Słownik etymologiczny języka polskiego/Indeks K

K


Jak g i ch, tak samo ulega k przed miękkiemi brzmieniami (ie, ię, i, j) dwojakiemu miękczeniu; dawniejsze, w czasach przedchrześcijańskich, daje cz, ż, sz; nowsze, w dobie po nar. Chr., daje c (dz, s); stąd różnica między kosa a czesać (z *kesati), gardło a żrzeć (z *gerti), chód a szedł; w pożyczkach niemieckich i przed późniejszemi brzmieniami miękkiemi: cesarz, cęta, ocet, albo: cały, cedzić (z pierwotnego *koil-, *koid-); najpóźniejsze brzmienia miękkie, np. kij, wielki (Czesi piszą je jeszcze przez y, chociaż brzmienie to w mowie własnej już od czasów Husa utracali), nie wywołały już podobnego skutku (przynajmniej wcale nie w języku pisemnym, a w ludowym tylko we skrawku pewnym). Z pierwotnego sk odpada s: skóra i kora jedno i to samo słowo; wolno więc etymologowi nagłosowe k i jako z sk powstałe uważać; natomiast przechodzi sk- w innych razach (p. wyżej chęć, chód, i i.) w ch-. Wymowa a za nią i pismo pomieszały w kilku słowach k i ch.

kabakkabałakabankabatkabłąkkabzakacapkacerzkaczaćkaczankaczkakadłubkadukkadzićkadźkafarkaflakaftankaganekkajać siękajdanykajetkajzerkakakkakaćkalamburkalarepakalcedonkalekaKalendarzkaletakalfaskalinakaloszekałkałamarzkałamaszkakałaraszkałauzkałdunkałkankałkuskamaszekamchakamforakamieńkamizelkakamlarzkampzorkamratkamzanskanakkanałkanapakanarkancelarjakandybakandydatkaniakanonkanonakantkantarkantoporykantorkanwakańczukkapa, kapicakapaćkapalinkapciekapciuchkapel(k)akapeluszkapiszonkapitankapitułakaplicakapłonkapowykapralkapryskapturkapustakaputkapuzakarakara, kareta, karocakarabelakaracenakaraczankarafiołkaraśkarawakakarawankarazjakarbkarcićkarczkarczmakarczochkardaszkarkkarkaćkarmazynkarmelekkarmiakarnalkarnawałkarpkarśniawykartakartofelkartunkarujkarukkarwkarwaszkarwatkakarykarzełkasać siękaszakaszanatkaszelkasztanKaszubakatkatankaKatarzynakatorgakawakawalerkawałkawecankawiorkawonkazaćkazićkaznakaźmirkaźńkażdykądzielkąkolkąpkąpaćkąsaćkątkątrzyć i kętrzyćkębłaćkędykędziorykępakęsykętnar(y)kikibickibićkicać, kicnąćkichaćkichlarzkiciakiczkakićkidaćkiecakiedykielkielichkielniakielsztrankkiełkiełbkiełbasakiełpkiełtać siękiełzaćkienkiepkiepieniakkierkieratkiercakierchówkierdelkierejakiereszowaćkierleszkiermaszkiernozkierpcekierzkierzniakiesakieszeńkijkikakilimkilkakilofkiłakinalkinąćkindiakkindziukkindżałkipiećkirkiryskisnąćkiszkakiścieńkiśćkitkitakitajkakitelkiwaćkiwiorklaczklagklajsterklamkaklamraklapaklarklasaklaskklasztorklatkaklawiszkląćkląskaćklechaklećklejklejnotklekotkleń i klepieńklepaćKleparzklepsydraklerkleszczeklęczećklęskakliczKlimekklinkliszawyklituś-bajduśklockloftaklokklombklonklozaklubakluczklućklukaćklupićklusiękluskakładkłakkłamkłapaćkłąbkłączekłobukkłócićkłóćkłodakłokocinakłomiakłonkłopotkłoskłuskłykkmentkmiećkminkmotrknafelknapknebelknechtkniećkniejaknotknutknydelknypknysać, knesaćkobkobierzeckobietakobyłakobzakockocanekkochaćkocić siękociełkocirpkakociubakocmołuchkoczkoczergakoczkodankoczotkoczowaćkoczpergałkoczwarowaćkodłuchkoftyrkogakogutkoićkojeckokać, kokcielećkokokokorakokoszkolacjakolakkolanokolasakolczugakolebaćkolegakolejkoletkolędakolędrakolibakolimagakolniaKolnokolorkoltrynakolubrynakolumna-kolwiekkołaczkołatkołczankołdrakołdunkołnierzkołokołpakkołtryszkołtunkołysaćkom-komarkomendakomentykomeszkomiegakominkomiskomnatakomorakomosićkompanjakomżakon-konaćkonarkoncerzkonewkonieckonopaczyćkonopiekonszachtykonterfetkontuszkońkopakopaćkopećkoperkoperakopertakopjakopnokoprkopułakopyśćkopytokorkorakorabkoralkorbakorbaczkorbaskorbelkorcićkorczakkordkordakordatkordegardakordelkordelaskordonkordybankorekkornetkoromysłokoronakorowajkorowódkorsakKorsarzkortezjakorwetkorydonkorytokorzeckorzeńkorzkiewkorzyćkorzyśćkoskosakosacieckosiorkosmkostrzewakosykoszkoszarykoszernekosztkoszulakościółkośćkotkotarakotiuhakotkakozakozakkozerakoziełkozikKozodrzakozubkożakożuchkpićkrakradzieżkrajKrakówkralkakramkranieckrankkrapciekrasakraśćkratakrawat(a)krawędźkrawieckrągkredakredenskrekoraćkrepelkreptuchkreskreślićkretkreteskrewkrewićkrewkikrezakręcićkręgielkrępakrępowaćkrępuleckrępykrętykrnąbrnykrobiakrochmalkroćkroguleckrójkrokkrokodylkrokoskroksztynkrokwakrólkromkrompelkromraskronikakropierzkroplakrosnakrostakrótkikrowakrszyćkrtakrtańkruchtakruchykrukkrumperzkrupaKruszcekrutykrużkrużganekkryćkryksmankryłoszaninKrymkrynicakrypakryształkrytykakrzakkrząkaćkrzątać siękrzczycakrzemieńkrzepićkrzesaćkrzesićkrzesłokrztakrzykkrzynówkrzywykrzyżkrzyżmoksiądzksiążkaksieniecksiukksykkształtktoktórykukubanakubekkubełkubrakkuckuchniakuciakuczakuczbajakuczmakuczmerkakućkudłakufakuferkuglowaćKujawykujonkukaćkukłakukłaćkukrachtykukrzyskokukskukurudzakulkulakulbakakulczybakuleszakuligkulszekułakkumkumpiekumyskunakundyskunsztkupakupałokuperkupiakurkuradentkurantkurcjankurczkurdeszkurdupelkurdybankurdygardakurdzielkureńkurhankuropatwakuropłochkurpkurskurtakurtynakurzkuskusićkustrać siękustrzycakusykuszkuszakuszabakusznąćkuśnierzkutakutaskutelkuternogakutlofkutnerowaćkutrygałkutwakutykuwiekkuzynkuźńkwaczkwadrakwakkwapić siękwarckwaskwaterakwefkwerelakwękaćkwiatKwiatykwielkwikkwintakwitkwitnąćkwoka