartość worka, ilość ciała sypkiego, mieszcząca ś. w worku; sakiewka, kaleta, kieska, trzos, mieszek do przechowywania monety metalicznej; organy ciała, mający większe lub mniejsze podobieństwo do worka: w. sercowy, w. nasienny u samców, w. u samic zwierząt workowatych, w. moczowy = pęcherz; dawna moneta u Turków, kiesa; sypać, jak w dziurawy w. = nie można nastarczyć; dziurawy w. = rozrzutnik, ciągle potrzebujący pieniędzy, nie umiejący ich utrzymać; kto nie dopatrzył wzrokiem, ten dołoży w-iem = za niedopatrzenie trzeba płacić; trzeba w-iem potrząsnąć = zrobić wydatek, opłacić ś.; kupować kota w w-ku = kupować rzecz nieznaną, nie zbadaną należycie; wyszło, wylazło szydło z w-ka = ujawniła się rzecz skrywana; panowie szlachta, w. i płachta = mówi ś. o chudopachołkach, pyszniących się swym pochodzeniem.
Worf, gałeczka, kuleczka.
Workolot — p. Pałanka.
Workoszczur — p. Wombat.
Workowate, rząd zwierząt ssących, których samice opatrzone są na brzuchu torbą, gdzie są ich sutki i gdzie swoje małe noszą, torbacze.
Workowce, gatunek porostu, rodzaj grzybów.

Workowy, odnoszący ś. do worka.
Worowaty, mający kształt woru.
Worywać, dok. Worać; orać głębiej w rolę, przykrywając skibę po wierzchu; w. ś., orząc wdzierać ś. w cudzy grunt, zagarniać część jego, przyczyniać sobie gruntu oraniem.

Woskarz — p. Woskownik.
Woskobójnia — p. Woskownia.
Woskować, powlekać, pocierać woskiem.
Woskowaty, podobny do wosku.
Woskowina, materja, wydzielająca się z ucha.
Woskownia, Woskobójnia, fabryka, gdzie wyciskają i wytapiają wosk.
Woskownica, forma ż. od Woskownik — p. Września.
Woskownictwo, zajęcie, praca woskownika.
Woskownik, mężczyzna, trudniący ś. wyciskaniem i wytapianiem a. sprzedażą wosku.
Woskowo-perłowy, żółtawo-biały.
Woskowo-szklisty, szklisty z pozorem wosku.
Woskowy, dotyczący wosku; zrobiony z wosku; żółty jak wosk: twarz, cera w-a.
Woskówka, błona, pokrywająca nasadę dzioba u ptaków.
Woszczarka, płótno, napuszczone woskiem, cerata; naczyńko, ulepione z wosku.
Woszczek, żółta, tłusta masa, gromadząca ś. w przewodzie słuchowym zewnętrznym.
Woszczyć, napuszczać, powlekać woskiem, woskować.
Woszczyny (-yn), plastry z wosku z komórkami na miód; części stałe, nietopliwe, pozostające po stopieniu i oczyszczeniu wosku.
Woszczysty, mający w sobie wosk, obfitujący w wosk; podobny do wosku.

Wota (Vota), łć., dary, uczynione kościołowi, jako wykonanie jakiego ślubu; przedmioty cenne, umieszczone na ołtarzu, na obrazie, posągu, ofiarowane przez pobożną osobę.
Wotacja, łć., głosowanie, zbieranie głosów.
Wotant, łć., człowiek, który głosuje czyli składa swoje votum.
Wotować, łć., dawać swój głos, głosować.
Wotum, łć., ślub, przyrzeczenie uroczyste wykonania czego, zwłaszcza uczynione Bogu; dar, uczyniony kościołowi w wykonaniu ślubu; przedmiot cenny, umieszczony na ołtarzu, na obrazie, posągu (np. srebrne a. złote serce, ręka, noga) ofiarowany przez pobożną osobę; głos, dany za kim a. przeciw komu podczas głosowania; w. nagany = wyrażenie nagany ministrowi przez uchwałę parlamentu; w. nieufności = uchwała parlamentu, wyrażająca, że przestał ufać ministrowi a. ministrom (po takiej uchwale ministerjum podaje się do dymisji).
Woty, łć., głosy dane za kim.
Wotywa, łć., msza śpiewana, odprawiana na czyjąś intencję, na uproszenie Boga, na podziękowanie; msza śpiewana przed sumą.
Wozgrza, flegma.
Wozgrzywość, nadmierne wydzielanie ś. flegmy; nosacizna u koni.
Wozgrzywy, któremu ciecze flegma z nosa.
Wozić, przeprowadzać kogo a. co z jednego miejsca w inne za pomocą wozu, na wozie; wieźć w różne strony, wieźć tu i tam; wieźć często choćby w jedno miejsce; żart., Żydy w. = drzemiąc kiwać ś.; w. sowy do Aten = robić rzecz niepotrzebną, bezpożyteczną.
Woziebny, służący do wożenia.
Wozina, lichy, nędzny wóz.
Wozisko, wielki, niezgrabny, brzydki wóz.
Woziwoda, człowiek, rozwożący wodę po domach.
Wozownia, budynek, w którym stawiają wozy, powozy, bryczki.
Wozownik, rzemieślnik, wyrabiający wozy, stelmach; człowiek, któremu powierzono dozór nad wozownią.
Wozowy, stanowiący część wozu, dotyczący wozu: konie w-e = pociągowe; rzecz., dozorca wozów, wozownik; dozorca taboru w obozie wojskowym.
Woźba, Wózka, wożenie, jazda na wozie, na okręcie; w. zboża = zwożenie zboża z pola, zwózka; woźnica.
Woźni — p. Woźnieński.
Woźnica, człowiek, kierujący końmi przy wozie, furman, stangret.
Woźnictwo, zajęcie woźnicy, furmaństwo.
Woźniczy, dotyczący woźnicy, właściwy woźnicy.
Woźnieński, Woźni, dotyczący woźnego, należący do woźnego, właściwy woźnemu.
Woźnik, koń pociągowy, fornalski.
Woźny (-ego), w dawnej Polsce niższy urzędnik trybunalski, obowiązany do rozwożenia pozwów i wręczania ich osobom, pozwanym do sądu, obwoływania wyroków i t. p.; dziś: niższy urzędnik rządowy lub prywatny, posługujący przy czynnościach urzędowych w biurach; w. wojenny = herold.
Wożenie, rzecz. od Wozić.
Wódka, mieszanina czystej wody i alkoholu bez dodatków lub z dodatkiem cukru, substancji smakowych a. zapachowych; w. pachnąca = perfumy; w. kolońska — p. Woda kolońska; w. francuska = koniak.
Wódkomierz — p. Alkoholometr.
Wódz, dowodzący, prowadzący wojsko na wojnę, kierujący bitwami; dowodzący wojskiem, komenderujący, stojący na czele wojska; przewodzący jakiej gromadzie, bandzie; przywódca, naczelnik, głowa: w. partji, rewolucji, stronnictwa.
Wództwo, stanowisko wodza, naczelnictwo, dowództwo, komenda.
Wój, wojownik, żołnierz, woj.

Wójt, nm., zwierzchnik gminy, naczelnik zarządu gminnego, wybierany przez mieszkańców gminy; nie pójdziemy do w-a = nie będziemy ś. o to kłócić, prawować.
Wójtowa, nm., żona wójta.
Wójtownia, nm., mieszkanie wójta.
Wójtowski, nm., dotyczący wójta, należący do wójta, od wójta wychodzący.
Wójtostwo, urząd wójta, zarząd gminą, godność wójta.
Wójtówna, córka wójta.


Wór, duża torba a. sakwa płócienna a. skórzana z jednym otworem u góry, do przechowywania i przenoszenia ciał sypkich, a czasem i płynnych; ilość towaru, mieszcząca się w worze, zawartość woru; gruba odzież ze zgrzebnego płótna, wdziewana dawniej na znak pokuty a. żałoby.
Wówczas, przysł., w owym czasie, wtedy, gdy się to stało albo stanie.
Wóz, przyrząd na kołach o ścianach bocznych z desek, drabin, półkoszków, ciągniony przez konie a. inną siłę, do jeżdżenia a. przewożenia osób, towarów, ciężarów i wszelkich przedmiotów; wehikuł; w. tryumfalny = na którym wodzowie rzymscy wjeżdżali po zwycięstwie do miasta; w. drabiniasty = z drabinami zamiast bocznych desek; w. kolejowy = wagon; tyle przedmiotów, towarów, ile wejdzie na wóz: w. siana, słomy, piasku; wielki w. Dawida i mały w. = przybiegunowe północne konstelacje gwiazd, wielka i mała niedźwiedzice; być pod w-em i na w-ie = doznawać kolejno niepowodzeń i powodzeń; baba z w-u, koniom lżej = bez kobiety mniej kłopotu; przyjdzie koza do w-a = przeprosi ś. ten, kto ś. obraził bez powodu, kiedy go znagli potrzeba.
Wózek, Wózeczek, mały wóz, przyrząd w kształcie wózka do wożenia małych dzieci; na czyim w-ku jedziesz, tego piosnkę śpiewaj = trzeba schlebiać temu, od kogo ś. jest zależnym.
Wózka — p. Woźba.
W. P., skr., Wielmożny Pan, skr., Waszmość Pan.
Wpad, wpadnienie, wpadnięcie, wtargnięcie, napad, napaść.
Wpadać, dok. Wpaść; padać w głąb, wewnątrz, w środek czego, wpadając, zagłębiać ś. w co; zapadać w głąb, wklęsać, stawać ś. wgiętym, wklęsłym; wchodzić szybko, gwałtem wbiegać, wjeżdżać: wpadł, jak bomba = z hałasem; zachodzić dokąd pośpiesznie, na krótką chwilę; robić napad, napadać, nachodzić zbrojno; ściśle przypadać, dobrze leżeć; wikłać ś. w nieprzyjemną sprawę, narażać się na kłopoty i straty; w preferansie, w wincie, brydżu: nie zrobić zamówionej ilości lew; o rzece: uchodzić do większego zbiorowiska wody, do morza, do jeziora, do większej rzeki; o kolorze: być prawie podobnym do innego koloru; w. w czyje ręce = dostawać ś. w czyją moc, stawać ś. zależnym od kogo, dostawać ś. do niewoli u kogo; wpadła mi w ręce książka = dostała mi ś. przypadkiem; w. w zasadzkę = dawać ś. schwytać w zasadzkę; w. w sidła, w matnię = zaplątywać ś., wikłać ś.; jakby wpadł w wodę = zginął bez śladu; kto pod kim dołki kopie, sam w nie w-a = intrygant pada ofiarą własnych intryg; ogary w-ły na trop = odnalazły ślad zwierza; w. na trop, na ślad czego = być blizkim odszukania, odgadnięcia czego; w. w niełaskę = tracić łaskę, względy; w. w łaskę = zyskiwać ją; w. w oczy = nawijać ś. przed oczy, być spostrzeżonym, zjawiać się przed oczami; w. w oko = podobać ś. od pierwszego wejrzenia; w. na myśl, na pomysł = przychodzić do pewnej myśli; mnie to wpaść w głowę nie może = nie mieści mi ś. to w głowie; w-dło mi to do głowy, na myśl = przyszło do głowy; w. w gniew, wściekłość, złość = zaczynać ś. gniewać, złościć, wściekać; w. w dobry humor = zaczynać mieć dobry humor; w. w chorobę = zachorowywać; w. w gorączkę = dostawać gorączki; w. w suchoty = dostawać suchot; w. komu w mowę = przerywać mówiącemu; w. na domysł = zaczynać domyślać ś.; w. na ludzkie języki = stawać ś. przedmiotem obmowy: w. w grzech = zaczynać grzeszyć; w. w rozpacz = zaczynać rozpaczać; w. w melancholję = dostawać melancholji, smutnieć.
Wpadka, w kartach: niezrobienie zamówionej ilości wziątek, bet, kura.
Wpadnięcie — p. Wpad, Wpaść.
Wpajać, dok. Wpoić; namową, przekładaniem, przykładem skłaniać kogo do przejęcia ś. jaką myślą, wrażać komu co w umysł, w serce, przekonywać kogo o słuszności czego; w. ś., być wpajanym; wciskać w ciasny otwór, wpijać ś. w co.
Wpakować — p. nied. Wpakowywać.
Wpakowywać, dok. Wpakować; pakując wkładać co, umieszczać z pewnym trudem w czym a. na czym, wtłaczać; w. kogo do kozy = wsadzać do więzienia.
Wpalać, dok. Wpalić; paląc wciskać, zagłębiać w czym coś rozpalonego; wrażać, wpajać; za pomocą narzędzia rozpalonego robić zagłębione rysunki w drzewie, w skórze.
Wparcie — p. Weprzeć.
Wparować, wpędzić, weprzeć, wegnać; wbić, wetknąć, wepchnąć w co.
Wpasać, dok. Wpaść; żywić często cudzą paszą, przyzwyczajać do cudzej paszy; w. ś., rozłakomić ś. do czego; przyzwyczajać ś. do czegoś złego; nabierać złych narowów; wgryzać ś., wżerać ś., wjadać ś.
Wpasować, wstawić, wszyć kawał jednej tkaniny w drugą, aby pasowała, dopasować.
Wpaść — p. nied. Wpadać — p. nied. Wpasać.
Wpatrywać się, dok. Wpatrzyć ś., Wpatrzeć ś.; patrzeć pilnie, uważnie, przez dłuższą chwilę, przypatrywać ś., przyglądać ś. bacznie.
Wpatrzeć się, Wpatrzyć się — p. nied. Wpatrywać ś.
Wpełzać, dok. Wpełznąć; pełznąć dostawać ś, wewnątrz, w środek czego; dostawać ś. dokąd podstępnie; w. na co = pełznąc włazić na wierzch czego.
Wpełznąć — p. nied. Wpełzać.
Wpędzać, dok. Wpędzić; pędzić, zapędzać w środek czego, wganiać, pędzić, gnać na wyższe miejsce; wbijać, wtykać, wpychać z wielkim rozmachem; nasadzać, nabijać. wtłaczać na co; w. kogo w chorobę, w długi = przyprawiać; w. kogo w grób = przyprawiać o śmierć.
Wpętać, wplątać, uwikłać w pęta.
Wpiąć — p. nied. Wpinać.
Wpić — p. nied. Wpijać.
Wpierać, dok. Weprzeć; przypierając, wgniatając wciskać, wpędzać, wgniatać, wpychać; gwałtem wmawiać co w kogo, zmuszać kogoś do czegoś; w. ś., wciskać ś., wpychać ś.
Wpijać się, dok. Wpić ś.; przenikać w głąb, wchodzić wewnątrz czego, wciskać ś., wrażać ś., wwierać.
Wpiłowywać (się), piłując zagłębiać (ś.) w co, wrzynać (ś.).
Wpinać, dok. Wpiąć; zapinając wtykać coś śpiczastego.
Wpis, wpisanie, wciągnięcie w księgę aktów; akt, wpisany do ksiąg urzędowych = poświadczający wniesienie sprawy; opłata za wpisanie aktu do księgi; opłata szkolna a. uniwersytecka za naukę; zapisanie ś.
Wpisać — p. nied. Wpisywać.
Wpisowe (-ego), opłata za wpisanie do księgi, za chęć należenia do czego; opłata w szkole a. uniwersytecie za naukę; pieniądze, uzyskane z tej opłaty.
Wpisowy, dotyczący wpisu a. zapisu w księdze.
Wpisywać, dok. Wpisać; zapisywać wewnątrz czego, wciągać do księgi; wpisywać do księgi akt, poświadczający wniesienie sprawy; w gieom., kreślić figurę gieometryczną wewnątrz drugiej, tak by wszystkie wierzchołki pierwszej leżały na bokach drugiej; w. ś. komu w album, w sztambuch = zapisywać jaki wiersz a. sentencję na pamiątkę; być wpisanym, kreślonym w środku czego.
Wplatać, dok. Wpleść; plotąc, łączyć jedno z drugim, plątać, wiązać razem z innem; wplątywać, wciągać; w. ś., wplątywać ś., wdawać ś. w co.
Wplątać — p. nied. Wplątywać.
Wplątywać, dok. Wplątać; plącząc łączyć jedno z drugim, plątać co wokoło czego, uplątywać; przen., sprawiać, by ktoś wmieszał ś. w coś przykrego lub niebezpiecznego dla siebie, wikłać, wciągać kogo w co; w. ś., być wplątywanym, uplątywać ś., wikłać ś. w jakąś plątaninę, z której wydostać ś. trudno; wdawać się w coś niepotrzebnego, nieprzyjemnego lub szkodliwego dla siebie.
Wpląznąć się, wpełznąć.
Wpleszcz, owad dwuskrzydły, żyjący na owcach i wysysający ich krew, narzępik owczy.
Wpleszczeć, wbić na płask, wklepać, wgnieść.
Wpleść — p. nied. Wplatać.
Wplunąć — p. nied. Wpluwać.
Wpluwać, dok. Wplunąć; wrzucać z ust w co ślinę a. razem ze śliną.
Wpłaszać, dok. Wpłoszyć; płosząc, sttasząc wpędzać, wganiać w co.
Wpław, przysł., płynąć za pomocą rąk i nóg, bez użycia statku wodnego.
Wpłynąć — p. nied. Wpływać.
Wpływ, wpływanie, wpłynięcie czegoś do czegoś; wejście, wstąpienie, wniesienie czego: w. pieniędzy do kasy; to, co wpłynęło a. wpływa; suma pieniędzy wpłacona, dochód, przychód; moc, przeważne działanie, wywierane przez jedne osoby na drugie a. przez jakiś wypadek na dalsze, przyczyna, wywołująca pewne skutki; znaczenie, powaga, autorytet, wziętość, posłuch: mieć w-y u dworu = stosunki, osiągające pewien skutek starań.
Wpływać, dok. Wpłynąć; płynąc dostawać ś. wewnątrz czego, napływać do środka czego; płynąc przybywać, przyjeżdżać na okręcie: w. do portu; o rzece, o strumieniu: wpadać do większego zbiorowiska wodnego; być wnoszonym, wpłacanym: pieniądze w-ają do kasy; wywierać wpływ na osoby i wypadki, nadawać kierunek cudzym czynnościom, wywoływać pewne skutki, powodować następstwa: dobrze, dodatnio w. = ulepszać, uszlachetniać; źle, ujemnie w. = psuć, znieprawiać; w. na kogo, by coś uczynił lub czegoś zaniechał = namawiać, zachęcać, skłaniać.
Wpodłuż, przyim., w kierunku długości, wzdłuż.
Wpoić — p. nied. Wpajać.
Wpoprzek, przyim., w kierunku prostopadłym do kierunku długości, w kierunku szerokości w ukos.
Wpośród, przyim., w środku, w liczbie czego, wśród innych, między innemi.
Wpół, przysł., przez połowę, w połowie, na pół, na połowę; objąć kogo w. = w pasie, w talji. Przymiotniki, mające przedrostek wpół, oznaczają połowiczność, niezupełność, niedokładność przymiotu a. stanu; np. wpółchętny, wpółsurowy, wpółtrzeźwy, wpółprzytomny i t. p.
Wpracować — p. nied. Wpracowywać.
Wpracowywać, dok. Wpracować; przyzwyczajać, wdrażać do pracy; w. ś. = zagłębiać ś. w pracy, wziąć ś. gorliwie do czego, przyuczać ś., wprawiać ś.
Wpraszać, dok. Wprosić; prośbą wciągać dokąd, prosić, żeby kto wszedł, wziął udział w czym; prosić, aby móc należeć do czego, do jakiego towarzystwa; w. ś., błagać prawie usilnie, żeby wpuszczono dokąd, aby przyjęto.
Wpraszać, dok. Wprószyć; wrzucać, wkruszać, wsypywać coś miałkiego w co; w. ś., o ciele sypkim: sypać ś. w co, prószyć ś. w co.
Wprawa, wprawienie, wdrożenie, włożenie, wćwiczenie kogo a. siebie do jakiej pracy a. czynności; łatwość a. biegłość, osiągnięta w jakiej czynności przez częste jej powtarzanie, przez ćwiczenie.
Wprawdzie, przysł., istotnie, w samej rzeczy, w rzeczywistości; co prawda, prawdę mówiąc.
Wprawiacz, Wprawiciel, człowiek, który wprawia co w co a. kogo w co.
Wprawiać, dok. Wprawić; umieszczać, osadzać co w środku, wewnątrz czego, wpychać, wciskać, wtykać, wsadzać, umocowywać; w. szybę = wstawiać w ramę okienną; w. obraz w ramy = oprawiać; w. sztuczne oko = wstawiać na miejsce prawdziwego; w. zwichniętą, złamaną rękę a. nogę =nastawiać, aby weszła w staw właściwy; w. łatę, cerę = wszywać; w. zęby = wstawiać nowe, sztuczne na miejsce brakujących prawdziwych; wkładać, wsadzać, wprowadzać: w. rękę w co; wpędzać, wparowywać, wganiać, wplątywać, wikłać; przyprawiać kogo o co, doprowadzać kogo do czego, sprowadzać na kogo stan jaki: w. kogo w podziw, w zdumienie, w marzenie, w kłopot, w zły, w dobry humor; przyuczać, wkładać, wdrażać kogo w co: w. ś., nabierać wprawy, biegłości w czym, przyuczać ś. ćwiczeniem, wciągać ś., wćwiczać ś., wkładać ś.; być wprawianym.
Wprawiony, którego wprawiono; który ś. wprawił, wprawny, biegły, wyuczony.
Wprawnie, przysł., z wprawą, biegle, zręcznie.
Wprawność, biegłość, nabyta ćwiczeniem, wprawa, wzwyczajenie.
Wprawny, który nabył wprawy, biegły, ćwiczony.
Wprędce, przysł., po krótkim czasie, niebawem, wkrótce, niezadługo, wkrótce, wnet; naprędce, napoczekaniu.
Wprężać, dok. Wprężyć; prężąc wciskać, wpychać.
Wprosić — p. nied. Wpraszać.
Wprost, przyim., prosto przed siebie, w kierunku linji prostej; wręcz, bez ogródki.
Wprowadzać, dok. Wprowadzić; wieść, prowadzić do środka czego, wwodzić; prowadzić, wieść z niższego miejsca na wyższe; przywozić, przynosić, sprowadzać z zewnątrz; przen., być przyczyną, sprawcą jakiejś nowości, zaprowadzać coś, czego jeszcze nie było, urzeczywistniać co, dawać czemu życie, bieg; przen., nabawiać kogo czego, być przyczyną czyjejś zmiany humoru, usposobienia, wprawiać kogo w co: w. kogo w dobry, w zły humor; w. ś., być wprowadzanym; przenosić ś. na nowe mieszkanie, zajmować je swojemi sprzętami.
Wprowadzić — p. nied. Wprowadzać.
Wprószyć — p. nied. Wpraszać.
Wprząc — p. nied. Wprzęgać.
Wprzęgać, dok. Wprząc; zaprzęgać; w. ś., zaprzęgać ś.; być zaprzęganym; przen., brać na siebie jaką pracę uciążliwą, nad siły, podejmować się wykonania czegoś trudnego, brać na siebie obowiązek, przyjmować w czym udział.
Wprzęgły, wprzęgnięty, wprzężony.
Wprzód, Wprzódy, przysł., co do czasu: pierwiej, niż coś innego, najpierw, przedewszystkiem, uprzednio; co do miejsca: przed siebie, naprzód, przed innemi.
Wprzytomniać się, dok. Wprzytomnić ś.; jakby wcielać ś. w co swą przytomnością; wnikać myślowo wgłąb czego; zastanawiać się; badać co.
Wpust, wpuszczenie, wpuszczanie; część wystająca przedmiotu, wchodząca w zagłębienie drugiego; kant, w który ś. fugę wpuszcza; rowek, fuga, szpara, wycięcie, w które co wpuszczają; rura, służąca do przepływu wody itp; w. u zwierząt = otwór, służący do przyjmowania pokarmów; żart., zam. przełyk, usta, gęba, gardło.
Wpustne (-ego), opłata za wpuszczenie dokąd, za pozwolenie wejścia.
Wpustny, dotyczący wpustu, dania wstępu.
Wpuszczać, dok. Wpuścić; pozwalać wejść dokąd, dawać dostęp, wstęp dokąd, dopuszczać do środka czego, puszczać wewnątrz czego; wkładać, wstawiać, wciskać, wpychać, wbijać; spuszczając z góry, wrzucać, pozwalać wpadać w co, upuszczać; lać, wlewać; sypać, wsypywać; w. ś., być wpuszczanym.
Wpuścić — p. nied. Wpuszczać.
Wpychacz, człowiek, który co wpycha.
Wpychać, dok. Wepchać, Wepchnąć; pchając, umieszczać co siłą w środku czego; trąciwszy kogo a. co, wrzucać w co, wtrącać; zmuszać kogo do wejścia dokąd, do przyjęcia czego mimo niechęci; wtykać, wbijać, wrażać; popychając, pchając, przenosić, przesuwać kogo, co z niższego miejsca na wyższe; pchając nasadzać co na co, wtykać na co.
Wracać, dok. Wrócić; oddawać komu to, co ś. od niego wzięło, płacić dług, należność; oddawać, odsyłać z powrotem rzecz już wysłaną, otrzymaną; zawracać kogo z drogi, przywoływać z powrotem; czynić coś zrobionego, jakby niebyłym, odwoływać, uważać za niebyłe: w. komu słowo, przyrzeczenie; w. kogo do życia = przywracać mu życie, uzdrawiać go; w. z żołądka = wymiotować; w. a. w. ś., powracać na miejsce, z którego ś. wyszło, iść z powrotem; tak czynić, aby być uważanym za niebyłe; zaczynać istnieć na nowo, odnawiać ś., powtórnie przychodzić do istnienia, ponawiać ś.; o spożytych pokarmach: przez usta powracać, jako womit, oddawać gazy przez usta, odbijać ś.
Wrachować — p. nied. Wrachowywać.
Wrachowywać, dok. Wrachować; umieszczać w liczbie czego, wliczać pomiędzy co, zaliczać do czego.
Wradzać, dok. Wrodzić; nadawać komu a. czemu wraz z urodzeniem pewne przymioty nieodłączne; wpajać, wrażać, zaszczepiać; w. ś., rodzić ś., powstawać wraz z jaką istotą, jako jego przymiot nieodłączny; stawać ś. podobnym do kogo z urodzenia, odziedziczać po kimś jakieś przymioty.
Wradzać, dok. Wradzić; radząc, wmawiać co w kogo, radą usilną skłaniać kogo do czego.
Wradzić — p. nied. Wradzać.
Wraić — p. nied. Wrajać.
Wrajać, dok. Wraić; rając, radząc, wmawiać co w kogo, nastręczać, nasuwać komu jaką myśl.
Wrak, nm., kadłub okrętu, szczątki rozbitego okrętu.
Wrastać, dok. Wrosnąć, Wrość; rosnąc zagłębiać ś., wpajać ś. w co; być obrastanym ze wszystkich stron przez rosnące części organizmu; jakby wrósł w ziemię = jak wryty, nieruchomy.
Wraz, przysł., zaraz, natychmiast, w tej chwili, wnet; w. z i kim, z czym = w połączeniu, razem; wespół, wspólnie, jednocześnie.
Wraz, cios, rana od pchnięcia czymś ostrym.
Wraziciel, człowiek, który wraża co, wdraża do czego.
Wrazić — p. nied. Wrażać.
Wrażać, dok. Wrazić; wpychać, wtykać, wbijać, wsadzać co w co; przen., zaszczepiać, wpajać; w. komu co w pamięć = sprawiać, by zapamiętał; w. co sobie w pamięć = zapamiętywać; wpychać, wbijać, nasadzać co na co; wtrącać, mieszać w co; osadzać na czymś, jako wdziercę, uzurpatora; wywierać wrażenie, oddziaływać żywo na zmysły i wyobraźnię; w. ś., wciskać ś., wtykać ś.; przemocą wdzierać ś. na co; wtrącać ś., wgłębiać ś., wnikać, przenikać; mieszać ś. do czego, wdawać ś. w co; żywo oddziaływając na wyobraźnię, na umysł, pozostawać w pamięci.
Wrażenie, rzecz. od Wrażać; czucie, wywołane w umyśle ludzkim drogą zmysłów od przedmiotów świata zewnętrznego; stan uczuciowy, wywołany przedmiotami świata zewnętrznego a. wypadkami: w. wielkie, silne; sprawiać w. = wzruszać, przerażać, zadziwiać; szukać w-a a. silnych w-eń = niezwykłych, wstrząsających przygód; nie czyni to na nim w-a = nie wzrusza bynajmniej; przeszło to bez w-a = nikogo nie wzruszyło, nie zajęło, nie zaciekawiło.
Wrażeniowy, dotyczący wrażenia.
Wrażliwość, łatwość przyjmowania wrażeń, odczuwanie wrażeń, skłonność do silnych wzruszeń.
Wrażliwy, czuły na otrzymywane wrażenia, łatwo przejmujący ś., ulegający wrażeniom, skłonny do wzruszeń.
Wrąb, karb, nacięcie, kresa, pręga; wrąbywanie ś. w co, wciosywanie; pewne wiązanie w budowie, w którym jedne części wchodzą w nacięcia drugich; część lasu, wyznaczona na wyrąbanie, poręba; pozwolenie na rąbanie drzewa w cudzym lesie; w. wosku = krąg wosku stopionego.
Wrąbać — p. nied. Wrąbywać.
Wrąbywać, Wrębywać, dok. Wrąbać; rąbiąc wycinać zagłębienie w czym, robić toporem wcięcie w czym; w. ś., rąbiąc przedostawać ś. do środka czego.
Wrący — p. Wrzący.
Wrąg, Wręga, jeden z balów zgiętych, stanowiących żebra statku wodnego.
Wrążek, sztuka drzewa świerkowego, używana do budowy galarów.
Wreszcie, przysł., wkońcu, nakoniec, nareszcie; zresztą, niechaj już, niechby.
Wrębek, zdr. od Wrąb.
Wrębne (-ego), opłata za pozwolenie rąbania w cudzym lesie.
Wrębny, dotyczący wrębu; koła w-e = dwa koła wielkie, przechodzące przez bieguny świata i punkty przesilenia, porównania dnia z nocą, dzielące równik i zodjak na cztery części, służące do wskazywania czterech pór roku.
Wręcz, przysł., zbliska, oko w oko, twarz w twarz, osobiście; wprost, otwarcie, bez ogródki, nie owijając w bawełnę, nie uciekając ś. do omówień.
Wręczać, dok. Wręczyć; oddawać komu do rąk własnych, składać co w czyje ręce.
Wręczyciel, człowiek, który co wręcza.
Wręczycielka, forma żeńska od Wręczyciel.
Wręga — p. Wrąg.
Wręgonogi, rząd ślimaków morskich, przezroczystych, galaretowatych, o nodze ścieśnionej w pionową wręgę płetwową.
Wrodzić — p. nied. Wradzać.
Wrodzony, dany razem z życiem, przyrodzony, nienabyty.
Wrogi, właściwy wrogowi, stanowiący własność wroga, nieprzyjazny, nieprzyjacielski.
Wroki (-ów), dań, kara pieniężna.

Wroni, tyczący ś. wrony; czarny, jak pióra u wrony; w-ie oko — p. Kulczyba.
Wroniawy, czarniawy.

Wronik, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.

Wronopopielaty, popielato-siwy, jak wrona.
Wroność, kolor czarny, lśniący.
Wrony, barwy czarnej; u konia: kary.
Wrosłooki, mający oczy osadzone nieruchomo w skorupie: skorupiaki w-ie = siadłookie.
Wrosły, który w co wrósł.
Wrosnąć, Wrość — p. nied. Wrastać.
Wrośle (-li), rodzaj grzybów, pasorzytujących na żywych roślinach.
Wrota, brama podwórzowa, wielkie drzwi; wąwóz, przesmyk górski; będzie i przed naszemi w-ami słońce = i do nas szczęście zawita; w. do raju = wstęp do szczęścia, do wieczności szczęśliwej; otworzyć komu w. do czego = ułatwić dostęp do czego, osiągnienie czego; patrzeć, jak cielę na malowane w. = gapić ś. bezmyślnie.


Wrotkarka, forma żeńska od Wrotkarz.
Wrotkarski, odnoszący ś. do wrotkarza.
Wrotkarstwo, sport ślizgania ś. na wrotkach, skating (sketin).
Wrotkarz, mężczyzna, ślizgający ś. na wrotkach, używający sportu wrotkowskiego.
Wrotna (-ej), odźwierna.
Wrotnica, jedno skrzydło wrot, otwierające ś.
Wrotniczy, należący do wrotnika, do odźwiernego; rzecz., służący, pilnujący bramy, wrót, otwierający je, odźwierny.
Wrotnisko, tor, umyślnie zbudowany do ślizgania ś. na wrotkach, skating-ring (sketinryng).
Wrotny, dotyczący wrót, należący do wrót; mający być zwróconym, powrotny, zwrotny; rzecz., służący, pilnujący wrót, odźwierny.


Wróbelek, Wróbeleczek, mały wróbel.
Wróblę, Wróblątko, pisklę wróbla.
Wróbli, odnoszący ś. do wróbla, należący do wróbla, właściwy wróblowi; w-e języczki = drobna roślinka, ścieląca ś. po ziemi, z rodziny rdestowatych, rdest ptasi; w-e proso — p. Nawrót.
Wróblica, Wróbliczka, samica wróbla.
Wróblik, mały wróbel.
Wróblowaty, podobny do wróbla; w lm., w-te, rząd ptaków małych a. średniej wielkości, żywiących ś. ziarnem, jagodami a. owadami i posiadających narząd śpiewny.
Wróblowiec, pająk dymaczkowaty z rzędu toczących.
Wróblowy — p. Wróbli.
Wróblówka, motyl z rodziny sówek, z podrzędu nocnicówek.
Wrócić — p. nied. Wracać.
Wróg, nieprzyjaciel, człowiek, źle życzący i źle czyniący innym, człowiek a. naród, walczący z innym, adwersarz, przeciwnik; w. rodzaju ludzkiego = szatan.

Wróżba, przepowiadanie przyszłości, wieszczenie, prorokowanie; to, co ś. prorokuje o przyszłości, wieszczba, przepowiednia, proroctwo; znak, mający przepowiadać przyszłość, wróżka, omen; rozpocząć co pod złą w-ą = nieszczęśliwie, wśród okoliczności nieprzyjaznych; zacząć co pod dobrą w-ą = szczęśliwie.
Wróżbiarka — p. Wróżka.
Wróżbiarski, dotyczący wróżbiarza, właściwy wróżbiarzowi, wieszczy, przepowiedni, proroczy.
Wróżbiarstwo, sztuka wróżenia, przepowiadania przyszłości.
Wróżbiarz, Wróżbita, Wróżek, człowiek, trudniący ś. przepowiadaniem przyszłości z pewnych oznak, prorok, wieszczek.
Wróżbit, Wróżbita — p. Wróżek.
Wróżbitka, forma ż. od Wróżbita.
Wróżebny, dotyczący wróżby, wróżbiarski.
Wróżek — p. Wróżbiarz.
Wróżka, znak, zapowiadający co na przyszłość, wróżba, omen; wróżenie, wieszczenie, odgadywanie przyszłości; kobieta, trudniąca ś. przepowiadaniem przyszłości, prorokini, wieszczka, wróżbiarka.
Wróżnik — p. Wróżek.
Wróżyć, odgadywać przyszłość, wieszczyć, prorokować; rokować co komu na przyszłość, przepowiadać; tuszyć, mieć nadzieję, że się co stanie.
Wrunąć, wedrzeć ś., wpaść dokąd z hałasem, z trzaskiem.
Wrychle, przysł., rychło, prędko, niebawem, wkrótce, zaniedługo, wnet.
Wryć — p. nied. Wrywać.
Wryjek, owad z podrzędu tęgopokrywych.
Wryjkowaty, podobny do wryjka.

Wrytoszczękie, rząd ryb kościstych.
Wryty, wgłębiony w co za pomocą rylca; wpojony, wrażony głęboko: w. w pamięć; wkopany: stoi, jak w. = stoi nieruchomie, osłupiały z podziwu.
Wrywać, dok. Wryć; ryjąc zagłębiać co w co, wkopywać, wciskać, wpychać, wtykać; w. ś., ryjąc zagłębiać ś., wbijać ś. w głąb, wciskać ś., wpychać ś.
Wrywać się, dok. Werwać się; wdzierać ś. dokąd gwałtem, przemocą wpadać w głąb czego.
Wrzask, mocny, przenikliwy głos człowieka a. zwierzęcia; krzyk przenikliwy, gwar wielki głośnej rozmowy wielu osób, hałas.
Wrzaskliwie, przysł., z wrzaskiem, głosem przenikliwym, bardzo głośno, hałaśliwie, krzykliwie.
Wrzaskliwy, krzyczący przeraźliwie, bardzo krzykliwy; pełen wrzasku, hałasu; skłonny do wrzasku, lubiący kłócić ś., podnoszący głos z byle powodu; mający zwyczaj mówić, rozprawiać mocnym, podniesionym głosem.
Wrzasnąć — p. nied. Wrzeszczeć; krzyknąć przeraźliwie.
Wrzawa, szum, wielki szmer, hałas, gwar, zgiełk, powstający, gdy wiele osób zacznie naraz głośno mówić.
Wrzawić, robić wrzawę, podnosić zgiełk.
Wrzawisko, okropna wrzawa, hałas przeraźliwy.
Wrzawliwy, pełen wrzawy, szumu, hałasu, wrzasku; zgiełkliwy, gwarny.
Wrząco, przysł., gorąco, ogniście; zapalczywie, gniewliwie, namiętnie, gwałtownie.
Wrzącość, przymiot tego, co jest wrzące.
Wrzący, który wre, kipiący; gorący, skwarny; zapalczywy, namiętny, gwałtowny; awanturniczy, zawadjacki.
Wrzątek, płyn, doprowadzony do punktu wrzenia, gotowania ś.; ukrop, kipiątek, war.

Wrzeciennica, ryba koścista skrzelowata, piersiopłetwa, wrzecionkowata; padalec, płaz podobny do wrzeciona.
Wrzecionak, rodzaj grzybka.
Wrzecioneczka, owad z rządu dwuskrzydłych, pszczółkowatych.
Wrzecioniarz, Wrzecieniarz, rzemieślnik, trudniący ś. wyrobem wrzecion.
Wrzecionko, małe wrzeciono.
Wrzecionkoryb, ryba koścista skrzelowata, brzuchopłetwa, piszczałkowata.
Wrzecionkowaty, mający kształt wrzeciona, owalno-podłużny: ryby w-e = gromada ryb piersiopłetwych, skrzelowatych.
Wrzecionnik, owad z rzędu dwuskrzydłych, kosmatych.

Wrzecionowaty, mający kształt wrzeciona.

Wrzecznikowate, rodzina roślin wodnych a. błotnych, należących do rzędu szlamowych.
Wrzeczy — p. Wrzekomo.
Wrzeć, o płynie: warzyć ś., kipieć, wreć; burzyć ś.; przemieniać ś. w parę w całej swej zawartości, burzliwie, z przewalaniem ś. i bełkotem, gotować ś., przewracać ś. ze szmerem i szelestem, wytryskać gwałtownie; przen., poruszać ś. w różnych kierunkach, mieszać ś., jak gotująca ś. woda w garnku: tłum wre, mrowisko wre; odbywać ś. z wielkim hałasem, wrzawą, z wielką zawziętością: wre bitwa, wre robota, wrze wojna; przen., burzyć ś., wzruszać ś., roznamiętniać ś., być w stanie rozgorączkowania, rozjątrzenia, kipieć namiętnością; w domu wre, jak w garnku = pełno kręcących ś. gorączkowo ludzi; cały dzień wrzało, jak w garnku = była burza z piorunami i grzmotami.
Wrzedzianka — p. Wrzodzianka.
Wrzekomo — p. Wrzkomo.
Wrzekorak, rodzaj skorupiaka.
Wrzenie, gwałtowne wywiązywanie się pary przy gotowaniu wody lub innego płynu; burzenie się, głuchy gniew, niepokój, niezadowolenie ogólne, bunt; punkt w-a = temperatura, przy której płyn, przy pewnym ciśnieniu atmosferycznem, przechodzi w stan wrzenia.
Wrzepiać, dok. Wrzepić; wrażać, wtykać, wścibiać, wmuszać co w kogo; wpychać, wbijać; w. wzrok = patrzeć przenikliwie, patrzeć w jedno miejsce; dokuczać komu czym, narażać kogo na przykrość; w. komu co = bić, ćwiczyć; w. ś., wciskać ś., wrywać ś., przedostawać ś. dokąd gwałtem.
Wrzesień, dziewiąty miesiąc roku.
Wrzeszcz, człowiek wrzaskliwy, hałaśnik, krzykacz.
Wrzeszczeć, dok., Wrzasnąć; krzyczeć przenikliwie, podnosić wrzask robić hałas, wrzawę; skarżyć się na co głośno.

Wrześniak, źrebiec a. koń, urodzony we wrześniu, zatrzymujący po siedmiu latach już na zawsze te same cechy na zębach; zając, urodzony we wrześniu.
Wrześniaczka, źrebica a. kobyła, urodzona we wrześniu.
Wrześniowy, dotyczący miesiąca września, odbywający ś. we wrześniu; dotyczący rośliny wrześni.
Wrześniówka, wycieczka zamiejska we wrześniu.
Wrzezać — p. nied. Wrzezywać.
Wrzezywać, dok. Wrzezać; wrzynać, wkrawać, wcinać.

Wrzkomo, Wrzekomo, W rzeczy, przysł., niby, niby to, jakoby, tylko na pozór, udanie, pozornie.
Wrzodek, mały wrzód.
Wrzodliwy, Wrzodowaty, pełen wrzodów, okryty wrzodami.
Wrzodnica, owad bezskrzydły z poskocznych.
Wrzodowacieć, Wrzodowieć, dostawać wrzodów, okrywać ś. wrzodami; zamieniać ś. na wrzód.
Wrzodowy, dotyczący wrzodu.
Wrzodzianka, Wrzedzianka, Wrzodzienica, czerwona bolesna ropiejąca nabrzmiałość guzowata na ciele, czyrak.
Wrzodzieć — p. Wrzodowieć.
Wrzodzienica — p. Wrzodzianka.
Wrzodzik, mały wrzód.

Wrzosak, motyl z podrzędu miernikowców, rodziny drzewiniaków, przylepek wrzosak.
Wrzosiec, roślina trwała z rodziny wrzosowatych.
Wrzosik, rodzaj wrzosu.
Wrzosisty, zarosły wrzosem.
Wrzosowate, krzewy mniejsze a. większe z rzędu wrzosowych.
Wrzosowina, wrzos, zebrany do przykrywania roślin.
Wrzosowisko, grunt uprawny, zarosły poprzednio wrzosem; kępa wrzosu.
Wrzosowy, dotyczący wrzosu, zrobiony z wrzosu; ziemia w-a = na której rośnie wrzos; w lm., w-e, rząd roślin z szeregu zrosłopłatkowych, krzewy a. drzewa.
Wrzosówka, ziemia wrzosowa.
Wrzośnica, owad z rzędu dwuskrzydłych, muchowatych.
Wrzód, guzowate zapalenie na ciele a. w ciele, w którym zebrała ś. ropa, ropień, abces, czyrak, fistuła.
Wrzucać, dok. Wrzucić; rzucać, miotać, ciskać, sypać co w środek czego; w. co na co = rzucać, ciskać, miotać co na wierzch czego, narzucać; w. ś., rzucać ś., ciskać ś., wpadać w co a. na co; wrywać ś., wdzierać ś., napadać; żart., wchodzić gwałtownie w co a. do czego: w. ś. w dorożkę, w tramwaj = wsiadać z rozmachem.
Wrzut, wrzucanie, wrzucenie.
Wrzutny, dotyczący wrzucania.
Wrzynać, dok. Werznąć; rznąc robić w czym zagłębienie, rowek, karb, fugę; wcinać, wkarbowywać; w. ś., rozcinając, rozrzynając co, przenikać wewnątrz czego; wciskać ś., gnieść, uwierać.
Wsadzać, dok. Wsadzić; umieszczać co wewnątrz czego; sadowić, sadzić w czym; wsuwać, wtykać, wpychać, wciskać; umieszczać kogo w takim miejscu, że wyjść z niego trudno, zamykać gdzie: w. do kozy, do więzienia; umieszczać, sadzać, sadowić na wierzchu czego: w. na konia, w. czapkę na głowę; wynosić na urząd, na dostojeństwo; w. kogo na kogo, dawać mu wyższe miejsce, stanowisko, urząd, niż innemu; podszczuwać kogo, nasadzać kogo przeciw komu, podszczuwać, podbechtywać; w. ś., być wsadzanym; dostawać ś. dokąd.
Wsadzić — p. nied. Wsadzać.
Wsarkać, dok. Wsarknąć; sarkając. siąkając, wciągać.
Wschodek, mały wschód, stopień; w lm., w-ki, schodki.
Wschodni, dotyczący wschodu słońca, będący z tej strony, gdzie słońce zdaje ś. wschodzić; idący od wschodu; mieszkający na wschodzie, pochodzący ze wschodu; dotyczący Wschodu, t. j. wschodnio-południowej części Europy i Azji; kościół w. = grecko-katolicki; kwestja w-a = zagadnienia polityczne, związane ze Wschodem; języki, narody w-ie = semickie a. mongolskie; rysy twarzy w-ie = semickie.
Wschodnio, przysł., w kierunku na wschód a. ze wschodu: w.-południowy = leżący między wschodem a południem; w.-północny = leżący między wschodem a północą.
Wschodowaty, z kształtu podobny do wschodów, tarasowaty.
Wschodowy, dotyczący wschodu, odnoszący się do wschodów.
Wschodzić, dok. Wzejść, Wznijść, Wzniść; z niższego poziomu dostawać ś. na wyższy; o nasionach roślin: ukazywać ś. nad powierzchnią gleby, kiełkować, puszczać kiełki z ziemi; o ciałach niebieskich: ukazywać ś. nad linją horyzontu; zaczynać ś., brać początek, ukazywać się.
Wschodzień, wiatr wschodni.
Wschodzisty, wznoszący się w górę amfiteatralnie; dotyczący wschodów.
Wschopić się, pokwapić się.
Wschód, przedostawanie się z niższego miejsca na wyższe, podnoszenie ś., wschodzenie; miejsce, przez które wschodzi się w górę czego; jeden ze stopni schodów, drewniany, żelazny, kamienny, betonowy i t. p.; w. rośliny = kiełkowanie; o ciałach niebieskich: ukazywanie ś. nad linją horyzontu; strona świata, w której słońce wschodzi; kraje, leżące na wschodzie względem nas: blizki w. = Bałkany, Azja zachodnia, Egipt; daleki“ w. = Azja wschodnia, Chiny, Japonja, Indje, Syberja wschodnia; narody, zamieszkujące to kraje.
Wschwał, przysł., w wyrażeniu: na w. = wybornie, znakomicie, doskonale, pysznie, nad wyraz.
Wsep, Wsypka, wsypywanie; to, co wsypują; poszewka, w którą wsypują pierze.
Wsiać — p. nied. Wsiewać.
Wsiadać, dok. Wsiąść, Wsieść; umieszczać ś., sadowić ś. w środku czego a. na wierzchu czego: w. na konia; dostawać ś. do środka czego a. na co; w. na kogo, brać nad kim górę, siodłać go, opanowywać; łajać kogo, besztać; napadać na kogo zbrojno, następować mu na kark; w. na kogo z góry = zacząć mu ostro wymyślać; w. na tron = wstępować; zapadać ś., osiadać, wklęsać.
Wsiadane (-ego), chwila przed wyruszeniem w drogę, wyjezdne; znak do wyruszenia w drogę, hasło do drogi; na w-em = przepicie pożegnalne przy odjezdnem, strzemienne.
Wsiadanie — p. Wsiadać.
Wsiarz, wieśniak, rolnik, ziemianin.
Wsiąk, wsiąkanie.
Wsiąkać, dok. Wsiąknąć; o płynie: przedostawać ś. wewnątrz jakiego ciała przez maleńkie otwory; wciągać, wchłaniać w siebie małemi otworami; przen., przenikać, wrażać ś., ginąć bez śladu, przepadać, znikać.
Wsiąknąć — p. nied. Wsiąkać.
Wsiąść — p. nied. Wsiadać.
Wsiec — p. nied. Wsiekać.
Wsiekać, dok. Wsiec; za pomocą sieczenia, robienia otworu, wpuszczać, wsadzać co w co, wrzynać; wcinać.
Wsieść — p. nied. Wsiadać.
Wsiew, wsiewanie, wsianie; to, co ś. wsiewa: ziarno, nasienie; zasiew, posiew.
Wsiewać, dok. Wsiać; sypać, rzucać nasiona w ziemię, aby wzeszły; w. ś., być wsiewanym.
Wsikać, dok. Wsiknąć; sikając wtryskiwać płyn wewnątrz czego, wstrzykiwać, wszprycowywać.
Wsiknąć — p. nied. Wsikać.
Wsina, licha, uboga wieś.
Wsisko, wielka, brzydka wieś; miejsce, gdzie niegdyś była wieś.
Wskakiwać, dok. Wskoczyć; skacząc dostawać ś. wewnątrz czego a. na wierzch czego; przen., mieszać ś. do czego niepotrzebnie, wścibiać ś., wtrącać ś. do czego; porywać ś., zrywać ś. z miejsca gwałtownie.
Wskarmić, karmiąc podchować, podkarmić.
Wskasywać (się), dok. Wskasać (ś.); podkasywać (ś.), podginać (ś.), uginać (ś.).
Wskaz, giest rozkazujący, skinienie; rozkaz ustny; przekaz pieniężny, polecenie na piśmie, asygnacja; w. sądowy = wyrok, dekret.
Wskazać — p. nied. Wskazywać.
Wskazanie, rzecz, od Wskazać; rada, polecenie, rozkaz, wskazówka; cecha znamienna, wydarzenie typowe, pozwalające orjentować ś. w czym, określić co, przewidzieć co.
Wskazany, którego wskazano, pożądany, konieczny, wymagany samą logiką rzeczy.
Wskaziciel, palec wskazujący.
Wskazówka, to, co wskazuje nam drogę postępowania, pozwala określić co, zorjentować ś. w czym; rada, polecenie; w. u zegara = strzałka, pokazująca cyfry godzin, minut i sekund, indeks; podobna strzałka z różnych przyrządów technicznych i fizycznych.
Wskazujący, który wskazuje; palec w. = drugi (za wielkim).
Wskazywać, dok. Wskazać; ukazywać, pokazywać jakby palcem, wyciągniętym w pewnym kierunku i zwróconym ku pewnemu przedmiotowi, zwracać uwagę czyjąś na coś giestem a. słowem; znaczyć, oznaczać, znamionować, pozwalać przewidywać co; pouczać, jak co ma być zrobione, wykonane; w. kogo, skazywać na karę wyrokiem sądowym a. administracyjnym; rozkazywać, polecać, zalecać; oznajmiać komu swą wolę przez kogo; w. co na kogo, przekazywać, cedować, asygnować.
Wskaźnik, to, co ukazuje; wskazówka.
Wskoczyć — p. nied. Wskakiwać.
Wskok, przysł., skokiem, biegiem, śpiesznie, szybko, co żywo, w lot.
Wskopać — p. nied. Wskopywać.
Wskopywać, dok. Wskopać; kopiąc poruszać, wzruszać spulchniać.
Wskos, przysł., na poprzek, w poprzek, na ukos, na przełaj, ukośnie, ukosem, pochyło, na wskos.
Wskośnie, przysł., ukośnie, ukosem, pochyło.
Wskośny, idący po linji przekątniej, ukośny, pochyły.
Wskórać, dopiąć celu, osiągnąć cel, dokazać swego, otrzymać co.
Wskroś, Wskróś, przysł., przez środek czego aż na drugą stroną, na wylot; dokładnie, doskonale, zupełnie, całkowicie; wszechstronnie, od końca do końca, na wskroś, skróś; pod włos.
Wskrzesać, dok. Wskrzesnąć; odzyskiwać nanowo życie, powracać do życia, ożywać, zmartwychwstawać; przen., powracać do dawnego kwitnącego stanu.
Wskrzesać — p. nied. Wskrzesywać.
Wskrzesiciel, człowiek, który wskrzesza; Zbawiciel, Zbawca.
Wskrzesicielka, forma żeńska od Wskrzesiciel.
Wskrzesić, Wskrzesnąć — p. nied. Wskrzeszać.
Wskrzesywać, dok. Wskrzesać; wydobywać iskry, uderzając stalą o twardy kamień, krzesać.
Wskrzeszać, dok. Wskrzesić; przywracać życie zmarłemu; przywracać do dawnego kwitnącego stanu, do dawnego bytu; odnawiać, podźwigać nanowo; w. w pamięci = przypominać rzeczy dawne, zapomniane obrazy i wspomnienia, odnawiać je.
Wskrześca — p. Wskrzesiciel.
Wskrześnięcie, powrót do życia, zmartwychwstanie.
Wskrzykać, dok. Wskrzyknąć; odzywać się raz po raz głośno, wykrzykiwać.
Wskrzyknąć — p. nied. Wskrzykać.
Wskurzyć, wzbić kurzem, podkurzyć, podnieść w górę kurzawą.
Wsławiać, dok. Wsławić; czynić sławnym, rozsławiać, rozgłaszać czyjąś sławę; wychwalać, wysławiać; w. ś., nabierać rozgłosu, stawać ś. sławnym; rozgłaszać ś., przechodzić z ust do ust, roznosić się.
Wsłuchać się — p. nied. Wsłuchiwać się.
Wsłuchiwać się, dok. Wsłuchać się; starać się dobrze słyszeć i zrozumieć, pilnie i uważnie słuchać, przysł., uchiwać ś. odgłosom, starać ś. rozeznać słuchem.
Wsmarować — p. nied. Wsmarowywać.
Wsmarowywać, dok. wsmarować; smarując starać ś., żeby smarowidło przenikło wewnątrz czego, wcierać; w. ś., nacierać ś.; być wsmarowywanym.
Wsmętniony, zasmucony, smętny, melancholijny.
Wsobiać się, dok. Wsobić ś.; wciskać ś., wkradać ś, wdzierać ś., dostawać ś. dokąd podstępem; wkorzeniać się, zakorzeniać się, gruntować gdzie swoje panowanie, swoje władanie i t. p.
Wsolić, włożyć w sól, sól wsypać wewnątrz czego; w. komu baty = dać mu w skórę, obić go.
Wspaczać, dok. Wspaczyć; czynić wspacznym, nadawać kierunek wsteczny, czynić, że ś. coś cofa; sprawiać, że ś. coś komu nie udaje; w. ś., iść w kierunku wstecznym, cofać się.
Wspaczność, kierunek wsteczny.
Wspaczny, skierowany wstecz, wsteczny, idący wspak; przeciwny, niepomyślny; zrozumiany a. wykonany w sposób przeciwny, niż należy, opaczny.
Wspak, przysł., od końca do początku, w stronę wręcz przeciwną właściwemu kierunkowi, wstecz; przeciwnie, niż należy, na opak, opacznie; wbrew powszechnie przyjętym obyczajom, przeciwnie, niż inni czynią; w niwecz; pisać w. = od prawej ręki do lewej; w. komu a. czyjej woli ś. stawić = sprzeciwiać ś., opierać ś.; w. obrócić się = pójść w niwecz.
Wspakiem, przysł., wspak, na opak, opacznie.
Wspamiętać — p. nied. Wspamiętywać.
Wspamiętywać, dok. Wspamiętać; przypominać, wspominać, przywodzić na pamięć.
Wspaniale, przysł., świetnie, okazale, ostentacyjnie, pysznie, przepysznie; hojnie, szczodrze, bogato, szczodrobliwie, szlachetnie, zacnie, wielkodusznie; wspaniałomyślnie.
Wspaniałomówny, wspaniały w mowie.
Wspaniałomyślnie, przysł., szlachetnie, z darowaniem winy, zacnie, wielkodusznie, szczytnie, wzniośle, górnie.
Wspaniałomyślność, wspaniałość myśli, szlachetność, wzniosłość, zacność uczuć, szczytność, górność ducha, wielkoduszność.
Wspaniałomyślny, wspaniale, szlachetnie myślący, wielkoduszny, szczytny, wzniosły, zacny; szczodry, przebaczający, darowujący winy.
Wspaniałość, zacność, szlachetność, górność uczuć i myśli; wzniosłość ducha, wielkoduszność; okazałość, majestatyczność, przepych; hojność, szczodrobliwość, szczodrota.
Wspaniały, znany, szlachetny, wspaniałomyślny, wielkoduszny; przebaczający winy, łaskawy, hojny, szczodry, szczodrobliwy; odznaczający ś. przepychem, majestatyczny, okazały, pyszny, bogaty, świetny, pięknej postaci, pięknej budowy, imponujący ogromem i pięknością: w. budynek.
Wspanoszeć, wzbogacić ś., przyjść do zamożności, porość w pierze, nabrać pychy dorobkiewicza.
Wspanoszyć, panem uczynić, wzbogacić; w. ś. — p. Wspanoszeć.
Wspar, rodzaj samołówki na ptaki; ptasznik; na w-rze = na widoku, na oku wszystkich.
Wsparcie, podparcie, danie podpory, oparcie na czym; pomoc dana komu, zapomoga pieniężna, wspomożenie, jałmużna; w. ś., oparcie ś. o co; sprzeciwianie się.
Wsparty, który się oparł na czym, oparty, który otrzymał wsparcie.
Wspiąć się — p. nied. Wspinać ś.
Wspierać, dok. Wesprzeć; dawać podporę, oparcie, opierać, dźwigać na sobie; przen., pomagać, wspomagać, dawać pomoc, dawać wsparcie, udzielać zapomogi, zasiłku pieniężnego, wspomagać jałmużną; wstrzymywać natarcie, opierać ś., odpierać, spychać z jakiego miejsca, zmuszać do cofania ś.; zwalczać; w. pieniędzmi = udzielać jałmużny, zapomogi; w. radą = dobrze radzić, udzielać rady; w. ś., mieć co za punkt oparcia, za podporę, opierać ś. na czym, na kim; przen., znajdować w czym pomoc, wspomożenie, polegać na czym; radzić sobie, dawać sobie radę, ratować ś. czym; nawzajem ś. wspierać, nawzajem ś. podtrzymywać, by nie upaść; nawzajem sobie pomagać, nieść sobie pomoc wzajemną, dawać sobie nawzajem wsparcie; wstrzymywać ś. w natarciu, zatrzymywać ś. w pędzie, napotkawszy silną przeszkodę, cofać ś. z obranej drogi; sprzeciwiać się czemu, gardłować przeciw czemu, opór stawiać, opierać się czemu.
Wspiętrzyć (się), wznieść (się) piętrami, nastroszyć się.
Wspinać się, dok. Wspiąć się; o roślinach: piąć ś. w górę, czepiając się różnych przedmiotów, wić ś. w górę; o czworonogach: stawać na tylnych nogach, przednie wraz z całym ciałem podnosząc do góry i przybierając postawę pionową, stawać dęba; o ludziach: podnosić ś. na palce dla dosięgnięcia czegoś a. zobaczenia czegoś przez wierzch zasłaniających przedmiotów; przen., piąć ś. do góry, starać ś. zająć wyższe stanowisko pod jakim względem.
Wspławiać, dok. Wspławić; sprawiać, żeby coś pływało po wierzchu czego; moczyć.
Wspłodzić, spłodzić, stworzyć, wytworzyć, zrodzić.
Wspłonąć, zapalić ś. nagle płomieniem; wybuchnąć, spalić.
Wspłynąć — p. nied. Wspływać.
Wspływać, dok. Wspłynąć; wypływać na wierzch, pod wierzch.
Wspodobać się komu, wzbudzić ku sobie upodobanie.
Wspomagać, dok. Wspomóc; pomagać komu, wspierać kogo pomocą, udzielać komu pomocy, dawać ratunek; udzielać komu zasiłku pieniężnego, zapomogi, jałmużny; w. ś., pomagać sobie wzajemnie, dawać sobie wzajemnie pomoc, wspierać ś. nawzajem.
Wspominać, dok. Wspomnieć; przywodzić sobie co na myśl, przypominać sobie co; zwracać uwagę na co, zastanawiać ś. nad czym; w. komu co = przywodzić na pamięć, przypominać; wzmiankować co, napomykać o czym.
Wspominek, wzmianka, wspomnienie; w lm., w-i, uroczystość dla uczczenia pamięci zmarłych, zaduszki, dziady.
Wspomnieć — p. nied. Wspominać.
Wspomnienie, przywiedzenie sobie albo komu czego na pamięć, przypomnienie, odnowienie ś. w pamięci, obudzenie w pamięci, zrobienie wzmianki, napomknięcie; to, co sobie przypominamy, obraz zdarzeń minionych, odnowionych w pamięci.
Wspomocnik, ten, co wspomaga.
Wspomoga — p. Wspomożenie.
Wspomożenie, udzielenie pomocy; pomoc dana komu; wsparcie, zasiłek pieniężny, jałmużna.
Wspomożyciel, Wspomagacz, człowiek, który wspomaga.
Wspomóc — p. nied. Wspomagać.
Wspora, Wspór, to, co ś. podpiera; podpora, podstawa; w budow., kamień, stanowiący podstawę kosza a. łuku sklepieniowego: w. podokienna = ściana od spodu okna, do tła izby sięgająca albo zamiast niej kratka, ze słupków zrobiona; w fortyf., bryła z muru, w kształcie różnoboku, stanowiąca część obwarowania fortecznego; przen., zasada, podstawa, fundament, ostoja.
Wspornik, w budown., kamień, z pod spodu krzywo podciosany, ze ściany sterczący i służący da podparcia wydatnego ściennego pasa wyskoku wieńca w krajniku a. też tła kamiennego w balkonie.
Wsporny, odnoszący ś. do wspory; podpierający, podtrzymujący.
Wspólniczka, Spólniczka, kobieta, należąca do jakiego czynu, spółki, przestępstwa, pracy.
Wspólnictwo, Spólnictwo, należenie do czego, współdziałanie, uczestnictwo, udział, spółka.
Wspólniczyć, Spólniczyć, należeć do czego wespół z kim, wspólnie działać, pracować z kim, brać udział w czym, być uczestnikiem czego.
Wspólnie, Spólnie, przysł., łącznie, razem, wespół z innymi, wraz z kimś drugim.
Wspólnik, Spólnik, towarzysz, kolega, człowiek, należący do spółki z kim, do jakiego przedsiębiorstwa, do handlu z kim innym, biorący w czym udział, uczestnik.
Wspólność, Spólność, odbywanie razem, przez wiele osób jakiej czynności a. pracy; posiadanie czego przez wiele osób jednocześnie, wspólne władanie czego, własność komunistyczna.
Wspólnota, Spólnota, wspólna własność czegoś, co należy do pewnej grupy ludzi, np. gminy; jednota.
Wspólny, Spólny, jeden dla wszystkich, powszechny, ogólny; zobopólny, wzajemny; wspólnie do innych należący; zarówno i innych obchodzący, jednako wszystkich tyczący się.
Współ, Wespół, przysł., razem, wspólnie z innym, łącznie, wraz, społem; wzajemnie, zobopólnie.
Współapostoł, Spółapostoł, towarzysz w apostolstwie, apostoł w stosunku do drugiego apostoła.
Współarendarz, Spółarendarz, człowiek arendujący, dzierżawiący co, wspólnie z drugim arendarzem, współdzierżawca.
Współbiesiadnictwo, wspólne pożycie dwuch a. więcej gatunków roślinnych a. zwierzęcych w celu wzajemnego żywienia ś. albo wspólnej obrony, współżycie, symbjoza, komensalizm.
Współbiesiadniczka, Spółbiesiadniczka, kobieta, należąca do biesiady, biesiadująca razem z innymi, uczestniczka biesiady.
Współbiesiadnik, Spółbiesiadnik, mężczyzna, biesiadujący wspólnie, razem z innymi, uczestnik biesiady; zwierzę a. roślina, żyjące we współbiesiadnictwie z innym zwierzęciem a. rośliną.
Współbiesiadować, Spółbiesiadować, biesiadować wspólnie, razem z innymi, brać z innymi udział w biesiadzie.
Współbiskup, Spółbiskup, biskup w stosunku do innego biskupa.
Współbliźni, Spółbliźni, bliźni w stosunku do innego bliźniego.
Współbojować, Spółbojować, bojować razem z innymi, współwojować, uczestniczyć w boju.
Współbojownik, Spółbojownik, człowiek, wojujący razem z innymi, uczestnik bojów.
Współbrat, Spółbrat, człowiek w stosunku do innego człowieka, bliźni; brat w stosunku do brata; w lm., w-cia, wszyscy ludzie, wszyscy chrześcijanie; synowie jednej ojczyzny, rodacy.
Współbraterski, Spółbraterski, należący wspólnie do brata, do braci; koleżeński.
Współbraterstwo, Spółbraterstwo, braterstwo, przyjaźń braterska, koleżeństwo.
Współbrzmieć, Spółbrzmieć, stanowić z czym jedno brzmienie, stanowić brzmienie wspólne, brzmieć wraz z czymś harmonijnym akordem.
Współcechowy, Spółcechowy, należący do tegoż cechu; rzecz., członek tegoż cechu.
Współcesarz, Spółcesarz, cesarz, panujący wspólnie z innym cesarzem w tym samym kraju.
Współchrześcijanin, Spółchrzcścijanin, chrześcijanin w stosunku do drugiego chrześcijanina, brat w Chrystusie.
Współcierpieć, Spółcierpieć, cierpieć wspólnie z kim, dzielić czyją boleść, okazywać komu swoje współczucie, ubolewać nad czyimś cierpieniem.
Współcieszyć się, Spółcieszyć się, cieszyć ś. wraz z innymi, dzielić czyjąś radość.
Współczesność, Spółczesność, jednoczesność, istnienie w jednym czasie; to, co istnieje w jednym czasie z czymś innym, pokolenie współczesne, życie współczesne.
Współczesny, Spółczesny, dziejący ś. a. żyjący w tym samym czasie, co i inni a. coś innego; rzecz., człowiek, żyjący w tym samym czasie, co i ktoś inny.
Współcześniczka, Spółcześniczka, forma ż. od Współcześnik.
Współcześnie, Spółcześnie, przysł., jednocześnie z kim, z czym, w tym samym czasie, co i coś innego.
Współcześnik, Spółcześnik, człowiek, żyjący w tym samym czasie, co i ktoś inny, współczesny.
Współczłowiek, Spółczłowiek, człowiek w stosunku do innego człowieka, bliźni.
Współczucie, Spółczucie, podzielanie czyjegoś smutku, odczuwanie czyjejś niedoli, troski, litość, politowanie, współubolewanie
Współczuć, Spółczuć, czuć razem z kimś, czuć to samo, co i ktoś inny, dzielić, podzielać czyjeś uczucia.
Współczynnik, Spółczynnik, w mat., czynnik liczbowy wyrazu algiebraicznego, koeficjent.
Współczynny, Spółczynny, działający wspólnie z kim innym.
Współdłużnik, Spółdłużnik, dłużnik w stosunku do innych dłużników tego samego wierzyciela.
Współdymny, Spółdymny, używający tegoż ogniska, co i ktoś inny; rzecz., człowiek, używający wspólnego z kim ogniska, współmieszkaniec, współlokator.
Współdyrektor, Spółdyrektor, człowiek, zarządzający czym wspólnie z kimś innym, stojący na czele jakiejś instytucji, szkoły, fabryki i t. p. wspólnie z kimś innym.
Współdziałacz, Spółdziałacz, człowiek, wspólnie w czym działający z kimś innym, wspólnie przyczyniający ś. do czego, biorący udział w czym, współczynny.
Współdziałać, Spółdziałać, działać wspólnie z kim, brać udział, uczestniczyć w czym, przykładać ś., przyczyniać ś. do czego.
Współdziałanie, Spółdziałanie, wspólne działanie z kimś innym, uczestnictwo, udział w działaniu wraz z innemi.
Współdziedzic, Spółdziedzic, człowiek, będący dziedzicem razem z kimś innym; człowiek, posiadający jaką własność wspólnie z kimś innym.
Współdziedzictwo, Spółdziedzictwo, wspólne dziedzictwo, własność wspólna, wspólne władanie.
Współdziedziczka, Spółdziedziczka, forma ż. od Współdziedzic.
Współdziedziczyć, Spółdziedziczyć, dziedziczyć wspólnie z kimś innym, być współwłaścicielem majątku.
Współdzierżawca, Spółdzierżawca, człowiek, dzierżawiący co wraz z kimś innym, współarendarz.
Współdzierżawczyni, Spółdzierżawczyni, forma żeń. od Współdzierżawca.
Współdzierżawić, Spółdzierżawić, dzierżawić, trzymać w dzierżawie co wspólnie z kimś innym.
Współdzierżeć, Spółdzierżeć, posiadać co wspólnie z kimś innym, być współwłaścicielem czego.
Współgłoska — p. Spółgłoska.
Współgłośny, Spółgłośny, wydający dźwięk wspólnie z innym dźwiękiem.
Współgość, Spółgość, gość w stosunku do innych gości, będący gościem jednocześnie z innym gościem, współbiesiadnik.
Współgrający, Spółgrający, grający razem z kim; rzecz., grający razem z innemi grającemi.
Współgranicze, Spółgranicze, wspólna granica dwu krajów, dwu majątków, pogranicze, miedza graniczna.
Współgraniczny, Spółgraniczny, graniczący z czym, graniczny, ościenny.
Współgrzeszny, grzeszący wraz z kim innym.
Współgrzeszyć, Spółgrzeszyć, grzeszyć wspólnie z kim innym.
Współhandlować, Spółhandlować, handlować razem z kim innym.
Współherbownik, Spółherbownik, człowiek, należący do jednego z kimś herbu, współklejnotnik.
Współhetman, Spółhetman, towarzysz hetmana, hetman, będący hetmanem jednocześnie z innym hetmanem.
Współimienniczka, forma ż. od Współimiennik.
Współimiennik, człowiek, mający to samo imię, co i ktoś inny, imiennik.
Współimienny, Spółimienny, mający toż samo imię, co i ktoś inny, współznaczny.
Współistnie, Spółistotnie, przysł., z zupełną jednością co do istoty.
Współistnieć, Spółistnieć, istnieć razem, jednocześnie z kim albo z czym.
Współistnienie, Spółistnienie, jednoczesne istnienie z kim albo z czym.
Współistność, Spółistność, współistota; współistnienie.
Współistny, Spółistotny, posiadający jedną istotę wraz z kimś a. czymś innym.
Współistota, Spółistota, istota, istniejąca razem, jednocześnie z inną.
Współistotnie, przysł. — p. Współistnie.
Współistotny — p. Współistny.
Współjadać, Spółjadać, jadać u jednego stołu razem z kimś innym, stołować ś. razem z kim.
Współjednoczyć, Spółjednoczyć, z wielu tworzyć jedno, jednoczyć, łączyć, zespalać.
Współjestestwo, Spółjestestwo, tosamość istoty, jestestwa; spólne jestestwo, spólna istota trzech osób Trójcy Świętej, jako jeden z dogmatów wiary chrześcijańskiej.
Współka, Spółka, połączenie ś., związek dwu albo kilku osób dla wspólnych celów, dla prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa, handlu, fabryki; wspólność zysku a. straty w równych częściach: grać w karty na w-ę, trzymać na loterji na w-ę; obcowanie, stosunek z kim, współdziałanie z kim, należenie do współki z kim, wspólnictwo; powiedziały jaskółki, że niedobre są w-i = mają współki swoje strony ujemne.
Współklejnotnik, Spółklejnotnik, człowiek, należący do tegoż herbu, co i ktoś inny, współherbownik.
Współkolega, Spółkolega, wspólnik w jakim zawodzie: kolega, towarzysz szkolny.
Współkompan, Spółkompan, towarzysz, spólnik.
Współkostera, Spółkostera, towarzysz gry hazardownej.
Współkować, Spółkować, mieć z kim stosunek, związek, obcować, przestawać z kim; w. ś., łączyć ś., jednoczyć ś., zapalać ś.; o zwierzętach: łączyć ś. w pary.
Współkowanie, rzecz., od Współkować; związek cielesny dwu płci, parzenie ś.
Współkrólować, Spółkrólować, królować, panować wspólnie z kimś innym.
Współkupczyć, Spółkupczyć, prowadzić handel wspólnie z kimś innym, mieć z kim współkę handlową.
Współmęczennica, Spółmęczennica, forma żeńska od Współmęczennik.
Współmęczennik, Spółmęczennik, mężczyzna męczony, znoszący męki razem z kimś innym.
Współmęczeństwo, Spółmęczeństwo, męczeństwo wspólne z innymi.
Współmierność, Spółmierność, w mat., taki stosunek wzajemy dwu wielkości, że posiadają one wspólną miarę.
Współmierny, Spółmierny, w mat., posiadający wspólną miarę z czymś innym; wielkości w-e; przen., nie dający ś. porównać z kimś a. czymś innym; nie pozostający w należytym stosunku z kimś a. czymś innym.
Współmieszczanin, Spółmieszczanin, mieszkaniec tego samego miasta, co i inny, współobywatel.
Współmieszkać, Spółmieszkać, mieszkać razem z kimś innym.
Współmieszkaniec, Spółmieszkaniec, człowiek, mieszkający w tym samym domu, mieście a. wsi, co ktoś inny.
Współmieszkanka, Spółmieszkanka, forma żeńska od Współmieszkaniec.
Współmiłośnica, Spółmiłośnica, współzalotnica, współkochanka.
Współmiłośnictwo, Spółmiłośnictwo, współzawodnictwo w miłości, współzalotnictwo.
Współmiłośnik, Spółmiłośnik, współzawodnik w miłości, współzalotnik, współamator.
Współmodlitwa, Spółmodlitwa modlitwa wspólna.
Współnabywca, Spółnabywca, człowiek, który nabywa a. nabył coś wspólnie, na współkę z kim innym.
Współnadzorca, Spółnadzorca, człowiek, mający nadzór nad czym wspólnie z kimś innym.
Współniebianin, Spółniebianin, człowiek, dzielący wieczne szczęście z innymi w niebie.
Współniewola, Spółniewola, wspólność niewoli, wspólna niewola.
Współniewolnik, Spólniewolnik, niewolnik w stosunku do innych niewolników, towarzysz niewoli.
Współobecność, Spółobecność, obecność jednoczesna dwuch a. kilku osób w jednym miejscu.
Współobecny, Spółobecny, obecny czemu jednocześnie z kim innym, będący w jednym miejscu, jednocześnie z kimś innym.
Współobiadować, Spółobiadować, jeść obiad razem z kimś innym, współjadać, należeć do uczty, do biesiady wspólnie z kim innym.
Współobwiniać, Spółobwiniać, dok. Współobwinić, Spółobwinić; obwiniać kogo razem z innymi o wspólnictwo w czym.
Współobwiniony, Spółobwiniony, obwiniony razem z kimś innym; współoskarżony.
Współobywatel, Spółobywatel, mieszkaniec tego samego miasta, kraju, państwa, co i ktoś inny, rodak.
Współobywatelka, Spółobywatelka, forma żeńska od Współobywatel.
Współobywatelstwo, Spółobywatelstwo, wspólnictwo w prawie obywatelskim; zbior., współobywatele.
Współodkupiciel, Spółodkupiciel, ten, który co odkupił razem z kimś innym.
Współopieka, Spółopieka, opieka, wykonywana wspólnie z kimś innym,
Współopiekun, Spółopiekun, człowiek, któremu poruczono opiekę nad kim a. nad czym wspólnie z kimś innym; człowiek, który proteguje kogo wspólnie z kimś innym, współorędownik.
Współopiekunka, forma żeńska od Współopiekun.
Współopiekuństwo, Spółopiekuństwo, stanowisko, obowiązki współopiekunów.
Współorędowniczka, Spółorędowniczka, forma żeńska od Współorędownik; przyczyniająca ś. za kim, wspólnie z kim innym.
Współorędownik, Spółorędownik, mężczyzna, orędujący pa kim razem z kimś innym.
Współoskarżać, Spółoskarżać, dok. Współoskarżyć, Spółoskarżyć; oskarżać, obwiniać kogo jednocześnie a. razem z innymi o wspólnictwo w czym.
Współoskarżyciel, Spółoskarżyciel, człowiek, który oskarża razem z innymi.
Współożywiać, Spółożywiać, dok. Współożywić, Spółożywić; ożywiać razem a. jednocześnie z kimś innym.
Współpanować, Spółpanować, panować wspólnie z kim innym, dzielić z kimś panowanie.
Współparafjanin, Spółparafjanin, mężczyzna, mieszkający w tejże parafji, co i inny parafjanin.
Współparafjanka, forma żeńska od Współparafjanin.
Współplemiennik, Spółpiemiennik, mężczyzna, należący do tegoż plemienia, co i ktoś inny.
Współplemienny, Spółplemienny, należący do tegoż plemienia.
Współplemię, Spółplemię, jedność plemienia, wspólność plemienna.
Współpłacić, Spółpłacić, płacić razem z kimś innym.
Współpłakać, Spółpłakać, płakać razem z kimś innym.
Współpoddanka, Spółpoddanka, poddanka w stosunku do innych poddanek.
Współpoddany, Spółpoddany, pozostający w tymże, co i ktoś inny, poddaństwie.
Współpodróżniczka, Spółpodróżniczka, Współpodróżna, Spółpodróżna, towarzyszka podróży, odbywająca podróż razem z inną podróżującą.
Współpodróżnik, Spółpodróżnik, Współpodróżny, Spółpodróżny, towarzysz podróży.
Współpodróżować, Spółpodróżować, podróżować razem z kim innym.
Współpogrzebać, Spółpogrzebać, Współpogrześć, Spółpogrześć, pogrzebać razem z kimś innym.
Współpomagać, Spółpomagać, pomagać komu razem z kimś innym.
Współpomocnica, Spółpomocnica, forma żeńska od Współpomocnik.
Współpomocnik, Spółpomocnik, pomocnik w stosunku do innega pomocnika, pracujący razem, pomagający razem z innym w jakiej pracy.
Współposiadacz, Spółposiadacz, człowiek, posiadający coś na własność razem z kimś innym.
Współposiadaczka, Spółposiadaczka, forma żeńska od Współposiadacz.
Współposiadać, Spółposiadać, posiadać coś wspólnie z kimś innym.
Współposłaniec, Spółposłaniec, człowiek, posłany razem z innym posłańcem, współgoniec.
Współposłannik, Spółposłannik, człowiek, którego posłano razem z kimś innym, współdelegat.
Współpośrednictwo, Spółpośrednictwo, pośrednictwo wspólne z kimś innym.
Współpośrednik, Spółpośrednik, człowiek, pośredniczący wraz z kimś innym w jakiejś sprawie.
Współpowietnik, Spółpowietnik, mieszkaniec tego samego powiatu.
Współpozwany, Spółpozwany, człowiek obwiniony i pozwany do sądu wraz innemi osobami.
Współpracować, Spółpracować, być zajętym jakąś pracą wraz z kim innym a. z innymi.
Współpracownica, Spółpracownica, forma żeńska od Współpracownik.
Współpracownictwo, Spółpracownictwo, praca wspólna z jedną lub wielu osobami, udział w jakiejś pracy, przyczynianie ś. do wykonania czego; w. w jakimś piśmie = zasilanie go pracami swego pióra; w. w jakim interesie, sklepie, fabryce = stanowisko, zajęcie pracownika, urzędnika i t. p.
Współpracownik, Spółpracownik, mężczyzna, wykonywający jakąś pracę wraz z kimś innym, biorący udział w jakiejś pracy; w. w jakimś piśmie, gazecie = literat, dziennikarz, zamieszczający w nich prace swego pióra; w. w jakimś biurze, sklepie, fabryce = pracownik, pomocnik, urzędnik.
Współprośba, Spółprośba, prośba wspólna z innemi osobami.
Współprzedawca, Spółprzedawca, człowiek, sprzedający coś wspólnie z innemi osobami.
Współprzemiana, Spółprzemiana, przemiana wspólna, jednoczesna.
Współprzyczyna, Spółprzyczyna, przyczyna, działająca razem z innemi przyczynami.
Współprzyjaciel, Spółprzyjaciel, przyjaciel wspólny.
Współprzynosić, Spółprzynosić, dok. Współprzynieść, Spółprzynieść; przynosić razem z innemi.
Współprzysięga, Spółprzysięga, przysięga, złożona wspólnie i jednocześnie z innemi osobami.
Współprzytomny, Spółprzytomny, obecny, przytomny razem z kimś innym.
Współradca, Spółradca, należący do rady jednocześnie z innymi, radca w stosunku do innych radców, w stosunku do sprawy, będącej przedmiotem narady.
Współradość, Spółradość, radość wspólna, radość, dzielona z innemi osobami.
Współradośny, Spółradośny, wyrażający radość wspólną.
Współradzić, Spółradzić, radzić wraz z innemi, naradzać ś. z kimś wspólnie.
Współredaktor, Spółredaktor, mężczyzna, redagujący co wspólnie z kimś innym, będący na czele jakiej redakcji wspólnie z innym redaktorem.
Współregiencja, Spółregiencja, regiencja, wykonywana wspólnie z innemi osobami, współrządztwo.
Współregient, Spółregient, regient w stosunku do innych regientów, rządzących z nim wspólnie.
Współrękojmia, Spółrękojmia, rękojmia wspólna kilku osób, rękojmia solidarna; poręczyciel solidarny.
Współrobotnik, Spółrobotnik, robotnik w stosunku do innych robotników; towarzysz roboty.
Współrodactwo, Spółrodactwo, stosunek między współrodakami, należenie do tego samego kraju, narodu, państwa.
Współrodaczka, Spółrodaczka, forma żeńska od Współrodak.
Współrodak, Spółrodak, człowiek, należący do tego samego narodu, co i ktoś inny, rodak, współziomek, ziomek, kompatryjota.
Współrodny, Spółrodny, urodzony razem z innym a. innemi.
Współrozkazać — p. nied. Współrozkazywać.
Współrozkazywać, Spółrozkazywać, dok. Współrozkazać, Spółrozkazać; rozkazywać wraz z kimś innym, dzielić z kimś władzę, dowództwo, współpanować współrzędnie.
Współrówiennica, forma żeńska od Współrówiennik.
Współrówiennik, Spółrówiennik, człowiek, będący w jednym wieku z kim, rówiennik, rówieśnik.
Współrówieśnica — p. Współrówiennica.
Współrówieśnik — p. Współrówiennik.
Współrówność, Spółrówność, równość względem kogo, równość w stosunku do innych.
Współrówny, Spółrówny, równy z kimś innym.
Współruch, Spółruch, ruch, objawiający ś. w innych nerwach przy działaniu jednego z nerwów ruchowych, ruch jednoczesny.
Współrząd, Spółrząd, rząd, rząd wspólny, rządzenie wspólne z kimś innym.
Współrządca, Spółrządca, człowiek, rządzący wspólnie z kimś innym, monarcha, panujący wspólnie z innemi monarchami, współregient; człowiek, administrujący czym razem z kim innym.
Współrządztwo, wspólne rządy, sprawowane wspólnie z kimś innym.
Współrzecznik, Spółrzecznik, rzecznik, orędownik w stosunku do innych rzeczników, współpatron.
Współrzemieślnik, Spółrzemieślnik, towarzysz w rzemiośle.
Współrzędny, postawiony w jednym rzędzie wraz z innemi: zdania w-e = zdania główne względem siebie a. zdania poboczne, odnoszące ś. do jednego głównego względem siebie.
Współsędzia, Spółsędzia, sędzia, sądzący jaką sprawę z innemi sędziami, towarzysz sędziego.
Współsiedzieć, Spółsiedzieć, siedzieć razem z kim.
Współsiostra, Spółsiostra, siostra w stosunku do innej siostry; siostra w Chrystusie.
Współsługa, Spółsługa, służący a. służąca w stosunku do innych służących tegoż pana.
Współsłużba, Spółsłużba, służba wspólna.
Współsłużebnica, Spółsłużebnica, forma żeńska od Współsłużebnik.
Współsłużebnik, Spółsłużebnik, towarzysz służby.
Współsłużyć, Spółsłużyć, służyć razem z kimś innym.
Współspadkobierca, Spółspadkobierca, mężczyzna, na którego spada sukcesja wraz z innemi spadkobiercami.
Współspadkobierczyni, forma żeńska od Współspadkobierca.
Współspajać, dok. Współspoić;. łączyć razem, spajać, zespalać.
Współsprawca, Spółsprawca, człowiek, który wraz z innemi dopuścił ś. jakiegoś czynu, współwinowajca.
Współsprawczyni, forma żeńska od Współsprawca.
Współstołowniczka, forma żeńska od Współstołownik.
Współstołownik, Spółstołownik, mężczyzna, stołujący ś. gdzie razem z kimś innym.
Współstworzenie, stworzenie w stosunku do innych stworzeń, stworzenie takie, jak i my.
Współswat, Spółswat, swat w stosunku do innych swatów; swatający jednocześnie z kim innym.
Współsypiać, Spółsypiać, sypiać z kim razem.
Współśpiewaczka, Spółśpiewaczka, forma żeńska od Współśpiewak.
Współśpiewać, Spółśpiewać, śpiewać z kimś razem.
Współśpiewak, Spółśpiewak, śpiewak, występujący wraz z innemi śpiewakami w chórze, w operze i t. p.
Współśrodkowość, w figurach gieometrycznych posiadanie wspólnego środka, koncentryczność.
Współśrodkowy, Spółśrodkowy, w mat., o kołach, kulach i innych figurach: mający wspólny środek, koncentryczny.
Współświadczyć, Spółświadczyć, świadczyć wspólnie z kimś innym.
Współświadek, Spółświadek, świadek, świadczący razem z innym świadkiem w tejże sprawie.
Współświekier, Spółświekier, świekier w stosunku do innych świekrów.
Współświęcić, Spółświęcić, święcić razem z kimś.
Współświętować, świętować razem z kimś innym.
Współtancerz, Spółtancerz, człowiek, tańczący razem z kim innym, uczestnik tańca.
Współtowarzystwo, Spółtowarzystwo, stosunek wzajemny towarzyszów.
Współtowarzysz, Spółtowarzysz, towarzysz, kolega w jakiejś pracy, w zawodzie, w szkole.
Współtowarzyszyć, Spółtowarzyszyć, być towarzyszem czyim.
Współtraktować, Spółtraktować, traktować razem z kimś o jakim przedmiocie a. o jaki interes.
Współtworzyć, Spółtworzyć, tworzyć wspólnie z kimś innym.
Współtwór, Spółtwór, twór, istniejący jednocześnie z innym tworem.
Współtwórca, Spółtwórca, człowiek, tworzący co z kimś innym.
Współubiegacz, Spółubiegacz, spółubiegający ś., współzalotnik, rywal, współzawodnik, konkurent.
Współubiegać się, Spółubiegać się, starać ś. ubiec, uprzedzić innego, jednocześnie starającego ś. o co; konkurować, rywalizować, emulować, współzawodniczyć o co.
Współubolewać, Spółuboiewać, podzielać czyjąś boleść, żałować czego wspólnie z kimś innym, mieć współczucie względem kogo.
Współuczennica, Spółuczennica, uczennica w stosunku do innych uczennic, towarzyszka nauki, koleżanka.
Współuczeń, Spółuczeń, uczeń w stosunku do innych, towarzysz nauki, kolega.
Współuczestnictwo, Spółuczestnictwo, udział w czym, uczestnictwo w czym wraz z innemi.
Współuczestniczka, forma żeńska od Współuczestnik.
Współuczestnik, Spółuczestnik, człowiek, biorący udział w czym, uczestnik.
Współudział, Spółudział, udział w jakiej pracy, w jakiej sprawie, w jakim przedsiębiorstwie, wspólnie z kimś innym, należenie do czego, uczestnictwo w czym.
Współurzędniczka, forma żeńska od Współurzędnik.
Współurzędnik, Spółurzędnik, towarzysz, kolega w urzędowaniu.
Współurzędowy, Spółurzędowy, pochodzący ze wspólności urzędu.
Współustanawiać, dok. Współustanowić; ustanawiać coś wspólnie z kimś innym.
Współustanowiciel, Spółustanowiciel, człowiek, biorący udział w ustanawianiu czego.
Współustanowić — p. nied. Współustanawiać.
Współuwielbiać, Spółuwieibiać, dok. Współuwielbić, Spółuwielbić; uwielbiać wraz z innym.
Współużywać, Spółużywać, używać czego wspólnie z kimś innym.
Współwalczący, Spółwalczący, człowiek, walczący z kimś innym przeciw wspólnemu wrogowi.
Współwalczyć, Spółwalczyć, walczyć wspólnie z kimś przeciw wspólnemu wrogowi, współbojować.
Współwalka, Spółwalka, walka, odbywana wspólnie z kimś, walka przeciw wspólnemu wrogowi, dla wspólnych celów.
Współwędrować, Spółwędrować, podróżować razem z kimś innym.
Współwędrowiec, Spółwędrowiec, towarzysz wędrówki, podróży.
Współwędrówka, Spółwędrówka, wspólna wędrówka, podróż, odbywana razem z kim.
Współwiecznie, Spółwiecznie, przysł., wiecznie z kim; współcześnie.
Współwieczność, Spółwieczność, wieczność wspólna dwu a. kilku istotom; współczesność, jednoczesność.
Współwieczny, Spółwieczny, równie wieczny, jak i ktoś inny, współprzedwieczny.
Współwiedzieć, Spółwiedzieć, wiedzieć o czym wraz z innym.
Współwięzień, Spółwięzień, więzień w stosunku do innych więźniów, towarzysz więzienia, niewoli.
Współwina, Spółwina, wina, popełniona wspólnie z kimś innym.
Współwinny, Spółwinny, mający udział w jakiej winie.
Współwinowajca, Spółwinowajca, winowajca, który popełnił jakąś winę wspólnie z kimś innym.
Współwinowajczyni, forma żeńska od Współwinowajca.
Współwładać, Spółwładać, panować wraz z kimś innym.
Współwładca, Spółwładca, człowiek, mający udział we władzy najwyższej, władający razem z innemi.
Współwładczyni, Spółwładczyni, forma żeńska od Współwładca.
Współwładność, Spółwładność, wspólność władzy z kim.
Współwładztwo, Spółwładztwo, władza, rządy wspólne z kimś innym.
Współwłasność, Spółwłasność, własność wspólna z kimś innym.
Współwłaściciel, Spółwłaściciel, człowiek, posiadający jakąś rzecz wspólnie z kimś innym.
Współwłaścicielka, forma żeńska od Współwłaściciel.
Współwojować, Spółwojować, współbojować, współwalczyć, wojować razem z kim innym.
Współwojownik, Spółwojownik, mężczyzna, wojujący razem z drugim przeciw wspólnemu wrogowi.
Współwstać, Spółwstać — p. nied. Współwstawać.
Współwstawać, Spółwstawać, dok. Współwstać, Spółwstać; wstawać razem z kim innym.
Współwybierać, Spółwybierać, dok. Współwybrać, Spółwybrać; wybierać razem z kimś innym.
Współwyborca, Spółwyborca, wyborca w stosunku do innych wyborców, należący do wspólnych wyborów.
Współwybrać, Spółwybrać — p. nied. Współwybierać.
Współwychodźca, Spółwychodźca, towarzysz w wychodźtwie, współemigrant.
Współwychować — p. nied. Współwychowywać.
Współwychowanica, Spółwychowanica, Współwychowanka, Spółwychowanka, kobieta, wychowana a. wychowywana razem z kimś innym.
Współwychowaniec, Spółwychowaniec, chłopiec, młodzieniec, wychowany a. wychowywany z kimś innym.
Współwychowywać, dok. Współwychować; wychowywać razem z kimś innym.
Współwydawca, Spółwydawca, wydawca, wydający co wspólnie z kimś innym.
Współwyganiać, Spółwyganiać, dok. Współwygnać, Spółwygnać; wyganiać razem z kimś innym.
Współwygnać — p. nied. Współwyganiać.
Współwygnanie, Spółwygnanie, wygnanie wspólne z wieloma innymi.
Współwygnaniec, Spółwygnaniec, człowiek, wygnany wraz z innemi, towarzysz wygnania.
Współwygnanka, forma żeńska od Współwygnaniec.
Współwyliczać, Spółwyliczać, dok. Współwyliczyć, Spółwyliczyć; wyliczać wraz kimś innym.
Współwyliczyć — p. nied. Współwyliczać.
Współwyznawca, Spółwyznawca, człowiek, jednego z kimś wyznania, jednych z kimś zasad filozoficznych, religijnych, naukowych, estetycznych, politycznych i t. p.
Współwyzwoleniec, Spółwyzwoleniec, człowiek, wyzwolony wraz z kimś innym.
Współwznieść — p. nied. Współwznosić.
Współwznosić, Spółwznosić, dok. Współwznieść, Spółwznieść; wznosić co razom z kimś innym, razem a. jednocześnie z czym innym.
Współwzrastać, Spółwzrastać, dok. Współwzrosnąć, Spółwzrosnąć; wzrastać wspólnie z kimś a. z czymś.
Współwzrosnąć — p. nied. Współwzrastać.
Współzabójca, Spółzabójca, człowiek, który wspólnie z kimś zabił kogo a. co.
Współzalotnica, Spółzalotnica, forma żeńska od Współzalotnik.
Współzalotnictwo, Spółzalotnictwo, prowadzenie zalotów jednocześnie z kimś innym, współubieganie ś., konkurencja, rywalizacja miłosna.
Współzalotniczka, Spółzalotniczka — p. Współzalotnica.
Współzalotnik, Spółzalotnik, współzawodnik, konkurent, rywal.
Współzawodnica, Spółzawodnica, Współzawodniczka, Spółzawodniczka, forma żeńska od Współzawodnik.
Współzawodnictwo, Spółzawodnictwo, ubieganie ś. o co razem z kimś, rywalizacja, konkurencja.
Współzawodniczka — p. Współzawodnica.
Współzawodniczyć, Spółzawodniczyć, iść z kim w zawody, ubiegać ś. o co wspólnie z kim, rywalizować, konkurować o co.
Współzawodnik, Spółzawodnik, mężczyzna, ubiegający ś. o co razem z kimś, współzawodnik, konkurent, rywal.
Współziemianin, Spółziemianin, mieszkaniec tej samej ziemi, powiatu, krainy, prowincji, co i ktoś inny.
Współziemianka, forma żeńska od Współziemianin.
Współziomek, Spółziomek, człowiek, pochodzący z jednej ziemi, z jednego kraju, z jednego państwa z kimś innym.
Współznaczny, Spółznaczny, jednoznaczny.
Współżołnierz, Spółżołnierz, towarzysz broni.
Współżycie, pożycie wspólne z kimś — p. Symbjoza.
Współżywić się, Spółżywić się, żywić ś. wspólnie z kimś innym.
Wspór — p. Wspora.
Wspuchnąć, nabrzmieć, spuchnąć, napuchnąć, wzdąć ś. od puchliny.
Wspuszyć, napuszyć w górę, wzdąć, zrobić napuszonym; w. ś., napuszyć ś., nadąć ś.; przen., stać ś. zarozumiałym.
Wspychać się, wzbijać ś. w pychę, wynosić ś.
Wstać — p. nied. Wstawać.
Wstawa — p. Sinus.
Wstawać, dok. Wstać; z położenia siedzącego a. leżącego przechodzić w stojące, pionowe; w. przed kim = dla uczczenia go podnosić ś. z siedzenia; w. z łóżka = podnosić ś. po śnie a. chorobie; w. z martwych = po wracać do życia; o słońcu, księżycu, gwiazdach = wschodzić; włosy mi w-ają na głowie z przerażenia = jeżą ś.; przen., rozpoczynać ś., urzeczywistniać ś., nabierać kształtów realnych, wszczynać ś., przychodzić do życia; ruszać ś., ocykać ś. z apatji; wznosić ś., podnosić ś., sterczeć.
Wstawiać, dok. Wstawić; stawiać co w środku czego, wkładać co do czego, umieszczać co wewnątrz czego, wsadzać co do czego; wprawiać, osadzać co na pewnym miejscu: w. szybę w oknie, w. sztuczne oko, sztuczne zęby; w. kogo na tron, na dostojeństwo, na państwo = wprowadzać, osadzać, pomagać uzyskać; żart., w. wódkę, wino = pić; w. ś., być wstawianym; w. ś. w co = wtrącać ś., mieszać ś.; w. ś. za kim = zanosić za kim prośbę, wnosić instancję, bronić kogo przed kim; żart., upijać ś., urzynać ś.
Wstawiciel, Wstawiacz, człowiek, który wstawia, wkłada, wprawia co; człowiek, który wstawia ś. za kim, orędownik.
Wstawić — p. nied. Wstawiać.
Wstawiennictwo, wstawienie ś., protekcja, orędownictwo, instancja.
Wstawiony, którego wstawiono; sztuczny, nienaturalny: ząb w.; nietrzeźwy, pijany, urżnięty.
Wstawka, coś wstawionego, dodanego: w. w operze, w operetce = śpiew, śpiewka, dodane we właściwych miejscach; rodzaj ozdoby z tiulu albo koronki wstawionej, wszytej w materjał; w-ki, w bot., strzępki, wyrastające na powierzchni grzybów miseczkowatych.
Wstąpić — p. nied. Wstępować.
Wstążczyna, marna, licha wstążka.
Wstążeczka, krótka, wązka, ozdobna wstążka.
Wstążka, niezbyt szeroka taśma z jedwabiu a. innego materjału, najczęściej kolorowa; na w-ce prowadzić = rządzić podług upodobania, powodować kim bez jego oporu.
Wstecz, przysł., w stronę wręcz przeciwną poprzedniemu a. właściwemu kierunkowi, w tył, wspak, nazad, z powrotem.
Wstecznictwo, ogół pojęć przestarzałych, zacofanych, konserwatyzm.
Wsteczniczka, forma żeńs. od Wstecznik.
Wstecznie, przysł., cofając ś., w kierunku wstecznym; niepostępowo, reakcyjnie, konserwatywnie.
Wstecznik, człowiek, przeciwny postępowi, człowiek zacofanych pojęć, konserwatysta, reakcjonista.
Wsteczność, właściwość sposobu myślenia i postępowania wsteczników, ludzi przeciwnych postępowi, konserwatyzm, reakcjonizm, zacofanie.
Wsteczny, o ruchu: odbywający ś. w odwrotnym niż dotychczas kierunku, cofający ś.; przeciwny postępowi, konserwatywny, zacofany, reakcyjny
Wstęchlina, Wstęchlizna, Wstęchłość, stęchlizna.
Wstęchły, stęchły.
Wstęchnąć (się), spleśnieć; stęchnąć, zaśmiardnąć się.
Wstęga, taśma dość szeroka, jedwabna a. z innego materjału, używana do ozdoby ubrania a. włosów lub jako odznaczenie urzędnika, wojskowego; przen., każda rzecz, mająca kształt wstęgi, długa a wązka, np. rzeka, droga; ryba koścista, skrzelowata, piersiopłetwa, wstęgowata; wstęgownica.
Wstęgowaty, podobny do wstęgi, mający kształt podobny do wstęgi; w-e = gromada ryb kościstych, skrzelowatych.
Wstęgowiec — p. Tasiemiec.
Wstęgowy, zrobiony ze wstęgi.

Wstęp, wstąpienie, nie, wchodzenie, wejście wewnątrz czego albo z miejsca niższego na wyższe; prawo wejścia, wstąpienia dokąd, wolne wejście dokąd, przystęp do czego; miejsce, którędy wchodzi się do czego, wejście, brama, wrota, brzeg czego; przen., udział, uczestnictwo w jakiej czynności, prawo przyłączania ś. do czego; przen., początek, zawiązanie ś., rozpoczęcie czego: na samym w-ie = na samym początku; w. do złego = pierwszy krok na złej drodze; to dopiero w.! = dopiero początek!; przen., początkowa część dzieła naukowego albo literackiego, przedmowa, słowo wstępne; pierwsza część jakiegoś opisu, opowiadania, rozprawy, mowy, wdrożenie, zawiązek; w lm., w-y, stopnie, wschody.
Wstępka, rodzaj porostu ziemnego.
Wstępne (-ego), opłata za pozwolenie wstępu dokąd, za prawo należenia do czego, wkupne, wpisowe.
Wstępnie, przysł., przygotowawczo, początkowo, przed rozpoczęciem czego.
Wstępny, odnoszący ś. do wstępu, wstępowania albo wstąpienia; przygotowawczy, początkowy, przygotowujący do właściwej czynności, będący na wstępie, na początku czego: słowo w-e = przedmowa do jakiegoś dzieła naukowego a. literackiego, wstęp; w-a część opisu, rozprawy i t. p. = wstęp; mowa w-a = rozpoczynająca obrady, zagajenie; w-a środa = środa popielcowa, popielec, jako początek postu; w-a niedziela = pierwsza wielkiego postu; zaczepny: wojna w-a; w. dzień w kalendarzu = włożony między inne dla wyrównania rachunku, przybyszowy, np. 29 lutego w latach przestępnych; w. miesiąc = trzynasty miesiąc u Żydów, uzupełniający różnice kalendarzowe; idący w górę: w-a linja pokrewieństwa, t. j. ojciec, dziad, pradziad i t. p.; w-a klasa = najniższa klasa w szkołach średnich, klasa przygotowawcza; kurs w. = który trzeba przejść przed wstąpieniem do wyższego zakładu naukowego.
Wstępować, dok. Wstąpić; stawiać nogę w co, stępować na co stopą, wejść nią w co; wchodzić wewnątrz czego, iść do środka czego, przenikać w co; wnikać, wsiąkać, przedostawać ś. w środek; z niższego miejsca przenosić się na wyższe, dążyć, iść ku górze, wznosić ś.; w. na co = otrzymywać jakiś urząd, godność: w. na tron = zostawać panującym; w. po kim na co, dziedziczyć po kim jakąś godność, władzę, tytuł dostojny i t. p.; w. w czyje ślady = czynić tak, jak on, naśladować go; w. w czyje strzemię = iść jego śladami; w. do kogo = zachodzić do niego, odwiedzać go po drodze; w. dokąd = wchodzić na chwilę po drodze: w. do sklepu, do banku, na pocztę; w. w prawa jakie = obejmować je; w. w majętność, w dobra = otrzymywać je na własność prawną; w. do klasztoru = zostawać zakonnikiem; w. do wojska = zostawać żołnierzem; w. do szkół, do uniwersytetu = zostawać uczniem, studentem; dusza we mnie wstąpiła = odzyskałem otuchę, przytomność; djabeł w niego wstąpił = opętał go: jakiż duch w ciebie wstąpił? = skąd ci to przyszło mówić, robić?; w. z kim w związek małżeński = kojarzyć ś. węzłem małżeńskim, żenić ś.; w. w bój = zaczynać walczyć; wstąpił do piekła, po drodze mu było = mówi ś., kiedy dla załatwienia czego trzeba zbaczać z drogi; w. między kogo = rozzbrajać walczących, godzić kłócących ś.; w. z kimś w szranki = zaczynać z nim walczyć.
Wstęsknić się, stęsknić ś., znudzić ś., sprzykrzyć ś., uprzykrzyć ś.
Wstężak, motyl z podrzędu miernikowców z rodziny rośliniaków, zasmutek, wstężniak.
Wstężeniec, roślina jeżogłówka.

Wstężyca, rodzaj wodorostu koralowatego.
Wstrachnąć się, przestraszyć ś.
Wstręt, to, o co przedmiot, dążący w pewnym kierunku, odbija ś., zawada, przeszkoda; być komu na w-cie = przeszkadzać, zawadzać; stanąć komu na w-cie = stanąć na przeszkodzie; czynić komuś w-ty = przeszkadzać mu w wykonaniu jego zamiarów; odpór, opór: dać, czynić komuś w. = dawać odpór, opierać ś.; doznać w-u, nieść w. = napotkać opór i odejść z niczym; uczucie przykre, wywołane widokiem czegoś, rażącego nasz zmysł etyczny lub estetyczny, odraza, niechęć: mieć, powziąć w. do kogo, do czego; mieć w. do jakiej potrawy.
Wstrętnie, przysł., wzbudzając wstręt, odrazę; odrażająco, niechlujnie, bardzo brzydko.
Wstrętny, wzbudzający wstręt, odrazę, przykry, bardzo brzydki, nienawistny.
Wstrząs, wstrząśnięcie, wstrząśnienie: w. nerwowy.
Wstrząsacz, Wstrząsca, Wstrzęsiciel, człowiek, który co wstrząsa.
Wstrząsać, dok. Wstrząsnąć; trząść raz po raz, potrząsać, chybotać, wprawiać w ruch lekki; przen., poruszać, wzruszać; wywoływać zaburzenia, niesnaski; wywoływać wstręt, odrazę; w. ś., być wstrząsanym, chwiać ś., kołysać ś., chybotać ś., trząść ś.; wzruszać ś., poruszać ś.; doznawać wstrętu, odrazy, wzdrygać się.
Wstrząsnąć — p. nied. Wstrząsać.
Wstrząśnięcie, Wstrząśnienie, rzecz. od Wstrząsać.
Wstrzelać, dok. Wstrzelić; wrażać pocisk, strzeliwszy wpuszczać, wpędzać; wstrzykiwać, np. lekarstwo.
Wstrzemięźliwie, przysł., ze wstrzemięźliwością, umiarkowanie, powściągliwie, skromnie.
Wstrzemięźliwość, wstrzymywanie ś. od trunków, od szkodliwych przyzwyczajeń, od rzeczy, niszczących zdrowie, wogóle od wszelkich nadużyć; powściągliwość, umiarkowanie.
Wstrzemięźliwy, wstrzymujący ś. od rzeczy szkodliwych, nie pijący trunków; powściągliwy, zachowujący miarę, nie czyniący nadużyć; umiarkowany, skromny.
Wstrzęsły, który się wstrząsł, zatrząsł, wstrzęsiony.
Wstrzykiwać, dok. Wstrzyknąć; strzyknąwszy, wpuszczać jaki płyn w co, wszprycowywać, wtryskiwać.
Wstrzykiwanie — p. Injekcja.
Wstrzyknąć — p. nied. Wstrzykiwać.
Wstrzymać — p. nied. Wstrzymywać.
Wstrzymywać, dok. Wstrzymać; sprawiać, że ktoś a. coś zatrzyma ś., stanie, przestanie coś robić, powstrzymywać, zatrzymywać, bamować, powściągać; odkładać, odwlekać; nie pozwalać upaść; w. ś., przestawać iść, dążyć w pewnym kierunku, przestawać coś robić, zatrzymywać ś., powstrzymywać ś.; hamować ś., powściągać ś., miarkować ś., nie chcieć czegoś czynić, krępować ś. w robieniu czegoś.
Wstyd, uczucie, wstrzymujące od złego, nieprzystojnego, niewłaściwego czynu przez obawę niesławy, hańby, złej opinji, wstydliwość; przykre uczucie, jakiego doznajemy przy ujawnieniu naszego złego, niewłaściwego, nieprzystojnego postępku; w. mi = wstydzę ś.; jak ci nie w.? = czyż ś. nie wstydzisz?; płonąć ze w-u = rumienić ś.; miejże w.! = wstydź ś.!; niewinność panieńska, dziewictwo; członki wstydliwe, srom.
Wstydać — p. Wstydzić.
Wstydliwie, przysł., ze wstydliwością, z pewną bojaźnią, skromnie.
Wstydliwość, uczucie wstydu, przymiot osoby wstydliwej.
Wstydliwy, skłonny do wstydu, mający poczucie wstydu, skromny, żenujący ś., niewinny, dziewiczy.
Wstydzić, wywoływać w kim uczucie wstydu, nabawiać kogo wstydu, ujawniając jego złe, niewłaściwe czyny, wyrzucając mu je w oczy; budzić w kim uczucie upokorzenia wobec własnej wyższości; budzić w kim uczucie wstydliwości, wstydliwego zakłopotania, wprawiać w zażenowanie, obrażać czyjąś niewinność a. uczucia szlachetne widokiem rzeczy bezwstydnych albo postępków niegodziwych; w. ś., doznawać uczucia wstydu, zakłopotania z powodu własnego złego postępku, sromać ś., żenować ś.; doznawać pewnego zakłopotania, bojaźni, pochodzących z niewinności, wobec widoków bezwstydnych i czynów niegodziwych, czuć wstyd niewinny, sromać ś.; w. ś. za kogo, doznawać przykrego uczucia z powodu jego złego postępowania.
Wsuć, wsypać.
Wsunąć — p. nied. Wsuwać.
Wsuwać, dok. Wsunąć; posuwając naprzód, wpuszczać, wpychać, wtłaczać, wstawiać, wkładać co wewnątrz czego; nakładać co na co, nasuwać, natykać, jeść łakomie, z apetytem; w. ś., posuwając ś. naprzód, dostawać ś., wchodzić cicho; przenikać, wpychać ś., wewnątrz czego; lekko i zręcznie dostawać ś. na wierzch czego.
Wsyłać, dok. Wesłać; posyłać kogo, co wewnątrz czego, nasłać.
Wsypać — p. nied. Wsypywać; w. ś., zrobić coś niezręcznego; nieostrożnego, nie rozważywszy bliżej, wejść w jaki zły interes, narazić ś. na stratę, na przykrość, załapać ś., omylić ś., zdradzić swą nieumiejętność.
Wsypka, wsypanie; to, co wsypano; poszewka, w którą wsypano pierze; żart., postępek niezręczny, niefortunny, wsypanie ś., oszukanie ś., omyłka.
Wsypywać, dok. Wsypać; sypiąc wpuszczać co wewnątrz czego, sypać co do wnętrza czego.
Wsys, skorupiak jawnodychawkowy z rzędu nanożnych, różnonogich.
Wsysać, dok. Wessać; ssąc wciągać w siebie; wchłaniać, wsiąkać co w siebie przez maleńkie otwory; w. ś., wpijać ś., wysysając, ssąc co z czego; wsiąkać w co.
Wsysanie, rzecz., od Wsysać — p. Wchłanianie.
Wszak, Wszakże, Wszakci, przysł., używa ś. dla potwierdzenia i podkreślenia tego, co ś. mówiło, przecież, a przecież; jednak, jednakże, atoli, wszelako.
Wszako, przysł. — p. Wszak.
Wszarka, forma żeńska od Wszarz.
Wszarz, człowiek, który ma na sobie wszy; przen., człowiek nędzny, mizerny, ubogi; człowiek godny lekceważenia i pogardy.
Wszawiec, człowiek nieczysty, brudny, plugawy, pełen wszy.
Wszawieć, stawać ś. wszawym, dostawać wszy.
Wszawość, stan istoty, mającej na sobie wszy.
Wszawy, mający na sobie wszy, pełen wszy.
Wszcząć — p. nied. Wszczynać.
Wszczątek, początek, zaczątek, zawiązek, źródło czego; zwierzokrzew z gromady wymoczków nieżołądnych.
Wszczepiać, dok. Wszczepić; rozszczepiając, wsadzać, wtykać co w utworzoną w ten sposób szparę; szczepić, zaszczepiać płonkę szlachetną w dziczkę; przen., czynić, że ś. kto przejmie jakiemi zasadami, uczuciami, udzielać komu własnych nastrojów, myśli i t. p.; w. wzrok w kogo, w co = wlepiać; w. ś., wrażać ś., wpajać ś.
Wszczęcie, rozpoczęcie (ś.), początek czego.
Wszczynać, dok. Wszcząć; zaczynać, rozpoczynać co, dawać początek czemu, inicjować co, być sprawcą czego, rozniecać, wzniecać co; w. ś., rozpoczynać ś., zaczynać ś., brać początek z czego, powstawać, rozniecać ś., wybuchać; w. ś. za kim = wstawiać ś. za nim, bronić go.
Wszczyniać, wtykać, wrażać, wkładać w co, wpakowywać, zagłębiać.
Wszech, jako przedrostek, oznacza najwyższą miarę przymiotu a. powszechność czego, np. wszechpotężny, wszechwłasny, wszechmiłość, wszechmądrość.
Wszechbezprawie, powszechne bezprawie na całym świecie.
Wszechbyt, powszechny byt, byt, wszystko obejmujący.
Wszechbytność, bytność czyjaś we wszystkich miejscach jednocześnie, wszechobeoność.
Wszechcel, cel wszystkiego, co istnieje.
Wszechcierpienie, cierpienie, mieszczące w sobie wszystkie cierpienia.
Wszechdobroć, najwyższa dobroć.
Wszechdobrodziejstwo, wszelkiego rodzaju dobrodziejstwo, dotykające całe społeczeństwo.
Wszechdoskonałość, najwyższa doskonałość.
Wszechdziałanie, działanie ogólne, działanie wszystkiego, powszechne.
Wszechdzielny, najdzielniejszy ze wszystkich.
Wszechgrzmiący, grzmiący najsilniej ze wszystkich.
Wszechharmonja, harmonja powszechna, harmonja wszechświata.
Wszechidea, idea, rozciągająca ś. na cały świat.
Wszechistnienie, wszystko, co istnieje, wszechbyt.
Wszechjedyny, jedyny na cały wszechświat.
Wszechjęzykowy, wspólny wszystkim językom.
Wszechkarmny, karmiący wszystkich.
Wszechkształtność, najdoskonalsza kształtność.
Wszechmądrość, najwyższa mądrość.
Wszechmiłość, miłość, obejmująca wszystkich ludzi, cały wszechświat.
Wszechmiły, ogólnie kochany, najmilszy ze wszystkich.
Wszechmoc, Wszechmocność, moc, niczym nie ograniczona, moc najwyższa.
Wszechmocnie, przysł., wszechmocą, władzą wszechmocną.
Wszechmocność — p. Wszechmoc.
Wszechmocny, Wszechmogący, mający moc nieograniczoną, mogący wszystko, wszechwładny.
Wszechmogący — p. Wszechmocny; rzecz., Bóg.
Wszechmożność, możność nieograniczona, możność zrobienia wszystkiego, wszechpotęga.
Wszechmożny, wszystko mogący, najmożniejszy, najpotężniejszy ze wszystkich.
Wszechnajświętszy, najświętszy ze wszystkich.
Wszechnica, szkoła wyższa, gdzie wykładane są wszystkie nauki, uniwersytet, szkoła główna.
Wszechobecnie, przysł., będąc wszędzie jednocześnie.
Wszechobecność, jednoczesna obecność we wszystkich miejscach.
Wszechobecny, będący jednocześnie wszędzie, we wszystkich miejscach.
Wszechobrona, ogólna obrona czego.
Wszechodpuszczenie, powszechne odpuszczenie czego, np. grzechów.
Wszechpalny, całopalny.
Wszechpogoda, powszechna pogoda; powszechne szczęście.
Wszechpojęty, zrozumiały dla wszystkich.
Wszechpolak, członek polskiej partji niepodległościowej we wszystkich trzech zaborach.
Wszechpolski, odnoszący ś. do wszechpolaka a. wszechpolaków.
Wszechpotęga, potęga najwyższa ze wszystkich, potęga, obejmująca wszystko.
Wszechpotężny, najpotężniejszy ze wszystkich.
Wszechprawda, najwyższa prawda.
Wszechprawdziwy, mający za podstawę najwyższą prawdę, najprawdziwszy ze wszystkich.
Wszechprzekleństwo, przekleństwo powszechne, najwyższy wyraz złorzeczenia.
Wszechprzestrzeń, przestrzeń całego świata.
Wszechprzymierze, przymierze, zawarte z całym światem.
Wszechprzytomnie — p. Wszechobecnie.
Wszechprzytomny — p. Wszechobecny.
Wszechrosyjski, dotyczący całej Rosji.
Wszechstronnie, przysł., ze wszystkich stron, na wszystkie strony, z różnych punktów uważania; w. wykształcony = znający gruntownie wszelkie działy wiedzy, jak najdokładniej, na wylot, nawskroś.
Wszechstronność, właściwość tego, co jest wszechstronne, uważanie czego ze wszystkich stron, dokładne zapoznanie ś. z jakim przedmiotem; obejmowanie umysłem wszystkiego.
Wszechstronny, powszechny, ogólny; uważający co ze wszystkich stron; dokładny, ze wszystkiem obeznany; ugruntowany na wybornej znajomości przedmiotu; ze wszystkich stron uważany.
Wszechstworzenie, wszystko, co jest stworzone przez Boga, cała natura, wszechświat.
Wszechstwórca, Stwórca wszystkiego, Stwórca wszechświata.
Wszechstwórczy, dotyczący Wszechstwórcy.
Wszechświadomość, świadomość wszystkiego, co istnieje, świadomość wszechświata, wszechwiedza.
Wszechświadomy, mający świadomość wszystkiego, co istnieje, całego wszechświata.
Wszechświat, cały świat w najobszerniejszym znaczeniu tego wyrazu, wszystko, co istnieje.
Wszechświatło, światło powszechne, powszechna oświata wszystkich.
Wszechświatowość, obejmowanie wszystkiego co istnieje — p. Kosmopolityzm.
Wszechświatowy, dotyczący całego świata, wszystkich krain ziemi; odnoszący ś. do wszechświata.
Wszechświęty, najświętszy ze wszystkiego.
Wszechtrwoga, ogólna trwoga, bojaźń wszystkiego.
Wszechugoda, powszechna ugoda, ugoda wszystkich.
Wszechwidz, Wszystkowidz, ten, który wszystko widzi.
Wszechwidzący, Wszechwidny, który wszystko widzi.
Wszechwiecznie, przysł., przez wszystkie wieki.
Wszechwieczny, trwający przez wszystkie wieki, odnoszący ś. do wszystkich wieków.
Wszechwiedza, wiedza, obejmująca wszystkie nauki.
Wszechwiedzący, który wie o wszystkim, który zna wszystko.
Wszechwładca, ten, który sam jeden ma władzę nad wszystkim, władca nieograniczony.
Wszechwładnie, przysł., z władzą nieograniczoną, sposobem wszechwładnym.
Wszechwładny, Wszystkowładny, Wszystkowłady, mający nieograniczoną władzę nad wszystkim, wszechpotężny, wszechmocny.
Wszechwładztwo, władza najwyższa, władza nieograniczona.
Wszechwszędy, przysł., wszędzie a wszędzie.
Wszechzgoda, zgoda powszechna, zgoda wszystkich.
Wszechzgodność, zgodność wszystkiego, wszechharmonja.
Wszechżycie, ogół zjawisk życia w naturze.
Wszelaki, każdy, wszelkiego rodzaju, gatunku, jakibądź, rozmaity, rozliczny, różnorodny.
Wszelako, przysł., rozmaicie, rozlicznie, różnorodnie, różnemi sposobami; jednak a jednak, jednakowoż, a przecie, atoli, z tym wszystkim.
Wszelki, każdy bez wyjątku, każdy w swoim rodzaju, każdy bez względu na różnice, wszystek; rozmaity, różnorodny, rozliczny; w. duch Pana Boga chwali = każde stworzenie, wszystko, co istnieje, wyrażenie to oznacza zdziwienie, zdumienie, przerażenie na widok czegoś nieoczekiwanego, nieziemskiego, jakby widma z tamtego świata.
Wszerz, W szerz, przysł., w kierunku szerokości.
Wszeteczeństwo, nierząd, rozpusta, sprośność, bezwstyd, rozwiązłość.
Wszetecznica, bezwstydnica, nierządnica, rozpustnica.
Wszetecznie, przysł., nierządnie, rozpustnie, rozwiąźle, sprośnie.
Wszetecznik, człowiek, uprawiający nierząd, oddany rozpuście, rozpustnik, człowiek rozwiązły, cynik.
Wszeteczność — p. Wszeteczeństwo.
Wszeteczny, rozpustny, rozwiązły, sprośny, bezwstydny, nierządny.
Wszędobecność, własność jednoczesnej bytności we wszystkich miejscach istnienia wszędzie; wszechobecność.
Wszędobecny, wszędzie obecny, wszędobytny.
Wszędobylski, Wszędobył, człowiek niespokojnego ducha, wciąż przenoszący ś. z miejsca na miejsce, nie lubiący nigdzie miejsca zagrzać, latawiec, powsinoga, biegus, kręcicki.
Wszędobywalski, wszędzie bywający.
Wszędy, Wszędzie, przysł., na każdym miejscu, we wszystkich miejscach, na każdym punkcie jakiej przestrzeni; na wszystkie strony, na każdy punkt danego miejsca.
Wszędybytność, Wszędziebytność, Wszędyobecność, jednoczesna obecność na wszystkich miejscach, wszechobecność.
Wszędzie — p. Wszędy.
Wszłapać, dok. Wszłapić; szłapiąc, depcąc wbić, wgnieść.
Wszmelcować, szmelcując, topiąc, lutując, wpuścić co w co.
Wsznurowywać, dok. Wsznurować; obwiązując sznurami umieścić co wewnątrz czego, wszyć sznur wewnątrz.

Wszpuntowywać, dok. Wszpuntować; szpuntując wpychać, wtykać co w co, wtykać szpunt w co.
Wszrubować — p. Wśrubować.
Wsztukowywać, dok. Wsztukować; sztukując, umieszczać co w środku czego.
Wszy, Wsza, Wsze, wszystek, cały: Bóg-Stwórca wszech rzeczy; oznajmiamy wszem wobec i każdemu zosobna = wszystkim; ze wszech miar = pod każdym względem, we wszystkiem, bardzo, arcy, wielce, nader.
Wszyca, owad bezskrzydły z rzędu wysysających, uprzykrzonych.
Wszyć — p. nied. Wszywać.
Wszystek, Wszystka, Wszystko, cały, całkowity we wszystkich swych częściach, od początku do końca; w lm., wszyscy, wszystkie = ilu a. ile ich jest, bez wyjątku; w-o = zbiór wszystkich rzeczy, co jest, bez wyjątku; z tym w-im = wszelako, atoli, jednakże; pomimo w-o = nie zważając na wszystkie przeszkody, na wszystkie braki; człowiek do w-ego = wszechstronnie uzdolniony; on jest zdolny do w-ego = gotów się dopuścić najgorszych rzeczy; służąca do w-ego = kucharka i pokojówka w jednej osobie; nadewszystko = nad wszystkie inne rzeczy, głównie, szczególnie; przedewszystkim = przed wszystkiemi innemi rzeczami, na pierwszym miejsca, najpierwej w czasie; po w-im = kiedy ś. już wszystko skończyło, poniewczasie; skończyło ś., już koniec wszystkiego, i kwita; do w-ich djabłów! = rodzaj przekleństwa; niech cię wszyscy (dom. djabli porwą) = rodzaj przekleństwa; ze w-ich sił = jak można najsilniej; kocham cię nad w-o = więcej, niż kogokolwiek; w-o mi jedno = to mi nie czyni różnicy, jest mi zupełnie obojętne; ot i w-o, i to już w-o = tylko tyle, nie więcej; ze w-im = zupełnie, najzupełniej, całkowicie, zgoła; obejść ś. bez w-go = bez rzeczy najpotrzebniejszych.
Wszystkokupny, za który można wszystko kupić.
Wszystkołomny, Wszystkołomy, łamiący, niszczący wszystko.
Wszystkomocny, mogący wszystko zrobić, wszechmocny.
Wszystkopłodny, Wszystkorodny, płodzący, rodzący wszystko.
Wszystkoruchy, poruszający wszystko.
Wszystkość, wszystko, co ś. na świecie znajduje, cały świat; zbiór wszystkich przymiotów pewnego przedmiotu.
Wszystkotrawny, trawiący, niszczący wszystko.
Wszystkowładny, Wszystkowłady, wszechwładny.
Wszystkowiedny, wszystko wiedzący.
Wszystkożerny, który żre wszystko: zarówno pokarmy zwierzęce, jak i roślinne.
Wszystkożywny, Wszystkożywy, nadający wszystkiemu życie.
Wszyściutki, Wszyściuteńki, Wszyściuchny, najzupełniej wszystek.
Wszywać, dok. Wszyć; za pomocą szycia wstawiać co, przyszywać wewnątrz czego, szyć głębiej, szyjąc nakładać co w co; wkładać, wtykać pewną ilość słomy w strzechę i przywiązywać ją; w. ś., wkradać ś., wciskać ś. gdzie cichaczem zręcznie, wkręcać ś, wnęcać ś.
Wszywanka, szew około podeszwy trzewika damskiego.
Wszywica, choroba wszywa.
Wszywka, to, co ś. w co wszywa, ozdoba z jakiego materjału wszywana w inny.
Wściąg, powściągnięcie, pohamowanie.
Wściągać, dok. Wściągnąć; powstrzymywać, powściągać, hamować, ukracać, skłaniać, przymuszać prośbą; w. ś., powstrzymywać ś., powściągać ś., hamować ś.; ściągać ś., kurczyć ś., zmniejszać się.
Wściągliwie, przysł., powściągliwie.
Wściągliwy, dający ś. powściągnąć, powściągliwy.
Wściągnąć — p. nied. Wściągać.
Wściąż, w wyraż. na wściąż, przysł., na oścież, na rozcież, obie połowy drzwi, na całą szerokość.
Wścibiać, dok. Wścibić; wsadzać, wtykać, wsuwać; w. na co, nasadzać, natykać; w. palec między drzwi = narażać ś. na przykrości z powodu wtrącania ś. w cudze sprawy; nie w-aj nosa wszędzie, nie w-aj nosa do cudzego trzosa = nie wtrącaj ś. do cudzych spraw; w. ś. w co = wdzierać ś., wtykać ś., wpychać ś. dokąd natrętnie; wdawać ś., wtrącać ś. w cudze sprawy.
Wścibska (-ej), kobieta wtrącająca, mieszająca ś. do wszystkiego, do cudzych spraw, ciekawska, wtrącalska.
Wścibski (-ego), mężczyzna mieszający ś. do cudzych spraw, natręt, ciekawski, wtrącałski.
Wściec się — p. nied. Wściekać ś.
Wściekać się, dok. Wściec się; dostawać wścieklizny; szaleć z gniewu, stawać ś. jakby wściekłym ze złości, gniewać ś. zapamiętale, złościć ś.; w. ś. z nudów, z miłości i t. p. = nudzić ś., kochać ś. niezmiernie; wiatr się w-a = dmie gwałtownie.
Wściekle, przysł., ze wściekłością, zajadle, zapalczywie, gwałtownie, namiętnie.
Wścieklec, Wściekliwiec, człowiek wściekły, człowiek gwałtownego usposobienia.
Wścieklizna, Wścieklina, choroba zakaźna, śmiertelna, właściwa zwierzętom gatunku psiego i kociego, przenosząca ś. przez ukąszenie, wodowstręt; jad wścieklizny; postępowanie gwałtowne, rzucanie ś. na innych gwałtowne, niehamowanie ś. w gniewie.
Wściekłość, wścieklizna; szaleństwo, zapamiętałość, gniew szalony; w. mię ogarnia = gniewam ś. niezmiernie.
Wściekły, chory na wściekliznę; o człowieku: zajadły, rozgniewany, roznamiętniony, rozjuszony, okrutny, mściwy; o uczuciu, głosie: gwałtowny, niepohamowany, zapamiętały, nieukrócony.
Wściełać, dok. Wesłać; ścieląc, układać co wewnątrz czego.
Wściornastek, Wciornastek, wszystek, cały, we wszystkich częściach; bodaj cię w-kie wciornatki! = niech cię wszyscy djabli wezmą!
Wślad, przysł., tuż, zaraz, w trop: w. za kim = tuż za nim.
Wślizgiwać się, dok. Wślizgnąć się; ślizgając ś., przedostawać ś. wewnątrz czego; przysł., zręcznie, podstępem wchodzić, wkradać ś.; w. ś. w czyjeś łaski = zjednywać je sobie podstępnie; dostawać ś. dokąd wypadkiem, przez niedopatrzenie czyje.
Wślizgnąć się — p. nied. Wślizgiwać się.
Wśród, przysł. — p. Śród.
Wśrubowywać, dok. Wśrubować; kręcąc śrubę, zagłębiać ją w co; przen., wciskać, wtłaczać; w. kogo dokąd = umieszczać go gdzie mimo wszelkich przeszkód; w. kogo, a. siebie w przyjaźń czyją = zyskiwać przyjaźń czyją dla kogo a. dla siebie; w. ś., o śrubie: kręcąc ś., zagłębiać ś. w co; przen., przedostawać ś. dokąd mimo wszelkich trudności, wkradać ś., wnęcać ś.; w. ś., w czyjeś łaski, przyjaźń = zjednywać je sobie podstępnie.
Wtaczać, dok. Wtoczyć; tocząc, obracając, przesuwając na kołach, wpychać, wwalać co wewnątrz czego; przelewać płyn jaki z jednego naczynia w drugie przez otwór; wcinać, wrzynać tokarską robotą; wsadzać jedną rzecz w drugą, wszywać, wsztukowywać; przen., wtrącać, mieszać do rozmowy a. pisma myśl uboczną, napomykać co; przen., cytować, przytaczać co, powoływać ś. na co; przen., wliczać, zaliczać, wrachowywać do czego, mieścić w rzędzie czego; w. ś., tocząc ś., obracając ś., posuwając ś. na kołach, przedostawać ś. wewnątrz czego; przen., wchodzić dokąd niezgrabnie, ciężkim chodem.
Wtajemniczać, dok. Wtajemniczyć; dopuszczać kogo do jakiejś tajemnicy, udzielać mu sekretnej wiadomości; udzielać komu wiadomości w zakresie jakiejś nauki, kunsztu, uczyć go czego; w. ś., być wtajemniczanym, dowiadywać ś. jakiejś tajemnicy; otrzymywać wiadomości w zakresie jakiejś nauki, kunsztu i t. p., uczyć ś. czego.
Wtapiać, dok. Wtopić; topiąc, wpuszczać, pogrążać.
Wtarcie, czynność wcierania — p. Wetrzeć.
Wtargać, dok. Wtargnąć; targając wciągać; wpadać, wdzierać ś., gwałtem przedostawać ś. dokąd, robić napad, wycieczkę.
Wtargnąć — p. nied. Wtargać.
Wtargnięcie, Wtargnienie, wejście gwałtowne, napad, napaść.
Wtarły, dokonany za pomocą wcierania.
Wtedy, przysł., w tym, w owym czasie, wtenczas, wówczas, tedy.
Wtem — p. Wtym.
Wtenczas, przysł., w tym właśnie czasie, o którym mowa, w pewnym oznaczonym czasie, wtedy, tedy, wówczas.
Wterebić, wepchnąć, pogrążyć, zanurzyć.
Wtłaczać, dok. Wtłoczyć; tłocząc, wtykać, uciskać, wbijać, wgniatać, wpychać, wsadzać na co; w. na co = tłocząc nasadzać, natykać na co; w. w co = wdeptywać; w. ś., tłocząc ś., dostawać się gdzie.
Wtłoczyć — p. nied. Wtłaczać.
Wtoczyć — p. nied. Wtaczać.
Wtoka, kawałek czego, w rzecz jaką wtoczony, łata wszyta.
Wtomiast, przysł., natomiast, zamiast tego, wzamian tego, tymczasem.
Wtopić — p. nied. Wtapiać.
Wtorek, drugi dzień po niedzieli w tygodniu.
Wtorkowy, odnoszący ś. do wtorku, dokonywający ś. we wtorek, który zdarzył ś., odbył ś. we wtorek.
Wtór, w muz., śpiew lub muzyka, napisane i wykonywane do pomocy głównemu głosowi a. instrumentowi, akompanjament; wykonywanie tego śpiewu a. muzyki, wtórowanie, akompanjowanie.
Wtórorodny, po pierwszym urodzony.
Wtórować komu, czemu, przygrywać a. przyśpiewywać grającemu a. śpiewającemu, grać albo śpiewać wtór, akompanjować śpiewem a. muzyką; przen., potakiwać, przytwierdzać komu, powtarzać jego myśli, mówić a. robić, jak on.
Wtórowy, dotyczący wtóru, odnoszący ś. do wtóru.
Wtóry, następujący po pierwszym, drugi; po w-e, przysł., po raz drugi, dalej, z kolei, na drugim miejscu, z drugiego względu.
Wtórzyć, powtarzać coś za kimś, czynić to samo, co i on; powtórnie to samo wyrażać, mówić, pisać; w. komu, wtórować mu, grać, śpiewać do wtóru, przyśpiewywać, przygrywać, akompanjować.
Wtraczać, dok. Wtroczyć; wkładać w troki, upakowywać, przywiązywać trokami, troczyć.
Wtrącać, dok. Wtrącić; potrącając wpychać, wrzucać; przen., gwałtem, przemocą osadzać, umieszczać kogo gdzie, wpychać siłą: w. do więzienia, do klasztoru; przen., przytaczać, wprowadzać jakąś myśl uboczną do rozmowy, do tekstu pisanego, dodawać wśród rozmowy swoje uwagi, słowa, napomykać; w. kogo na co, narzucać przemocą, wprowadzać gwałtem, np. na jaki urząd, na jakie stanowisko; w. kogo do grobu = przyprawiać o śmierć, skracać mu życie; w. ś., w co, do czego = być wtrącanym; przen., mieszać ś., wdawać ś. w co, narzucać ś. ze swoją osobą, ze swoim zdaniem, ze swojemi uwagami, wścibiać ś.; w. ś. na co, gwałtem wdzierać ś., narzucać ś., np. na jakie stanowisko.
Wtręszeń — p. Wtręt.
Wtręt, człowiek, gwałtem wdzierający ś. na jakie stanowisko, na jaki urząd, wdzierca, uzurpator; człowiek, wtrącający się w nie swoje rzeczy, intruz, importun; późniejszy dodatek w rękopisie, wtrącenie, interpolacja.
Wtrętnica, kobieta, wtrącająca ś. do czego, w co, mieszająca ś. w cudze sprawy.
Wtrętny, wtrącający ś., narzucający ś.; zaczepny, wstępny: w. bój.
Wtroczyć — p. nied. Wtraczać.
Wtryskiwać, dok. Wtrysnąć; wpuszczać za pomocą tryskania, strzykania, wstrzykiwać.
Wtrysnąć — p. nied. Wtryskać.
Wtrząsać, dok. Wtrząsnąć, Wtrząść; trzęsąc wpuszczać; w. ś., trzęsąc ś., wpadać wewnątrz.
Wtrząsnąć — p. nied. Wtrząsać.
Wtulać, dok. Wtulić; tuląc co do czego, wciskać, wtłaczać, wpychać, wkładać: w. głowę w poduszkę.
Wtulić — p. nied. Wtulać.
Wtykać, dok. Wetkać, Wetknąć w co; pchając, tkając, zagłębiać co w czym, wpychać, wsadzać, wbijać; w. na co, pchając, osadzać co na wierzchu czego, nasadzać, natykać; robiąc osnowę, wplatać co w osnowę; w. co komu w rękę = wkładać, dawać datek, łapówkę; nie w-aj nosa do cudzego trzosa = nie mieszaj ś. w nie swoje rzeczy, nie bądź ciekawy; w. kogo do więzienia = wtrącać, wsadzać.
Wtykalny, dający się wetknąć; służący do wtykania.
Wtym, Wtem, przysł., nagle, odrazu, niespodzianie, znienacka, naraz.
Wual, Wualka — p. Woal, Woalka.
Wuczać, dok. Wuczyć; przyuczać kogo do czego, wprawiać, wkładać w co, wdrażać do czego; w. ś., wciągać ś., wprawiać ś, wkładać ś. w co, przyuczać ś. do czego.
Wuj, brat matki; w. stary = brat babki.
Wujaszek, Wujek, Wujcio, Wujciunio, zdr. i pieszcz. od Wuj.
Wujeczny, dotyczący wuja, stanowiący własność wuja, wujowski; krewny po matce: brat w. = syn wuja; siostra w-a = córka wuja.
Wujek, owad z rzędu dwuskrzydłych, łownych — p. Wujaszek.
Wujenka, Wujna, żona wuja.
Wujna — p. Wujenka.
Wujostwo, stanowisko wuja względem siostrzeńców, pokrewieństwo wuja z siostrzeńcami; zbior., wuj z żoną.
Wujowski, dotyczący wuja, należący do wuja a. do wujostwa.
Wulfenit, minerał: żółcień ołowiu.
Wulfenja, roślina górska.
Wulgarność, łć., własność tego, co jest wulgarne, cecha człowieka wulgarnego.
Wulgarny, łć., gminny, pospolity, powszedni, prostacki, nizki, poziomy.
Wulgaryzator, łć., ten, co wulgaryzuje, popularyzator.
Wulgaryzować, łć., popularyzować; czynić zrozumiałym a. dostępnym dla wszystkich; wprowadzać w życie powszechne.
Wulgata, łć., przekład łaciński Biblji, dokonany przez św. Hieronima w IV w., zatwierdzony przez sobór Trydencki i przyjęty przez Kościół katolicki.


Wulkaniczny, łć., powstały wskutek działania ognia wewnątrz ziemi: wyspa w-a, skała w-a.
Wulkanista, łć., wyznawca teorji wulkanizmu.
Wulkanizm, łć., teorja gieologiczna, podług której ziemia otrzymała swą postać wskutek działania ognia.
Wulkanizować, łć., rozpalać, hartować kauczuk za pomocą silnego ognia i siarki.
Wulkanizowany, łć., którego wulkanizowano; w. kauczuk = kauczuk, zmieszany z siarką.
Wuzdać, ubrać w uzdę, okiełznać.
Wwabiać, dok. Wwabić; wabiąc wciągać w co, przywabiać, przynęcać.
Wwalać, dok. Wwalić w co; waląc coś ciężkiego, wrzucać, wtrącać, wpychać: w. na co = coś ciężkiego umieszczać na czymś z wysiłkiem, wtaczać co na co; w. ś. w co, wpadać w co całym ciężarem; przen., wchodzić dokąd ciężkim krokiem, wtaczać się.
Wwalić — p. nied. Wwalać.
Wwiać — p. nied. Wwiewać.
Wwiązać — p. nied. Wwiązywać.
Wwiązanie, rzecz, od Wwiązać; wprowadzenie w posiadanie prawne.
Wwiązywać, dok. Wwiązać; wiążąc wplatać w co, wiązać, wplątywać w co; w. książkę = oprawiać ją, wszywać w okładki; w. kogo w majętność = wprowadzać go urzędownie w prawno posiadanie dóbr, intromitować; w. ś., być wwiązywanym; przen., dostawać ś. dokąd podstępnie, ukradkiem, wkradać ś., wnęcać ś.; wchodzić w posiadanie prawne nowo nabytego majątku.
Wwiąź, akt wprowadzenia kogo do boru nabytego, dokonany w sądzie bartnym.
Wwić — p. nied. Wwijać.
Wwiercać, dok. Wwiercić; wkręcać, wśrubowywać; w. ś., być wwiercanym; przen., wkradać ś., wciskać ś., wkręcać ś. dokąd.
Wwieść — p. nied. Wwodzić.
Wwiewać, dok. Wwiać, Wionąć; o wietrze: wiejąc, dmąc wrzucać co w co, powiewem przynosić zdala, wdmuchiwać.
Wwieźć — p. nied. Wwozić.
Wwijać, dok. Wwić, Wwinąć; wijąc sznur, wkręcać między pasma; obwijać, okręcać; w. ś., być wwijanym; przen., wijąc ś., wścibiać ś., kręcąc ś. wbiegać.
Wwikłać (się), wplątać (ś.) w jaką niemiłą sprawę.
Wwinąć — p. Wwijać.
Wwionąć — p. nied. Wwiewać.
Wwlekać — p. Wewlekać.
Wwłaszczać, dok. Wwłaszczyć; wprowadzać w prawne posiadanie majątku; w. ś., wchodzić w prawne posiadanie czego.
Wwłaszczyć – p. nied. Wwłaszczać.
Wwodzić, dok. Wwieść; wieść w środek czego; wprowadzać do wnętrza; w. na co, wprowadzać kogo na wierzch czego, wieść na górę; przen., przynęcać, przywabiać jaką pokusą, namawiać kusząc do czego złego: nie wwódź nas na pokuszenie = nie pozwól nam ulegać pokusom; w. kogo w błąd = być przyczyną jego błędu, omyłki; w. kogo w kłopot = sprawiać komu kłopot; przen., wprowadzać, upowszechniać, czynić zwyczajnym; wpisywać, wciągać akt jaki do ksiąg prawnych; wprowadzać kogo w prawne posiadanie majętności; w. ś., wprowadzać ś. nawzajem; obejmować prawne posiadanie majątku.
Wwozić, dok. Wwieźć; wioząc wprowadzać, wieść wewnątrz, w głąb czego, np. do jakiego kraju itp.
Wwóz, przywóz z zagranicy, import.
Wy, lm. od zaimka osobowego drugiej osoby: Ty; w. mówi ś. poufałej zamiast pan.
Wy—, jako przybranka, oznacza: 1) ruch w kierunku od wewnątrz, na zewnątrz, np. wychodzić, wyjeżdżać, wyrzucać; 2) od dołu ku górze, np. wypływać, wyrastać, wywyższać; 3) czynność, skierowaną ku całej powierzchni zewnętrznej przedmiotu, np. wybrukować, wylepić, wyłożyć; 4) skutek, otrzymany tylko dzięki staraniom usilnym, np. wybłagać, wymodlić, wystarać ś.; 5) czynność, stosowaną do wszystkich osób a. przedmiotów kolejno, np. wymordować, wygubić, wytracić; 6) zupełne nasycenie ś. czynnością, np. wytańczyć ś., wyspać ś.; wywczasować ś.; 7) czynność dokonaną, np. wykonać, wybudować, wyrysować.
Wyanszlagować, zrobić anszlag, kosztorys.
Wybaczać, dok. Wybaczyć; zjeżdżać, schodzić z drogi, zbaczać; przen., odstępować od głównej myśli do ubocznej; przen., odpuszczać komu winę, przebaczać, puszczać w niepamięć przewinienie, uwalniać od kary, przestawać gniewać ś.; proszę mi wybaczyć = przepraszam.
Wybad, wybadywanie, indagacja, śledztwo.
Wybadać — p. nied. Wybadywać.
Wybadywać, dok. Wybadać; dowiadywać ś. pilnie, dociekać, dochodzić czego, zagłębiać ś. w co; w. kogo, wypytywać go, ściągać z niego zeznanie; badając kogo, wywiadywać ś. o czym; w. ś., wypytywać ś., wywiadywać ś. drogą badań.
Wybajać (się) wygadać (ś.), wypaplać (ś.).
Wybatogować, Wybatożyć, osmagać, oćwiczyć batem, batogiem.
Wybawca p. Wybawiciel.
Wybawiać, dok. Wybawić; wyzwalać, wyswobadzać, ocalać, ratować; w. ś., wyzwalać ś., ratować ś., ocalać ś.
Wybawiciel, Wybawca, ten, kto kogo wybawia od czego a. z czego, oswobodziciel, zbawca, zbawiciel.
Wybawicielka, forma żeńska od Wybawiciel.
Wybawić — p. nied. Wybawiać.
Wybąkać, Wybąknąć, bąkając, mówiąc niewyraźnie słówko po słówku, wypowiedzieć, wyrazić co; przeczytać co bąkając.
Wybeczeć, Wybeknąć, wyrazić bekiem a. głosem beczącym; w. ś., wypłakać ś. dowoli.
Wybełkotać, bełkocąc, mówiąc niewyraźnie, wypowiedzieć.
Wybesztać, wyłajać, sfukać, zwymyślać.
Wybębniać, dok. Wybębnić; wygrywać co na bębnie; ogłaszać co za pomocą bębnienia; przen., wygrywać co na innym instrumencie, np. na fortepianie, wprawnie, ale bez poczucia; wypowiedzieć co szybko, wprawnie, ale bez zrozumienia; wygadać, wypaplać.
Wybęknąć, wybąkać.
Wybiczować, wychłostać, oćwiczyć, obić mocno.
Wybić — p. nied. Wybijać.
Wybiec — p. nied. Wybiegać.
Wybiedować się, użyć biedy, wycierpieć biedę.
Wybieg, miejsce, którędy ktoś a. coś wybiega: w. ulicy = wylot; bieg w tę i ową stronę; sposób wykrętny, używany dla uwolnienia ś. od czego, dla uniknięcia kary, wykręt, wymówka.
Wybiegać, dok. Wybiec, Wybiegnąć, Wybieżeć; biec, pędzić, iść szybko w kierunku z wewnątrz na zewnątrz, mknąć, wypadać, wyskakiwać, wylatać; o przedmiotach nieruchomych: występować na zewnątrz, wysterkać, wysuwać ś., wystawać; w. kogo, wyścigać, prześcigać, biegnąc uprzedzać; w. co, zwiedzać pośpiesznie, szybko przenosząc ś. z miejsca na miejsce; śmietanka w-gła = wykipiała; uzyskać, otrzymać coś bieganiem, usilnemi staraniami, chodząc od jednego do drugiego: w. ś., nabiegać ś., iść na wyścigi, starać ś. wyprzedzić kogo, usiłować dokazać czego przed kim; biegiem uchodzić, ratować ś., ocalać życie; przen., wykręcać ś. od czego, unikać czego podstępnie, wywijać ś. od czego; zmęczyć ś. bieganiem, nasycić ś. bieganiem.
Wybieglec, zbieg, odstępca, odszczepieniec, apostata.
Wybiegłość, przebiegłość, chytrość, podstępność.
Wybiegły, wykrętny, chytry, przebiegły, podstępny, szczwany; wybujały, wyrosły, wyniosły.
Wybiegnąć — p. nied. Wybiegać.
Wybielać, dok. Wybielić; bielić porządnie, na całej powierzchni, pociągać farbą białą, tynkować wapnem; pozbawiać właściwej barwy przez reakcje chemiczne a. działanie słońca, blechować; w. ś., być bielonym; ubierać ś. na biało.
Wybieleć, straciwszy właściwą barwę, stać ś. białym.
Wybielić — p. nied. Wybielać.
Wybieracz, ten, co wybiera; urzędnik do wybierania podatków, poborca.
Wybieraczka, kobieta, która co wybiera, przebiera.
Wybierać, dok. Wybrać; brać co ze środka, z wnętrza czego, wydłubywać, wykrawać ze środka, wynosić, wywozić na zewnątrz; wyjmować, wyciągać, wydobywać; brać wszystko, co jest, nic nie zostawiając: w. kamienie z roli, pisklęta z gniazda; brać od jednej osoby po kilka razy a. od wielu kolejno; brać, co od kogo należy, co obowiązany jest dać: wycofywać kapitały, włożone w jakie przedsięwzięcie; przen., niszczyć co, wchłaniając w siebie, wywabiać: w. plamy na ubraniu i t. p.; w. co, mając sobie przedstawionych kilka rzeczy, brać jedną z nich, najbardziej przypadającą do upodobania; w. kogo, mąjąc sobie przedstawionych kilku kandydatów, naznaczać jednego z nich, najodpowiedniejszego, pomijając innych: w. na króla, na posła, na sędziego i t. p.; w. ś., być wybieranym; szykować ś., gotować ś. w drogę, przygotowywać ś. do wyruszenia dokąd; w-a ś., jak czajka za morza = wcale mu ś. nie śpieszy; wyrywać ś. w niewłaściwą porę, występować z czymś nie w czas.
Wybieralność, prawo obioru, wybieranie, prawo elekcyjne.
Wybieralny, mogący być wybranym.
Wybierki, Wybiorki (-ów), rzeczy najgorsze, pozostałe po wybraniu rzeczy lepszych, odpadki, braki.
Wybierzmować, pobierzmować wszystkich.
Wybieżeć — p. nied. Wybiegać.
Wybijacz, człowiek, który co wybija.
Wybijać, dok. Wybić; bijąc, uderzając, wypychać, wytrącać, wyrzucać co z czego; bijąc, uderzając, wypędzać, wyparowywać kogo skąd; bijąc, rozbijając, rozkopując, robić dół, zagłębienie w czymś twardym: w. drogę = jeżdżąc po niej, robić ją wyboistą; o wodzie: ciągłym uderzaniem robić rów, wyrwę; bijąc, robić, fabrykować: w. medal, w. książkę = drukować, w. obraz = robić jego odbitkę, reprodukować; w. co z czego, wyciskać, wytłaczać; uderzaniem, przyciskaniem oddzielać części płynne od stałych: w. olej, masło; przen., bić, smagać dla wydobycia jakby na wierzch dobrych pierwiastków: dzieci biją, by z nich co wybito; uderzając, wykonywać, wyrażać uderzeniami: w. takt; o zegarze: wyrażać liczbę uderzeń, oznaczać godzinę: wybiła twoja godzina = nadeszła chwila niezmiernie ważna dla ciebie a. nadeszła chwila twego zgonu; w. drzwi = wyłamywać, wyrąbywać; klin klinem w. = leczyć chorobę lekarstwem podobnym do choroby, na usunięcie zła używać złych środków; w. kogo z dóbr, z majętności = wysuwać, wywłaszczać; w. komu z głowy = sprawiać, że ktoś o czymś zapomni, zaniecha jakiej myśli; w. sobie co z głowy = zapominać o czymś, przestawać myśleć o czym, odstępować od jakiego zamiaru; w. ze snu = budzić; w. nogę, rękę ze stawu = sprawiać uderzeniem, że kość wyskoczy ze swego miejsca, w którym styka ś. z drugą kością; w. co z kluby = niszczyć przyjęty porządek; w. na czym swoje piętno = pozostawiać ślady; w. piankę, ciasto = uderzaniem mieszać dokładnie, wyrabiać; w. wełnę = czyścić za pomocą uderzania i podrzucania; w. ubranie = trzepać z kurzu; w. komu zęby = uderzywszy sprawiać, że wylecą; w. szybę = tłuc; w. pokłony = kłaniać ś.; w. ś., być wybijanym; bijąc, wydobywać ś. na wierzch, wyswobadzać ś.; wznosić ś. w górę, wytryskać, wzbijać ś., wylatywać; w. ś., ze snu = tracić ochotę do snu, ocknąwszy ś., nie móc zasnąć; przen., energją, pracowitością zajmować znaczne stanowisko w społeczeństwie, dochodzić do znaczenia, majątku, sławy i t. p.
Wybijana (-ej), ostatnia godzina, którą zegar w dzień wybija; przen., ostatnia godzina życia.
Wybijanka, proste płótno, farbowane za pomocą wyrzynanej w desenie tablicy drewnianej.
Wybiór — p. Wybór.
Wybiórki — p. Wybierki.
Wybitka, wybijanie, walka, bitwa, bójka; grać w warcaby na w. = z taką umową, że wygrywa ten, któremu przeciwnik wybije wszystkie kamienie.
Wybitnie, przysł., mówiąc wyraziście, dobitnie, z wyraźnym odznaczeniom; wyjątkowo, szczególnie, niezwykle, uderzająco.
Wybitność, cecha tego, co jest wybitne, dosadność, dobitność; wyjątkowość, niezwykłość.
Wybitny, wyraźnie, najpierwej wpadający w oczy, odznaczający ś., dobitny, wyrazisty, dosadny, niezwykły, szczególny, osobliwy, wyjątkowy, uderzający.
Wybladły, który stał ś. bladym, zbladły; wyblakły.
Wybladnąć, Wyblednąć, stać ś. całkiem bladym, zblednąć; stracić właściwą barwę, cerę, stać ś. wyblakłym.
Wyblaknąć, stracić żywość barw, stracić barwy właściwe, zblaknąć, wypłowieć, spełznąć.
Wyblechować się, wybielić na słońcu a. przez reakcję chemiczną; w. ś., wybielić ś.; stracić barwę, cerę, stać ś. bladym.
Wyblednieć, wybladnąć.
Wyblegotać, Wyblekotać, Wybluzgotać, wygadać, wypaplać.
Wybleszczać oczy, wykrzywiać je.
Wybluć — p. nied. Wybluwać.
Wybluwać, dok. Wybluć; wymiotując, wyrzucać z siebie rzecz zjedzoną.
Wybluzgotać, Wyblekotać, wychlapać, co ś. ma na języku, wypaplać, wygadać; nagadać głupstw.
Wybluźnić, wyrzec bluźnierstwo, rozgadać coś bez potrzeby, rozpaplać.
Wybłagać, błaganiem uzyskać, błagając wyprosić, wymodlić.
Wybłaznować, uzyskać coś błaznowaniem, żartami, figlami; w. ś., wykręcić ś. błaznowaniem; błaznując nasycić ś., nafiglować ś., nadokazywać ś.
Wybłądzić, wyprowadzić kogoś błąkającego ś. na właściwą drogę; przen., wyprowadzić z błędu; w. ś., odnaleźć właściwą drogę; przen., wyjść z błędu.
Wybłąkać się, przestać ś. błąkać, wejść na właściwą drogę; przen., wyjść z obłędu, przestać mylić ś., postępować niewłaściwie; przen., wyjść cało z zawiłej sprawy.
Wybłyskać, Wybłyskiwać, dok. Wybłysnąć; błyskać ś. z przerwami, ukazać ś. błyszcząc.
Wybłysnąć — p. Wybłyskać; zjawić ś. jako coś osobliwego.
Wybłyszczeć, ukazać ś. błyszcząc, ukazać ś. wśród światła; w. oczy = wytrzeszczyć; przestać błyszczeć.
Wybocz, Wybocze, droga uboczna, ubocze, manowiec.
Wyboczny, boczny, uboczny.
Wyboczyć — p. nied. Wybaczać.
Wyboisty, pełen wybojów.
Wybojować, osiągnąć co za pomocą walki, boju; wysłużyć lata. wśród bojów, przebyć dłuższy czas w boju; w. kogo, wypędzić go, wojując z nim.
Wyborca, człowiek, który wybiera a. ma prawo wybierać kogoś, np. przedstawiciela do rad miejskich, wiejskich, do parlamentu, urzędu i t. p., elektor.
Wyborczy, dotyczący ś. wyborcy a. wyborów.
Wyborgować, u kogo wziąć na borg, na rachunek, na kredyt; w. kumu dać na borg, zakredytować.
Wybornie, przysł., wyśmienicie, przednio, znamienicie, znakomicie, doskonale, pysznie.
Wyborność, cecha tego, co jest wyborne.
Wyborny, doskonały, wyśmienity, znakomity, znamienity, wyróżniający ś., pyszny; smaczny, smakowity; w. jesteś! = śmieszny w swej naiwności.
Wyborowy, wybrany z pomiędzy wielu innych; przedni, najlepszy; dotyczący wyborów, elekcyjny.
Wybój, dół, jama na drodze, wybita kołami, płozami a. kopytami.
Wybór, wybieranie rzeczy należnych od wielu ludzi kolejno: w. podatków, żołnierzy; wybieranie z pomiędzy wielu rzeczy najlepszej, najodpowiedniejszej; to, co najlepszego wybrano, najlepsza cząstka jakiejś gromady, złożonej z najwybitniejszych jej osobników, dobór, czoło, kwiat, śmietanka; wybieranie ś., szykowanie ś. dokąd w drogę; w. a. w lm. w-y, wybieranie, przez składanie głosów, przedstawiciela do parlamentu, urzędnika i t. p., obiór, elekcja; na w., do w-u = można wybierać, z prawem wybierania podług upodobania.
Wybrać — p. nied. Wybierać.
Wybrakować, przebierając różne przedmioty, z pomiędzy lepszych wyłączyć, oddzielić gorsze; w. ś., zostać wyłączonym.
Wybrakowany, odrzucony z pośród lepszych, jako gorszy; mający jakiś brak, jakąś wadę.
Wybraniec, ten, którego wybrano, elekt; żołnierz, wybrany z łanów w dobrach królewskich; w. losu = człowiek, któremuś, poszczęściło, któremu ś. wszystko wiedzie.
Wybraniecki, odnoszący ś. do wybrańca (żołnierza); złożony z takich wybrańców: piechota wybraniecka.
Wybraniectwo, dobra lenne, obowiązane do dawania rekruta.
Wybrany, którego wybrano; wyborowy, wyborny; rzecz, ten, którego wybrano, wybraniec.
Wybrednica, kobieta, która wybredza, grymasi, grymaśnica, kapryśnica.
Wybrednie, przysł., z wybredzaniem, z grymasami, robiąc zarzuty czemu, przebierając w czym, kapryśnie.
Wybrednik, mężczyzna wybredzający, trudny w wyborze czego, przebierający, grymaśnik, kapryśnik.
Wybredność, cecha wybrednika a. wybrednicy, grymaśność, kapryśność.
Wybredny, który wybredza, kapryśny, grymaśny, grymaszący, przebierający, żądający czegoś lepszego, niezadowolony; gust w. = wytworny, wykwintny; smak w. = wyszukany, subtelny.
Wybredzać, przebierać w czym, kaprysić, grymasić, robić zarzuty wszystkiemu a. wszystkim, nie móc ś. zdecydować na wybór; mieć gust wytworny.
Wybrejtować, rozpłaszczyć, rozklepać.
Wybrnąć, brnąc, wydostać ś. z wody, z błota; przen., wydostać ś. z trudnego położenia, wywikłać ś.
Wybrodzić, wyprowadzić z brodu, z wody; wydostać ś. z wody, wybrnąć, wyratować ś.; przeciągnąć po wodzie dla wymycia.
Wybronować, bronując, wyrzucić, wydostać, wyciągnąć co na wierzch; dobrze zabronować, ukończyć bronowanie należycie.
Wybróździć, porobić brózdy w roli; robiąc brózdę, wcięcie, karb, usunąć odpowiedni kawałek ciała, wykarbować.
Wybrudzić, zbrudzić wszystko; w. ś., pobrudzić ś., powalać ś. całkowicie; w. ś., oczyścić ś. z brudu.
Wybrukować, pokryć brukiem, wyłożyć kamieniami.
Wybryk, podskok; odezwanie ś., czyn, postępek dziwaczny niespodziewany: w. młodości, w. fantazji, w. dobrego humoru; koncept bez namysłu.
Wybrykać się, nabrykać ś., nafiglować ś. dowoli; naskakać ś., nabiegać ś.
Wybrykiwać, dok. Wybryknąć; podskakiwać, wyskakiwać.
Wybryzgiwać, Wybryzgać, dok. Wybryzgnąć; bryzgać w górę a. na wszystkie strony, rozchlapywać.
Wybryzgnąć — p. nied. Wybryzgiwać.
Wybrzeże, brzeg, nadbrzeże; zatoka morska, odnoga.
Wybrzeżny, odnoszący ś. do wybrzeża.
Wybuch, nagłe wywiązanie ś. wielkiej ilości gazów, połączone z hukiem, z rozsadzaniem, rozrywaniem, wyrzucaniem i t. p.; w. wulkanu = nagłe wydostanie ś. z jego krateru dymu, ognia, lawy, kamieni; przen., gwałtowny objaw namiętności: w. gniewu, miłości, oburzenia; w. rewolucji.
Wybuchać, dok. Wybuchnąć; buchać, gwałtownie uderzać, bić mocno, gwałtownie w górę a. w różne strony; przen., objawiać ś. gwałtownie i nagle: gniew w-a, bunt, rewolucja w-a; w. z czym = objawiać co gwałtownie, wyrażać w sposób namiętny; z małej iskierki wielki pożar wybuchnął = drobna przyczyna spowodowała znaczne skutki.
Wybuchać, wybić, wygrzmocić, wyłomotać; wyrzucić z wnętrza wielką masę, nagle i z hałasem; wypić, zjeść żarłocznie, z chciwością.
Wybuchnąć — p. nied. Wybuchać.
Wybudować, zbudować, wznieść, wystawić jaką budowlę; przen., ułożyć, uplanować co w myśli; w. ś., zostać zbudowanym.
Wybuj, wybujanie, wzrost bujny.
Wybujać, wyróść bujnie, gęsto, wysoko, szeroko; bujając wzbić ś., wznieść ś. wysoko, wylecić w górę na skrzydłach.
Wybujałość, cecha tego, co jest wybujałe.
Wybujały, który wybujał, wyrośnięty a. rozrośnięty, który wyrósł nad miarę; który wzniósł ś. a. unosi ś. wysoko; który wzniósł ś. nad zwykły poziom, nad przeciętną miarę; umysł w. = niepospolity, przesadny; fantazja w-a = nadmiernie rozkołysana.
Wyburczeć, wyłajać, sfukać, zwymyślać.
Wyburdać się, wygramolić ś., wyguzdrać ś.
Wyburzyć, wszystko zburzyć, nic nie zostawiając; w. ś., przestać ś. burzyć; nagniewać ś. do syta.
Wybuzowa